Báo cáo Khoa học Kết quả nghiên cứu thử nghiệm truyền máu cho chó nghiệp vụ

Bỏo cỏo khoa học: Kết quả nghiờn cứu thử nghiệm truyền mỏu cho chú nghiệp vụ Tạp chí KHKT Nông nghiệp 2006 Tập IV, số 6: 75-80 Đại học Nông nghiệp I Kết quả nghiên cứu thử nghiệm truyền máu cho chó nghiệp vụ A study on blood transfusion in professional dogs Nguyễn Văn Thanh1 Summary A studiy was caried out on the four dog breeds, viz. Rottweiler, Dalmatian, German sheeper and Phu Quoc. Results showed that there was a compatibiltity (no agglutination) between serum of the recipient and erythrocytes of the donor at the first blood transfusion among dogs of the same breed or different breeds as well; however, agglutination (non-compatibility) was found if the same test was conducted after 21 days of blood transfusion. The physiological parameters such as body temperature, respiratory frequency, and blood pulse of the dogs were not significantly changed after blood transfusion. Although blood transfusion is an effective remedy to blood parasites, an agglutination test should be taken before any blood transfusion for dogs. Key words: Dogs, blood transfusion, blood parasites 1. ĐặT VấN Đề Những năm gần đây cùng với sự phát triển của kinh tế và x hội, nhu cầu sử dụng chó nghiệp vụ nhằm phục vụ an ninh quốc phòng và x hội ngày càng tăng. Tuy nhiên để có đ−ợc một con chó nghiệp vụ tốt đòi hỏi phải có đầu t− lớn về kinh tế cho việc lựa chọn, nuôi d−ỡng huấn luyện, dẫn tới giá thành của chúng khá cao. Vì vậy việc chăm sóc sức khoẻ nhằm sử dụng chó nghiệp vụ đ−ợc thời gian dài là cần thiết. Một trong những nguyên nhân gây tử vong cho chó nghiệp vụ đó là những bệnh gây mất máu cấp tính nh− các bệnh ký sinh trùng đ−ờng máu, các tr−ờng hợp chấn th−ơng trong khi làm việc, các tr−ờng hợp trúng độc làm tan máu cấp dễ dẫn đến tử vong nhanh nếu không đ−ợc bổ sung máu kịp thời. Xuất phát từ thực tế trên, nghiên cứu này đ−ợc tiến hành nhằm xác định khả năng truyền máu giữa các con chó trong cùng một giống và các giống khác nhau và đánh giá tác dụng của việc kết hợp truyền máu trong điều trị. 2. ĐốI TƯợNG, vật liệu Và PHƯƠNG PHáP NGHIÊN CứU Nghiên cứu đ−ợc tiến hành tại Trung tâm nghiờn cứu chó nghiệp vụ Khoa Chăn nuôi Thú y Trường Đại học Nông nghiệp I Hà Nội, trên chó tr−ởng thành thuộc 4 giống khác nhau gồm các giống: Bécgiê, Rottweiler, Dalmatian và Phú Quốc. Chọn cặp cho và nhận máu bằng ph−ơng pháp thử phản ứng ng−ng kết giữa máu và huyết thanh trên phiến kính. Tổng số có 840 mẫu phản ứng giữa máu chó cho máu và huyết thanh của chó nhận máu và ng−ợc lại, trên 4 giống chó gồm: 15 con chó thuộc giống Bécgiê, 15 con chó giống Dalmatian, 15 con chó giống Rottweiler và 15 con chó giống Phú Quốc và 800 phản ứng giữa máu chó cho máu và huyết thanh của chó nhận và ng−ợc lại ở chó khác giống bao gồm 4 cặp Bécgiê với Phú Quốc, Dalmatian với Rottweiler, Rottweiler 1 Khoa Chăn nuôi Thú y, Đại học Nông nghiệp I Tạp chí KHKT Nông nghiệp 2006, Tập IV, Số 6: 76-81 Đại học Nông nghiệp I với Phú Quốc và giữa chó giống Phú Quốc với Bécgiê mỗi cặp 10 con. Sử dụng ph−ơng pháp đo đếm trực tiếp trên từng cá thể để xác định sự thay đổi các chỉ tiêu lâm sàng tr−ớc và sau khi truyền máu. Để đánh giá phản ứng của cơ thể khi truyền máu về mặt lâm sàng. Chúng tôi đ tiến hành thử nghiệm truyền máu cho chó cùng giống và khác giống với khối l−ợng truyền một lần là 250ml máu, tốc độ truyền là 50 đến 60 giọt trong một phút ngoài việc theo dõi các biểu hiện của chó đ−ợc truyền máu chúng tôi tiến hành theo dõi sự biến đổi của các chỉ tiêu lâm sàng: thân nhiệt, tần số hô hấp và tần số mạch đập của chó tr−ớc và sau khi truyền máu. Thời gian theo dõi sau khi truyền đ−ợc tính từ khi truyền hết 250 ml máu và kéo dài 120 phút. Để kiểm tra cơ thể chó nhận máu có sản sinh kháng thể chống lại hồng cầu của chó cho máu hay không chúng tôi đ tiến hành thử phản ứng ng−ng kết trên phiến kính giữa hồng cầu con chó cho máu với huyết thanh của chó nhận máu và ng−ợc lại. Bên cạnh đó, nghiên cứu còn sử dụng các phác đồ điều trị khác nhau và theo dõi hiệu quả điều trị để đánh giá tác dụng của việc truyền máu. Toàn bộ số liệu thu đ−ợc trong quá nghiên cứu đ−ợc tập hợp và xử lý theo ph−ơng pháp thống kê sinh học trên máy vi tính bằng ch−ơng trình Excel. 3. KếT QUả NGHIÊN CứU Và THảO LUận 3.1. Kết quả thử phản ứng ng−ng kết trên phiến kính Khi ng−ng kết nguyên có mặt trên bề mặt hồng cầu của con chó cho máu gặp ng−ng kết tố t−ơng ứng có trong huyết thanh của con chó nhận máu sẽ xảy ra hiện t−ợng ng−ng kết hồng cầu. Chúng tôi đ thử phản ứng ng−ng kết giữa máu con cho và huyết thanh con nhận và ng−ợc lại của chó cùng giống và khác giống, kết quả đ chỉ ra rằng ch−a có bất cứ mẫu nào có phản ứng ng−ng kết d−ơng tính (bảng 1). Kết quả này phù hợp với thông báo của Callan MB và cộng sự (1995) khi các tác giả này thử phản ứng ng−ng kết giữa máu con chó cho máu và huyết thanh của chó nhận máu lần đầu tiên và đ kết luận không có phản ứng ng−ng kết xảy ra. Bảng 1. Kết quả thử phản ứng ng−ng kết trên phiến kính giữa huyết thanh và máu của chó cùng giống và khác giống Chó cùng giống Chó khác giống Giống chó Giống chó Số mẫu thử Số mẫu ng−ng kết Tỷ lệ (%) Cho máu Nhận máu Số mẫu thử Số mẫu ng−ng kết Tỷ lệ (%) Bécgiê (n =15 ) 210 0 0 Bécgiê (n = 10) Dalmatian (n = 10) 200 0 0 Dalmatian (n = 15) 210 0 0 Dalmatian (n = 10) Rottweiler (n = 10) 200 0 0 Rottweiler (n = 15) 210 0 0 Rottweiler (n = 10) Phú Quốc (n = 10) 200 0 0 Phú Quốc ( n = 15) 210 0 0 Phú Quốc (n = 10) Bécgiê (n = 10) 200 0 0 3.2. Kết quả thử nghiệm truyền máu cho chó Bảng 2. Kết quả theo dõi các chỉ tiêu lâm sàng của chó nhận máu cùng giống Thời điểm tr−ớc máu Thời điểm sau truyền máu Chỉ tiêu Giống chó n Thân nhiệt (0C) ±X mx Tần số hô hấp (lần/phút) ±X mx Tần số mạch đập (lần/phút) ±X mx Thân nhiệt (0C) ±X mx Tần số hô hấp (lần/phút) ±X mx Tần số mạch đập (lần/phút) ±X mx Becgiê 10 38,45 ± 0,88 39,75 ± 0,86 94,38 ± 0,92 38,54 ± 0,16 42,68 ± 0,96 102,46 ± 1,18 Dalmatian 10 37,65 ± 0,53 42,28 ± 0,94 110,42 ± 0,92 38,05 ± 0,36 46,75 ± 1,06 115,52 ± 1,03 Rottweiler 10 38,48 ± 0,76 40,16 ± 0,77 102,54 ± 0,74 38,84 ± 0,59 46,50 ± 0,92 105,15 ± 1,12 Phú Quốc 8 37,88 ± 0,55 40,54 ± 0,47 97,65 ± 0,98 38,92 ± 0,46 43,45 ± 1,10 99,85 ± 1,08 Bảng 3. Kết quả theo dõi chỉ tiêu lâm sàng của chó đ−ợc nhận máu khác giống Thời ủiểm trước truyền máu Thời ủiểm sau truyền máu Chỉ tiêu Giống chó Cho máu Nhận máu Thân nhiệt (0C) ±X mx Tần số hô hấp (lần/phút) ±X mx Tần số mạch đập (lần/phút) ±X mx Thân nhiệt (0C) ±X mx Tần số hô hấp (lần/phút) ±X mx Tần số mạch đập (lần/phút) ±X mx Becgiê (n = 6) Dalmatian (n = 6) 38,54 ± 0,16 43,35 ± 0,41 88,46 ± 0,86 38,85 ± 0,65 45,75 ± 0,94 92,25 ± 1,16 Dalmatian (n = 6) Rottweiler (n = 6) 38,66 ± 0,14 46,25 ± 0,62 95,50 ± 0,97 38,84 ± 0,34 48,27 ± 0,89 96,25 ± 1,12 Rottweiler (n = 6) Phú Quốc (n = 6) 38,18 ± 0,19 44,25 ± 0,48 92,50 ± 0,88 38,45 ± 0,26 48,54 ± 0,63 95,25 ± 1,06 Phú Quốc (n = 6) Becgiê (n = 6) 38,68 ± 0,15 45,28 ± 0,78 93,25 ± 0,96 38,85 ± 0,61 49,500,76 98,25 ± 1,18 Qua bảng 2 và bảng 3 cho thấy: Các chỉ tiêu lâm sàng nh− thân nhiệt, tần số hô hấp và tần số mạch đập của chó đ−ợc nhận máu cùng giống cũng nh− khác giống có sự biến đổi không đáng kể, sự biến đổi này hoàn toàn nằm trong phạm vi cho phép. Điều đó chứng tỏ rằng về mặt lâm sàng thì việc truyền máu cùng giống và khác giống lần đầu tiên đều không gây phản ứng phản ứng bất lợi gì về mặt lâm sàng đối với cơ thể chó. Kết quả kiểm tra phản ứng ng−ng kết máu trên phiến kính của chó sau khi truyền máu 21 ngày Bảng 4. Kết quả thử phản ứng ngưng kết trên phiến kính giữa huyết thanh và máu của chó cùng giống sau khi truyền máu 21 ngày Ng−ng kết Số mẫu thử phản ứng A B Giống chó A B Số mẫu Tỷ lệ (%) Số mẫu Tỷ lệ (%) Becgiê 10 10 5 50,0 0 0 Dalmatian 10 10 4 40,0 0 0 Rottweiler 10 10 5 50,0 0 0 Phú Quốc 8 8 2 25,0 0 0 A: là thử phản ứng giữa hồng cầu của con cho với huyết thanh con nhận. B: là thử phản ứng hồng cầu của con nhận với huyết thanh con cho. Bảng 5. Kết quả thử phản ứng ng−ng kết trên phiến kính giữa huyết thanh và máu của chó khác giống sau khi truyền máu 21 ngày Ng−ng kết Giống chó Số mẫu thử phản ứng A B Cho máu Nhận máu A B Số mẫu Tỷ lệ (%) Số mẫu Tỷ lệ (%) Becgiê (n = 6) Dalmatian (n = 6) 6 6 4 66,6 0 0 Dalmatian (n = 6) Rottweiler (n = 6) 6 6 3 50,0 0 0 Rottweiler (n = 6) Phú quốc (n = 6) 6 6 2 33,3 0 0 Phú Quốc (n = 6) Becgiê (n = 6) 6 6 4 66,6 0 0 A: là thử phản ứng giữa hồng cầu của con cho với huyết thanh con nhận. B: là thử phản ứng hồng cầu của con nhận với huyết thanh con cho. Khi chó nhận máu lần đầu tiên sau 21 ngày trong huyết thanh chó nhận máu đ sản sinh ra kháng thể chống lại hồng cầu của chó cho máu cụ thể: ở nhóm chó nhận máu cùng giống đ có từ 25 - 50% và ở nhóm chó nhận máu khác giống đ có từ 33,3 - 66,6% số mẫu thử xuất hiện ng−ng kết giữa huyết thanh con nhận máu với hồng cầu con cho máu, khi thử ng−ợc lại giữa huyết thanh của con chó cho máu và hồng cầu con nhận máu ở cả hai nhóm chó nhận máu cùng giống cũng nh− nhóm chó nhận máu khác giống đều không có phản ứng ng−ng kết xảy ra (bảng 4 và bảng 5). Điều này chỉ ra rằng trong huyết thanh của con nhận máu đ xuất hiện kháng thể chống lại hồng cầu của con cho máu. Theo Gier và cộng sự (1995) mô tả tr−ờng hợp chó đ nhận máu 3 năm tr−ớc mẫn cảm với nhóm máu DEA1.1, nhóm máu này chính là nhóm máu đ đ−ợc truyền cho nó tr−ớc đây. Callan và cộng sự (1995) cũng đ thông báo khi thử phản ứng giữa huyết thanh 4 con chó nhận máu và hồng cầu của 4 con chó cho máu. Phản ứng hồng cầu con cho với huyết thanh con nhận đều t−ơng hợp ở ngày thứ nhất nh−ng đến ngày thứ 16 thì tất cả các phản ứng trên đều không còn t−ơng hợp nữa, nh− vậy nhận xét trên phù hợp với nhận xét của các tác giả này. ứng dụng truyền máu trong điều trị bệnh ký sinh trùng đ−ờng máu Một số triệu chứng của bệnh ký sinh trùng đ−ờng máu quan sát ủược ở chó tại Trung tâm nghiên cứu chó nghiệp vụ Khoa Chăn nuôi Thú y tr−ờng đại học Nông nghiệp I Hà Nội - Giảm tính thèm ăn - Sốt cao liên tục hoặc gián đoạn - Giảm trọng l−ợng - Các niêm mạc nhợt nhạt, ôi khi có đục giác mạc - Có hiện t−ợng chảy máu mũi - Xét nghiệm số l−ợng hồng cầu, bạch cầu, hàm l−ợng huyết sắc tố giảm thấp. - Dựng Doxycycline điều trị bệnh tuyên giảm Dựa vào những triệu chứng quan sát d−ợc cũng nh− kết quả điều trị khi dùng Doxycycline. Chúng tôi chẩn đoán sơ bộ là chó mắc Richkéttia và tiến hành điều trị 24 chó bệnh bằng 2 phác đồ. Kết quả đánh giá chó khỏi bệnh là những chó thân nhiệt trở lại bình th−ờng và ổn định, chó ăn uống đi lại bình th−ờng, tăng trọng tốt * Phác đồ 1 - Điều trị nguyên nhân: Doxycycline ngày đầu 200mg tiêm 1 lần, các ngày sau 100mg/ngày. Điều trị 15 ngày liên tục. - Điều trị triệu chứng và trợ sức: + Dung dịch đ−ờng gluco 5% 20ml/1kg P, Vitamin C 5% 10ml truyền tĩnh mạch 1lần/ngày. + Vitamin K1: 1ml= 20mg, tiêm bắp 20 – 40 mg/ngày, tiêm 5 ngày liền. + Dycinone 250mg/2ml: tiêm tĩnh mạch ngày 2 –3 ống, tiêm 5 ngày liền + Vitamin B1 2,5%, 5ml, tiêm bắp ngày 1 lần * Phác đồ 2 - Điều trị nh− phác đồ 1 nh−ng có kết hợp truyền máu 250ml. Với mục đích đánh giá hiệu quả của việc truyền máu kết hợp trong phác đồ điều trị bệnh và so sánh hiệu quả của 2 phác đồ trên, chúng tôi chia chó làm 2 lô (mỗi lô 12 con). Sau đó chúng tôi tiến hành theo dõi các chỉ tiêu số l−ợng hồng cầu, bạch cầu và hàm l−ợng huyết sắc tố của chó tr−ớc khi điều trị và sau khi điều trị 21 ngày và 60 ngày. Kết quả đ−ợc trình bày ở bảng 6. Bảng 6. Số l−ợng hồng cầu, bạch cầu và hàm l−ợng huyết sắc tố của chó bệnh sau 21 và 60 ngày kể từ ngày ủiều trị Lô 1 (n=8) (phác ủồ 1) Lô 2 (n=12) (phác ủồ 2) Tr−ớc điều trị Sau 21 ngày điều trị Sau 60 ngày điều trị Tr−ớc điều trị Sau 21 ngày điều trị Sau 60 ngày điều trị Đối t−ợng Chỉ tiêu ±X mx ±X mx ±X mx ±X mx ±X mx ±X mx Số l−ợng hồng cầu (triệu/mm3) 2,15 ± 0,18 3,11 ± 0,28 3,87 ± 0,34 2,00 ± 0,82 4,38 ± 0,32 5,62 ± 0, 48 Số l−ợng bạch cầu (nghìn/mm3) 4,78 ± 0,32 7,51 ± 0,64 12,10 ± 0,72 5,08 ± 0,58 12,42 ± 0, 68 13,34 ± 0,76 Hàm l−ợng huyết sắc tố (gr%) 5,00 ± 0,46 6,07 ± 0,75 9,43 ± 0,87 5,02 ± 0,92 10,27 ± 0, 35 13,32 ± 0, 83 Qua kết quả bảng 6 cho thấy : các chỉ tiêu về máu bao gồm số l−ợng hồng cầu, bạch cầu và hàm l−ợng huyết sắc tố của chó bệnh d−ợc điều trị bằng phác đồ 2 sau 21 ngày đều tăng cao hơn so với số chó đ−ợc điều trị bằng phác đồ 1. Đặc biệt sau 60 ngày ở lô chó bệnh đ−ợc điều trị bằng phác đồ 1 (không kết hợp truyền máu) số l−ợng hồng cầu là 3,87 triệu/mm3, bạch cầu đạt 12,10 nghìn/mm3 và hàm l−ợng huyết sắc tố là 9,43 g%, các chỉ tiêu này còn ở mức thấp hơn mức simh lý bình th−ờng. Trong khi đó ở lô chó bệnh đ−ợc điều trị bằng phác đồ 2 (kết hợp truyền máu) các chỉ tiêu số l−ợng hồng cầu là 5,62 triệu/mm3, bạch cầu đạt 13,34 nghìn/mm3 và hàm l−ợng huyết sắc tố là 13,32 g%, các chỉ tiêu này đ đạt đến mức độ sinh lý bình th−ờng. Kết quả thu đ−ợc của chúng tôi phù hợp với thông báo của các tác giả Đỗ Đức Việt, Trịnh Thị Thơ Thơ (1997). Sở dĩ có kết quả nh− vậy theo chúng tôi đó là do việc truyền máu đ kịp thời bù đắp đắp đ−ợc l−ợng máu thiếu hụt do bệnh gây ra tạo điều kiện cho các cơ quan tạo máu hồi phục và hoạt động trở lại nhanh hơn. Bảng 7. Tổng hợp kết quả ủiều trị bệnh Rickettsia ở chó Phác đồ điều trị Số con điều trị Số con khỏi Tỷ lệ (%) Phác đồ 1 12 8 66,6 Phác đồ 2 12 12 100 Tổng hợp kết quả điều trị bệnh ký sinh trùng đ−ờng máu do Rickettsia lấy ra ở chó cho thấy: phác đồ 2 hiệu quả điều trị đạt tỷ lệ khỏi bệnh 100% trong khi đó phác đồ 1 chỉ đạt 66,6% (bảng 7). Kết quả điều trị theo phác đồ 2 đạt hiệu quả cao nh− vậy là do việc truyền máu đ bù đắp kịp thời đ−ợc l−ợng máu thiếu hụt trầm trọng do bệnh gây ra, giúp con vật hồi phục nhanh hơn. 4. Kết luận Thử phản ứng ng−ng kết trên phiến kính giữa huyết thanh và hồng cầu của con chó cho máu và con chó nhận máu lần đầu ở chó cùng giống và khác giống cho kết quả 100% không có hiện t−ợng ng−ng kết. Sau khi truyền máu 21 ngày thử phản ứng ng−ng kết trên phiến kính đ phát hiện có hiện t−ợng ng−ng kết ở cả chó cùng giống và khác giống với tỷ lệ từ 25,00 đến 66,66%. Các chỉ tiêu thân nhiệt, tần số hô hấp, tần số mạch đập của chó đ−ợc truyền máu cùng giống cũng nh− khác giống ở thời điểm tr−ớc và sau truyền máu biến đổi không đáng kể. Việc truyền máu có tác dụng tốt trong việc điều trị bệnh ký sinh trùng đ−ờng máu ở chó cụ thể là các chỉ tiêu về số l−ợng hồng cầu, bạch cầu, hàm l−ợng huyết sắc tố ở những con chó bị ký sinh trùng đ−ờng máu đ−ợc điều trị theo phác đồ có kết hợp truyền máu, thời gian đạt tới chỉ tiêu của những con chó khoẻ mạnh bình th−ờng nhanh hơn những con không đ−ợc truyền máu và tỷ lệ khỏi bệnh cao hơn. Tài liệu tham khảo Đỗ Đức Việt, Trịnh Thị Thơ Thơ (1977). Một số chỉ tiêu huyết học ở chó. Tập san khoa học, Đại học Nông nghiệp I Hà Nội, 1977. Callan MB, Jones LT, Giger U (1995). Hemolytic transfusion reactions in dog an alloantibody to commom antigen. Vet intern Med, 1995 Jul - Agu; 9(4): 277- 9. Gier U, Gelens CJ, Callan MB, Oakley DA (1995). A acute hemolytic transfusion reaction caused by dog erythrocyte antigen1.1 incompatibility in a previously sensitized dog. J Am Vet Med Assoc, 1995 may; 206(9): 1358-62.