Báo cáo Khoa học Ảnh hưởng của gốc ghép Volkameriana nhân vô tính và hữu tính đến sinh trưởng, ra hoa, đậu quả của Cam đường canh trồng ở Gia Lâm, Hà Nội

Bỏo cỏo khoa học: Ảnh hưởng của gốc ghộp Volkameriana nhõn vụ tớnh và hữu tớnh đến sinh trưởng, ra hoa, đậu quả của Cam đường canh trồng ở gia lõm, hà nội Tạp chí KHKT Nông nghiệp 2006 Tập IV, số 6: 11-14 Đại học Nông nghiệp I ảnh h−ởng của gốc ghép Volkameriana nhân vô tính và hữu tính đến sinh tr−ởng, ra hoa, đậu quả của Cam đ−ờng canh trồng ở gia lâm, hà nội Effect of sexually and vegetatively propagated rootstock Volkameriana on growth, flowering and fruitset of Duong Canh mandarin grown in Gia Lam, Ha Noi Phạm Thị H−ơng1 Summary Duong Canh (DC) mandarin is famous all over the country for its taste, flavor, seedlessness and late maturity. With nice appearance and harvest time close to the traditional New Year holiday it is often sold at highest price (3-5 times higher price compared with other citrus fruits). The grafts of Duong Canh mandarin on Pummelo (C. grandis Osbeck) was characterized by alternate bearing with unstable yield and short productive cycle. To make DC regular bearing and to avoid harmful effect caused by high ground water table Volka was tested as rootstock for DC mandarin. The results from the experiments showed that Volka propagated both by cutting and by seed had positive effects on growth habit and fruit setting of grafted DC. On the vegetatively propagated Volka rootstock DC had higher yield compared with that on sexually propagated Volka. The yield of 4-4,8 kg of fruit on 2-year - old trees was considered as a good yield for DC mandarin. Key words: Volkameriana, Duong Canh mandarin, vegetatively and sexually propagated rootstock. 1. Đặt vấn đề Cam Đ−ờng Canh (viết tắt là ĐC) là loại cây đặc sản nổi tiếng thơm ngon, hiện đ−ợc trồng khá phổ biến ở huyện Từ Liêm, Hà Nội và đ−ợc trồng rải rác một số khu vực lân cận nh− huyện Gia Lâm - Hà Nội, Văn Giang - H−ng Yên. Với phẩm chất thơm ngon, không hạt, chín gần vào dịp Tết nguyên đán nên trong những năm gần đây cam Đ−ờng Canh luôn đ−ợc bán với giá cao gấp 3-5 lần các loại cam quýt khác, mang lại nguồn thu nhập cao cho ng−ời trồng cam. Nhờ hiệu quả kinh tế cao do cam Đ−ờng Canh mang lại nhiều diện tích đất vàn, đất trũng ở huyện Từ Liêm, Gia Lâm đ−ợc chuyển từ trồng lúa và trồng màu sang trồng cam Đ−ờng Canh với mật độ dày và siêu dày với mức đầu t− thâm canh cao và năng suất đạt tới 40-50 tấn/ha (Vongsalath, 2005). Mặc dù vậy, ng−ời trồng cam Đ−ờng Canh phải đối mặt với một thực tế cây ra quả không ổn định, v−ờn cây chóng tàn và thời gian khai thác ngắn (5-7năm). Một trong những nguyên nhân chính là do mực n−ớc ngầm cao làm ảnh h−ởng xấu đến sinh tr−ởng của bộ rễ khi phần lớn các v−ờn cam Đ−ờng Canh ghép trên gốc ghép b−ởi gieo hạt. Để hạn chế ảnh h−ởng xấu của mực n−ớc ngầm cao vào mùa m−a ở vùng đồng bằng sông Hồng đến việc trồng cam quýt nói chung và cam Đ−ờng Canh nói riêng Hoàng Ngọc Thuận và các cộng sự đ[ nghiên cứu sử dụng 1 Khoa Nông học, Đại học Nông nghiệp I. gốc ghép vô tính là chanh Eureka, DH1-85 và Volka-01 cho cam Đ−ờng Canh (Hoàng Ngọc Thuận, 1994; Trần Nh− Sơn, 2004). Cam Đ−ờng Canh và b−ởi Diễn ghép trên Volka- 01 nhân vô tính sinh tr−ởng tốt, ít nhiễm các loại sâu, bệnh nguy hiểm. Các tổ hợp ghép cam quýt với gốc ghép là Volka-01 có sức sinh tr−ởng mạnh hơn nhiều và ra quả sớm hơn khi ghép trên gốc ghép truyền thống b−ởi Chua (Bùi Huy Kiểm, 2000). Tổ hợp ghép b−ởi Diễn/Volka-01 ở năm thứ 3 sau trồng cho 9-11 quả/cây và hiện đang đ−ợc một số hộ nông dân ở Sóc Sơn và Gia Lâm áp dụng (Vongsalath, 2005). Tuy nhiên, các nghiên cứu về gốc ghép Volka đối với cam quýt còn rất ít. Các kết quả nghiên cứu chủ yếu thu đ−ợc từ giai đoạn v−ờn −ơm, các thông tin về ảnh h−ởng của gốc ghép Volka ở v−ờn sản xuất còn rất ít ỏi. Vì vậy, để có thể khuyến cáo một tổ hợp ghép ra sản xuất cần có những nghiên cứu đầy đủ về sinh tr−ởng, phát triển, năng suất và chất l−ợng của tổ hợp ghép đó. Nghiên cứu do chúng tôi tiến hành là để đánh giá ảnh h−ởng của gốc ghép Volkameriana nhân bằng hạt và giâm cành đến sinh tr−ởng của cam Đ−ờng Canh ở điều kiện Gia Lâm, Hà Nội ở thời kỳ kiến thiết cơ bản của v−ờn cây. 2. Vật liệu và ph−ơng pháp nghiên cứu Nghiên cứu đ−ợc tiến hành trong năm 2005- 2006 tại v−ờn cam Đ−ờng Canh 2 tuổi, thôn Đào Lê, Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội. Thí nghiệm gồm 2 công thức: CT1: Cam Đ−ờng Canh ghép trên Volkameriana (viết tắt là Volka) nhân bằng giâm cành. CT2: Cam Đ−ờng Canh ghép trên Volka nhân bằng hạt. Thí nghiệm đ−ợc bố trí theo khối ngẫu nhiên, mỗi công thức theo dõi 6 cây - mỗi cây là 1 lần nhắc lại. Thí nghiệm đ−ợc bố trí trên v−ờn trồng sẵn của gia đình bà Hoàng Thị Lan, thôn Đào Lê, x[ Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội. Đất làm v−ờn là đất ruông, tr−ớc đây trồng lúa nh−ng hiện đ−ợc cải tạo, lên líp cao để trồng cam Đ−ờng Canh. Mật độ trồng 1600cây/ha với khoảng cách trồng 2m x 3m. Số liệu đ−ợc xử lý theo Collins & Seeney (1999) và phần mềm IRRISTAT. 3. Kết quả và thảo luận Volka (Citrus Volkameriana) là một loại chanh lai đ−ợc dùng làm gốc ghép cho các loài cam quýt trên thế giới ở các vùng có khí hậu ấm áp. Cây ghép trên Volka sinh tr−ởng khỏe, tán rộng, chất l−ợng quả biến động từ cao đến thấp tùy thuộc vào giống ghép, không mẫn cảm với virus gây bệnh Tristeza, chống chịu Phytophthora (Federick & Albrigo, 1998). Trong điều kiện Gia Lâm, Hà Nội Cam ĐC ghép trên Volka sinh tr−ởng và phân cành khỏe (bảng 1). Cây 2 tuổi sau trồng ghép trên gốc ghép vô tính và hữu tính đều có các chỉ tiêu sinh tr−ởng cao, đặc biệt là tổ hợp cam ĐC/Volka hữu tính. Trên Volka vô tính tán cây gọn hơn, tạo điều kiện cho việc tăng mật độ để thâm canh. Bảng 1. ảnh h−ởng của gốc ghép Volka nhân giống vô tính, hữu tính đến đặc điểm hình thái cam Đ−ờng Canh 2 tuổi Công thức Chiều cao cây (cm) Chiều cao thân chính(cm) Chu vi thân (cm) Đ−ờng kính tán (cm) Số cấp cành CT1 161,9 20,0 9,0 92,9 6,8 CT2 182,5 21,3 11,6 101,1 7,0 Tuy nhiên, so sánh sinh tr−ởng của tổ hợp ĐC/Volka vô tính và hữu tính số liệu ở bảng 2 cho thấy các chỉ tiêu sinh tr−ởng của 2 đợt lộc xuân ở ĐC/Volka vô tính (CT1) luôn cao hơn ĐC/Volca hữu tính (CT2). Các chỉ tiêu về chiều dài lộc, đ−ờng kính lộc, số lá/lộc và kích th−ớc lá đều sai khác có ý nghĩa giữa CT1 và CT2 (hình 1). Qua đó có thể thấy rằng do có bộ rễ chùm khỏe, phân bố nông hơn, ít chịu ảnh h−ởng bất lợi của mực n−ớc ngầm cao trong mùa m−a nên khả năng hút n−ớc và dinh d−ỡng tốt hơn, tạo tiền đề cho lộc phát triển cả về số l−ợng và chất l−ợng, nhờ đó tăng c−ờng khả năng quang hợp và ra hoa, đậu quả. Cam ĐC ghép trên Volka có khả năng ra hoa rất sớm. Ngay ở năm thứ 2 sau trồng đ[ có 62-77,1% lộc xuân mang hoa (bảng 3) trong khi đó ghép trên gốc b−ởi gieo hạt ĐC th−ờng bắt đầu ra quả ở năm thứ 3, hoặc thứ 4. Bảng 2. ảnh h−ởng của gốc ghép Volkameriana nhân giống vô tính, hữu tính đến sinh tr−ởng các đợt lộc xuân Công thức Chiều dài lộc (cm) Đ−ờng kính lộc (cm) Chiều dài lá (cm) Chiều rộng lá (cm) Số lá/lộc Đợt 1 CT1 8,80 b 0,19 b 6,89 b 2,80 b 6,12 b CT2 6,00 a 0,13 a 6,08 a 2,12 a 5,46 a CV% 3,80 9,90 4,20 8,20 7,10 LSD5% 0,49 0,03 0,48 0,35 0,64 Đợt 2 CT1 12,61 b 0,23 b 8,83 b 3,58 b 8,90 b CT2 9,36 a 0,20 a 7,13 a 3,04 a 7,03 a CV% 5,80 5,50 8,50 7,20 8,20 LSD5% 1,13 0,02 1,19 0,42 1,14 Bảng 3. ảnh h−ởng của gốc ghép Volka nhân vô tính và hữu tính đến sự ra hoa ở cam Đ−ờng Canh Công thức Tổng số lộc/số cành theo dõi Số lộc có hoa/số cành theo dõi % lộc có hoa Số hoa đơn có lá/số lộc có hoa theo dõi % hoa đơn có lá CT1 330,4 a 205,0 a 62,0 143,6 a 70,1 CT2 487,4 b 376,0 b 77,1 200,8 b 53,1 CV% 18,6 12,8 - 13,5 - LSD 5% 100,6 55,4 - 40,7 - Hình 1. Cây cam Đ−ờng Canh 2 tuổi trên gốc ghép Volka vô tính (bên trái) và hữu tính (bên phải) Về đặc điểm ra hoa, mặc dù số lộc mang hoa, tỷ lệ lộc mang hoa và số l−ợng hoa đơn có lá ở CT2 cao hơn CT1, nh−ng tỷ lệ hoa đơn có lá ở CT1 cao hơn CT2 (70,1 % so với 53,1%), nhờ vậy tỷ lệ đậu quả ở CT1 cao hơn hẳn (t−ơng ứng 1,09 % so với 0,92 %) (bảng 4). Từ những số liệu thu đ−ợc có thể thấy khả năng cung cấp dinh d−ỡng từ bộ rễ cho bộ phận trên mặt đất quang hợp ở gốc ghép vô tính tốt hơn so với gốc ghép hữu tính. Kết quả năng suất/cây ở CT1 cao hơn CT2 ở mức sai khác có ý nghĩa thống kê. Với năng suất 4 - 4,8 kg/cây 2 tuổi mà không cần đến bất cứ tác động điều khiển ra hoa nào (nh− ng−ời dân địa ph−ơng vẫn làm: đảo gốc và khoanh vỏ) là một kết quả rất có ý nghĩa về mặt kinh tế. Bảng 4. ảnh h−ởng của gốc ghép Volka vô tính, hữu tính đến tỷ lệ đậu quả và năng suất cam Đ−ờng Canh 2 tuổi Công thức Tổng số hoa/số cành theo dõi Tỉ lệ đậu quả (%) Số quả thu hoạch/cây Năng suất (kg/cây) CT1 324,8 a 1,09 30,0 b 4,8 b CT2 348,2 b 0,92 28,8 a 4,0 a CV% 4,3 - 10,1 11,2 LSD 5% 23,3 - 1,2 0,6 4. Kết luận Volka là gốc ghép có ảnh h−ởng tốt đến sức sinh tr−ởng, sự ra lộc và phân cành của cam ĐC trong điều kiện Gia Lâm, Hà Nội. Cây ghép ngay từ những năm đầu đ[ sinh tr−ởng và phân cành khỏe, tán chặt và gọn tạo điều kiện cho việc trồng dày và siêu dày để thâm canh, đồng thời cây ghép nhanh b−ớc vào thời kỳ ra quả. Trên Volka hữu tính Cam ĐC sinh tr−ởng khỏe hơn trên Volka vô tính, nh−ng trên Volka vô tính cam ĐC đậu quả và cho năng suất cao hơn so với ĐC/Volka hữu tính. Tuy nhiên, thí nghiệm cần đ−ợc theo dõi tiếp tục trong những năm tới để có cơ sở chắc chắn cho việc đánh giá ảnh h−ởng của gốc ghép Volca nhân vô tính và hữu tính đến sinh tr−ởng và năng suất cam ĐC. Tài liệu tham khảo Bùi Huy Kiểm (2000). Nghiên cứu một số đặc tính sinh học của các giống cam quýt ở vùng đồng bằng sông Hồng để phục vụ cho việc chọn tạo các giống tốt và yêu cầu thâm canh cao cây cam quýt. NXB Nông nghiệp, tr. 22, 58. Trần Nh− Sơn (2004). Nghiên cứu sinh tr−ởng và phát triển đợt cành xuân, cành hè của giống cam Đ−ờng Canh ghép trên gốc ghép Volkameriana, Báo cáo tốt nghiệp, ĐHNNI, tr.20,48. Hoàng Ngọc Thuận (1994). Một số kết quả nghiên c−ú về gốc ghép nhân vô tính cho cam quýt ở vùng đồng bằng Sông Hồng. NXB Nông nghiệp, tr. 54-57. Vongsalath, B. K (2005). Nghiên cứu tình hình sản xuất cây có múi ở các huyện ngoại thành Hà Nội và một số biện pháp kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất b−ởi và quýt. Luận án tiến sĩ Nông nghiệp ĐHNNI, tr. 48-49, 106-111.