Báo cáo Khoa học Ảnh hưởng của tuổi thu hoạch đến năng suất và chất lượng thức ăn của cỏ voi (Pennisetum purpureum), cỏ ghi nê (Panicum maximum) trồng tại Đan Phượng, Hà Tây

Báo cáo khoa học Ảnh hưởng của tuổi thu hoạch đến năng suất và chất lượng thức ăn của cỏ voi (Pennisetum purpureum), cỏ ghi nê (Panicum maximum) trồng tại Đan Phượng, Hà Tây ¶nh h−ëng cña tuæi thu ho¹ch ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng thøc ¨n cña cá voi (Pennisetum purpureum), cá ghi nª (Panicum maximum) trång t¹i §an Ph−îng, Hµ T©y Effects of maturity stage at cutting on the yield and nutritional composition of Elephant grass (Pennisetum purpureum) and Guinea grass (Panicum maximum) grown in Dan Phuong district, Ha Tay province Bïi Quang TuÊn SUMMARY Elephant grass and Guinea grass have been the grasses most widely grown in Vietnam. The present study was aimed at finding the cutting interval to get their optimum yield and feeding value. Results showed that under the conditions of Dan Phuong district the growth rate was highest during 31-40 days and 21-30 days after cutting for Elephant grass and Guinea grass, respectively. To have the highest yield, cutting should be at the end of the most rapid growth period. The yield of Elephant grass cut at 40 days of regrowth was 180.5 kg DM/ha/day, somewhat lower than that of cutting at 50 days (188.2 kg). The yield of Guinea grass was 51.7kg and 58.8 kg DM/ha/day for cuttings at 30 and 40 days of regrowth, respectively. However, cutting at 40 days for Elephant grass and 30 days for Guinea grass resulted in higher nutritive value of the grass compared to cutting at 50 and 40 days, respectively for the two grasses. The utilizable proportion reduced dramatically with time of regrowth. The utilizable proportion of Elephant grass at 40 days of regrowth was 88.4% and down to 82.7% at 50 days of regrowth. Similarly, the utilizable proportion of Guinea grass was 94.2% and 90.4% at 30 and 40 days of regrowth respectively. Key words: Elephant grass, Guinea grass, regrowth, cutting interval. 1. §Æt vÊn ®Ò Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a, nhiÒu gièng cá cã n¨ng suÊt chÊt xanh cao vµ gi¸ trÞ dinh d−ìng cao ®· ®−îc nhËp vµ trång ë nhiÒu vïng n−íc ta nh»m ®¸p øng nhu cÇu nguån thøc ¨n th« xanh cho ®µn bß s÷a. Hai gièng cá hoµ th¶o ®−îc chän trång nhiÒu nhÊt lµ cá voi (Pennisetum purpureum) vµ cá ghi nª (Panicum maximum). Tuy nhiªn, nÕu thu ho¹ch chËm, th©n cá voi vµ cá ghi nª khi giµ rÊt cøng, gia sóc ¨n kÐm, nh−ng nÕu thu ho¹ch qu¸ non n¨ng suÊt cña cá sÏ thÊp. §· cã mét sè nghiªn cøu vÒ n¨ng suÊt vµ gi¸ trÞ dinh d−ìng cña hai gièng cá nµy, nh−ng c¸c nghiªn cøu vÒ quy tr×nh ch¨m sãc vµ sö dông chóng cßn rÊt h¹n chÕ (Tr−¬ng TÊn Khanh, 2003). Môc ®Ých cña nghiªn cøu nµy lµ cung cÊp c¬ së khoa häc ®Ó khai th¸c, sö dông hai gièng cá nãi trªn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt t¹i vïng §an Ph−îng, Hµ T©y vµ nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn t−¬ng tù. 2. vËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. VËt liÖu nghiªn cøu ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 3/2003 ®Õn th¸ng 11/2004 t¹i §an Ph−îng, Hµ T©y. VËt liÖu nghiªn cøu lµ hai gièng cá sau: - Cá voi (Pennisetum purpureum) - Cá ghi nª (Panicum maximum). 2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 202 Ruéng thÝ nghiÖm gåm 4 c«ng thøc (l«), mçi l« cã chiÒu dµi 5 m, chiÒu réng 4 m, diÖn tÝch lµ 20 m2. ThÝ nghiÖm ®−îc lÆp l¹i 3 lÇn, ®−îc s¾p xÕp theo s¬ ®å sau: Cá voi L« 1 L« 4 L« 1 L« 2 L« 3 L« 2 L« 3 L« 2 L« 3 L« 4 L« 1 L« 4 Cá ghi nª L« 1 L« 4 L« 1 L« 2 L« 3 L« 2 L« 3 L« 2 L« 3 L« 4 L« 1 L« 4 L« 1 thu c¾t ë 30 ngµy tuæi, l« 2 ë 40 ngµy tuæi, l« 3 ë 50 ngµy tuæi vµ l« 4 ë 60 ngµy tuæi. - §é cao, tèc ®é sinh tr−ëng, n¨ng suÊt cña c©y cá ®−îc x¸c ®Þnh theo h−íng dÉn cña Wong (1991): + Tèc ®é sinh tr−ëng cña c©y cá: §o chiÒu cao c©y 10 ngµy 1 lÇn, ®o cho ®Õn khi thu ho¹ch. LÊy chiÒu cao ®o ®−îc trong 10 ngµy chia cho 10 th× ®−îc tèc ®é sinh tr−ëng cña c©y cá trong 1 ngµy ®ªm. + N¨ng suÊt cña c©y cá ®−îc x¸c ®Þnh tõ c¸c l« thÝ nghiÖm cã diÖn tÝch 20 m2 (chiÒu réng 4m, chiÒu dµi 5m), trong ®ã diÖn tÝch ®Ó tÝnh 15 m2, diÖn tÝch b¶o vÖ 5 m2. - Thµnh phÇn ho¸ häc cña c©y thøc ¨n ®−îc ph©n tÝch theo ph−¬ng ph¸p cña AOAC (1995) t¹i phßng ph©n tÝch thøc ¨n khoa Ch¨n nu«i - Thó y, Tr−êng §H N«ng nghiÖp 1. - Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tû lÖ tiªu ho¸ in - vitro: Tû lÖ tiªu ho¸ in - vitro x¸c ®Þnh theo h−íng dÉn cña De Boever (1986): C©n 0,3 g mÉu vµo chÐn cã n¾p ®¸y, cho 30 ml dung dÞch men pepsin ®· chuÈn bÞ tõ tr−íc. §Ëy n¾p chÐn vµ cho chÐn vµo bÓ æn nhiÖt vµ duy tr× nhiÖt ®é 390C. Cø 5 giê l¾c nhÑ chÐn mét lÇn vµ ñ 24 giê. Sau 24 giê lÊy chÐn ra ng©m vµo bÓ æn nhiÖt kh¸c cã nhiÖt ®é 800C trong vßng 45 phót. Röa mÉu 3 lÇn víi n−íc cÊt Êm (600C). Lµm nh− thÕ víi dung dÞch men xenlulaza. SÊy mÉu ë 1050C vµ tro ho¸ mÉu ë 5400C. - Tû lÖ sö dông cña c©y thøc ¨n ®−îc x¸c ®Þnh trªn 3 bß lai Sind cã khèi l−îng 200 kg. Bß ®−îc ¨n khèi l−îng thøc ¨n th« xanh b»ng 2,5% khèi l−îng c¬ thÓ (tÝnh theo chÊt kh«). Thêi gian thu thËp sè liÖu lµ 5 ngµy. 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. Tèc ®é sinh tr−ëng vµ n¨ng suÊt cña c©y cá C©y cá chØ cho t¸i sinh m¹nh khi ®· ®¹t ®−îc ®é cao nhÊt ®Þnh. PhÇn rÔ vµ phÇn gèc cßn l¹i kh«ng bÞ thu c¾t ®ñ dù tr÷ chÊt dinh d−ìng cho qu¸ tr×nh t¸i sinh sau nµy. B¶ng 1. §é cao cña cá voi vµ cá ghi nª Sau sè ngµy quan s¸t §é cao (cm) (ngµy) Cá voi Cá ghi nª 10 18,5 ± 2,1 16,0 ± 1,7 20 44,1 ± 2,7 33,4 ± 2,1 30 73,1 ± 3,4 55,8 ± 1,9 40 103,9 ± 2,2 75,0 ± 3,0 50 132,5 ± 2,0 87,6 ± 3,1 60 159,3 ± 1,9 99,1 ± 2,4 203 Cá voi lµ c©y th©n bôi, cã thÓ cao tíi 4 - 6 m. Cá cã thÓ cho thu c¾t khi ®¹t ®é cao 100 cm. Cá ghi nª còng lµ c©y th©n bôi, tuy nhiªn cá ghi nª mäc thÊp h¬n so víi cá voi, cho thu c¾t khi c©y ®¹t ®é cao kho¶ng 60 cm. Trong ®iÒu kiÖn mïa m−a t¹i §an Ph−îng, Hµ T©y cã thÓ thu c¾t cá voi víi kho¶ng c¸ch 40 ngµy vµ cá ghi nª víi kho¶ng c¸ch 30 ngµy. ë 50 ngµy tuæi cá voi ®· ®¹t chiÒu cao 132,5 cm, trong khi ®ã do ®iÒu kiÖn kh« h¹n t¹i vïng Nam Trung Bé c©y cá voi chØ ®¹t ®é cao 60,8 cm (ë 45 ngµy tuæi) vµ 110,6 cm (ë 90 ngµy tuæi) (Bïi Quang TuÊn vµ Lª Hoµ B×nh, 2004). B¶ng 2. Tèc ®é sinh tr−ëng cña cá voi vµ cá ghi nª theo giai ®o¹n Giai ®o¹n Tèc ®é sinh tr−ëng (cm/ngµy ®ªm) (ngµy) Cá voi Cá ghi nª 1 - 10 1,15 ± 0,18 0,90 ± 0,14 11 - 20 2,56 ± 0,21 1,74 ± 0,16 21 - 30 2,90 ± 0,27 2,24 ± 0,14 31 - 40 3,08 ± 0,18 1,92 ± 0,21 41 - 50 2,86 ± 0,17 1,26 ± 0,23 51 - 60 2,68 ± 0,16 1,15 ± 0,17 Khi thu ho¹ch phÇn lín l¸ c©y ®· bÞ thu c¾t do vËy kh¶ n¨ng quang hîp cña c©y bÞ gi¶m m¹nh, tèc ®é sinh tr−ëng cña c©y chËm. Nh−ng sau ®ã kh¶ n¨ng quang hîp cña c©y dÇn dÇn ®−îc håi phôc, tèc ®é sinh tr−ëng cña c©y t¨ng vµ ®¹t tèi ®a ë giai ®o¹n 31 - 40 ngµy (®èi víi cá voi), 21 - 30 ngµy (®èi víi cá ghi nª). §Ó ®¹t ®−îc n¨ng suÊt c¶ n¨m cao nhÊt th× thêi ®iÓm thu ho¹ch ph¶i ë cuèi giai ®o¹n sinh tr−ëng nhanh nhÊt. Nh− vËy thêi ®iÓm thu ho¹ch thÝch hîp cña cá voi kho¶ng 40 ngµy, cña cá ghi nª kho¶ng 30 ngµy kÓ tõ lÇn thu ho¹ch tr−íc. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña Bïi Quang TuÊn (2005) t¹i L−¬ng S¬n - Hoµ B×nh còng cho thÊy cá voi cã tèc ®é sinh tr−ëng cao nhÊt ë giai ®o¹n 31 - 40 ngµy tuæi (3,02 cm/ngµy ®ªm), cá ghi nª cã tèc ®é sinh tr−ëng cao nhÊt ë giai ®o¹n 21 - 30 ngµy tuæi (3,09 cm/ngµy ®ªm). B¶ng 3. N¨ng suÊt cña cá voi vµ cá ghi nª Tuæi thu ho¹ch N¨ng suÊt (kg chÊt kh«/ha/ngµy) (ngµy) Cá voi Cá ghi nª 30 120,3 ± 3,8 52,5 ± 2,4 40 180,5 ± 4,1 57,1 ± 3,2 50 188,2 ± 4,5 58,8 ± 3,0 60 185,7 ± 3,8 57,3 ± 2,9 MÆc dï tèc ®é sinh tr−ëng nhanh nhÊt kÕt thóc ë giai ®o¹n kho¶ng 40 ngµy tuæi (®èi víi cá voi) vµ 30 ngµy tuæi (®èi víi cá ghi nª) song thu ho¹ch cá voi ë 50 ngµy tuæi vµ cá ghi nª ë 40 ngµy tuæi vÉn cho n¨ng suÊt chÊt kh« cao h¬n so víi thu ho¹ch ë 40 ngµy tuæi (®èi víi cá voi) vµ 30 ngµy tuæi (®èi víi cá ghi nª). Tuy nhiªn sù cao h¬n nµy lµ kh«ng nhiÒu. Nguyªn nh©n lµ do vËt chÊt kh« cña c©y cá t¨ng lªn theo giai ®o¹n sinh tr−ëng. N¨ng suÊt chÊt xanh cña cá voi vµ cá ghi nª ®Òu ®¹t rÊt cao t¹i L−¬ng S¬n - Hoµ B×nh, t−¬ng øng lµ 294,4 vµ 183,2 tÊn/ha/n¨m (Bïi Quang TuÊn, 2005). 3.2. Gi¸ trÞ dinh d−ìng vµ tû lÖ sö dông cña cá Theo giai ®o¹n sinh tr−ëng vËt chÊt kh« cña c©y cá t¨ng, ®ång thêi gi¸ trÞ dinh d−ìng cña c©y cá gi¶m dÇn, tû lÖ x¬ th«, ®Æc biÖt lµ thµnh phÇn lignin trong v¸ch tÕ bµo thùc vËt t¨ng nhanh. Trong nghiªn cøu nµy khi tuæi thu ho¹ch t¨ng tõ 30 lªn 60 ngµy th× tû lÖ protein th« cña cá voi vµ cá ghi nª gi¶m rÊt nhanh, tõ 12,17% xuèng cßn 9,19% (®èi víi cá voi) vµ tõ 12,60% xuèng cßn 10,10% (®èi víi cá ghi nª). Ng−îc l¹i, tû lÖ x¬ th« t−¬ng øng t¨ng tõ 27,11 vµ 28,55% lªn 34,60 vµ 34,80%. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña Paul Pozy vµ céng sù (2001; 2002) cho thÊy khi t¨ng tuæi thu ho¹ch cña cá voi tõ 4 204 tuÇn lªn 5 tuÇn th× tû lÖ protein thoo gi¶m tõ 15,6% xuèng cßn 13,1%, tû lÖ x¬ th« t¨ng tõ 26,9% lªn 31,2%. Còng theo c¸c t¸c gi¶ trªn khi t¨ng tuæi thu ho¹ch cña cá ghi nª tõ 3 tuÇn lªn 4 tuÇn th× tû lÖ protein th« cña cá gi¶m tõ 14,4% xuèng cßn 7,4%, tû lÖ x¬ th« t¨ng tõ 33,2% lªn 36,4%. Thêi ®iÓm thu ho¹ch cña c©y cá ph¶i ®−îc chän sao cho võa ®¹t ®−îc n¨ng suÊt chÊt kh« cao, võa ®¹t ®−îc gi¸ trÞ dinh d−ìng cña thøc ¨n cao. KÕt hîp 2 khÝa c¹nh nµy th× thêi ®iÓm thu ho¹ch cá voi ë 40 ngµy tuæi vµ cá ghi nª ë 30 ngµy tu«Ø cã −u ®iÓm h¬n so víi thu ho¹ch ë 50 ngµy tuæi (®èi víi cá voi) vµ 40 ngµy tuæi (®èi víi cá ghi nª). B¶ng 4. ¶nh h−ëng cña tuæi thu ho¹ch ®Õn thµnh phÇn ho¸ häc cña cá(% chÊt kh«) Gièng cá Ngµy tuæi ChÊt kh« (%) Protein th« X¬ th« KTS 30 15,83 12,17 27,11 9,80 Cá voi 40 17,51 11,85 29,76 8,44 50 18,40 10,04 32,86 7,96 60 20,86 9,19 34,60 7,96 30 17,64 12,60 28,55 10,92 Cá ghi nª 40 17,96 11,29 29,71 10,96 50 18,70 10,70 32,77 10,44 60 19,90 10,10 34,80 10,00 B¶ng 5. ¶nh h−ëng cña tuæi thu ho¹ch ®Õn tû lÖ tiªu ho¸ chÊt h÷u c¬ Tuæi thu ho¹ch Tû lÖ tiªu ho¸ in - vitro (%) Tû lÖ sö dông (%) (ngµy) Cá voi Cá ghi nª Cá voi Cá ghi nª 30 47,89 47,12 93,4 ± 3,0 94,2 ± 2,7 40 43,91 44,00 88.4 ± 2,2 90,4 ± 2,8 50 42,14 42,23 82,7 ± 2,6 83,6 ± 2,5 60 40,42 40,88 80,2 ± 2,8 80,6 ± 2,8 Khi cá giµ tû lÖ tiªu ho¸ gi¶m, c©y cá cøng, ®Æc biÖt th©n cá voi vµ th©n hoa cá ghi nª, gia sóc chõa l¹i kh«ng ¨n nªn tû lÖ sö dông gi¶m. Cá voi thu ho¹ch ë 40 ngµy tuæi, cá ghi nª thu ho¹ch ë 30 ngµy tuæi vÉn gi÷ ®−îc tû lÖ tiªu ho¸ in - vitro vµ tû lÖ sö dông kh¸ cao. 4. KÕt luËn Trong mïa m−a tuæi thu ho¹ch cña cá voi thÝch hîp lµ 40 ngµy, cña cá ghi nª lµ 30 ngµy. Thu ho¹ch vµo thêi ®iÓm nµy c©y cá võa cho n¨ng suÊt chÊt kh« cao võa cho gi¸ trÞ dinh d−ìng cao. N¨ng suÊt cña cá voi ®¹t 180,5 kg CK/ha/ngµy, cña cá ghi nª ®¹t 57,1 kg CK/ha/ngµy. Tû lÖ sö dông cña cá voi ®¹t 88,4%, cña cá ghi nª ®¹t 94,2%. Tµi liÖu tham kh¶o Tr−¬ng TÊn Khanh (2003). §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng ®ång cá tù nhiªn vµ nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt nh»m c¶i thiÖn nguån thøc ¨n xanh cho gia sóc t¹i M’Drak – Daklak, luËn ¸n tiÕn sü n«ng nghiÖp. Paul Pozy, Vò ChÝ C−¬ng, Armand Deswysen, §Æng V¨n Quúnh Ch©u, Denis Devos, Lª V¨n Ban, NguyÔn ThÞ T¸m, §oµn ThÞ Khang, NguyÔn Thµnh Trung, §inh V¨n TuyÒn (2001). Gi¸ trÞ dinh d−ìng cña cá tù nhiªn, cá voi, r¬m lµm thøc ¨n cho bß s÷a t¹i c¸c hé gia ®×nh vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi. B¸o c¸o khoa häc CNTY 1999 - 2000, Tp. Hå ChÝ Minh 10 - 12 th¸ng 4/2001, tr. 33 - 41. Paul Pozy, Vò ChÝ C−¬ng (2002). Nu«i d−ìng bß ë miÒn B¾c ViÖt Nam. Nxb N«ng nghiÖp, tr. 52 - 84. Bïi Quang TuÊn, Lª Hoµ B×nh (2004). Nghiªn cøu trång thö nghiÖm mét sè gièng cá lµm thøc ¨n gia sóc ë Nam Trung Bé. T¹p chÝ KHKT NN, Tr−êng §HNN I, sè 3/2004, tr. 209 - 213. 205 Bïi Quang TuÊn (2005). KÕt qu¶ kh¶o s¸t gi¸ trÞ thøc ¨n cña mét sè c©y hoµ th¶o t¹i huyÖn L−¬ng S¬n, tØnh Hoµ B×nh. T¹p chÝ KHKT NN, Tr−êng §HNN I, sè 1/2005, tr. 69 - 73. Wong C.C (1991). "A review of forage screening and evaluation in Malaysia". In Grassland and forage production in Southeast Asia Proc., No 1, pp: 61 - 68. 206