Báo cáo Khoa học Ảnh hưởng của phân lân đến độ ẩm đất, sinh trưởng và năng suất cà phê vối (Coffea canephora Pierre) trồng ở Tây Nguyên

Báo cáo khoa học: Ảnh hưởng của phân lân đến độ ẩm đất, sinh trưởng và năng suất cà phê vối (Coffea canephora Pierre) trồng ở Tây Nguyên ¶nh h−ëng cña ph©n l©n ®Õn ®é Èm ®Êt, sinh tr−ëng vµ n¨ng suÊt cµ phª vèi (Coffea canephora Pierre) trång ë T©y Nguyªn The effect of phosphate fertilisation on soil humidity, growth and yield of canephora coffee (Coffea canephora Pierre) in Tay Nguyen Lª Hång LÞch1, NguyÔn Quang Th¹ch2, Lª Minh TuÊn, Vâ Kim Oanh 1 Summary Field and pot experiments were conducted to study the effect of phosphate fertilizer FMP for coffee in dry season. Phosphate fertilization appeared to be effective in retaining the humidity of soil for a longer time. With young 6 to 24 month old coffee trees, a rate of 100-200g phosphate FMP per pot (fused calcium magnesium phosphate) resulted in an increase of plant height by 6.6-7.2%, number of pair of branches by 8.2-9.6%, dry tree weight by 40.4-56.7% and root dry weight by 219.8-241.7% in comparison with the control (no phosphate application). Moreover, if dry period was extended for the treatment without or little phosphate (50g FMP) application, roots turned brown-yellow and leaves dried out. In productive coffee trees, phosphate application increased berry setting by 2.5-8.6% (22 days watering cycle) and by 3.5-9.3% (30 days watering cycle) compared with the control. To sustain growth and bean yield for coffee in productive stage, phosphate application at a rate of 100-200P2O5kg/ha has been recommended. Key words: Coffee canephora Pierre, phosphate fertilization, soil humidity. 1. §Æt vÊn ®Ò Theo dù b¸o cña c¸c nhµ khÝ t−îng häc, t×nh h×nh kh« h¹n, thiÕu n−íc sÏ kÐo dµi vµ ngµy cµng trÇm träng h¬n trong thêi gian tíi ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt Nam. §Ó ®èi phã víi t×nh h×nh thiÕu n−íc t−íi, trªn thÕ giíi còng nh− ë ViÖt Nam, ng−êi ta ®6 nghiªn cøu thö nghiÖm nhiÒu gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh− sö dông c¸c chÊt gi÷ Èm, vËt liÖu che phñ bÒ mÆt, lai t¹o gièng chèng h¹n,... Tuy nhiªn, ®èi víi c©y cµ phª ë T©y Nguyªn nhu cÇu n−íc trong thêi kú ra hoa ®Ëu qu¶ rÊt cao, song trong nh÷ng thËp niªn qua, mïa kh« ë ®©y th−êng gay g¾t vµ thËm chÝ rÊt khèc liÖt, ®6 lµm ¶nh h−ëng rÊt nÆng nÒ ®Õn sinh tr−ëng vµ n¨ng suÊt cµ phª, nhÊt lµ ë DakLak, Gia Lai vµ mét phÇn cña c¸c tØnh Dak N«ng, L©m §ång, Kon Tum. Theo §oµn TriÖu Nh¹n, Hoµng Thanh TiÖm, Phan Quèc Sñng (1999): ë ViÖt Nam kh« h¹n kÐo dµi ë c¸c vïng trång cµ phª, do thiÕu n−íc t−íi, mét sè diÖn tÝch cµ phª ë ngoµi vïng quy ho¹ch cã t−íi bÞ chÕt hoÆc ph¶i c−a bá bé t¸n l¸ ®Ó gi÷ lÊy gèc chê vô m−a nu«i chåi míi. Theo thèng kª cña ngµnh n«ng nghiÖp, vô mïa 1997-1998 n¾ng h¹n ®6 lµm cho 12.000ha cµ phª ë T©y Nguyªn mÊt tr¾ng g©y thiÖt h¹i kho¶ng 3,5 tû ®ång. Trong c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, phospho gi÷ vai trß trung t©m, v× nã tham gia trong viÖc x©y dùng nªn ADP, ATP... ATP ®−îc h×nh thµnh trong quang hîp vµ h« hÊp ®6 ®−îc sö dông cho nhiÒu qu¸ tr×nh sinh lý quan träng nh− hót n−íc vµ c¸c chÊt kho¸ng, trao ®æi vµ vËn chuyÓn c¸c chÊt trong c©y (TrÇn Kim §ång vµ céng sù, 1991)... ThiÕu l©n lµm 1 Trung t©m nghiªn cøu ®Êt, ph©n bãn vµ m«i tr−êng T©y Nguyªn 2 ViÖn Sinh häc N«ng nghiÖp, §¹i häc N«ng nghiÖp I cho c¸c qu¸ tr×nh sinh lý trong c©y bÞ rèi lo¹n,... lµm gi¶m kh¶ n¨ng chèng chÞu víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh bÊt lîi,...(Ph¹m §×nh Th¸i, NguyÔn Duy Minh, NguyÔn L−¬ng Hïng; 1987). Theo NguyÔn Tö Siªm, TrÇn Kh¶i (1996): khi nhiÖt ®é t¨ng, ®Êt cã ®é Èm cao th× l©n ®−îc hÊp thu tèt h¬n... Sù ph¸t triÓn cña bé rÔ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh víi dinh d−ìng l©n. §é dµi rÔ vµ tèc ®é ra rÔ tû lÖ thuËn víi tû lÖ l©n hÊp thô... VÊn ®Ò quan träng lµ b¶o ®¶m cho m«i tr−êng ®Êt ë vïng rÔ cã ®ñ ®iÒu kiÖn cho l©n chuyÓn hãa, duy tr× nång ®é dÔ tiªu s¸t hÖ rÔ (®Êt t¬i xèp, ®ñ Èm...). L©n lµm t¨ng sù ph¸t triÓn cña hÖ rÔ lµm cho c©y hót ®−îc nhiÒu n−íc, nhiÒu chÊt dinh d−ìng trong ®Êt h¬n (Vâ Minh Kha, 1996). Nh− vËy l©n cã vai trß rÊt lín trong viÖc kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña bé rÔ, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng hót n−íc vµ c¸c chÊt kho¸ng cña c©y. Nªn ch¨ng khi ®ñ l©n, bé rÔ ph¸t triÓn m¹nh, n¨ng lùc hót vµ tr÷ n−íc cña rÔ cao ®6 huy ®éng n−íc ë tÇng s©u lªn vµ gi÷ ë vïng rÔ (th«ng qua lùc hót vµ dÞch rÔ) v× vËy Èm ®é ®Êt ë tÇng mÆt ®−îc n©ng cao vµ æn ®Þnh. Víi vai trß sinh lý cña l©n nh− tr×nh bµy trªn, ®ång thêi tr−íc nh÷ng thùc tÕ vµ nguy c¬ rñi ro do h¹n h¸n ®èi víi c©y cµ phª ë T©y Nguyªn lµ rÊt lín, thÕ nh−ng ®Õn nay cã thÓ nãi ch−a cã gi¶i ph¸p kü thuËt chèng h¹n nµo tá ra cã hiÖu qu¶ cao, ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt cµ phª cña vïng ph¸t triÓn æn ®Þnh. Nh»m gãp phÇn h¹n chÕ ¶nh h−ëng cña n¾ng h¹n ®èi víi cµ phª, chóng t«i ®6 vµ ®ang tiÕn hµnh thÝ nghiÖm vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c h¹n chÕ mÊt n−íc trªn v−ên cµ phª vèi trong mïa kh« ë T©y Nguyªn. Bµi b¸o nµy tr×nh bµy mét sè kÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ ¶nh h−ëng cña liÒu l−îng ph©n l©n ®Õn ®é Èm ®Êt vµ sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña cµ phª vèi kinh doanh trong mïa kh«. 2. vËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh trªn v−ên c©y phª vèi kinh doanh, 14 tuæi, trªn ®Êt bazan ë Bu«n Ma Thuét, DakLak vµ trªn c¸c c©y cµ phª con 6-24 th¸ng tuæi ®−îc trång trong chËu (Coffe canephora Pierre). Ph©n l©n thÝ nghiÖm lµ lo¹i ph©n l©n nung ch¶y V¨n §iÓn (FMP). ThÝ nghiÖm ®ång ruéng ThÝ nghiÖm ®−îc bèn trÝ ngÉu nhiªn, nh¾c l¹i 3 lÇn, « c¬ së 10 c©y cµ phª, gi÷a c¸c « ®−îc ng¨n nilon ®Õn ®é s©u 35cm. C¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm ®−îc bè trÝ nh− sau: 1/ Kh«ng bãn l©n (§èi chøng) 2/ Bãn 50kg P2O5/ha. 3/ Bãn 100kg P2O5/ha. 4/ Bãn 150kg P2O5/ha. 5/ Bãn 200kg P2O5/ha. Chia 2 phÇn vµ t−íi theo 2 chu kú: 22 ngµy/®ît vµ 30 ngµy/®ît. T−íi n−íc theo ph−¬ng ph¸p t−íi dÝ, 500lÝt/gèc/lÇn. NÒn: Bãn 300kg N + 300kg K2O/ha, bãn 3 lÇn trong mïa m−a. Ph©n l©n bãn vµo mïa kh« (t−íi lÇn 1, th¸ng 1). ThÝ nghiÖm trong chËu ThÝ nghiÖm ®−îc bè trÝ 6 chËu cho mçi c«ng thøc, mçi chËu chøa 50kg hçn hîp 95% ®Êt + 5% ph©n chuång, bãn lãt 20g urª+ 30g l©n V¨n §iÓn cho mçi chËu. T−íi n−íc 5 lÝt/chËu/lÇn. 1/ Kh«ng bãn l©n (®èi chøng) 2/ Bãn 50g l©n V¨n §iÓn/chËu 3/ Bãn 100g l©n V¨n §iÓn/chËu 4/ Bãn 150g l©n V¨n §iÓn/chËu 5/ Bãn 200g l©n V¨n §iÓn/chËu Toµn bé ph©n l©n bãn thóc trong mïa kh« (t−íi lÇn 1, th¸ng 1) vµo 2 thêi ®iÓm 6 th¸ng vµ 18 th¸ng sau trång. Bãn thóc trong mïa m−a: 100g urª + 30g KCl/chËu/n¨m (bãn 3 lÇn). Sè liÖu ®−îc xö lý b»ng phÇn mÒm IRRISTAT. 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu 3.1. §éng th¸i ®é Èm ®Êt sau c¸c ®ît t−íi trong mïa kh« TrÇn K«ng TÊu vµ NguyÔn ThÞ DÇn (1984), khi nghiªn cøu ®é Èm ®Êt víi c©y trång trªn ®Êt feralit n©u ®á ph¸t triÓn trªn bazan (Bu«n Ma Thuét) cho thÊy: Trong c¸c th¸ng mïa kh«, ®é Èm ®Êt ®Òu n»m d−íi vµ ngang møc ®é Èm c©y hÐo. §Æc biÖt ë líp mÆt 0-20cm, ®é Èm ®Êt thÊp h¬n ®é Èm c©y hÐo 5-8%. Râ rµng lµ trong mïa kh« hiÖn t−îng thiÕu n−íc ®èi víi c©y trång x¶y ra trªn ®Êt nµy rÊt m6nh liÖt. Theo ViÖn Nghiªn cøu Cµ phª vµ Tr−êng §¹i häc Thñy lîi, ®é Èm c©y hÐo cña c©y cµ phª trªn ®Êt bazan lµ 25% vµ ®é Èm ®ång ruéng lµ 46% (Lª Ngäc B¸u trÝch dÉn, 1999 ). KÕt qu¶ nghiªn cøu ®éng th¸i ®é Èm ®Êt trong chËu sau t−íi (b¶ng 1) cho thÊy: Tr−íc t−íi, ®é Èm ®Êt trong c¸c chËu biÕn ®éng tõ 24,8 - 25,7%, c©y b¾t ®Çu cã biÓu hiÖn hÐo l¸. Sau t−íi 10 - 15 ngµy, ®é Èm ®Êt biÕn ®éng tõ 38,9 - 35,6% vµ chªnh lÖch gi÷a c¸c c«ng thøc kh«ng cao; Tõ ngµy thø 20 trë ®i, ®é Èm gi÷a c¸c c«ng thøc b¾t ®Çu cã chªnh lÖch song còng kh«ng cã ý nghÜa thèng kª; §Õn ngµy thø 25 - 30, ®é Èm ®Êt gi÷a c¸c c«ng thøc chªnh lÖch kh¸ râ. ë c«ng thøc kh«ng bãn l©n (CT1), ®é Èm ®Êt gi¶m xÊp xØ ban ®Çu, c©y b¾t ®Çu hÐo trong kho¶ng thêi gian tõ 10-17 giê h»ng ngµy. Trong khi ®ã vµo thêi ®iÓm 30 ngµy sau t−íi, c¸c c«ng thøc bãn tõ 100-200g l©n/chËu (CT3-CT5), ®é Èm ®Êt gi¶m gÇn ®Õn ®é Èm c©y hÐo vµ c©y míi cã triÖu chøng hÐo l¸ non vµo thêi gian cã c−êng ®é n¾ng cao nhÊt (12-15 giê). B¶ng 1. §é Èm ®Êt trong chËu sau t−íi §¬n vÞ: % §é Èm ®Êt sau t−íi (ngµy) C«ng Tr−íc t−íi 10 15 20 25 30 1 24,8 38,8 35,6 30,7 25,2 24,4 2 25,3 38,9 36,0 31,2 27,2 26,5 3 25,0 38,8 36,5 33,9 28,1 27,2 4 25,5 38,9 36,2 33,1 28,1 26,9 5 25,7 38,7 36,3 33,0 28,3 26,8 LSD0,05 - - - 2,3 2,5 2,4 Trªn v−ên cµ phª kinh doanh (b¶ng 2, 3), ®é Èm ®Êt tr−íc t−íi còng xÊp xØ ®é Èm c©y hÐo vµ biÕn ®éng trong kho¶ng 25,1-26,0%. Tõ sau t−íi ®Õn 15 ngµy, ®é Èm ®Êt gi÷a c¸c c«ng thøc gÇn nh− kh«ng cã sai kh¸c ®¸ng kÓ. Nh−ng tõ 20 ngµy trë ®i, ®é Èm ®Êt gi÷a c¸c c«ng thøc cã sù ph©n dÞ ngµy cµng râ trong c¶ hai chu kú t−íi (22 vµ 30 ngµy). ë c«ng thøc kh«ng bãn l©n (CT1), tõ sau 22, 25, 30 ngµy t−íi, ®é Èm ®Êt gi¶m gÇn b»ng ®é Èm tr−íc t−íi, nhÊt lµ ë thêi ®iÓm 30 ngµy ®é Èm chØ cßn 25,0% vµ c©y ®6 hÐo rò. B¶ng 2. §é Èm ®Êt trong v−ên cµ phª sau t−íi (chu kú 22 ngµy) §¬n vÞ: % T−íi ®ît 1 T−íi ®ît 2 C«ng thøc Tr−íc t−íi 20ngµy 22ngµy Tr−íc t−íi 20 ngµy 22ngµy 1 25,5 28,0 26,5 26,5 26,7 25,9 2 25,7 30,4 27,1 27,1 29,7 27,2 3 25,5 31,3 27,9 27,9 30,3 27,9 4 25,2 31,3 28,0 28,0 31,0 28,5 5 26,0 32,1 28,4 28,4 30,6 28,1 LSD0,05/CV% 2,5/4,5 0,9/1,7 2,7/4,9 1,8/3,5 B¶ng 3. §é Èm ®Êt trong v−ên cµ phª sau t−íi (chu kú 30 ngµy) §¬n vÞ: % T−íi ®ît 1 T−íi ®ît 2 C«ng thøc Tr−íc t−íi 20 ngµy 25 ngµy 30 ngµy Tr−íc t−íi 20 ngµy 25 ngµy 30 ngµy 1 25,1 28,5 26,6 24,6 24,6 26,6 26,1 25,0 2 25,7 31,0 27,7 25,5 25,5 28,0 26,7 25,6 3 25,5 31,4 28,2 26,5 26,5 28,9 28,2 27,0 4 25,4 31,3 29,6 27,1 27,1 28,6 28,5 27,0 5 25,7 32,4 29,4 27,0 27,0 29,1 28,4 27,1 LSD0,05/CV% 2,5/4,3 2,8/5,4 1,1/2,2 1,7/3,2 1,7/3,3 2,5/5,2 3.2. ¶nh h−ëng cña liÒu l−îng ph©n l©n ®Õn sinh tr−ëng, khèi l−îng rÔ cµ phª kiÕn thiÕt c¬ b¶n (trång trong chËu) vµ tû lÖ ra hoa ®Ëu qu¶ ë cµ phª kinh doanh Quan tr¾c t×nh h×nh sinh tr−ëng cña c©y cµ phª trång trong chËu (b¶ng 4) cho thÊy ¶nh h−ëng cña c¸c møc bãn l©n ®èi víi c¸c chØ tiªu sinh tr−ëng cµ phª lµ rÊt râ; VÒ h×nh th¸i, khi kÐo dµi thêi gian kh« h¹n c©y cµ phª ë c«ng thøc kh«ng bãn l©n (CT1) hay bãn Ýt, 50g ph©n l©n V¨n §iÓn (CT2) l¸ bÞ hÐo rò, thËm chÝ kh« c¶ l¸ giµ, trong khi ®ã c¸c c«ng thøc bãn tõ 100-200g ph©n l©n V¨n §iÓn (CT3-CT5), l¸ h¬i cã triÖu chøng vµng (h×nh 1). Theo NguyÔn Kh¶ Hßa (1994): Bãn l©n lµm t¨ng tÝnh chÞu nãng h¹n cña cµ phª v× l©n lµm t¨ng c−êng qu¸ tr×nh tæng hîp acid nucleic, protein vµ hîp chÊt phospho-protein, ®©y lµ nh÷ng hîp chÊt cã n¨ng lùc hót n−íc rÊt m¹nh, do ®ã ®6 lµm t¨ng ¸p lùc hót n−íc cña rÔ, thóc ®Èy sù tho¸t h¬i n−íc cña l¸, lµm gi¶m nhiÖt ®é c¬ thÓ. §µo rÔ cho thÊy sù kh¸c biÖt c¶ mµu s¾c lÉn khèi l−îng rÔ gi÷a c¸c c«ng thøc bãn ph©n, ë CT1, CT2, rÔ Ýt vµ cã mµu vµng th©m n©u, cßn ë c¸c c«ng thøc CT3-CT5 rÔ t¬ rÊt nhiÒu, cã mµu vµng s¸ng, ®ang ph¸t triÓn m¹nh (h×nh 2). H×nh 1. ¶nh h−ëng cña liÒu l−îng l©n lªn møc ®é ch¸y l¸ cña cµ phª (C¸c møc bãn l©n tõ tr¸i sang ph¶i: 200-150-100-50-0g) H×nh 2. RÔ cµ phª ë c¸c møc bãn l©n: 0-50-100-150-200g VÒ mÆt khèi l−îng, rÔ cµ phª ë c¸c c«ng thøc CT2, CT5 (bãn l©n) cao h¬n c«ng thøc 1 (kh«ng bãn l©n) tõ 57,3-241,7%, trong ®ã c¸c c«ng thøc 3, 4,5 khèi l−îng rÔ t−¬ng ®−¬ng nhau vµ cao h¬n c«ng thøc 1 tõ 219,8- 241,7%. Sù gia t¨ng vÒ khèi l−îng rÔ trong mïa kh« ë c¸c c«ng thøc bãn tõ 100-200g FMP (CT3-CT5) ph¶i ch¨ng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c©y cµ phª gi÷ Èm th«ng qua n¨ng lùc hót vµ tÝch tr÷ n−íc cña hÖ thèng rÔ, lµm cho ®é Èm ®Êt gi¶m chËm nªn c©y t−¬i l©u h¬n B¶ng 4. ¶nh h−ëng cña ph©n l©n ®Õn sinh tr−ëng chiÒu cao, sè cÆp cµnh vµ khèi l−îng th©n, rÔ cµ phª trång trong chËu sau 18 th¸ng tuæi Sè cÆp cµnh/c©y ChiÒu cao Träng l−îng th©n (kh«) Träng l−îng rÔ (kh«) C«ng thøc CÆp % cm % g/c©y % g/c©y % 1 7,3 100,0 83,6 100,0 67,98 100,0 22,75 100,0 2 7,7 105,5 86,9 103,9 86,9 127,8 35,80 157,3 3 8,0 109,6 90,2 107,9 106,5 156,7 77,75 341,7 4 8,0 109,6 89,4 106,9 99,69 146,6 72,90 320,4 5 7,9 108,2 89,1 106,6 95,47 140,4 72,75 319,8 Theo Lª Hång LÞch (2005): cµ phª cã kh¶ n¨ng cho n¨ng suÊt rÊt cao nÕu tháa m6n c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i, tÝnh chÊt ®Êt vµ ®Çu t− ph©n bãn, t−íi n−íc. Theo dâi tû lÖ ra hoa, ®Ëu qu¶ cña cµ phª kinh doanh trong c¶ hai chu kú t−íi (b¶ng 5) kÕt qu¶: ë c¸c c«ng thøc cã bãn l©n (CT2-CT5), tû lÖ ®Ëu qu¶ ®¹t 30,3-37,1%. Tû lÖ ®Ëu qu¶ gi÷a c¸c c«ng thøc t−¬ng øng trong hai chu kú t−íi t−¬ng ®−¬ng nhau vµ cao h¬n so víi kh«ng bãn l©n tõ 2,5-9,3%, nhÊt lµ c¸c c«ng thøc bãn tõ 100-200P2O5 kg/ha (t¨ng 7,0-9,3%). Kh«ng bãn l©n (CT1), t−íi theo chu kú 22 ngµy th× tû lÖ ®Ëu qu¶ ®¹t 28,5%, nh−ng khi kÐo dµi chu kú t−íi lªn 30 ngµy tû lÖ ®Ëu qu¶ chØ cßn 26,8% so víi sè hoa në. B¶ng 5. Tû lÖ ra hoa ®Ëu qu¶ cña cµ phª Chu kú t−íi 22 ngµy Chu kú t−íi 30 ngµy C«ng thøc Sè hoa në (T1) Sè qu¶ ®Ëu (T9) Tû lÖ ®Ëu qu¶ (%) Chªnh lÖch so víi CT1 (%) Sè hoa në (T1) Sè qu¶ ®Ëu (T9) Tû lÖ ®Ëu qu¶ (%) Chªnh lÖch so víi CT1 (%) 1 389 111 28,5 - 488,0 131 26,8 - 2 462 140 31,0 2,5 459,0 139 30,3 3,5 3 402 139 35,5 7,0 547,0 189 34,6 7,8 4 434 155 36,6 8,1 517,0 181 35,0 8,2 5 473 172 37,1 8,6 471,0 170 36,1 9,3 Ghi chó: T1: th¸ng 1, T9: th¸ng 9. 3.3 ¶nh h−ëng cña ph©n lan ®Õn tû lÖ t−¬i nh©n vµ n¨ng suÊt cµ phª (sau 3 n¨m thÝ nghiÖm) Ph©n tÝch tû lÖ t−¬i nh©n gi÷a c¸c c«ng thøc trong 3 n¨m thÝ nghiÖm (b¶ng 6) ®Òu cho thÊy ë c«ng thøc kh«ng bãn l©n, tû lÖ t−¬i nh©n lu«n cã chiÒu h−íng cao h¬n c¸c c«ng thøc cã bãn l©n, tuy nhiªn sù chªnh lÖch nµy kh«ng thÊy cã ý nghÜa thèng kª. Tæng hîp vµ xö lý thèng kª n¨ng suÊt cµ phª trong 3 n¨m (b¶ng 7) cho thÊy: N¨m ®Çu tiªn (trong c¶ hai chu kú t−íi 22 vµ 30 ngµy) n¨ng suÊt cµ phª gi÷a c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm gÇn nh− kh«ng chªnh lÖch nhau, ®iÒu nµy do thÝ nghiÖm ®−îc bè trÝ trªn v−ên cµ phª mµ nh÷ng n¨m tr−íc bãn ph©n ®Çy ®ñ nªn khi kh«ng bãn hoÆc bãn Ýt l©n mét n¨m vÉn ch−a cã biÓu hiÖn ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt. Tõ n¨m thø hai trë ®i, n¨ng suÊt cµ phª gi÷a c¸c c«ng thøc ngµy cµng cã sù chªnh lÖch rÊt râ, nhÊt lµ c«ng thøc kh«ng bãn l©n (CT1) vµ bãn 50P2O5 (CT2), sù sôt gi¶m n¨ng suÊt trong n¨m thø hai vµ thø ba ë hai c«ng thøc nµy so víi n¨m ®Çu lµ CT1: 788-1044kg t−¬ng ®−¬ng 24,7- 32,7%, CT2: 270-280kg t−¬ng ®−¬ng 8,3- 8,6% (chu kú t−íi 22 ngµy) vµ CT1: 1080- 1292kg t−¬ng ®−¬ng 34,0-40,6%, CT2: 532- 540kg t−¬ng ®−¬ng 16,3-16,5% (chu kú t−íi 30 ngµy). N¨ng suÊt trung b×nh ba n¨m thÝ nghiÖm ë c«ng thøc CT1 thÊp thua so víi CT2-CT5 tõ 19-30,6% (22 ngµy t−íi) vµ tõ 21,7-40,4% (30 ngµy t−íi). So s¸nh n¨ng suÊt gi÷a hai chu kú t−íi cho thÊy: ë c«ng thøc kh«ng bãn l©n (CT1) hoÆc bãn Ýt (CT2) th× n¨ng suÊt cµ phª ë chu kú t−íi 30 ngµy gi¶m nhiÒu h¬n, cßn ë c¸c c«ng thøc bãn 100- 200P2O5/ha (CT3-CT5) n¨ng suÊt cña c¸c c«ng thøc t−¬ng øng gi÷a hai chu kú t−íi gÇn nh− kh«ng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ. Chu kỳ tưới 30 ngày 0.0 100.0 200.0 300.0 400.0 500.0 600.0 1 2 3 4 5 Công thức Số ho a/ số qu ả Số hoa nở Số quả ñậu Chu kỳ tưới 22 ngày 0 100 200 300 400 500 1 2 3 4 5 Công thức Số ho a/ số qu ả Số hoa nở Số quả ñậu H×nh 3. ¶nh h−ëng cña ph©n l©n ®Õn tû lÖ ra hoa, ®Ëu qu¶ B¶ng 6. ¶nh h−ëng cña ph©n l©n ®Õn tû lÖ t−¬i nh©n qua c¸c n¨m thÝ nghiÖm Chu kú t−íi 22 ngµy Chu kú t−íi 30 ngµy C«ng thóc N¨m 1 N¨m 2 N¨m 3 TB 3 n¨m N¨m 1 N¨m 2 N¨m 3 TB 3 n¨m 1 4,34 4,38 4,35 4,36 4,37 4,37 4,36 4,37 2 4,25 4,33 4,29 4,27 4,25 4,30 4,29 4,28 3 4,22 4,27 4,27 4,28 4,24 4,27 4,26 4,26 4 4,22 4,27 4,27 4,27 4,26 4,28 4,28 4,27 5 4,26 4,28 4,28 4,27 4,26 4,28 4,28 4,27 LSD0,05 0,57 0,34 0,39 0,60 0,44 0,39 B¶ng 7. N¨ng suÊt cµ phª qua 3 n¨m thÝ nghiÖm (kg/ha) Chu kú t−íi 22 ngµy Chu kú t−íi 30 ngµy N¨m (kg/ha) Trung b×nh 3 n¨m N¨m (kg/ha) Trung b×nh 3 n¨m CT N¨m 1 N¨m 2 N¨m 3 Kg % N¨m 1 N¨m 2 N¨m 3 Kg % 1 3,189 2,401 2,145 2,578 100,0 3,179 2,099 1,887 2,388 100,0 2 3,252 2,982 2,972 3,069 119,0 3,264 2,732 2,724 2,907 121,7 3 3,275 3,381 3,443 3,367 130,6 3,224 3,338 3,309 3,290 137,8 4 3,324 3,421 3,338 3,361 130,4 3,297 3,384 3,306 3,329 139,4 5 3,265 3,483 3,337 3,362 130,4 3,306 3,443 3,309 3,353 140,4 LSD0,05/CV% 264 /4,3 218 /3,7 324 /5,7 744 /12,8 217 /3,5 302 /5,4 517 /9,5 614 /10,7 Nh− vËy tr−êng hîp kh«ng hoÆc bãn Ýt l©n, trong mïa kh« nhÊt thiÕt ph¶i t−íi n−íc nhiÒu lÇn h¬n so víi bãn ®Çy ®ñ l©n. Vµ khi ®6 bãn ®Çy ®ñ l©n th× cã thÓ kÐo dµi chu kú t−íi lªn 30 ngµy mµ n¨ng suÊt kh«ng gi¶m. §©y lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt cµ phª vµ nhÊt lµ tiÕt kiÖm tµi nguyªn n−íc gãp phÇn s¶n xuÊt cµ phª cña vïng æn ®Þnh. Chu kỳ tưới 30 ngày 0.000 0.500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 1 2 3 4 Năm N ă n g su ấ t (k g/ hg ) CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 Chu kỳ tưới 22 ngày 0.000 0.500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 1 2 3 4 Năm N ă n g su ấ t (k g/ ha ) CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 H×nh 4. ¶nh h−ëng cña ph©n l©n ®Õn n¨ng suÊt cµ phª (qua 3 n¨m thÝ nghiÖm) 4. KÕt luËn Bãn l©n cho cµ phª vµo thêi ®iÓm t−íi lÇn 1 trong mïa kh« ®6 duy tr× ®é Èm cao trong ®Êt l©u h¬n kh«ng bãn l©n. §èi víi sinh tr−ëng cµ phª trång trong chËu, bãn tõ 100-200g l©n V¨n §iÓn/chËu ®6 lµm t¨ng sinh tr−ëng chiÒu cao 6,6-7,2%, sè cÆp cµnh t¨ng 8,2-9,6%, khèi l−îng th©n kh« t¨ng 40.4-56.7% vµ ®Æc biÖt khèi l−îng rÔ kh« t¨ng 219,8-241,7% so víi kh«ng bãn l©n. Ngoµi ra, nÕu kÐo dµi thêi gian kh« h¹n ë c«ng thøc kh«ng hoÆc bãn Ýt l©n, bé rÔ cã mµu n©u vµng, l¸ bÞ ch¸y kh«, trong khi ë c«ng thøc bãn ®ñ l©n, rÔ vµng s¸ng, l¸ b¾t ®Çu cã triÖu chøng hÐo. ë cµ phª kinh doanh, bãn l©n ®6 lµm t¨ng tû lÖ ®Ëu qu¶ tõ 2,5-8,6% (chu kú t−íi 22 ngµy) vµ 3,5-9,3% (chu kú t−íi 30 ngµy) so víi kh«ng bãn l©n. Khi bãn tõ 100-200 P2O5/ha cã tû lÖ ®Ëu qu¶ gi÷a hai chu kú t−íi kh«ng chªnh lÖch ®¸ng kÓ vµ biÕn ®éng tõ 30,3-37,1%, kh«ng bãn l©n tû lÖ ®Ëu qu¶ tõ 26,8-28,5%. Theo dâi trong 3 n¨m liªn tôc ë c¶ hai chu kú t−íi (22 vµ 30 ngµy), tû lÖ t−¬i/nh©n ë c«ng thøc kh«ng bãn l©n (CT1) hoÆc bãn l©n thÊp (CT2) lu«n cã xu h−íng cao h¬n ë c¸c c«ng thøc bãn l©n cao (CT3-CT5), song sù chªnh lÖch nµy kh«ng cã ý nghÜa thèng kª. ë cµ phª trong giai ®o¹n kinh doanh, kh«ng bãn l©n mét n¨m gÇn nh− ch−a cã ¶nh h−ëng tíi n¨ng suÊt, nh−ng tõ n¨m thø hai trë ®i, n¨ng suÊt gi¶m rÊt râ, nhÊt lµ khi kÐo dµi chu kú t−íi trong mïa kh«. Khi bãn tõ 100- 200P2O5/ha ë c¶ hai chu kú t−íi, n¨ng suÊt cµ phª æn ®Þnh, t−¬ng ®−¬ng nhau vµ lu«n chªnh lÖch cã ý nghÜa thèng kª so víi kh«ng bãn l©n. NÕu tÝnh trung b×nh trong ba n¨m, bãn l©n ®6 lµm t¨ng n¨ng suÊt cµ phª so víi kh«ng bãn l©n 19,0-30,6% (chu kú t−íi 22 ngµy) vµ 21,7- 40,4% (chu kú t−íi 30 ngµy). Tµi liÖu tham kh¶o §oµn TriÖu Nh¹n, Hoµng Thanh TiÖm, Phan Quèc Sñng (1999). C©y cµ phª ViÖt Nam; Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, tr.26 Lª Ngoc B¸u (1995). Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p tæng hîp cung cÊp n−íc vµ gi÷ Èm cho cµ phª - KÕt qu¶ 10 n¨m nghiªn cøu khoa häc - ViÖn Nghiªn cøu cµ phª, tr.162-190 Lª Hång LÞch (2005). Bãn ph©n cho cµ phª - Sæ tay ph©n bãn - ViÖn Thæ nh−ìng N«ng hãa; Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, tr.184-193. NguyÔn Kh¶ Hßa (1994). L©n víi c©y cµ phª chÌ, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp, tr38. NguyÔn Tö Siªm, TrÇn Kh¶i (1996). Hãa häc l©n trong ®Êt ViÖt Nam vµ vÊn ®Ò ph©n l©n, T¹p chÝ Khoa häc ®Êt, sè 7, trang 92-97. Ph¹m §×nh Th¸i, NguyÔn Duy Minh, NguyÔn L−¬ng Hïng (1987). Sinh lý thùc vËt, tËp 1, tËp 2, Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc. TrÇn Kim §ång, NguyÔn Quang Phæ vµ Lª ThÞ Hoa (1991). Gi¸o tr×nh sinh lý c©y trång; Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc vµ Gi¸o duc chuyªn nghiÖp. TrÇn K«ng TÊu, NguyÔn ThÞ DÇn (1984). §é Èm ®Êt víi c©y trång, NXB N«ng nghiÖp, tr.103. Vâ Minh Kha (1996). H−íng dÉn thùc hµnh sö dông ph©n bãn, NXB N«ng nghiÖp. T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp 2006: TËp IV, Sè 6: 124 §¹i häc N«ng nghiÖp I