Bài giảng Tâm lý học - Chương 3: Đặc điểm tâm lý của tập thể lao động

ch­¬ng III Nội dung chương 3 3.1. Khái niệm 3.2. Các giai đoạn phát triển của tập thể 3.3. Đặc điểm tâm lý NLĐ theo độ tuổi 3.4. Đặc điểm tâm lý NLĐ theo giới tính 3.5. Các yếu tố tác động lên bầu không khí TT 3.6. Xung đột và giải quyết xung đột trong TT 3.1. Kh¸i niÖm TËp thÓ lao ®éng cã c¸c dÊu hiÖu vµ ®Æc tr­ng sau: Cã môc tiªu, môc ®Ých chung Cã tæ chøc chÝnh thøc hoÆc kh«ng chÝnh thøc Cã quan hÖ, néi quy vµ kû luËt c«ng t¸c Cã quan hÖ t×nh c¶m,.. KHÁI NIỆM TËp thÓ lµ mét céng ®ång ng­êi cïng nhau thùc hiÖn những môc ®Ých cã ý nghÜa x· héi (hµnh chÝnh nhµ n­íc, s¶n xuÊt, nghiªn cøu, thÓ thao,...). KHÁI NIỆM 3.1. Kh¸i niÖm TËp thÓ lao ®éng lµ mét tËp hîp nhiÒu ng­êi lao ®éng ®­îc tæ chøc chÆt chÏ nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc ®Ých chung, cã nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô thèng nhÊt, cã sù nhÊt trÝ vÒ t­ t­ëng, chÝnh trÞ vµ ®¹o ®øc, cã kû luËt tËp thÓ, cã sù l·nh ®¹o thèng nhÊt tõ trªn xuèng d­íi, cã sù qu¶n lý chÆt chÏ vÒ mäi mÆt cña qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t tËp thÓ. 3.2. c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tËp thÓ  3.2.1. §iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña tËp thÓ: §iÒu kiÖn kh¸ch quan: + C¬ së vËt chÊt cña tËp thÓ + C¸c nhiÖm vô vµ chøc n¨ng kinh tÕ - x· héi cña tËp thÓ + C¸c mèi quan hÖ cña tËp thÓ víi m«i tr­êng xung quanh §iÒu kiÖn chñ quan : + §Æc ®iÓm cña c¸c c¸ nh©n trong tËp thÓ + C¸ch thøc tæ chøc qu¶n lý cña nhµ l·nh ®¹o + Nh÷ng mèi quan hÖ cña c¸c thµnh viªn trong tËp thÓ 3.2. c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tËp thÓ 3.2.2.1. Giai đoạn hòa hợp ban đầu 3.2.2.2. Giai đoạn phân hóa (cấu trúc hóa) 3.2.2.3. Giai đoạn liên kết thực sự (hợp nhất) 3.2.2.4. Giai đoạn cực điểm TËp thÓ ng­êi lao ®éng chØ cã nh÷ng mèi quan hÖ bÒ ngoµi. C¸c yªu cÇu míi chØ lµ mét søc m¹nh bªn ngoµi ®èi víi tËp thÓ v× nã ch­a biÕn thµnh nhu cÇu riªng cña tõng c¸ nh©n. Mçi thµnh viªn trong tËp thÓ vÉn cã nh÷ng høng thó, tÝnh c¸ch kh¸c nhau vµ hä s½n sµng kh¸c nhau trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng cña tõng ng­êi. Tuy nhiªn, do yªu cÇu cña c«ng viÖc vµ cña ng­êi l·nh ®¹o, mét sè thµnh viªn tÝch cùc vµ cã ý thøc tèt ®· g­¬ng mÉu chÊp hµnh, biÕt phèi hîp c«ng t¸c vµ ®oµn kÕt víi nhau, lµ m g­¬ng cho nh÷ng thµnh viªn kh¸c noi theo. §Õn cuèi giai ®o¹n nµy, tËp thÓ lao ®éng b¾t ®Çu cã sù biÕn ®æi vÒ chÊt ®Ó chuyÓn sang giai ®o¹n thø 2. 3.2.2.1. Giai đoạn hòa hợp ban đầu   Nhãm tÝch cùc, cã ý thøc tèt: sÏ t¸ch ra thµnh ®éi ngò cèt c¸n, hä lu«n ñng hé c¸c yªu cÇu cña l·nh ®¹o vµ t×m c¸ch l«i cuèn, yªu cÇu nh÷ng ng­êi kh¸c cïng thùc hiÖn nhiÖm vô chung cña tËp thÓ. H¬n n÷a, hä cßn tham gia gãp ý kiÕn mét c¸ch tÝch cùc cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña l·nh ®¹o. Ng­îc l¹i, l·nh ®¹o còng th­êng ñng hé nh÷ng yªu cÇu cña hä v¬Ý tÊt c¶ quyÒn lùc s½n cã. Nhãm thô ®éng lµnh m¹nh: hä kh«ng tá ra tù gi¸c vµ chñ ®éng trong c«ng viÖc nh­ng l¹i s½n sµng thùc hiÖn c¸c yªu cÇu ®Ò ra. Nhãm tiªu cùc: hä tá ra thô ®éng, döng d­ng víi lîi Ých cña tËp thÓ, thê ¬ víi môc tiªu vµ nhiÖm vô cña tËp thÓ còng nh­ víi c¸c yªu cÇu cña l·nh ®¹o. Tõ nhãm tiªu cùc nµy cã thÓ t¸ch ra mét nh¸nh nhá th­êng trùc chèng ®èi c¸c yªu cÇu cña l·nh ®¹o vµ ®éi ngò cèt c¸n, trë thµnh nh÷ng kÎ ph¸ rèi. 3.2.2.2. Giai đoạn phân hóa (cấu trúc hóa) TËp thÓ ®· cã thÓ thèng nhÊt ®­îc ý kiÕn, ®· nªu ®­îc nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n cña tËp thÓ ®èi víi tõng tõng thµnh viªn vµ mçi thµnh viªn còng cã th¸nh ®é nghiªm kh¾c ®èi víi b¶n th©n m×nh. §©y lµ giai ®o¹n mµ tÊt c¶ hoÆc ®¹i ®a sè c¸c thµnh viªn cña tËp thÓ tá th¸i ®é tÝch cùc víi nhau vµ ®èi víi c¸c nhiÖm vô cña tËp thÓ, sù c¸ch biÖt gi÷a c¸c nhãm c¨n b¶n trong tËp thÓ ®· gi¶m bít (hîp t¸c, t­¬ng trî thùc sù trªn tinh thÇn ®ång chÝ, t«n träng vµ tin cËy lÉn nhau). C¸c yªu cÇu chung cña tËp thÓ trë thµnh yÕu tè ®iÒu chØnh hµnh vi cña mäi ng­êi. TËp thÓ biÕn thµnh mét tæ chøc x· héi tù ®iÒu chØnh Lèi lµm viÖc cña l·nh ®¹o còng cã nh÷ng thay ®æi. Ng­êi lao ®éng sÏ yªu cÇu cao h¬n ®èi víi ng­êi l·nh ®¹o, buéc ng­êi l·nh ®¹o ph¶i n©ng cao yªu cÇu víi chÝnh m×nh vµ ph¶i cã tr×nh ®é l·nh ®¹o cao h¬n. Chøc n¨ng cña ng­êi l·nh ®¹o lóc nµy lµ dù ®o¸n, lËp kÕ ho¹ch, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cho tËp thÓ vµ doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ lao ®éng cña tËp thÓ ë giai ®o¹n nµy th­êng lªn rÊt cao. 3.2.2.3. Giai đoạn liên kết thực sự (hợp nhất): Lµ giai ®o¹n yªu cÇu tèi ®a ®èi víi b¶n th©n tõng thµnh viªn trªn nÒn t¶ng c¸c yªuu cÇu cña toµn bé tËp thÓ. Lµ giai ®o¹n chÝn muåi cao ®é cña t­ c¸ch nh©n c¸ch con ng­êi vµ lµ møc ®é ph¸t triÓn cao nhÊt cña tËp thÓ. C¸c yªu cÇu cña tËp thÓ ®· chuyÓn ho¸ thµnh yªu cÇu cña b¶n th©n tõng ng­êi, lîi Ých cña tËp thÓ vµ c¸ nh©n ®· hoµ quyÖn vµo nhau. Mçi c¸ nh©n tá ra tÝch cùc tèi ®a trong ho¹t ®éng chung cña tËp thÓ còng nh­ trong viÖc hoµn thiÖn b¶n th©n. C¸c thµnh viªn cã yªu cÇu tèi ®a víi b¶n th©n vµ víi ng­êi l·nh ®¹o. 3.2.2.4. Giai đoạn cực điểm DÔ dµng lµ v×: - C¶ tËp thÓ ®· ®Õn víi l·nh ®¹o - TËp thÓ tù gi¸c thùc hiÖn kÕ ho¹ch Khã kh¨n lµ v×: - TËp thÓ chØ ñng hé vµ thùc hiÖn nh÷ng quyÕt ®Þnh nµo cã ®Çy ®ñ c¬ së - TËp thÓ chØ tÝn nhiÖm ng­êi l·nh ®¹o nµo cã n¨ng lùc vµ phÈm chÊt tèt. 3.2.2.4. Giai đoạn cực điểm Thảo luận: Tâm lý NLĐ theo độ tuổi Tâm lý NLĐ theo giới tính 3.5. Bầu không khí tâm lý của tập thể 3.5.1. Khái niệm: Bầu không khí trong tập thể: là trạng thái tâm lý của tập thể, thể hiễn sự phối hợp tâm lý xã hội, sự tương tác giữa các thành viên và mức độ dung hợp các đặc đỉêm tâm lý trong quan hệ liên nhân cách của họ. Bầu không khí tâm lý xã hội tồn tại khách quan trong tập thể. 3.5.2. Các đặc điểm bầu không khí TT tốt đẹp Sự tiếp xúc thoải mãi giữa các thành viên, mọi người được tự do tư tưởng, kỉ luật không phải là bắt buộc mà là nhu cầu Có nhiều cuộc trao đổi ý kiến, thảo luận về các vấn đề khác nhau, chủ yếu xoay quanh vấn đề xây dựng tập thể vững mạnh Mục đích hoạt động của tập thể, được mọi người hiểu rõ và nhất trí Mọi người tôn trọng và giúp đỡ nhau trong lao đông sáng tạo Trách nhiệm của từng người trong tập thể được xác định rõ rang, đúng đắn, mỗi người phải ra sức làm tròn nhiệm vụ của mình Sự nhận xét phê bình mang tính xây dựng ko mang tính đã kích , soi mói Người lãnh đạo vừa là lãnh đạo vừa là thủ lĩnh, khi vắng mặt tập thể vẫn hoạt động bình thường Ko có hiện tượng CBCNV bất mãn xin chuyển nơi khác Năng suất lao động và hiệu suất công tác của tập thể cao Những người mới đến nhanh chóng hoà nhập vào tập thể cảm thấy hài lòng vì được làm việc trong tập thể ấy 3.5. 3. c¸c yÕu tè t¸c ®éng lµm « nhiÕm bÇu kh«ng khÝ tËp thÓ Sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý n¬i c¸c thµnh viªn trong tËp thÓ lao ®éng sinh tr­ëng Sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ vÒ hoµn c¶nh kinh tÕ – x· héi cña c¸c thµnh viªn Sù kh¸c nhau vÒ giíi tÝnh Sù kh¸c nhau vÒ tuæi t¸c Sù kh¸c nhau vÒ nh©n c¸ch, c¸ tÝnh Sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é, chuyªn m«n, kinh nghiÖm c«ng t¸c. MÆt b»ng d©n trÝ,... C¸c yÕu tè bªn ngoµi Tr×nh ®é vµ c¸ch thøc qu¶n lý cña c¸n bé l·nh ®¹o ®èi víi tËp thÓ 3.6. xung ®ét vµ gi¶i quyÕt xung ®ét trong tËp thÓ ld Xung đột là quá trình trong đó một bên nhận ra rằng quyền lợi của mình hoặc đối lập hoặc bị ảnh hưởng tiêu cực bởi một bên khác. Tr¹ng th¸i quan hÖ trong tËp thÓ lao ®éng ngµy mét c¨ng th¼ng, nÆng nÒ ®Õn møc nµo ®ã sÏ x¶y ra xung ®ét. Nguyªn nh©n: - M©u thuÉn lîi Ých - Xóc ph¹m nhau nghiªm träng Cã sù c¶n trë tõ ng­êi kh¸c Giao tiÕp bÞ sai lÖch Môc tiªu kh«ng thèng nhÊt ¸p lùc t©m lý tõ nhiÒu ng­êi sù m¬ hå vÒ ph¹m vi quyÒn h¹n Chªnh lÖch vÒ nguån lùc 3.6. xung ®ét vµ gi¶i quyÕt xung ®ét trong tËp thÓ lao ®éng ¶nh h­ëng cña xung ®ét tËp thÓ: Tr¹ng th¸i søc khoÎ N¨ng suÊt, chÊt l­îng céng viÖc HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh Sù ph¸t triÓn cña c¸ nh©n vµ tËp thÓ Ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt xung ®ét: NÐ tr¸nh Can thiÖp b»ng quyÒn lùc C¸ch ly ®èi t­îng Kiªn tr× hoµ gi¶i Cần giải quyết tận gốc các xung đột How ? Nªn b¾t ®Çu b»ng ph­¬ng ph¸p hîp t¸c Kh«ng thÓ sö dông tÊt c¶ c¸c ph­¬ng ph¸p ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p theo hoµn c¶nh