Bài giảng Tài chính - Tiền tệ - Chương 7: Lý thuyết tiền tệ - Vũ Hữu Thành

4/9/2014 1 Vũ Hữu Thành - 2014 Tài chính – Tiền tệ Tài chính – Tiền tệ Ths. Vũ Hữu Thành. Khoa Tài chính – Ngân hàng, ĐH Mở 0938077776 thanh.vuh@gmail.com 1. Thông tin giảng viên Giảng viên Nơi làm việc Điện thoại Email 4/9/2014 2 Lý thuyết tiền tệ 7 Các thời kỳ phát triển của tiềnI II Nội dung chính chương 5 Bản chất và chức năng của tiền tệ III Các chế độ tiền tệ IV Cung – Cầu tiền tệ 4/9/2014 3 Quá trình hình thành và phát triển của tiền tệ I 4/9/2014 4 Why do we need money? Tài chính – Tiền tệ 1. Khái niệm tiền tệ Tiền là bất cứ thứ gì có thể được chấp nhận rộng rãi như là một trung gian thanh toán hàng hóa và dịch vụ hay là thanh toán nợ nần. Khái niệm Khái niệm trên phương diện quản lý của Nhà nước Tiền tệ là phương tiện thanh toán pháp quy quy định mọi người bắt buộc phải chấp nhận nó khi được dùng để làm phương tiện trung gian thanh toán và thanh toán cho một khoản nợ được xác lập bằng đơn vị tiền tệ ấy 4/9/2014 5 Thảo luận Tiền xu 200, 500, 1000, 2000, 5000 VNĐ Có được gọi là tiền ? Tài chính – Tiền tệ 2. Các thời kỳ phát triển của tiền Giai đoạn hóa tệ Kim loạiPhi kim Giai đoạn dấu hiệu giá trị Tiền giấy khả hoán Tiền bất khả hoán Tiền giấy Tiền xu Tiền pháp định Tiền ngân hàng Tiền điện tử 4/9/2014 6 Bản chất và chức năng của tiềnII Tài chính – Tiền tệ 1. Bản chất của tiền Tiền tệ là vật trung gian môi giới trong trao đổi hàng hoá, dịch vụ, là phương tiện giúp cho quá trình trao đổi được thực hiện dễ dàng hơn Bản chất Giá trị sử dụng của tiền tệ Là khả năng thoả mãn nhu cầu sử dụng làm vật trung gian trong trao đổi của xã hội. Bản chất của tiền tệ được thể hiện qua hai thuộc tính Giá trị của tiền Được thể hiện qua khái niệm “sức mua tiền tệ”, đó là khả năng đổi được nhiều hay ít hàng hoá khác trong trao đổi 4/9/2014 7 2. Chức năng của tiền tệ Tiền được sử dụng làm trung gian để trao đổi giữa các loại hàng hóa. Tiền được coi là phương tiện chứ không phải là mục đích của trao đổi khi thực hiện chức năng này Trung gian trao đổi Tác dụng:  Tạo lập tính chuyên môn hóa trong sản xuất  Giải phóng nhu cầu trao đổi  Giảm chi phí giao dịch (thời gian, công sức) 2. Chức năng của tiền tệ Biểu hiện giá trị của tiền (sức mua) so với các loại hàng hóa được trao đổi. Các loại hàng hóa chỉ cần yết giá với tiền thay vì phải yết giá theo cặp hàng hóa với nhau. Những loại đồng tiền nào càng dễ phân chia giá trị thì loại tiền đó càng dễ trở thành một trung gian thanh toán mạnh hơn Trung gian trao đổi Thước đo giá trị Tác dụng:  Giảm chi phí về thời gian giao dịch khi giảm được số lượng giá cần xem xét giữa các loại hàng hóa với nhau Chức năng trung gian trao đổi và thước đo giá trị tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi diễn ra ngay lập tức 4/9/2014 8 Số lượng hàng hóa Số lượng giá trong nền kinh tế Sử dụng hàng hóa trao đổi trực tiếp Sử dụng tiền làm trung gian trao đổi 1 Không xuất hiện giá Không xuất hiện giá 2 1 2 3 3 3 4 6 4 10 45 10 100 4,950 100 1,000 499,500 1,000 10,000 49,995,000 10,000 2. Chức năng của tiền tệ Tiền được dùng như là một phương tiện cất trữ của cải. Khi tiền tạm thời rút ra khỏi lưu thông nó có thể trở lại ở một khoảng thời gian sau đó để thực hiện chức năng trao đổi Trung gian trao đổi Cất trữ giá trị Thước đo giá trị Tác dụng:  Giảm chi phí cho việc cất trữ tài sản thực;  Làm cho đồng tiền trở nên là phương tiện mạnh trong trao đổi 4/9/2014 9 2. Chức năng của tiền tệ Tiền được chấp nhận để thanh toán những khoản hàng hóa được mua trả chậm. Trung gian trao đổi Cất trữ giá trị Thước đo giá trị Thanh toán trả chậm Tác dụng:  Kích thích tín dụng thương mại phát triển;  Làm cho đồng tiền trở nên là phương tiện mạnh trong trao đổi Cất trữ giá trị và thanh toán tạo điều kiện cho việc trao đổi diễn ra ở bất cứ thời điểm nào trong tương lai 3. Tính chất của tiền tệ Được chấp nhận rộng rãi Có thể chia nhỏ được Dễ nhận biết Lâu bền Dễn vận chuyển Khan hiếm Đồng nhất 4/9/2014 10 Các chế độ tiền tệIII Tài chính – Tiền tệ Chế độ tiền tệ Chế độ tiền tệ là hệ thống các thể chế về tổ chức và quản lí lưu thông tiền tệ của một nước. Nhà nước quyết định đơn vị tiền tệ, tỉ giá các loại dấu hiệu tiền tệ trong lưu thông và chế độ phát hành chúng Khái niệm 4/9/2014 11 Tài chính – Tiền tệ Các chế độ tiền tệ Song bản vị Bản vị vàng Chế độ tiền tệ Bản vị ngoại tệ Bản vị tiền tệ tập thể Bản vị tiền pháp định Tài chính – Tiền tệ 1. Chế độ song bản vị Là chế độ tiền tệ mà nhà nước quy định hai loại kim loại vàng và bạc đồng thời làm tiền tệ với một tỷ lệ quy đổi nhất định giữa chúng. Khái niệm Trong chế độ song bản vị xuất hiện hiện tượng "tiền kém trục xuất tiền tốt" ra khỏi lưu thông làm cho chế độ tiền tệ bị hỗn loạn nghiêm trọng. 4/9/2014 12 Tài chính – Tiền tệ 2. Chế độ bản vị vàng Bản vị vàng là chế độ tiền tệ mà phương tiện tính toán kinh tế tiêu chuẩn được ấn định bằng hàm lượng vàng Khái niệm Ba chế độ bản vị vàng Bản vị tiền vàng Bản vị vàng thỏi Bản vị vàng hối đoái Tài chính – Tiền tệ 3. Chế độ bản vị ngoại tệ Chế độ này quy định đơn vị tiền tệ quốc gia được xác định bằng đơn vị tiền tệ của nước ngoài (ngoại tệ) Khái niệm Đồng tiền được chọn thông thường là ngoại tệ mạnh 4/9/2014 13 Tài chính – Tiền tệ 4. Chế độ bản vị tiền tệ tập thể Sử dụng một loại đồng tiền chung trong nhóm các quốc gia.Khái niệm Quyền rút vốn đặc biệt SDRs Đồng tiền chung Châu Âu EURO Tài chính – Tiền tệ 5. Chế độ bản vị tiền pháp định Đơn vị tiền tệ của một quốc gia do pháp luật quy định và không được chuyển đổi ra kim loại quý. Khái niệm Loại tiền này không có giá trị thật. Giá trị của nó thể hiện ở giá trị sử dụng và sức mua hàng hóa. 4/9/2014 14 Cung và cầu tiền tệIV Tài chính – Tiền tệ 1. Cung tiền là lượng tiền được cung ứng nhằm thoả mãn các nhu cầu trao đổi, thanh toán và dự trữ của các chủ thể trong nền kinh tế Khái niệm Mức cung tiền cần phải tương ứng với mức cầu về tiền tệ trong một biên độ hợp lý. Sự thiếu hụt hay dư thừa quá lớn của cung tiền tệ so với cầu đều có thể dẫn tới những tác động bất lợi cho nền kinh tế 4/9/2014 15 Tài chính – Tiền tệ 1.1. Khối lượng tiền tệ Là tập hợp các phương tiện trao đổi theo quy định của pháp luật và được phân chia dựa theo tính thanh khoản của loại phương tiện trao đổi đó. Khái niệm Việc đưa ra khái niệm “khối lượng tiền tệ” cho phép chúng ta hiểu cụ thể những phương tiện nào được coi là tiền, số lượng của nó nhiều hay ít và tính thanh khoản của chúng như thế nào Tài chính – Tiền tệ 1.1. Khối lượng tiền tệ Tổng lượng tiền mặt do NHTW phát hành đang được lưu thông (Tiền cơ sở; Tiền hẹp; Tiền mặt có thể chi tiêu ngay lập tức). Các khối tiền tệ M0 M0 + • Tiền gửi không kỳ hạn. dưới dạng tài khoản phát sec hoặc không phát sec M1 M1 + Chuẩn tệ (tiền gửi tiết kiệm + tiền gửi có kỳ hạn tại các tổ chức tín dụng) M2 M2 + Các loại tiền gửi ở các định chế tài chính khác (ngoài ngân hàng) M3 4/9/2014 16 Tài chính – Tiền tệ 1.1. Khối lượng tiền tệ M3 + Các chứng khoán có giá: tín phiếu kho bạc, thương phiếu Các khối tiền tệ L Trên thế giới, khối tiền M1 thường được sử dụng trực tiếp trong các giao dịch trao đổi, vì vậy định nghĩa M1 được sử dụng thường xuyên khi nói tới Cung - Cầu tiền tệ Tài chính – Tiền tệ 1.3. Cung tiền tệ là lượng tiền được cung ứng nhằm thoả mãn các nhu cầu thanh toán và dự trữ của các chủ thể trong nền kinh tế Khái niệm Thông thường cơ quan có thẩm quyền cao nhất quyết định khối cung tiền là NHTW 4/9/2014 17 Tài chính – Tiền tệ 1.4. Các chủ thể cung ứng tiền cho nền kinh tế Ngân hàng trung ương Ngân hàng thương mại Thị trường mở Thị trường vàng và ngoại tệ Ngân hàng thương mại Chính phủ Tiền ngân hàng Tài chính – Tiền tệ 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới mức cung tiền Tiền cơ sở MB Số nhân tiền k = (c + 1)/(c + rd + rty) Tiền mặt lưu hành c Dự trữ bắt buộc rd Tiền dự trữ NH r Dự trữ tùy ý rty M1 = k*MB 4/9/2014 18 Tài chính – Tiền tệ 2. Cầu tiền Cầu tiền tệ là tổng khối lượng mà các tổ chức và cá nhân cần có để thỏa mãn các nhu cầu trao đổi, thanh toán và tích lũy giá trị Khái niệm Cầu tiền tệ không trực tiếp quyết định mức cung tiền tệ vì mức cung tiền tệ phụ thuộc và Ngân hàng trung ương. Cầu tiền tệ thường tác động gián tiếp tới mức cung tiền tệ thông qua sự biến động về giá cả trên thị trường, lãi suất Tài chính – Tiền tệ 2.1. Các lý thuyết cầu tiền Mức cầu tiền phụ thuộc động cơ giao dịch, động cơ dự phòng, động cơ đầu tư: Md/P = f(i,Y) Keynes Sự khác nhau giữa Keynes và các lý thuyết trước: • Tốc độ lưu thông tiền tệ không phải là một hằng số như quan điểm của các nhà kinh tế học cổ điển do nó phụ thuộc vào lãi suất. Lãi suất tăng, tốc độ lưu thông giảm và ngược lại. 4/9/2014 19 Tài chính – Tiền tệ 2.1. Các lý thuyết cầu tiền Mức cầu tiền tệ phải chịu ảnh hưởng bởi cùng những nhân tố ảnh hưởng tới cầu của bất kỳ tài sản nào như: trái phiếu hay cổ phiếu Milton Friedman rm: lợi tức dự tính về tiền; rb: lợi tức dự tính về trái phiếu re: Lợi tức dự tính về cổ phiếu pe: lạm phát dự kiến Md = f(Yp, rb – rm, re – rm, pe – rm) P + - - - Tài chính – Tiền tệ 2.1. Các lý thuyết cầu tiền Mức cầu tiền tệ phải chịu ảnh hưởng bởi cùng những nhân tố ảnh hưởng tới cầu của bất kỳ tài sản nào như: trái phiếu hay cổ phiếu Milton Friedman Khác với Keynes, Friedman chỉ ra rằng những thay đổi của lãi suất sẽ ít có tác dụng đến cầu tiền tệ Md = f(Yp, rb – rm, re – rm, pe – rm) P + - - - rm: lợi tức dự tính về tiền; rb: lợi tức dự tính về trái phiếu re: Lợi tức dự tính về cổ phiếu pe: lạm phát dự kiến 4/9/2014 20 Tài chính – Tiền tệ 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng tới cầu tiền Phân loại theo Keynes Phân loại theo lý thuyết Nhu cầu giao dịch Nhu cầu dự phòng Nhu cầu cất trữ tài sản GDP danh nghĩa Lãi suất Lạm phát dự dự tính Khối lượng tiền tín dụng + + + + - - - Tài chính – Tiền tệ 3. Cân bằng Cung và Cầu tiền Thị trường tiền tệ cân bằng khi cung tiền bằng cầu tiền Cân bằng cung cầu    iYf M HayiYfPMM ds ds ,,       4/9/2014 21 i Md/P i0 Ms/P F(Y,i) 3. Cân bằng Cung và Cầu tiền Tài chính – Tiền tệ Kết thúc Chương 7 4/9/2014 22 Câu hỏi ôn tập