Báo cáo Khoa học Bệnh hại gây tổn thất xoài sau thu hoạch

Báo cáo khoa học: Bệnh hại gây tổn thất xoài sau thu hoạch T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 1, sè 2/2003 107 BÖnh h¹i g©y tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch Diseases causing post-harvest losses of mangoes §inh S¬n Quang1 SUMMARY Postharvest losses of mangoes Namdokmai were assessed in Bangkok, Thailand. Fungi causing mango postharvest diseases were isolated as Colletotrichum gloeosporioides, Lasiodiplodia theobromae, Dothiorella sp., D. dominicana, D. mangiferae and Phomopsis mangiferae, Aspergillus sp., A. niger and Penicillium sp. C. gloeosporioides and L. theobromae were the most popular fungi causing fruit anthracnose and stem-end rot, respectively. Survey on fruit decayed by these diseases was carried out to define mango marketability at retail level. Three marketability levels were settled as marketable, low marketable, and unmarketable fruits based on diseases severity of 10%, respectively. These marketability levels were used as indicators to assess postharvest losses of mangoes Namdokmai obtained from Talad Tai wholesale market in 2001 and 2002. The losses might grow up to 27.1-46.0% due to anthracnose or 22.4-30.9% due to stem-end rot at retail market level. Preharvest practices, harvest measures and postharvest handling were also suggested to lessen postharvest losses. Keywords: Mango, postharvest loss, anthracnose, stem-end rot. 1. §Æt vÊn ®Ò Xoµi (Mangifera indica L.) cã nguån gèc tõ Ên ®é vµ §«ng Nam ¸, ®−îc trång lµm c©y ¨n qu¶ tõ c¸ch ®©y h¬n 4000 n¨m (Hulme, 1971). Qu¶ xoµi ph¸t triÓn qua 4 giai ®o¹n: qu¶ non; t¨ng tr−ëng tèi ®a; chÝn; giµ ho¸. Sù ph¸t triÓn qu¶ tr−íc thu ho¹ch lµ qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng tÕ bµo, tÝch luü dinh d−ìng vµ c¸c hîp chÊt øc chÕ nÊm resorcinol trong vá qu¶ (Cojocaru vµ ctv, 1986). Qu¶ xoµi sau thu ho¹ch, víi b¶n chÊt vÉn lµ mét vËt chÊt sèng, cã sù thay ®æi ®ét ngét vÒ h« hÊp, ®i kÌm lµ nh÷ng biÕn ®æi sinh lý, sinh ho¸ rÊt lín trong qu¸ tr×nh chÝn, trong ®ã cã sù gi¶m dÇn c¸c hîp chÊt resorcinol (Kobiler vµ ctv, 1998). Sù suy gi¶m c¸c hîp chÊt nµy xuèng d−íi møc g©y ®éc cho vi sinh vËt sÏ phôc ho¹t sù tiÒm nhiÔm cña mét sè loµi nÊm (Kobiler vµ ctv, 1998), dÉn ®Õn sù biÓu hiÖn triÖu chøng bÖnh trªn qu¶, lµm gi¶m gi¸ trÞ th−¬ng phÈm vµ chÊt l−îng dinh d−ìng cña qu¶ xoµi, g©y tæn thÊt cho ng−êi kinh doanh vµ tiªu dïng. Nghiªn cøu nµy ®−îc tiÕn hµnh t¹i Tr−êng §¹i häc Kasetsart - Th¸i Lan, nh»m ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña bÖnh h¹i tíi tæn thÊt sau thu ho¹ch cña gièng xoµi Namdokmai. 2. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. X¸c ®Þnh thµnh phÇn bÖnh h¹i qu¶ xoµi Xoµi Namdokmai (100 qu¶) vô 2001 ®−îc thu thËp tõ c¸c khu hµng kh¸c nhau t¹i chî b¸n bu«n hoa qu¶ Talad Tai (Bangkok). Qu¶ ®−îc chuyÓn vµo gi÷ trong ræ nhùa, kÝch thÝch chÝn b»ng ethylene 10 µL/L, lãt vµ ®Ëy ræ b»ng giÊy b¸o vµ ®Ó qu¶ chÝn ë ®iÒu kiÖn trong phßng. Khi qu¶ chÝn, c¸c biÓu hiÖn triÖu chøng cã thÓ g©y tæn thÊt ®−îc ghi chÐp vµ kiÓm tra nguyªn nh©n sinh vËt b»ng ph©n lËp vµ quan s¸t 1 Bé m«n C«ng nghÖ sau thu ho¹ch, Khoa C«ng nghÖ thùc phÈm BÖnh h¹i g©y tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch 108 d−íi kÝnh hiÓn vi. MÈu l¸ vµ vá qu¶ (5mm2) ®−îc c¾t tõ ranh giíi gi÷a m« khoÎ vµ m« bÖnh. MÉu c¾t ®−îc khö trïng bÒ mÆt b»ng Natri hypoclorit 1% trong 5 phót råi röa l¹i b»ng n−íc khö trïng, ®Ó r¸o 2-3 phót vµ cÊy trªn m«i tr−êng PDA (potato dextrose agar) trong hép petri. NÊm ph¸t triÓn tõ c¸c m« ®−îc cÊy truyÒn sang PDA míi vµ ñ ë nhiÖt ®é 25oC trong 7-14 ngµy ë ®iÒu kiÖn lu©n phiªn 12 giê chiÕu s¸ng vµ 12 giê tèi (cã ®Ìn tia tÝm hç trî nÊm sinh bµo tö). MÎ cÊy ph©n lËp ®−îc gi¸m ®Þnh th«ng qua sù ph¸t triÓn cña sîi nÊm, h×nh d¹ng t¶n nÊm, ®Æc ®iÓm c¬ quan sinh s¶n vµ bµo tö ph©n sinh (Waller vµ ctv, 1998; Johnson vµ ctv, 1989). NÊm sau ®ã ®−îc l©y l¹i trªn qu¶ b»ng bµo tö (cã s¸t th−¬ng c¬ häc vµ kh«ng g©y s¸t th−¬ng). §èi víi c¸c nÊm g©y bÖnh thèi cuèng, c¾t miÕng th¹ch PDA cã mang sîi nÊm ®Æt óp lªn mÆt c¾t cuèng qu¶ (Johnson, 1996). KÝch thÝch chÝn vµ ñ qu¶ ë 25oC, ®é Èm 95- 100% vµ quan s¸t kh¶ n¨ng g©y bÖnh cña nÊm. 2.2. §iÒu tra bÖnh sau thu ho¹ch vµ x©y dùng thang ®¸nh gi¸ tæn thÊt BÖnh h¹i sau thu ho¹ch vµ ¶nh h−ëng cña bÖnh tíi gi¸ b¸n ®−îc ®iÒu tra ë Talad Tai, chî b×nh d©n AP, chî hoa qu¶ chÊt l−îng cao MOF, siªu thÞ TOPs Kaset. Kh¶ n¨ng b¸n cña qu¶ xoµi ®−îc ph©n chia thµnh c¸c møc (b¸n tèt, b¸n kÐm, kh«ng b¸n ®−îc) dùa trªn phÇn tr¨m diÖn tÝch vÕt bÖnh trªn qu¶ (CSB). 2.3. §¸nh gi¸ tæn thÊt sau thu ho¹ch do bÖnh trªn xoµi Namdokmai thu mua tõ chî b¸n bu«n hoa qu¶ Xoµi Namdokmai thu ®−îc tõ Talad Tai trong n¨m 2001 vµ 2002. Vô 2001, thu 3 l«, mçi l« 100 qu¶, c¸ch nhau kho¶ng 2-3 tuÇn b¾t ®Çu tõ cuèi th¸ng giªng. Vô 2002, xoµi ®−îc thu cïng ngµy nh−ng ë 3 khu hµng (100qu¶/l«) kh¸c nhau (xoµi ®Õn tõ c¸c vïng kh¸c nhau). Trong phßng thÝ nghiÖm, c¾t bá cuèng qu¶ nÕu qu¸ dµi, röa qua d−íi vßi n−íc ch¶y, ®Ó r¸o råi kÝch thÝch chÝn b»ng ethylene 10 µL/L vµ ®Ó chÝn ë ®iÒu kiÖn trong phßng. ThÝ nghiÖm bè trÝ theo kiÓu ngÉu nhiªn hoµn toµn. Khi qu¶ chÝn (ngµy 1), ®¸nh sè thø tù qu¶ vµ ®o ®Õm ®Ó x¸c ®Þnh phÇn tr¨m qu¶ nhiÔm bÖnh (TLB) vµ CSB. C¸c ngµy tiÕp theo (ngµy 2 vµ ngµy 3) còng ®o ®Õm t−¬ng tù. Sè liÖu thu ®−îc trong 3 ngµy cho biÕt diÔn biÕn bÖnh sau khi qu¶ chÝn. CSB ngµy 1 vµ ngµy 2 lµ c¬ së ®Ó so s¸nh s¸u l« xoµi thu theo c¸c ®ît kh¸c nhau. Ph©n chia c¸c nhãm qu¶ theo møc ®é nhiÔm bÖnh, vµ qua ®ã ph©n nhãm qu¶ theo kh¶ n¨ng tiªu thô. C¸c kÕt qu¶ thu ®−îc kÕt hîp víi sù ph©n lo¹i kh¶ n¨ng b¸n lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch do bÖnh h¹i. Sè liÖu ®−îc ph©n tÝch thèng kª b»ng ch−¬ng tr×nh SAS (SAS Institute, Cary, NC). Sù sai kh¸c gi÷a c¸c gi¸ trÞ trung b×nh ®−îc so s¸nh b»ng ®a biªn ®é Duncan (DMRT). 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu 3.1. Thµnh phÇn bÖnh h¹i xoµi sau thu ho¹ch TriÖu chøng bÖnh biÓu hiÖn râ rÖt ë thêi kú qu¶ chÝn (B¶ng 1). Hai bÖnh chñ yÕu g©y h¹i sau thu ho¹ch lµ th¸n th− (do nÊm Colletotrichum gloeosporioides) vµ thèi cuèng (do nhiÒu loµi nÊm). C¸c loµi Aspergillus spp. vµ Penicillium sp. xuÊt hiÖn Ýt, l©y nhiÔm sau thu ho¹ch qua vÕt th−¬ng c¬ giíi. Ngoµi c¸c triÖu chøng bÖnh do nÊm g©y ra, qu¶ cßn xuÊt hiÖn c¸c biÕn d¹ng kh¸c nh− ghÎ vµ ch¸y n¾ng trªn vá, xèp ruét qu¶. C¸c ®−êng ®ôc trong ruét do gißi (kh«ng x¸c ®Þnh tªn khoa häc) t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c l©y nhiÔm thø cÊp cña L. theobromae, Aspergillus spp. §inh S¬n Quang 109 3.2. KÕt qu¶ ®iÒu tra bÖnh sau thu ho¹ch ë n¬i b¸n xoµi Th¸n th− vµ thèi cuèng lµ hai bÖnh chÝnh g©y thiÖt h¹i cho ng−êi kinh doanh xoµi Namdokmai, biÓu hiÖn qua gi¸ b¸n t¹i nh÷ng n¬i b¸n lÎ (B¶ng 2). Gi¸ b¸n gi¶m tíi 60-77% víi lo¹i qu¶ cã CSB 1- 10%. Qu¶ cã CSB >10% bÞ lo¹i bá v× kh«ng b¸n ®−îc. Tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶ n¨ng b¸n cña xoµi ®−îc chia ra lµm ba møc: b¸n tèt (CSB<1%); b¸n kÐm (CSB=1-10%); kh«ng b¸n ®−îc (CSB>10%), vµ ®−îc dïng ®Ó lµm thang ®¸nh gi¸ tæn thÊt. 3.3. §¸nh gi¸ tæn thÊt sau thu ho¹ch do bÖnh trªn xoµi Namdokmai thu tõ Talad Tai BÖnh th¸n th− vµ thèi cuèng lµ hai bÖnh h¹i xoµi chñ yÕu trong c¶ hai n¨m 2001 vµ 2002. BÖnh ph¸t triÓn m¹nh tõ khi qu¶ chÝn (H×nh 1a vµ 1b). §èi víi th¸n th−, tõ ngµy 1 ®Õn ngµy 3, CSB t¨ng tõ 1,7% lªn 6,3% (2001) hay 1% lªn 3,8% (2002). TLB t¨ng tõ 70,9% lªn 85,6% (2001) hay 56,5% lªn 73,4% (2002). §èi víi thèi cuèng, tõ ngµy 1 ®Õn ngµy 3, CSB t¨ng tõ 4,3% lªn 16,3% (2001) hay 5,9% lªn 11,9% (2002). TLB t¨ng tõ 26,5% lªn 43,6% (2001) hay 21,7% lªn 38,6% (2002). CSB thèi cuèng t¨ng (®é dèc cña ®−êng håi quy =4,6) nhanh h¬n so víi CSB th¸n th− =1,7) (H×nh 1c). Víi c¶ hai bÖnh, CSB vµ TLB thay ®æi râ rÖt qua c¸c ngµy (P<0,01). CSB th¸n th− n¨m 2001 (1,7%) cao h¬n n¨m 2002 (1,1%) nh−ng CSB thèi cuèng kh«ng kh¸c nhau gi÷a hai n¨m (4,3% n¨m 2001 vµ 5,9% n¨m 2002) (P<0,05). CSB cña c¸c l« xoµi thu tõ c¸c ®ît mua còng kh¸c nhau (P<0,05) (H×nh 2). CSB th¸n th− biÕn ®éng tõ 0,5-2,4%. CSB thèi cuèng biÕn ®éng tõ 2,5-11,5%. B¶ng 1. Thµnh phÇn bÖnh trªn qu¶ xoµi sau thu ho¹ch t¹i Bangkok, Th¸i Lan n¨m 2001 Tªn bÖnh Vi sinh vËt g©y bÖnh TLB (%) Ph−¬ng ph¸p l©y nhiÔm Th¸n th− Colletotrichum gloeosporioides 94 Qua vá kh«ng vµ cã vÕt th−¬ng Thèi cuèng C. gloeosporioides Lasiodiplodia theobromae Dothiorella sp. D. dominicana D. mangiferae Phomopsis mangiferae 54 Qua mÆt c¾t cuèng qu¶ Thèi qu¶ (®en) Aspergillus niger 3 qua vÕt th−¬ng vá Thèi qu¶ (n©u) Aspergillus sp. 1 qua vÕt th−¬ng vá Thèi qu¶ (xanh) Penicillium sp. 1 qua vÕt th−¬ng vá B¶ng 2. §iÒu tra bÖnh th¸n th− vµ thèi cuèng vµ ¶nh h−ëng cña bÖnh tíi gi¸ xoµi Namdokmai n¨m 2001-2002 Xoµi b¸n tèt Xoµi b¸n kÐm N¬i b¸n CSB (%) Gi¸ (Bath/kg) CSB (%) Gi¸ (Bath/kg) C¸ch b¸n lo¹i qu¶ chÊt l−îng kÐm AP (5/2001) 0-1% 30-35 3-10% 5-10 B¸n theo mí TopsKaset (5/2001) 0-1% 56 - - - MOF (10/2001) 0-0.5% 100-120 1-3% 40-45 B¸n theo kg Talad Tai (4/2002) - 12-13 >1% 3-4 B¸n sät 10-20 kg "-" : Kh«ng x¸c ®Þnh BÖnh h¹i g©y tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch 110 H×nh 1. Tû lÖ (®−êng) vµ chØ sè bÖnh (cét) cña bÖnh th¸n th− (a) vµ thèi cuèng (b) trªn xoµi Namdokmai n¨m 2001 (®èm) vµ 2002 (tr¾ng); (c) tiÕn triÓn bÖnh th¸n th− (liÒn) vµ thèi cuèng (®øt) trong 2 n¨m, ®−îc biÓu diÔn b»ng ®−êng håi quy dùa trªn c¸c gi¸ trÞ trung b×nh chØ sè bÖnh qua c¸c ngµy sau chÝn. 1 2 3 C h Ø sè b Ön h t h ¸n t h− ( % ) 0 2 4 6 8 10 T û lÖ b Ön h t h ¸n t h− ( % ) 0 20 40 60 80 Sè ngµy sau chÝn qu¶ 1 2 3 C h Ø sè b Ön h ( % ) 0 5 10 15 a b c 1 2 3 C hØ s è b Ön h th èi c uè ng ( % ) 0 10 20 30 T û lÖ b Ön h th èi c uè n g (% ) 0 10 20 30 40 50 H×nh 2. ChØ sè bÖnh th¸n th− vµ thèi cuèng xoµi Namdokmai ë c¸c l« kh¸c nhau thu n¨m 2001 (L« 1-3) vµ 2002 (L« 4-6), 1 ngµy (A) vµ 2 ngµy (B) sau chÝn. Cét cïng lo¹i trong mçi ®å thÞ cã kÌm c¸c ch÷ c¸i gièng nhau biÓu thÞ gi¸ trÞ chØ sè bÖnh sai kh¸c nhau kh«ng cã ý nghÜa, dùa trªn DMRT (P<0.05). 2 ngµy sau chÝn L« 1 L« 2 L« 3 L« 4 L« 5 L« 6 C hØ s è b Ön h (% ) 0 4 8 12 16 1 ngµy sau chÝn C hØ s è b Ön h (% ) 0 4 8 12 16 L« 1 L« 2 L« 3 L« 4 L« 5 L« 6 Th¸n th− Thèi cuèng a b a b b b b b a a b b a Th¸n th− Thèi cuèng ab bc cd a a a b b b b d d A B B¶ng 3. ¶nh h−ëng cña bÖnh th¸n th− vµ thèi cuèng ®Õn kh¶ n¨ng b¸n cña xoµi 1 vµ 2 ngµy sau chÝn trong 2 vô 2001 vµ 2002 Kh¶ n¨ng Lo¹i PhÇn tr¨m sè qu¶ (%)* Sai sè b¸n bÖnh L« 1 L« 2 L« 3 L« 4 L« 5 L« 6 Trung b×nh chuÈn Ngµy 1 B¸n tèt Th¸n th− 85,4 49,5 70 85,4 61,5 85,6 72,9 a 6,2 Thèi cuèng 72,8 89,5 64 93,8 83,3 62,2 77,6 a 5,4 B¸n kÐm Th¸n th− 13,6 44,2 10 13,6 35,9 13,4 21,8 a 5,9 Thèi cuèng 9,7 4,2 16 0,0 9,0 16,3 9,2 a 2,6 Kh«ng Th¸n th− 1,0 6,3 20 1,0 2,6 1,0 5,3 a 3,1 b¸n ®−îc Thèi cuèng 17,5 6,3 20 6,3 7,7 21,4 13,2 a 2,9 Ngµy 2 B¸n tèt Th¸n th− 26,0 23,4 77,0 74,0 53,8 69,1 53,9 a 9,8 Thèi cuèng 65,1 84,1 46,0 90,6 71,8 57,1 69,1 a 6,8 B¸n kÐm Th¸n th− 63,2 61,9 22,0 22,9 39,7 29,9 39,9 a 7,6 Thèi cuèng 11,7 4,2 14,0 3,1 15,4 16,3 10,8 b 2,3 Kh«ng Th¸n th− 10,8 14,7 1,0 3,1 6,4 1,0 6,2 b 2,3 b¸n ®−îc Thèi cuèng 23,1 11,9 40,0 6.3 12.8 26.5 20.1 a 5.0 *TÝnh dùa trªn viÖc ph©n lo¹i kh¶ n¨ng b¸n theo CSB th¸n th− vµ thèi cuèng trªn qu¶ 1 vµ 2 ngµy sau chÝn. Theo mçi kh¶ n¨ng b¸n, c¸c gi¸ trÞ trung b×nh trong cét g¾n theo ch÷ c¸i gièng nhau th× sù sai kh¸c kh«ng cã ý nghÜa, dùa trªn DMRT (P<0,05). §inh S¬n Quang 111 Sù ph¸t triÓn nhanh cña th¸n th− vµ thèi cuèng ®ˆ g©y ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng b¸n cña xoµi (B¶ng 4 vµ H×nh 3). Tæn thÊt sau thu ho¹ch do th¸n th− vµ thèi cuèng kh¸c nhau kh«ng cã ý nghÜa sau 1 ngµy tõ khi qu¶ chÝn. Nh−ng sang ®Õn ngµy 2, sù tæn thÊt kh¸c nhau râ rÖt (P<0,05). ChØ trong vßng mét ngµy, th¸n th− lµm sè qu¶ lo¹i t¨ng tõ 5,3% lªn 6,2%, qu¶ kÐm t¨ng tõ 21,8% lªn 39,9%; thèi cuèng lµm sè qu¶ lo¹i t¨ng tõ 13,2% lªn 20,1%, qu¶ kÐm t¨ng tõ 9,2% lªn 10,8%. Tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch còng biÕn ®éng gi÷a c¸c ®ît mua kh¸c nhau. §iÒu nµy cho thÊy thêi ®iÓm thu ho¹ch vµ vïng trång cã liªn quan ®Õn t×nh h×nh bÖnh vµ tõ ®ã ¶nh h−ëng ®Õn tæn thÊt cña qu¶ khi chÝn. 4. Th¶o luËn Tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch cã thÓ do nhiÒu t¸c nh©n tr−íc, trong vµ sau khi thu ho¹ch g©y ra. Trong thêi kú chÝn, nguy c¬ tæn thÊt do nÊm h¹i lµ rÊt ®¸ng quan t©m, ®Æc biÖt lµ C. gloeosporioides g©y th¸n th− hay L. theobromae g©y thèi cuèng. C¶ 2 lo¹i nÊm h¹i nµy chñ yÕu th−êng nhiÔm tõ tr−íc khi thu ho¹ch, tån t¹i tiÒm Èn (Simmonds, 1941; Johnson, 1993) vµ chØ ph¸t bÖnh khi qu¶ ®ˆ chÝn, do ®ã Ýt cã kh¶ n¨ng nhiÔm thø cÊp trong b¶o qu¶n. Trªn v−ên, m−a lµ yÕu tè quan träng gióp ph©n t¸n nguån bÖnh th¸n th− (Dodd vµ ctv, 1991). N¨m 2001 ë Th¸i Lan m−a nhiÒu h¬n cã thÓ lµ nguyªn nh©n lµm cho bÖnh ph¸t triÓn nhiÒu khi qu¶ chÝn vµ g©y h¹i nÆng h¬n so víi n¨m 2002. Tuy nhiªn, yÕu tè thêi tiÕt nµy l¹i d−êng nh− kh«ng ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn bÖnh thèi cuèng. Sau thu ho¹ch, bÖnh thèi cuèng cã tèc ®é g©y h¹i trªn qu¶ nhanh h¬n so víi th¸n th−, nh−ng l−îng tæn thÊt xoµi chñ yÕu do bÖnh th¸n th−, tõ 27,1-46% bao gåm c¶ 5,3-6,2% lo¹i bá hoµn toµn trong vßng 1-2 ngµy tõ khi qu¶ chÝn. Ngoµi ra, tæn thÊt cã thÓ tiÕp tôc t¨ng trong khi tiªu dïng. §èi víi qu¶ cã CSB tõ 1-10%, mét phÇn thu nhËp cña ng−êi kinh doanh cã thÓ ®−îc thu håi (kho¶ng 30%) nhê b¸n h¹ gi¸ cho ng−êi tiªu dïng hoÆc cho c¬ së chÕ biÕn. Tuy nhiªn, b¸n ®−îc xoµi chÊt l−îng kÐm lµ rÊt khã, ®Æc biÖt ë møc b¸n lÎ v× ng−êi tiªu dïng qu¶ t−¬i cã xu h−íng kh«ng mua dï gi¸ rÎ vµ c¸c c¬ së chÕ biÕn chØ thu mua tõ c¸c ®Çu mèi b¸n bu«n víi sè l−îng lín. §Æc ®iÓm x©m nhiÔm vµ tiÒm bÖnh cho thÊy mét sè bÖnh sau thu ho¹ch trªn xoµi lµ khã tr¸nh khái nÕu kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trõ nÊm ®Æc hiÖu. Tuy nhiªn, nÕu thùc hiÖn tèt c¸c kh©u tr−íc vµ khi thu ho¹ch ®Ó h¹n chÕ l©y nhiÔm ®ång thêi qu¶n lý hîp lý s¶n phÈm sau thu ho¹ch ®Ó duy tr× søc ®Ò kh¸ng cña qu¶, th× sÏ b¶o vÖ ®−îc s¶n phÈm (Arauz, 2000), tõ ®ã gi¶m H×nh 3. L−îng tæn thÊt xoµi Namdokmai sau thu ho¹ch do bÖnh th¸n th− vµ thèi cuèng Ngµy 1 vµ Ngµy 2. §å thÞ ®−îc ph¸t triÓn tõ sè liÖu cña 6 l« qu¶ thu vô 2001 vµ 2002. 72.9% 21.8% 5.3% 53.9% 39.9% 6.2% 9.2% 77.6% 13.2% 69.1% 20.1% 10.8% Ngµy 1 Ngµy 2 Th¸n th− Thèi cuèng B¸n tèt (chØ sè bÖnh <1%) B¸n kÐm (chØ sè bÖnh tõ 1-10%) Kh«ng b¸n ®−îc (chØ sè bÖnh >10%) BÖnh h¹i g©y tæn thÊt xoµi sau thu ho¹ch 112 bít ®−îc tæn thÊt cho ®Õn khi xoµi ®Õn tíi tay ng−êi tiªu dïng. 5. KÕt luËn BÖnh sau thu ho¹ch ë xoµi Namdokmai do nhiÒu loµi nÊm h¹i l©y nhiÔm tr−íc hoÆc trong lóc thu ho¹ch, vËn chuyÓn hay b¶o qu¶n. Th¸n th− vµ thèi cuèng lµ hai bÖnh nguy hiÓm nhÊt cã thÓ g©y tæn thÊt nhanh vµ lín tíi 46% vµ 31% sè l−îng qu¶ chØ trong vßng hai ngµy sau khi xoµi b¾t ®Çu chÝn. BÖnh thèi cuèng cã thÓ do mét hoÆc nhiÒu loµi nÊm g©y ra, gåm L. theobromae, Dothiorella spp., C. gloeosporioides, P. mangiferae. BÖnh th¸n th− do C. gloeosporioides g©y ra. C¸c nÊm nµy sau khi l©y nhiÔm triÖu chøng bÖnh ch−a biÓu hiÖn ngay trªn qu¶ xanh vµ chØ ph¸t bÖnh khi xoµi chÝn, g©y tæn thÊt chñ yÕu ë møc b¸n lÎ vµ ng−êi tiªu dïng. Tµi liÖu tham kh¶o Arauz, L.F. (2000) Mango anthracnose: Economic impact and current options for integrated management, Plant Disease, 84: 600-611. Cojocaru, M., S. Droby, E. Glotter, A. Goldman, H.E. Gottlieb, B. Jacoby and D. Prusky (1986) 5-(12-heptadecenyl) resorcinol, the major component of the antifungal activity in the peel of mango fruits. Phytochemistry 25: 1093-109. Dodd, J.C., A.B. Estrada, J. Matcham, P. Jeffries and M.J. Jeger (1991) The effect of climatic factors on Colletotrichum gloeosporioides, causal agent of mango anthracnose, in the Philippines. Plant Pathology 40: 568-575. Hulme, A.C. (1971) The mango, pp. 233-254. In A.C. Hulme, ed. The biochemistry of fruits and their products, Volume 2. Academic Press, London. 670 pages. Kobiler, I., R. Reved, L. Artez and D. Prusky (1998) Antifungal compounds regulating quiescent diseases in mango. ACIAR Proceedings 80: 109-144. Johnson, G.I., I. Muirhead, P. Mayers and T. Cook (1989) Diseases, pp. 1-35. In Ridgway, R. ed. Mango pest and disorders. Queensland Department of Primary Industries Information Series QI 89007, Brisbane. Johnson, G.I., T. Cooke and A. Mead (1993) Infection and quiescence of mango stem- end rot pathogens. Acta Horticulturae 341: 329-336. Simmonds, J.H. (1941) Latent infection in tropical fruits discussed in relation to the part played by species of Gloeosporium and Colletotrichum. Proceedings of the Royal Society of Queensland 52: 92-120. Waller, J.M., B.J. Ritchie and M. Holderness (1998) Plant clinic handbook. CAB International, UK.