Báo cáo Khoa học Nghiên cứu sử dụng thân cây chuối lá làm thức ăn cho bê sữa lai sinh trưởng trong vụ đông

Báo cáo khoa học: Nghiên cứu sử dụng thân cây chuối lá làm thức ăn cho bê sữa lai sinh tr-ởng trong vụ đông T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 2 sè 1/2004 Nghiªn cøu sö dông th©n c©y chuèi l¸ lµm thøc ¨n cho bª s÷a lai sinh tr−ëng trong vô ®«ng Use of banana trunks as feed for crossbred dairy heifers in the winter season Bïi Quang TuÊn1 vµ NguyÔn V¨n H¶i2 Summary A feeding trial was carried out to determine the effect of partial replacement of green grass in a crossbred dairy heifer diet with the banana trunk on feed intake, growth rate, and feed costs. It was found that the banana trunk was very poor in nutrients and easily damaged due to a high moisture level. However, replacement of 12.5 and 25% of green grass (on a dry matter basis) in the diet with the banana trunk did not show any negative effect on feed intake of the heifer. The average daily gain was lower for the experimental groups (504.5 and 500g, respectively) than the control group (540g) and the feed cost was slightly higher in the experimental groups (11.69 and 11.68 vs 11.07 VND/kg liveweight gain). Nevertheless, use of banana trunks for cattle feeding is possible and needed in the winter season when green grass is in shortage. It is suggested that banana trunks should be fed to cattle with supplement rich in nutrients. Keywords : banana trunk, heifers, feed, gain, winter 1. §Æt vÊn ®Ò1 DiÖn tÝch ®Êt ch¨n th¶ gia sóc ë n−íc ta rÊt h¹n chÕ, n¨ng suÊt cá tù nhiªn rÊt thÊp, do phÇn lín ®Êt dïng lµm b·i ch¨n lµ c¸c vïng ®åi träc, dèc, ®Êt xÊu l¹i bÞ ch¨n th¶ qu¸ møc. MÆt kh¸c ë c¶ 7 vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp ®Òu cã mïa kh« hoÆc mïa ®«ng l¹nh kÐo dµi 4 - 5 th¸ng. Trong giai ®o¹n nµy, thiÕu thøc ¨n xanh cho tr©u bß th−êng bÞ thiÕu. Tuy vËy, chóng ta l¹i cã nguån phô phÈm n«ng nghiÖp rÊt dåi dµo. §· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu sö dông r¬m (NguyÔn Xu©n Tr¹ch vµ céng sù, 1999; Ph¹m Kim C−¬ng vµ céng sù, 2001...), th©n c©y ng« sau thu b¾p (Bïi Quang TuÊn vµ céng sù, 1999 ...), ngän l¸ mÝa (Bïi V¨n ChÝnh vµ céng sù, 1999 ...), d©y l¹c (NguyÔn H÷u Tµo, 1996) lµm thøc ¨n cho tr©u bß. C©y chuèi sau thu buång mét nguån phô phÈm ®¸ng kÓ víi diÖn tÝch trång c¶ n−íc lµ 98.546 ha (Niªn gi¸m thèng kª, 2001), tõ l©u ®· ®−îc nh©n d©n sö dông lµm thøc ¨n cho lîn, cÇn ®−îc quan t©m khai 1 Khoa CNTY, §¹i häc N«ng nghiÖp I - Hµ Néi 2ViÖn Ch¨n nu«i Quèc gia th¸c lµm thøc ¨n cho tr©u bß, ®Æc biÖt lµ trong vô ®«ng. 2. Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Néi dung nghiªn cøu - Ph©n tÝch thµnh phÇn dinh d−ìng cña th©n c©y chuèi l¸; - Nghiªn cøu thay thÕ mét phÇn cá t−¬i khÈu phÇn (cá voi) b»ng th©n c©y chuèi l¸. 2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Thµnh phÇn dinh d−ìng cña th©n c©y chuèi ®−îc ph©n tÝch t¹i Phßng ph©n tÝch thøc ¨n - ViÖn Ch¨n nu«i Quèc gia, theo ph−¬ng ph¸p cña AOAC (1995). ThÝ nghiÖm trªn gia sóc ®−îc bè trÝ theo ph−¬ng ph¸p ph©n l« so s¸nh, t¹i Trung t©m Nghiªn cøu bß & ®ång cá Ba V× tõ th¸ng 11/2002 ®Õn th¸ng 1/2003. 12 bª s÷a 7 - 8 th¸ng tuæi ®−îc chän vµ chia lµm 3 l« (mçi l« 4 con). ThÝ nghiÖm nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña viÖc thay thÕ 12,5 vµ 25% cá voi khÈu phÇn b»ng th©n c©y chuèi l¸ sau khi thu buång (tÝnh theo vËt chÊt kh« - VCK) ®Õn mét sè chØ tiªu nh− t¨ng träng, tiªu tèn, chi phÝ thøc ¨n cho t¨ng träng cña ®µn bª s÷a. 52 Nhu cÇu dinh d−ìng cña bª ®−îc ®¸p øng dùa theo ®Ò nghÞ cña Kearl (1982). Gia sóc ®−îc c©n khi b¾t ®Çu vµ kÕt thóc thÝ nghiÖm, c©n vµo 3 buæi s¸ng liªn tôc, c©n tr−íc khi ¨n ®Ó lÊy gi¸ trÞ trung b×nh. Th©n c©y chuèi l¸ sau thu buång ®−îc b¨m chÆt b»ng dao, cã ®é dµi 2 - 3 cm, ®−îc bæ sung vµo khÈu phÇn cña bª theo tû lÖ ®· ®Þnh. L−îng thøc ¨n cho ¨n vµ l−îng thøc ¨n thõa ®−îc c©n hµng ngµy ®Ó tÝnh l−îng thøc ¨n thu nhËn cña ®µn bª thÝ nghiÖm. 3. kÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. Thµnh phÇn dinh d−ìng cña th©n c©y chuèi l¸ Thµnh phÇn dinh d−ìng cña th©n c©y chuèi l¸ ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 2. B¶ng 1. S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm vµ khÈu phÇn ¨n dù kiÕn cña ®µn bª S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm ChØ tiªu L« ®èi chøng L« TN 1 L« TN 2 n (con) 4 4 4 Thêi gian nu«i chuÈn bÞ (ngµy) 15 15 15 Thêi gian TN (ngµy) 90 90 90 Tuæi gia sóc (th¸ng) 7 - 8 7 - 8 7 - 8 P tr−íc TN (kg/con) 178,66 ± 5,68 178,66 ± 9,24 180,23 ± 8,11 KhÈu phÇn ¨n dù kiÕn Cá voi (kg/con/ngµy) 20 16 12 Th©n c©y chuèi (kg/con/ngµy) - 9 18 R¬m ñ urª (kg/con/ngµy) 2 2 2 Thøc ¨n tinh (kg/con/ngµy) 0,5 0,5 0,5 B¶ng 2. Thµnh phÇn dinh d−ìng cña th©n c©y chuèi l¸ ChØ tiªu MÉu thÝ nghiÖm KÕt qu¶ ph©n tÝch cña ViÖn ch¨n nu«i VËt chÊt kh« (%) 6,60 5,70 Protein th« (%) 0,65 0,60 Lipit th« (%) 0,15 0,20 X¬ th« (%) 1,62 2,00 DÉn xuÊt kh«ng chøa N (%) 2,20 2,30 Kho¸ng tæng sè (%) 1,97 0,60 Ca (%) 0,06 0,05 P (%) 0,03 0,01 ME (Kcal/kg) 131 117 Th©n c©y chuèi cã tû lÖ n−íc rÊt cao (93,4 - 94,3%) nªn rÊt dÔ bÞ háng. ViÖc vËn chuyÓn vµ b¶o qu¶n th©n c©y chuèi ph¶i b¶o ®¶m tr¸nh dËp n¸t ®Ó kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng thøc ¨n cña c©y chuèi. Ngoµi ra, hµm l−îng n−íc cao sÏ ¶nh h−ëng ®Õn l−îng chÊt kh« thu nhËn cña gia sóc, g©y ra søc cho¸n ®èi víi d¹ dµy. §iÒu nµy cÇn ph¶i c©n nh¾c kü ®èi víi gia sóc cao s¶n, gia sóc cã n¨ng suÊt cao, cÇn thu nhËn vµ tiªu ho¸ mét l−îng lín thøc ¨n hµng ngµy. Hµm l−îng c¸c chÊt dinh d−ìng kh¸c nh− protein th«, lipit th«, DXKN, Ca, P ... còng rÊt thÊp. Khi trong khÈu phÇn ¨n cña gia sóc cã sö dông th©n c©y chuèi l¸ nªn kÕt 5453 hîp víi c¸c nguån thøc ¨n giµu dinh d−ìng kh¸c (hoÆc cã c¸ch thøc bæ sung dinh d−ìng phï hîp) ®Ó ®¸p øng nhu cÇu dinh d−ìng cho gia sóc. Nång ®é n¨ng l−îng trong c©y chuèi l¸ còng rÊt thÊp (131 Kcal/kg). Víi nång ®é n¨ng l−îng thÊp nh− vËy th× viÖc sö dông c©y chuèi l¸ cho lo¹i gia sóc nµo cÇn ph¶i ®−îc tÝnh to¸n, c©n nh¾c. 3.2. Thu nhËn thøc ¨n, t¨ng träng vµ tiªu tèn thøc ¨n cho t¨ng träng Thu nhËn thøc ¨n, t¨ng träng vµ tiªu tèn thøc ¨n cho t¨ng träng cña ®µn bª thÝ nghiÖm ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 3. B¶ng 3. Thu nhËn thøc ¨n, t¨ng träng vµ tiªu tèn thøc ¨n cho t¨ng träng ChØ tiªu L« ®èi chøng L« TN 1 L« TN 2 n (con) 4 4 4 VËt chÊt kh« thu nhËn (g/con/ngµy) 5230 5103 5010 ME thu nhËn (Mcal/con/ngµy) 11,48 11,32 11,21 Protein th« thu nhËn (g/con/ngµy) 489,3 485,2 483,6 T¨ng träng (g/con/ngµy) 540,0 ± 36,9 504,5 ± 40,1 500,0 ± 41,8 Tiªu tèn T¡ (kg VCK/kg t¨ng träng) 9,75 10,12 10,02 Tiªu tèn NL (Kcal ME/kg t¨ng träng) 21.266 22.452 22.426 Tiªu tèn protein (g/kg t¨ng träng) 906 963 967 ë c¶ 3 l« thÝ nghiÖm, vËt chÊt kh«, n¨ng l−îng vµ protein th« thu nhËn ®Òu cao, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña ®µn bª. T¨ng träng cña ®µn bª ®¹t tõ 500 - 540 g/con/ngµy, t¨ng träng cã xu h−íng thÊp h¬n ë l« 1 vµ l« 2 so víi l« ®èi chøng (P>0,05). Tû lÖ x¬ th« trong c©y chuèi t−¬ng ®èi cao (30 - 35%) nªn Ýt nhiÒu cã ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n cña khÈu phÇn. Tiªu tèn VCK, n¨ng l−îng vµ protein cho t¨ng träng ë l« 1 vµ l« 2 còng cao h¬n so víi ë l« ®èi chøng. 3.3. Chi phÝ thøc ¨n cho t¨ng träng Chi phÝ thøc ¨n cho t¨ng träng ®−îc tÝnh dùa vµo t¨ng träng hµng ngµy cña bª vµ tiÒn thøc ¨n hµng ngµy. Trong thÝ nghiÖm nµy c¸c lo¹i thøc ¨n ®−îc mua víi gi¸ thÞ tr−êng, t¹i thêi ®iÓm tiÕn hµnh thÝ nghiÖm (cá voi: 200 ®/kg, c©y chuèi: 70 ®/kg, r¬m xö lý urª: 300 ®/kg vµ thøc ¨n tinh tù phèi trén: 2800 ®/kg). KÕt qu¶ tÝnh chi phÝ thøc ¨n cho t¨ng träng ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 4. Chi phÝ thøc ¨n cho t¨ng träng cña ®µn bª thÝ nghiÖm biÕn ®éng trong kho¶ng tõ 11.074 - 11.694 ®/kg t¨ng träng. KÕt qu¶ nµy ë l« 1 vµ l« 2 cao h¬n kh«ng nhiÒu so víi ë l« ®èi chøng. MÆc dï ë 2 l« thÝ nghiÖm kÕt qu¶ t¨ng träng cña ®µn bª cã thÊp h¬n, chi phÝ thøc ¨n cã cao h¬n mét chót so víi l« ®èi chøng, nh−ng viÖc sö dông th©n c©y chuèi ®Ó thay cho mét phÇn cá t−¬i trong khÈu phÇn cña bª lµ rÊt cã ý nghÜa thùc tiÔn bëi v× c©y chuèi lµ nguån phô phÈm s½n cã, cßn cá t−¬i l¹i rÊt thiÕu trong mïa ®«ng. B¶ng 4. Chi phÝ thøc ¨n cho t¨ng träng ChØ tiªu L« ®èi chøng L« TN 1 L« TN 2 n (con) 4 4 4 T¨ng träng (g/con/ngµy) 540,0 ± 36,9 504,5 ± 40,1 500,0 ± 41,8 TiÒn T¡ (®/con/ngµy) 5980 5894 5839 Chi phÝ T¡ (®/kg t¨ng träng) 11.074 11.694 11.678 54 4. kÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 4.1. KÕt luËn C©y chuèi l¸ sau thu buång cã thµnh phÇn dinh d−ìng rÊt thÊp (VCK: 6,6%; tû lÖ protein th«: 0,65%; mËt ®é n¨ng l−îng: 131 Kcal/kg). Thay thÕ 12,5 vµ 25% cá voi cña khÈu phÇn b»ng th©n c©y chuèi l¸ kh«ng cã ¶nh h−ëng xÊu ®Õn thu nhËn thøc ¨n cña ®µn bª thÝ nghiÖm, thu nhËn thøc ¨n ®¹t 5103 vµ 5010 g/con/ngµy, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu dinh d−ìng cho bª sinh tr−ëng tèt. T¨ng träng cña ®µn bª ë hai l« sö dông th©n c©y chuèi ®¹t t−¬ng ®èi cao (504 vµ 500 g/con/ngµy), kh«ng thÊp h¬n nhiÒu so víi ®µn bª ë l« ®èi chøng. Tiªu tèn thøc ¨n/kg t¨ng träng ë 2 l« thÝ nghiÖm cao h¬n so víi l« ®èi chøng (10,12 vµ 10,02 vs 9,75 kg/kg t¨ng träng), tuy nhiªn tiÒn chi phÝ thøc ¨n/kg t¨ng träng ë 2 l« thÝ nghiÖm cao h¬n kh«ng ®¸ng kÓ so víi ë l« ®èi chøng (11.694 vµ 11.678 vs 11.074 ®ång/kg t¨ng träng). 4.2. §Ò nghÞ Nªn nghiªn cøu nguån phô phÈm nµy mét c¸ch cã hÖ thèng: tiÒm n¨ng, gi¸ trÞ dinh d−ìng, c¸ch thøc sö dông nu«i gia sóc, chÕ biÕn b¶o qu¶n ®Ó dù tr÷. Tµi liÖu tham kh¶o Bïi V¨n ChÝnh, Lª ViÕt Ly, NguyÔn H÷u Tµo, NguyÔn V¨n H¶i vµ TrÇn BÝch Ngäc, (1999). "ChÕ biÕn, dù tr÷ vµ sö dông l¸ mÝa lµm thøc ¨n cho gia sóc nhai l¹i". KÕt qu¶ nghiªn cøu Khoa häc Kü thuËt ch¨n nu«i 1998 - 1999. Ph¹m Kim C−¬ng, Vò ChÝ C−¬ng, Vò V¨n Néi, §inh V¨n TuyÒn, NguyÔn Thµnh Trung (2001). "Nghiªn cøu sö dông r¬m lóa trong khÈu phÇn bß thÞt". B¸o c¸o khoa häc Ch¨n nu«i - Thó y 1999 - 2000, Tp. Hå ChÝ Minh 10 - 12 th¸ng 4/2001. 21 - 33. Niªn gi¸m thèng kª, (2001). Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª Hµ Néi. NguyÔn H÷a Tµo, (1996). "Nghiªn cøu chÕ biÕn, dù tr÷ th©n l¸ l¹c b»ng ph−¬ng ph¸p ñ chua lµm thøc ¨n cho bß s÷a, lîn thÞt". LuËn ¸n phã tiÕn sÜ khoa häc n«ng nghiÖp. NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Cï Xu©n DÇn, Hoµng Thiªn H−¬ng, (1999). "¶nh h−ëng cña viÖc xö lý urª, v«i vµ n−íc tiÓu ®Õn qu¸ tr×nh ph©n gi¶i vËt chÊt kh« cña r¬m ë d¹ cá". KÕt qu¶ nghiªn cøu Khoa häc Kü thuËt khoa Ch¨n nu«i - Thó y 1996 - 1998. Nxb N«ng nghiÖp Hµ Néi, tr. 50 - 53. Bïi Quang TuÊn, Vò Duy Gi¶ng, NguyÔn Träng TiÕn, (1999). "Nghiªn cøu sö dông th©n c©y ng« giµ sau thu b¾p lµm thøc ¨n cho bß s÷a". T¹p chÝ N«ng nghiÖp c«ng nghiÖp thùc phÈm. 12, tr. 559 - 560. ViÖn ch¨n nu«i quèc gia, (1995). Thµnh phÇn vµ gi¸ trÞ dinh d−ìng thøc ¨n gia sóc - gia cÇm ViÖt Nam. Nxb N«ng nghiÖp Hµ Néi. 55