Bài giảng Tài chính - Tiền tệ - Chương 11: Ngân hàng thương mại - Vũ Hữu Thành

4/9/2014 1 Vũ Hữu Thành - 2014 Tài chính – Tiền tệ Ngân hàng Thương mại 11 4/9/2014 2 Nội dung chính chương 10 Khái niệm, bản chất và chức năng của NHTM I II Phân loại NHTM III Các nghiệp vụ cơ bản của NHTM Khái niệm, bản chất và chức năng của NHTM I 4/9/2014 3 Tài chính – Tiền tệ 1. Khái niệm NHTM Ngân hàng thương mại là loại hình định chế tài chính trung gian hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ và các dịch vụ ngân hàng Khái niệm Ngân hàng là một định chế tài chính trung gian, sẽ huy động vốn nhàn rỗi trong xã hội và dùng chính tiền đó cho các cá nhân và tổ chức vay lại, và rất hiếm khi có tình trạng cùng một lúc tất cả chủ tiền gửi đến đòi nợ ngân hàng, đó chính là nguyên tắc cơ bản đảm bảo cho hoạt động của ngân hàng Tài chính – Tiền tệ 2. Bản chất của NHTM Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh tế Ngân hàng thương mại hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tín dụng và dịch vụ ngân hàng 4/9/2014 4 Tài chính – Tiền tệ 3. Chức năng NHTM Chức năng trung gian tín dụng Chức năng NHTM Chức năng trung gian thanh toán Chức năng tạo tiền Cung ứng dịch vụ ngân hàng Tài chính – Tiền tệ 3.1. Chức năng trung gian tín dụng NHTM đóng vai trò là cầu nối giữa người thừa vốn và người có nhu cầu về vốn. Với chức năng này, ngân hàng thương mại vừa đóng vai trò là người đi vay, vừa đóng vai trò là người cho vay và hưởng lợi nhuận là khoản chênh lệch giữa lãi suất nhận gửi và lãi suất cho vay và góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên tham gia: người gửi tiền và người đi vay 4/9/2014 5 Tài chính – Tiền tệ 3.2. Chức năng trung gian thanh toán NHTM đóng vai trò là thủ quỹ cho các doanh nghiệp và cá nhân, thực hiện các thanh toán theo yêu cầu của khách hàng như trích tiền từ tài khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ hoặc nhập vào tài khoản tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khoản thu khác theo lệnh của họ Chức năng này thúc đẩy lưu thông hàng hóa, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ lưu chuyển vốn, từ đó góp phần phát triển kinh tế Tài chính – Tiền tệ 3.3. Chức năng tạo tiền Chức năng tạo tiền được thực thi trên cơ sở hai chức năng khác của NHTM là chức năng tín dụng và chức năng thanh toán Thông qua chức năng trung gian tín dụng, ngân hàng sử dụng số vốn huy động được để cho vay, số tiền cho vay ra lại được khách hàng sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ trong khi số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng vẫn được coi là một bộ phận của tiền giao dịch, được họ sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ Ngân hàng thương mại tạo tiền phụ thuộc vào tỉ lệ dự trữ bắt buộc của ngân hàng trung ương đã áp dụng đối với NHTM 4/9/2014 6 Tài chính – Tiền tệ 3.4. Cung ứng dịch vụ ngân hàng NHTM cung cấp các dịch vụ ngân hàng như bao thanh toán, bảo lãnh, đổi ngoại tệ Đây là các dịch vụ mà chỉ có các NHTM có được do ưu thế vượt trội của nó về hệ thống mạng lưới giao dịch, số lượng khách hàng, quy mô tài sảnNgoài ra các hoạt động này lại hỗ trợ ngược lại cho hoạt động ngân hàng của NHTM Phân loại NHTMIII 4/9/2014 7 Tài chính – Tiền tệ Phân loại NHTM Dựa vào hình thức sở hữu Phân loại NHTM Dựa vào chiến lược kinh doanh Dựa vào tính chất hoạt động Quốc doanh, Cổ phần, Liên doanh, Chi nhánh ngân hàng nước ngoài, NHTM 100% vốn nước ngoài Ngân hàng bán buôn, Ngân hàng bán lẻ; Ngân hàng vừa bán buôn vừa bán lẻ Ngân hàng chuyên doanh; Ngân hàng kinh doanh tổng hợp Các nghiệp vụ cơ bản của NHTMIV 4/9/2014 8 Tài chính – Tiền tệ 1. Nghiệp vụ nguồn vốn Đây chính là nghiệp vụ huy động vốn. Nghiệp vụ huy động nguồn vốn là hoạt động tiền đề có ý nghĩa đối với bản thân ngân hàng cũng như đối với xã hội. Trong nghiệp vụ này, ngân hàng thương mại được phép sử dụng những công cụ và biện pháp cần thiết mà luật pháp cho phép để huy động các nguồn tiền nhàn rỗi trong xã hội làm nguồn vốn tín dụng để cho vay đối với nền kinh tế. Tài chính – Tiền tệ Thành phần nguồn vốn Vốn điều lệ Các thành phần Các quỹ dự trữ Vốn huy động Vốn đi vay Vốn tín thác Là vốn tự có của ngân hàng, là cơ sở để thu hút các nguồn vốn khác Quỹ dự trữ (được trích từ lợi nhuận ròng hằng năm để bổ sung vốn điều lệ); Quỹ dự phòng tài chính; Huy động từ hoạt động nhận tiền gửi Vay NHTW, vay liên ngân hàng tiếp nhận từ NSNN xác định để tài trợ theo các chương trình, dự án về phát triển kinh tế xã hội 4/9/2014 9 Tài chính – Tiền tệ 2. Nghiệp vụ sử dụng vốn Nghiệp vụ cho vay và đầu tư là nghiệp vụ sử dụng vốn quan trọng nhất, quyết định đến khả năng tồn tại và hoạt động của ngân hàng thương mại. Đây là các nghiệp vụ cấu thành bộ phận chủ yếu và quan trọng của tài sản Có của ngân hàng Tài chính – Tiền tệ Thành phần tài sản có Dự trữ Các thành phần Tín dụng Đầu tư Nguồn vốn không sử dụng để sẵn sàn đáp ứng nhu cầu thanh toán Cho vay trực tiếp, cho vay gián tiếp Cổ phiếu, trái phiếu, góp vốn 4/9/2014 10 Tài chính – Tiền tệ 3. Nghiệp vụ trung gian Những dịch vụ ngân hàng ngày càng phát triển vừa cho phép hỗ trợ đáng kể cho nghiệp vụ khai thác nguồn vốn, mở rộng các nghiệp vụ đầu tư, vừa tạo ra thu nhập cho ngân hàng bằng các khoản tiền hoa hồng, lệ phí có vị trí xứng đáng trong giai đoạn phát triển hiện nay của ngân hàng thương mại Tài chính – Tiền tệ Các nghiệp vụ trung gian Nghiệp vụ thu hộ Các nghiệp vụ Nghiệp vụ chi hộ Nghiệp vụ tín thác Kinh doanh ngoại tệ, vàng bạc đá quý Tư vấn tài chính Ngân hàng thương mại nhận sự uỷ thác của khách hàng để thu hộ các khoản tiền NHTM được sự ủy thác của khác hàng để chi hộ các khoản tiền Ngân hàng đứng ra mua bán hộ khách hàng các loại chứng khoán, ngoại hối và kim loại quý Mua bán ngoại tệ, vàng bạc, đá quý các loại Các vấn đề liên quan tới tài chính của doanh nghiệp (phát hành chứng khoán, quản trị tài chính ) 4/9/2014 11 Tài chính – Tiền tệ 4. Nghiệp vụ quản lý rủi ro Việc quản lý rủi ro là một trong những hoạt động quan trọng nhất của NHTM. NHTM cần nhận diện các rủi ro, có các kế hoạch phòng chống và giảm thiểu các rủi ro đồng thời phải tuân thủ các quy tắc quản lý rủi ro của pháp luật quy định hoặc thực hiện theo các chuẩn mực quốc tế. Tài chính – Tiền tệ Phân loại rủi ro Rủi ro tín dụng ngân hàng Các loại rủi ro Rủi ro lãi suất ngân hàng Rủi ro hối đoái Rủi ro thanh khoản Rủi ro vận hành Phát sinh trong các hoạt đọng cho vay, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng Khả năng giảm sút lợi nhuận hoặc giảm sút về giá trị ròng của ngân hàng do lãi suất gây ra Khả năng thiệt hại đối với ngân hàng do sự biến động của tì giá hối đoái gây ra Nhu cầu thanh toán, chi trả của ngân hàng phát sinh ngoài dự tính của ngân hàng Các rủi ro liên quan tới hoạt động quản trị vận hành của ngân hàng 4/9/2014 12 Kết thúc Chương 11 Câu hỏi ôn tập