Bài giảng Sinh lý chuyển dạ - Âu Nhựt Luân

Sinh lý chuyển dạ Âu Nhựt Luân © Âu Nhựt Luân, 2010. Bộ mơn Phụ Sản ðại học Y Dược TP. HCM. Tác giả giữ bản quyền Mở đầu
Sinh lý chuyển dạ là một vấn đề căn bản trong chương trình Sản Phụ khoa của sinh viên năm thứ Tư các trường đại học Y. Là một vấn đề thường thức nên sinh viên cần phải hiểu thấu đáo những chi tiết được trình bày.
Bài giảng điện tử-tự học này được biên soạn với mục đích giúp đỡ sinh viên cĩ thể tự học và tìm hiểu thêm về những nội dung cĩ liên quan.
Mong các bạn sẽ hài lịng khi sử dụng tài liệu điện tử này. Tác giả chúc các bạn thành cơng. Hướng dẫn sử dụng
ðến mục lục chính
ðến trang đầu của một nội dung
Trở về trang đầu của một nội dung
Thơng tin thêm về một chi tiết
Trở lại bài giảng căn bản
Mục tiêu bài giảng
Xem đáp án câu hỏi tự lượng giá A Mục tiêu bài giảng dành cho sinh viên Y4 1. Trình bày được định nghĩa của chuyển dạ 2. Trình bày được vai trị của cơn co tử cung chuyển dạ 3. Trình bày được các biến đổi xảy ra ở cổ tử cung 4. Trình bày được cách thiết lập chẩn đốn chuyển dạ 5. Liệt kê các yếu tố phải theo dõi trong chuyển dạ Tài liệu tham khảo *.pdf Tài liệu tham khảo đọc online
ptember2007mainguideline.pdf
Hacker & Moore’s Essential of OB-GYN 5th ed. 2010. Saunders Elsevier. ISBN 978-1-4160-5940-0 Hard copy và e-copy cĩ bản quyền, cĩ thể đọc online. Liên hệ mail box của bộ mơn Phụ Sản ðHYD TPHCM elearningsanhungvuong@gmail.com Index 1. ðịnh nghĩa của chuyển dạ 2. Thay đổi ở cổ tử cung trước chuyển dạ 3. Cơn co tử cung và hệ quả của nĩ 4. Chẩn đốn chuyển dạ 5. Các thời kỳ của chuyển dạ 6. Các thành tố ảnh hưởng lên kết cục của chuyển dạ 7. Theo dõi chuyển dạ 8. Vấn đề cần ghi nhớ 9. Test tự lượng giá sau học ðịnh nghĩa
Chuyển dạ là một quá trình, trong đĩ xuất hiện các cơn co tử cung của chuyển dạ, gây nên hiện tượng xĩa mở cổ tử cung nhằm thực hiện mục tiêu là tống xuất thai nhi ra ngồi qua ngả âm đạo
Như vậy, chuyển dạ
Diễn tiến trong thời gian
Dưới động lực là cơn co tử cung của chuyển dạ
Biểu hiện bằng thay đổi của cổ tử cung và ngơi thai
Thành quả là thai nhi và nhau được tống xuất ra ngồi Hiện tượng chín muồi cổ tử cung Chuẩn bị cần thiết cho chuyển dạ
Tử cung mang thai là một khối gồm hàng tỉ sợi cơ trơn, hồn tồn “trơ” với kích thích cho tới khi cĩ chuyển dạ
Cổ tử cung được tạo từ sợi cơ trơn, chất nền và collagen
Chắc và đĩng kín khi chưa chuyển dạ
Trước khi chuyển dạ
Tăng tỉ số Est:Prg, cĩ mặt PGE2, men mềm cổ tử cung
Gây ly giải collagen và tăng giữ nước
Cổ tử cung trở nên mềm, co giãn được
Mục tiêu là các sản phẩm thụ thai cĩ thể đi qua cổ tử cung ở thời điểm thích hợp Sự kiện quan trọng nhất của chuyển dạ: Xuất hiện cơn co tử cung chuyển dạ
Sự kiện quan trọng nhất của chuyển dạ là xuất hiện sự co của cơ trơn tử cung
Cĩ tổ chức và định hướng, của tồn khối cơ
Nhờ các liên kết đặc biệt protein liên tế bào
Dưới tác động của Prostaglandin hoặc Oxytocin
Trên thụ thể của chúng ở màng tế bào
Kích hoạt xâm nhập Ca++ vào tế bào, tạo phức bộ actin-myosin Cơ chế hình thành cơn co tử cung chuyển dạ Kết hợp giữa Ca++ xâm nhập qua kênh Ca++ type L Yếu tố xác định cĩ chuyển dạ Hiện diện cơn co tử cung của chuyển dạ và hiệu quả
Cơ tử cung cĩ thể co thắt ngồi chuyển dạ
Các cơn co Braxton-Hicks
ðặc điểm của cơn co tử cung của chuyển dạ
Tự động
ðều đặn
Gây đau
Tăng dần về cường độ
Tăng dần về tần số
Cĩ hiệu quả gây xĩa hay mở cổ tử cung ðặc điểm của cơn co tử cung của chuyển dạ
Hình ảnh cơn co đầu chuyển dạ và khi đã tiến triển xa Kết quả của cơn co tử cung chuyển dạ: Sự thành lập đoạn dưới của tử cung
Tại phần trên của tử cung
Khối cơ co và nghỉ chủ động, nhịp nhàng
Mục tiêu là tống xuất thai
Phần dưới của tử cung
Mỏng dần và thụ động
Chuyển thành đoạn dưới tử cung
Ở chỗ nối giữa 2 phần, hình thành vịng thắt sinh lý
Trong chuyển dạ tắc nghẽn, do các nỗ lực co thắt để tống xuất, đoạn dưới rất mỏng, vịng thắt trở nên quá đáng tạo thành vịng thắt Bandl bệnh lý Hình thành vịng thắt là hiện tượng sinh lý Khi chuyển dạ bị tắc nghẽn, nĩ trở thành vịng Bandl
Vịng Bandl trong dọa vỡ tử cung Thay đổi ở tử cung do cơn co tử cung chuyển dạ Xĩa mở cổ tử cung, thành lập đoạn dưới tử cung
Dưới tác dụng của cơn co, các thành phần của kênh cổ tử cung bị kéo lên phía trên làm cổ tử cung mỏng đi. Hiện tượng này được gọi là hiện tượng xĩa cổ tử cung
Phần dưới tử cung thụ động, mỏng dần, hịa với các thành phần từ kênh tử cung gây xĩa mở và lập đoạn dưới Thay đổi ở tử cung do cơn co tử cung chuyển dạ Mở cổ tử cung khơng chỉ chịu ảnh hưởng của cơn co
ðộng lực của mở cổ tử cung
Cơn co tử cung là động lực chính
Cĩ tham gia nong cổ tử cung của đầu ối và ngơi thai Hệ quả của cơn co tử cung chuyển dạ Dấu hiệu nhận biết chuyển dạ
Cơn co tử cung gây xĩa mở cổ tử cung, nên dấu hiệu chính của chuyển dạ là
Cơn co tử cung của chuyển dạ
Thay đổi ở cổ tử cung
Khi cổ tử cung đã mở
Nút niêm dịch bong ra, vài mạch máu nhỏ bị vỡ
Hình thành 1 điểm yếu là kênh cổ tử cung bị mở rộng Triệu chứng gián tiếp quan sát thấy khi cĩ chuyển dạ
ðầu ối được thành lập
Tống xuất nút niêm dịch lẫn huyết hồng Nhận biết chuyển dạ Cơn co chuyển dạ1, xĩa cổ tử cung2 và lập đầu ối3
≥2 cơn co dài >20sec mỗi 10’, đau
Cổ tử cung xĩa ≥30%
Lập đầu ối, căng phồng khi TC co 3 thời kỳ của chuyển dạ Xĩa mở CTC 1, Sổ thai 2, Sổ nhau và cầm máu 3 1. Thời kỳ xĩa mở cổ tử cung được tính từ khi bắt đầu chuyển dạ đến khi cổ tử cung xĩa và mở hồn tồn 2. Thời kỳ sổ thai được tính từ khi cổ tử cung đã hồn thành xĩa và mở cho đến khi thai được tống xuất ra ngồi 3. Thời kỳ sổ nhau và cầm máu được tính từ khi thai được tống xuất hồn tồn Thời kỳ xĩa mở cổ tử cung được phân ra 2 pha Pha tiềm thời và pha hoạt động
Tiềm thời
Dài, bất định
Mềm và xĩa
Mở <3cm
Hoạt động
Nhanh, tối đa
Tối đa 12 giờ
Mở ≥3cm
Ngơi đi xuống Pha tiềm thời của thời kỳ xĩa mở cổ tử cung Chuẩn bị cổ tử cung, ngơi thai
Ngơi thai
ðịnh hướng
Bình chỉnh
Cổ tử cung
Xĩa mỏng
Hướng trục
Cơn co
Thưa
Ngắn
Cường độ yếu, biên độ thấp Pha hoạt động của thời kỳ xĩa mở cổ tử cung Cổ tử cung mở nhanh, lập đoạn dưới, ngơi tiến triển
Ngơi thai
Tiến triển
Biến dạng
Cổ tử cung
Hồn tất xĩa
Mở nhanh
Cơn co
Nhiều
Dài
Cường độ mạnh, biên độ lớn Thành tố ảnh hưởng đến diễn tiến của chuyển dạ Chuyển dạ bình thường do kết hợp hài hịa 3 yếu tố A B PowerPassagePassenger Thành tố ảnh hưởng đến diễn tiến của chuyển dạ Bất thường của Passenger, Passage hay Power A B PowerPassagePassenger The power Cơn co tử cung là động lực của chuyển dạ
Cơn co gây nên sự xĩa và mở cổ tử cung
Là động lực của xĩa cổ tử cung trong các giai đoạn sớm của chuyển dạ
Kênh cổ tử cung ngắn dần
Thành lập đoạn dưới tử cung
Làm CTC mở và bị nong rộng
Cùng sự xuống của ngơi
Cùng với trương lực của đầu ối
Cơn co hài hịa tạo nên vector hợp lực thúc ngơi tiến triển trong đường sanh ở những thời điểm thích hợp The passenger Tác động lên chuyển dạ bằng nhiều phương thức
Tiến triển trong đường sanh dưới ảnh hưởng của hệ momen lực phức tạp tạo bởi cơn co, phản lực và lực cản
Ngơi sanh dễ, sanh khĩ hay khơng cĩ cơ chế sanh
Kích thước của các đường kính trình trước các eo của khung chậu
Số đo tuyệt đối
Liên quan tương với các đường kính của đường sanh
Số đo xảy ra sau biến hình để cố gắng vượt qua đường sanh The passage Hành trình khĩ khăn vượt qua khung xương cứng
ðặc điểm khung xương chậu
Lối vào bằng xương
ðường tiến là một ống trịn
Gĩc uốn cong 90°
Thành khơng đều
Kích thước tương đối cĩ thể đổi
Tạo ra phản lực và lực cản, tham gia phức tạp vào hệ momen lực tạo bởi cơn co và các lực này, tác động lên passenger Thành lập đầu ối Vai trị của đầu ối
Dưới tác động của cơn co tử cung
Tăng áp suất thủy tĩnh
Cổ tử cung mở
Tạo điểm yếu Hình thành đầu ối
Tác dụng của đầu ối
Khi ngơi cịn cao
Nong rộng cổ tử cung Thúc đẩy sự mở cổ tử cung Theo dõi chuyển dạ Mọi thành tố đều quan trọng và tương tác với nhau
Cơn co tử cung là động lực của chuyển dạ
Trao đổi khí máu thai chịu ảnh hưởng của cơn co tử cung
Tình trạng nước ối phản ánh một phần sức khỏe thai
Ngơi thai tiến triển với động lực là cơn co
Khi tiến triển của ngơi gặp khĩ khăn, ngơi sẽ biến dạng
Cơn co tử cung và tiến triển của ngơi gây xĩa mở CTC
Thuốc dùng ảnh hưởng lên nhiều yếu tố của chuyển dạ
Sinh hiệu phản ánh tình trạng của mẹ trong chuyển dạ Mọi thành tố đều quan trọng và tương tác với nhau Theo dõi chuyển dạ là theo dõi tất cả các thành tố
Cơn co tử cung với đầy đủ các đặc trưng của nĩ
Nhịp tim thai / biến động của nhịp tim thai theo cơn co
Màu sắc và các tính chất của nước ối
Tiến triển của ngơi thai trong ống sanh
Biến dạng của ngơi thai
Tiến triển của xĩa mở CTC
Ghi chép về các thuốc dùng trong chuyển dạ
Sinh hiệu của mẹ trong chuyển dạ Partograph, model World Health Organization 1993 Ghi lại chuyển dạ với khả năng cảnh báo bất thường Những vấn đề phải ghi nhớ
Chuyển dạ được đặc trưng bởi cơn co tử cung chuyển dạ
Hiệu quả của cơn co là sự xĩa và mở cổ tử cung
Kết cục cuối cùng là ngơi thai được tống xuất ra ngồi
Chuyển dạ diễn tiến qua 3 thời kỳ: xĩa mở cổ tử cung, sổ thai và sổ nhau-cầm máu
Cĩ 3 yếu tố chính ảnh hưởng đến kết cục của chuyển dạ: the power, the passage và the passenger
ðầu ối cĩ vai trị quan trọng ở những giai đoạn nhất định
Theo dõi chuyển dạ bao gồm theo dõi chính tiến trình của chuyển dạ và những hệ quả trên các đối tượng của nĩ Tự lượng giá sau học MCQ 1
Về đoạn dưới của tử cung, chọn câu sai a. Cĩ biên độ co lớn hơn phần đáy tử cung b. Ngăn cách với kênh cổ tử cung bằng một vịng thắt sinh lý c. Khơng cĩ lớp cơ đan chéo d. Sự thành lập chỉ được hồn tất khi chuyển dạ đã tiến triển xa Tự lượng giá sau học MCQ 2
Về cơn co tử cung của chuyển dạ, chọn câu sai a. Cĩ thể được khởi phát bằng prostaglandins b. Cĩ thể được khởi phát bằng các biện pháp cơ học c. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc ức chế kênh Ca++ d. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc cạnh tranh với Ca++ e. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc đối kháng oxytocin f. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc kích thích beta thụ thể g. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc chống co thắt cơ trơn Tự lượng giá sau học MCQ 3
Về yếu tố Passenger trong chuyển dạ, chọn câu sai a. Kết cục của chuyển dạ bị ảnh hưởng bởi số đo sinh trắc tuyệt đối của thai nhi hơn là bị ảnh hưởng bởi số đo của các đường kính của ngơi trình trước eo trên b. Kích thước các đường kính của ngơi sẽ thay đổi tùy theo kiểu cách mà ngơi trình trước eo trên c. Ngơi cĩ khả năng điều chỉnh số đo của các đường kính mà nĩ sẽ dùng để vượt qua khung chậu bằng cách bình chỉnh, biến hình và biến dạng d. Số đo của các đường kính mà ngơi dùng để qua eo trên độc lập với cách mà đường kính đĩ qua eo trên Tự lượng giá sau học MCQ 4
Về yếu tố Power trong chuyển dạ, chọn các câu đúng a. ðể chuyển dạ diễn tiến thuận lợi, đặc tính của cơn co tử cung phải phù hợp với giai đoạn của chuyển dạ b. Cơn co tử cung hài hịa sẽ tạo nên một vector hợp lực tống thai nhi đi theo phương của ống sanh c. Cơn co tử cung xảy ra tự động, dưới sự điều khiển của pace-maker, các oxytocics như oxytocin và PG d. Hoạt động tăng bất thường của cơn co tử cung cĩ thể ảnh hưởng xấu đến tình trạng thai e. Gia tăng bất thường của cơn co tử cung cĩ thể là do nguyên nhân cơ năng hay là do nguyên nhân cơ học Tự lượng giá sau học MCQ 5
Trong các triệu chứng sau, triệu chứng nào là khơng đủ để gợi ý chẩn đốn đã cĩ chuyển dạ đang diễn tiến, chọn các câu thích hợp a. Cổ tử cung đã mở b. Cổ tử cung đã xĩa c. Các màng ối đã vỡ d. Nút nhầy chặn cổ tử cung đã được tống xuất e. ðoạn dưới đã được thành lập f. Tử cung cĩ 2 cơn co mỗi 10 phút, mỗi cơn dài >30sec g. Ra huyết âm đạo Tự lượng giá sau học MCQ 1
Về đoạn dưới của tử cung, chọn câu sai a. Cĩ biên độ co lớn hơn phần đáy tử cung b. Ngăn cách với kênh cổ tử cung bằng một vịng thắt sinh lý c. Khơng cĩ lớp cơ đan chéo d. Sự thành lập chỉ được hồn tất khi chuyển dạ đã tiến triển xa Tự lượng giá sau học MCQ 2
Về cơn co tử cung của chuyển dạ, chọn câu sai a. Cĩ thể được khởi phát bằng prostaglandins b. Cĩ thể được khởi phát bằng các biện pháp cơ học c. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc ức chế kênh Ca++ d. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc cạnh tranh với Ca++ e. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc đối kháng oxytocin f. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc kích thích beta thụ thể g. Cĩ thể ngăn được bằng thuốc chống co thắt cơ trơn Tự lượng giá sau học MCQ 3
Về yếu tố Passenger trong chuyển dạ, chọn câu sai a. Kết cục của chuyển dạ bị ảnh hưởng bởi số đo sinh trắc tuyệt đối của thai nhi hơn là bị ảnh hưởng bởi số đo của các đường kính của ngơi trình trước eo trên b. Kích thước các đường kính của ngơi sẽ thay đổi tùy theo kiểu cách mà ngơi trình trước eo trên c. Ngơi cĩ khả năng điều chỉnh số đo của các đường kính mà nĩ sẽ dùng để vượt qua khung chậu bằng cách bình chỉnh, biến hình và biến dạng d. Số đo của các đường kính mà ngơi dùng để qua eo trên độc lập với cách mà đường kính đĩ qua eo trên Tự lượng giá sau học MCQ 4
Về yếu tố Power trong chuyển dạ, chọn các câu đúng a. ðể chuyển dạ diễn tiến thuận lợi, đặc tính của cơn co tử cung phải phù hợp với giai đoạn của chuyển dạ b. Cơn co tử cung hài hịa sẽ tạo nên một vector hợp lực tống thai nhi đi theo phương của ống sanh c. Cơn co tử cung xảy ra tự động, dưới sự điều khiển của pace-maker, các oxytocics như oxytocin và PG d. Hoạt động tăng bất thường của cơn co tử cung cĩ thể ảnh hưởng xấu đến tình trạng thai e. Gia tăng bất thường của cơn co tử cung cĩ thể là do nguyên nhân cơ năng hay là do nguyên nhân cơ học Tự lượng giá sau học MCQ 5
Trong các triệu chứng sau, triệu chứng nào là khơng đủ để gợi ý chẩn đốn đã cĩ chuyển dạ đang diễn tiến, chọn các câu thích hợp a. Cổ tử cung đã mở b. Cổ tử cung đã xĩa c. Các màng ối đã vỡ d. Nút nhầy chặn cổ tử cung đã được tống xuất e. ðoạn dưới đã được thành lập f. Tử cung cĩ 2 cơn co mỗi 10 phút, mỗi cơn dài >30sec g. Ra huyết âm đạo