Báo cáo Khoa học Ảnh hưởng của việc thay thế 50% gạo bằng bột ngô và ủ men đến khả năng sản xuất của lợn gột tại xã Cát Quế, Hoài Đức - Hà Tây

Báo cáo khoa học: Ảnh hưởng của việc thay thế 50% gạo bằng bột ngô và ủ men đến khả năng sản xuất của lợn gột tại xã cát quế, hoài đức - hà tây T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp 2006, TËp IV, Sè 6: 71-75 §¹i häc N«ng nghiÖp I ¶nh h−ëng cña viÖc thay thÕ 50% g¹o b»ng bét ng« vµ ñ men ®Õn kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña lîn gét t¹i x· c¸t quÕ, hoµi ®øc - hµ t©y Effect of replacing 50% of rice by maize and fermentable incubation on got pig performance in Cat Que village, Hoai Duc of Hatay NguyÔn B¸ Mïi1 Summary An experiment was conducted to investigate the effect of replacing rice by maize for piglets on Pig Got performance. One hundred and fifty commercial crossbred piglets of about 8.38 - 12.56 kg BW were randomly alloted to one of three diets and repeated in 5 households. The control diet was formulated using rice, rice bran cooked (diet 1). In the other diets, 50% of rice was replaced by maize cooked (diet 2) and 50% of rice was replaced by maize was replaced by maize fermented (diet 3). The experimental period was lengthened 45 days. Increasing dietary maize and fermented increased weight gain of piglets. Feed cost from piglets fed 50%, diet fermented was lower than piglets fed rice and rice bran. Replacing 50% of rice by maize and diet fermented were highly profitable. Keywords: Rice, maize, feed, fermentable, piglets. 1. §Æt vÊn ®Ò X C¸t QuÕ thuéc huyÖn Hoµi §øc - Hµ T©y, c¸ch Hµ Néi 30 km vÒ phÝa t©y. ë C¸t QuÕ cã hai lo¹i h×nh nu«i lîn con: tõ s¬ sinh ®Õn 8-10 kg ®−îc gäi lµ lîn gièng vµ tõ 6 - 10 kg nu«i ®Õn 28 kg ®−îc gäi lµ lîn gét. Ng−êi d©n ë x C¸t QuÕ ®i gom lîn gièng tõ 6-10 kg, nu«i trong 45 - 60 ngµy, khi lîn con ®¹t träng l−îng 25 - 28 kg th× ®em b¸n cho c¸c hé nu«i lîn thÞt. TruyÒn thèng sö dông thøc ¨n ®Ó nu«i lîn gét cña ng−êi d©n lµ g¹o, c¸m g¹o, bçng r−îu vµ l¸ rau lang. V× g¹o chiÕm mét tû lÖ t−¬ng ®èi trong thøc ¨n tinh hµng ngµy cña lîn, nªn tÊt c¶ c¸c hé kinh doanh lîn gét ®Òu ph¶i nÊu c¸m. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng tèn kiÕm nhiªn liÖu mµ cßn tèn c«ng lao ®éng, h¬n n÷a gi¸ mua g¹o cßn cao h¬n bét ng«. §Ó kh¾c phôc tån t¹i trªn, nghiªn cøu nµy ®−îc tiÕn hµnh nh»m gi¶m chi phÝ thøc ¨n vµ c«ng lao ®éng trong ch¨n nu«i lîn gét. 2. vËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu §éng vËt vµ chuång tr¹i 30 lîn con lai F1 (Mãng C¸i x Ngo¹i tr¾ng) ®−îc chän ngÉu nhiªn mét trong ba khÈu phÇn, lîn con ë mçi khÈu phÇn ®−îc nu«i trong mét « chuång riªng trong mét hé. ThÝ nghiÖm ®−îc lÆp l¹i trong 5 hé víi tæng sè 150 lîn con. ThÝ nghiÖm kÐo dµi trong 45 ngµy. S¬ ®å thÝ nghiÖm ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 1. Thøc ¨n vµ nu«i d−ìng Thµnh phÇn thøc ¨n trong khÈu phÇn thÝ nghiÖm ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 2. KhÈu phÇn 1 (KF 1-®èi chøng) gåm g¹o vµ c¸m g¹o, KF 2 thay thÕ 50% g¹o b»ng bét ng«, KF 1 vµ KF 2 thøc ¨n ®−îc nÊu chÝn. KhÈu phÇn 3 thay thÕ 50% g¹o b»ng bét ng« ñ men. C¸c khÈu phÇn t−¬ng ®−¬ng nhau vÒ n¨ng l−îng, protein th« vµ kho¸ng tæng sè, trõ lipit th« lµ kh¸c nhau (P<0,05). §µn lîn ®−îc cho ¨n 2 lÇn trong ngµy, l−îng thøc ¨n ®−îc ®iÒu chØnh 5 ngµy 1 lÇn trªn c¬ së −íc l−îng t¨ng träng 350 g/ngµy, n−íc ®−îc cho uèng tù do b»ng hÖ thèng van tù ®éng. B¶ng 1. S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm KF 1 KF 2 KF 3 YÕu tè thÝ nghiÖm 100% g¹o (nÊu chÝn) 50% g¹o 50% bét ng« (nÊu chÝn) 50% g¹o 50% bét ng« (ñ men) Hé «ng Ban Sè l−îng lîn (con) 10 10 10 KL ban ®Çu (kg/con) 12,24 ± 0,29 12,48 ± 0,62 12,56 ± 0,40 Hé «ng §¹t Sè l−îng lîn (con) 9 9 9 KL ban ®Çu (kg/con) 9,62 ± 0,26 9,53 ± 0,32 9,43 ± 0,34 Hé «ng Léc Sè l−îng lîn (con) 10 10 10 KL ban ®Çu (kg/con) 8,55 ± 0,35 8,38 ± 0,36 8,50 ± 0,22 Hé bµ Thuý Sè l−îng lîn (con) 11 11 11 KL ban ®Çu (kg/con) 11,67 ± 0,35 11,72 ± 0,40 11,81 ± 0,42 Hé «ng TuÊn Sè l−îng lîn (con) 10 10 10 KL ban ®Çu (kg/con) 7,67 ± 0,17 7,65 ± 0,29 7,75 ± 0,32 B¶ng 2. KhÈu phÇn thÝ nghiÖm KF 1 KF 2 KF 3 ChØ tiªu 100% g¹o (nÊu chÝn) 50% g¹o, 50% bét ng«(nÊu chÝn) 50% g¹o, 50% bét ng« (ñ men) C¸m g¹o (%) 45 45 45 G¹o (%) 45 22,5 22,5 Bét ng« (%) 0 22,5 22,5 C¸m ®Ëm ®Æc (%) 10 10 10 N¨ng l−îng (Kcal/kg) 2591 2577 2562 Protein th« (%) 11,76 11,96 11,96 Lipit th« (%) 3,92 4,53 4,53 Kho¸ng tæng sè (%) 7,71 7,82 7,93 C¸c chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p theo dâi §µn lîn ®−îc c©n mét ngµy tr−íc vµ mét ngµy sau khi kÕt thóc thÝ nghiÖm b»ng c©n ®ång hå víi ®é chÝnh x¸c 0,1 g ®Ó tÝnh t¨ng träng. Thøc ¨n ®−îc c©n hµng ngµy tr−íc vµ sau khi cho ¨n ®Ó tÝnh l−îng thøc ¨n thu nhËn vµ chi phÝ thøc ¨n. L−îng thøc ¨n tinh hçn hîp tr−íc khi chÕ biÕn vµ l−îng thøc ¨n thõa ®−îc x¸c ®Þnh hµm l−îng vËt chÊt kh« tõ ®ã tÝnh ra l−îng vËt chÊt kh«, l−îng thøc ¨n thu nhËn trong mçi l«. Theo dâi l−îng than vµ men gièng ®−îc dïng trong thÝ nghiÖm ®Ó tÝnh chi phÝ thÝ nghiÖm. Xö lý sè liÖu C¸c sè liÖu ®−îc ph©n tÝch trªn phÇn mÒn SAS 6.12 (1996). Ph−¬ng ph¸p LSD ®−îc sö dông ®Ó so s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a c¸c sè trung b×nh (Genstat 5 Committee, 1993). Ph©n tÝch c¸c yÕu tè cña khÈu phÇn ®Õn c¸c chØ tiªu theo m« h×nh to¸n sinh häc sau. Yij = µ + Ti + ε ij Yij : lµ khèi l−îng cña lîn, tiªu tèn thøc ¨n µ: lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña quÇn thÓ Ti: lµ yÕu tè khÈu phÇn thø i (i = 3) ε ij : lµ sai sè ngÉu nhiªn 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. T¨ng träng, tiªu tèn thøc ¨n vµ chi phÝ thøc ¨n T¨ng träng §µn lîn khoÎ m¹nh trong suèt thêi kú thÝ nghiÖm. B¶ng 3 cho thÊy l−îng thøc ¨n thu nhËn, t¨ng träng, tiªu tèn thøc ¨n/kg t¨ng träng vµ chi phÝ thøc ¨n kh¸c nhau gi÷a c¸c khÈu phÇn. Nh×n chung trong tÊt c¶ c¸c hé, nh÷ng con lîn ®−îc nu«i víi 50% g¹o + 50% bét ng«, ñ men (KF 3) t¨ng träng cao h¬n KF 1 (100% g¹o) vµ KF 2 (50% g¹o + 50% bét ng«, nÊu chÝn) (p<0,05). Sù kh¸c nhau vÒ t¨ng träng hµng ngµy gi÷a KF 1 vµ KF 2 kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (p>0,05). Nh− vËy khi thay thÕ 50% g¹o b»ng bét ng« kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng t¨ng träng cña ®µn lîn. Theo NguyÔn ThÞ L−¬ng Hång vµ céng sù (2001), khi t¨ng hµm l−îng protein lªn 22% (tÝnh theo VCK), t¨ng träng cña ®µn lîn con F1 sau cai s÷a ®¹t 371-378 g/con/ngµy. KÕt qu¶ cña chóng t«i trªn ®µn lîn con nu«i gét ë KF3 (370 g/con/ngµy) còng cho kÕt qu¶ t−¬ng ®−¬ng. B¶ng 3. T¨ng träng, tiªu tèn thøc ¨n vµ chi phÝ thøc ¨n cña ®µn lîn tÝnh trung b×nh c¸c hé KF 1 KF 2 KF 3 ChØ tiªu 100% g¹o (nÊu chÝn) 50% g¹o 50% bét ng« (nÊu chÝn) 50% g¹o 50% bét ng« (ñ men) Sè l−îng lîn (con) 50 50 50 Khèi l−îng ban ®Çu (kg) 9,91 ± 0,25 9,99 ± 0,31 10,11 ± 0,22 Khèi l−îng kÕt thóc (kg) 24,98bc ± 0,53 25,45ab ± 0,64 26,82a ± 0,66 T¨ng träng ngµy (g/ngµy) 332b ± 14 343b ± 16 370a ± 22 T¨ng träng kú (kg/kú) 14,99bc ± 0,48 15,48ab ± 0,52 16,71a ± 0,62 Tiªu tèn TA (kg TA/kg t¨ng P) 2,37a 2,30a 2,15b Chi phÝ thøc ¨n (VND/kg t¨ng P) 7654 7213 6013 Ghi chó: a,b,c kh¸c nhau theo hµng th× kh¸c nhau cã ý nghÜa thèng kª (P<0,05). B¶ng 3 chØ ra r»ng nh÷ng con lîn ®−îc nu«i víi g¹o vµ c¸m g¹o (KF 1) cã tèc ®é t¨ng träng hµng ngµy thÊp h¬n (38 g/ngµy) so víi nh÷ng con lîn ®−îc nu«i víi (50% + 50% bét ng«, ñ men) (KF 3) (P<0,05). §iÒu ®ã cã thÓ gi¶i thÝch thøc ¨n ë KF 3 ®−îc ñ men ® lµm t¨ng kh¶ n¨ng tiÕt dÞch tiªu ho¸ dÉn tíi t¨ng tû lÖ tiªu ho¸, lµm cho ®µn lîn t¨ng träng tèt h¬n. Theo Gatel (1993), hai nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng t¨ng träng lµ hµm l−îng protein trong khÈu phÇn vµ møc ®é nu«i d−ìng. T¨ng träng hµng ngµy ë KF 3 cao h¬n ë KF 2 lµ 27 g/ngµy (P<0,05), cã nghÜa lµ cho lîn ¨n khÈu phÇn thøc ¨n cã ñ men th× t¨ng träng cña lîn cao h¬n so víi thøc ¨n ®ã ®em nÊu chÝn. NguyÔn Kh¾c TuÊn (2001) gi¶i thÝch r»ng c¬ chÕ t¸c dông cña viÖc bæ sung c¸c axit h÷u c¬ trong thøc ¨n ñ men lµ t¹o lËp sù c©n b»ng sinh th¸i ®−êng ruét, kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c vi khuÈn cã lîi trong ®−êng ruét, tõ ®ã ®èi kh¸ng víi E.coli do pH gi¶m. MÆt kh¸c c¸c axit h÷u c¬ trong thøc ¨n ñ men ®−îc hÊp thu trùc tiÕp ë d¹ dµy vµ ruét lµ nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña lîn. Theo Shingari vµ céng sù (1987) th× ®é axit trong ®−êng tiªu ho¸ kh«ng chØ do c¸c tÕ bµo cña thµnh d¹ dµy tiÕt HCl mµ cßn do sù cã mÆt cña c¸c vi khuÈn trong xoang d¹ dµy ruét. Nh÷ng vi khuÈn nµy cã s½n trong ®−êng tiªu ho¸ hoÆc theo thøc ¨n, ® duy tr× ®é pH tèi −u cho sù ho¹t ®éng cña c¸c enzym tiªu ho¸, ®Æc biÖt lµ enzym tiªu ho¸ protein vµ ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn cña c¸c vi khuÈn g©y bÖnh. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn V¨n Th¾ng (2001) cho biÕt bæ sung 1ml EM/kg thÓ träng, t¨ng träng cña ®µn lîn con sau cai s÷a cao h¬n ®èi chøng (kh«ng bæ sung) lµ 33 g/con/ngµy. Tiªu tèn thøc ¨n KÕt qu¶ vÒ tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 3. Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng ë KF 3 thÊp h¬n ë KF 1 vµ KF 2 (P<0,05). Sù kh¸c nhau vÒ tiªu tèn thøc ¨n/kg t¨ng träng ë KF 1 vµ KF 2 kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (P>0,05). Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng ë KF 3 thÊp h¬n ë KF 1 vµ KF 2 tõ 0,15 - 0,22 kg TA/kg t¨ng träng. Do thøc ¨n ë KF 3 ®−îc ñ men ® lµm t¨ng tû lÖ lîi dông thøc ¨n, lµm cho ®µn lîn t¨ng träng nhanh dÉn tíi lµm gi¶m thøc ¨n trªn kg t¨ng träng. Chi phÝ thøc ¨n Chi phÝ thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng ë KF 3 lµ thÊp nhÊt ë tÊt c¶ c¸c hé vµ cao nhÊt ë KF 1 (b¶ng 3). Chi phÝ thøc ¨n trªn kg t¨ng träng cña nh÷ng con lîn ë KF 3 thÊp h¬n tõ 1200 ®Õn 1641 ®ång so víi KF 2 vµ KF 1. ¶nh h−ëng kh¸c TruyÒn thèng nu«i lîn gét t¹i x C¸t QuÕ cho thÊy, ph−¬ng ph¸p nu«i d−ìng lµ 2 lÇn cho ¨n trong mét ngµy víi g¹o, c¸m g¹o, c¸m ®Ëm ®Æc, l¸ khoai lang nÊu cïng víi nhau. V× vËy kh«ng cã vÊn ®Ò g× x¶y ra ®èi víi nh÷ng con lîn ë KF 1 vµ KF 2. Tuy nhiªn, ®µn lîn ë khÈu phÇn 3 ® gi¶m l−îng thøc ¨n thu nhËn trong mét vµi ngµy ®Çu thÝ nghiÖm, do thøc ¨n ñ men lîn ch−a quen, sau ®ã l−îng thøc ¨n thu nhËn t¨ng dÇn. Nh÷ng con lîn ë khÈu phÇn 3 da hång hµo vµ bãng m−ît h¬n nh÷ng con lîn ë KF 1 vµ KF 2. Do vËy, c¶ ng−êi bu«n lîn gét vµ ng−êi nu«i lîn thÞt ®Òu thÝch mua nh÷ng con lîn ë khÈu phÇn 3. Sau khi thÝ nghiÖm kÕt thóc ® cã nhiÒu hé n«ng d©n nu«i lîn gét b»ng thøc ¨n ñ men (KF 3), bá ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng lµ nÊu chÝn. 3.2. KhÝa c¹nh kinh tÕ Ph©n tÝch chi phÝ vµ lîi nhuËn cña ch¨n nu«i lîn gét ® chØ ra r»ng chi phÝ lîn gièng chiÕm kho¶ng 52 - 54% trong tæng chi phÝ, trong khi ®ã chi phÝ thøc ¨n chiÕm kho¶ng 45 - 46% trong tæng chi phÝ (b¶ng 4). Tæng chi phÝ ë KF 3 thÊp h¬n 2% so víi KF 1 Vµ KF 2, v× kh«ng cã chi phÝ nhiªn liÖu. Lîi nhuËn trªn ®Çu lîn cña KF 3 (78.611 ®ång) cao h¬n KF 1 (51.032 ®ång) lµ 54% vµ cao h¬n KF 2 (59.729 ®ång) lµ 32%, mÆc dï ch−a tÝnh ®Õn tiÕt kiÖm c«ng lao ®éng ®Ó nÊu c¸m. Lîi nhuËn trªn ®Çu lîn ë KF 3 cao h¬n tõ 18.882 ®Õn 27.579 ®ång so víi KF 2 vµ KF 1. Tuy nhiªn lîi nhuËn trªn cßn tuú thuéc vµo gi¸ mua lîn gièng vµ gi¸ b¸n lîn gét t¹i thÞ tr−êng tõng thêi ®iÓm. Ch¨n nu«i lîn gét cho lîi nhuËn cao h¬n lîn thÞt tõ 2.000 – 3.000 ®ång/kg s¶n phÈm khi kü thuËt ®−îc c¶i tiÕn mÆc dï gi¸ thøc ¨n t¨ng cao (Peters vµ céng sù, 2002). B¶ng 4. Ph©n tÝch chi phÝ vµ thu nhËp trong ch¨n nu«i lîn gét KF 1 (n=50) KF 2 (n=50) KF 3 (n=50) ChØ tiªu 100% g¹o (nÊu chÝn) 50% g¹o 50% bét ng« (nÊu chÝn) 50% g¹o 50% bét ng« (ñ men) Chi phÝ lîn gièng (®ång) % trong tæng chi phÝ 6.494.800 52,22 6.498.700 52,83 6.572.800 54,42 Chi phÝ thøc ¨n (®ång) % trong tæng chi phÝ 5.717.825 45,97 5.577.860 45,34 5.456.230 45,18 Chi phÝ men gièng (®) % trong tæng chi phÝ 60.000 0,5 Chi phÝ nhiªn liÖu (®) % trong tæng chi phÝ 225.000 1,80 225.000 1,83 Tæng chi phÝ (®ång) 12.437.625 12.301.560 12.077.030 Tæng b¸n lîn (®ång) 14.989.200 15.288.000 16.017.600 L·i th«* (®ång) 2.551.575 2.986.440 3.930.570 L·i th« trªn ®Çu lîn (®/lîn) 51.032 59.729 78.611 * Ghi chó: li ch−a tÝnh chi phÝ lao ®éng, khÈu hao chuång tr¹i vµ li suÊt ng©n hµng. 4. KÕt luËn Lîn ®−îc nu«i b»ng khÈu phÇn ¨n KF2 (thay thÕ 50% g¹o b»ng bét ng«) t¨ng träng cao h¬n so víi lîn ®−îc nu«i b»ng khÈu phÇn ¨n KF 1 (100% g¹o) lµ 11 g/con/ngµy; T¨ng träng cña lîn ë c«ng thøc nu«i b»ng khÈu phÇn ¨n KF3 (thay thÕ 50% b»ng bét ng«, ñ men) cao h¬n so víi lîn nu«i b»ng KF 2 lµ 27 g/con/ngµy; T¨ng träng cña lîn ®−îc nu«i b»ng KF 3 cao h¬n so víi lîn ®−îc nu«i b»ng KF 1 lµ 38 g/con/ngµy. Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng thÊp nhÊt ë c«ng thøc nu«i lîn b»ng khÈu phÇn ¨n KF 3, thÊp h¬n ë KF 1 vµ KF 2 tõ 0,15 -0,22 kg TA/kg t¨ng träng. Chi phÝ thøc ¨n trªn kg t¨ng träng cña nh÷ng con lîn nu«i b»ng khÈu phÇn ¨n KF 3 thÊp h¬n tõ 1200 ®Õn 1641 ®ång so víi nu«i b»ng khÈu phÇn ¨n KF 2 vµ KF 1. Da cña nh÷ng con lîn ë c«ng thøc KF 3 hång hµo, bãng m−ît h¬n, ng−êi nu«i thÝch mua h¬n ë c«ng thøc KF 1 vµ KF 2. Do vËy, lîi nhuËn trªn ®Çu lîn ë c«ng thøc nu«i b»ng khÈu phÇn ¨n KF 3 cao h¬n tõ 18.882 ®Õn 27.579 ®ång so víi nu«i b»ng c¸c khÈu phÇn ¨n KF 2 vµ KF 1. Tµi liÖu tham kh¶o Gatel, F. (1993). Dietary factors affecting protein digestibility in pigs. Proceeding of the first international symposium on nitrogen flow in pig production and environmental consequeeeces. 8-11 June 1993. Netherlands. P. 70-89. Genstat 5 committee, (1993). Genstat 5 release 3 reference manual. Clarendon Press Oxford, 796 pp. NguyÔn ThÞ L−¬ng Hång, Bïi Quang TuÊn, §Æng Thuý Nhung (2001). Nghiªn cøu x¸c ®Þnh møc n¨ng l−îng vµ protein thÝch hîp cho lîn con sau cai s÷a trong ®iÒu kiÖn thøc ¨n cña miÒn B¾c, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kü thuËt khoa ch¨n nu«i thó y, Tr−êng ®¹i häc ng«ng nghiÖp I, NXB n«ng nghiÖp Hµ Néi, tr. 15-19. NguyÔn V¨n Th¾ng (2001). Nghiªn cøu sö dông c¸c chÕ phÈm EM trong phßng vµ trÞ bÖnh tiªu ch¶y ë lîn, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kü thuËt khoa ch¨n nu«i thó y, NXB n«ng nghiÖp, tr. 139-143. NguyÔn Kh¾c TuÊn (2001). Vi sinh vËt vµ c«ng nghÖ vi sinh, Bµi gi¶ng dïng cho cao häc, tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I Hµ Néi, tr. 50-59. Peters, D., N.T. Tinh and P.N. Thach. (2002). Sweetpotato Root Silage for Efficient and Labor-saving Pig Raising in Vietnam.. AGGRIPA. Food and Ag ricultural Organization, Rome, p. 63-66. Shingari, B. K., Jagjit Kauer., Sapra, K. L. (1987). “Phßng ngõa l©y nhiÔm E. Coli qua thøc ¨n” (Ph¹m ThÞ Ngäc dÞch). T¹p chÝ KHKT thó y tËp IV, sè 1, tr. 86-88.