Bài giảng Siêu âm thận ứ nước ở trẻ sơ sinh - Nguyễn Cao Thùy Trang

SIÊU ÂM THẬN Ứ NƯỚC Ở TRẺ SƠ SINH BSCKI NGUYỄN CAO THÙY TRANG Thận ứ nước ở trẻ SS thường được phát hiện trong thai kỳ ( quý II) Trẻ có thận ứ nước trong thai kỳ cần được SÂ kiểm tra sau sinh kể cả khi đã hết ứ nước từ trước đó. SÂ sau sinh đánh giá lại mức độ ứ nước, vị trí tắc nghẽn, đồng thời đánh giá độ dày nhu mô, NQ, thận đối bên, BQ, NĐ qua đó có thể giúp đưa ra chỉ định theo dõi và điều trị phù hợp. TỔNG QUAN • Thận ứ nước là bất thường hay gặp nhất trong siêu âm thai nhi, chiếm 1-5% tuy nhiên không phải tất cả đều do tắc nghẽn • Chẩn đoán thận ứ nước khi đk trước sau bể thận ≥ 4mm ở quý II hoặc ≥ 7m ở quý III • Có thể phân độ nặng của thận ứ nước dựa theo bảng ĐÁNH GIÁ THẬN Ứ NƯỚC TRONG THAI KỲ Degree of antenatal hydronephrosis Second trimester (mm) Third trimester (mm) Mild 4 to <7 7 to <9 Moderate 7 to 10 9 to 15 Severe >10 >15 THẬN Ứ NƯỚC TRONG THAI KỲ • Nên làm SÂ sau sinh 48h để tránh các sai sót do tình trạng mất nước, giảm lọc cầu thận trong những ngày đầu. • Nên làm SÂ ngày 1-2 sau sinh nếu trẻ có ứ nước cả 2 thận/ ứ nước nặng ở trẻ 1 thận / khi nghi ngờ bệnh lý van niệu đạo sau. • SÂ đánh giá đường kính trước sau bể thận, niệu quản, độ dày nhu mô phân biệt vỏ tủy, nang nhu mô, thành bàng quang, chổ nối BQ-NQ, NĐ và các bất thường kết hợp khác. • Doppler đm thận IR >0,7 hoặc chênh 0 là dấu hiệu gợi ý tắc nghẽn ĐÁNH GIÁ THẬN Ứ NƯỚC SAU SINH • Độ 1 : giãn nhẹ bể thận • Độ 2 : giãn nhẹ bể thận và một số đài thận • Độ 3 : giãn tất cả các đài thận • Độ 4 Giãn đài bể thận và mỏng nhu mô thận PHÂN ĐỘ Ứ NƯỚC THẬN SAU SINH theo Hiệp hội Niệu khoa Thai nhi the Society for Fetal Urology (SFU) Đk trước sau bể thận < 10mm có thể xuất viện Sau 2 lần SÂ bình thường (tuần đầu và tuần 4-6) được kết luận hết ứ nước. 98% thận ứ nước nhẹ (độ 1 và 2 SFU) sẽ tự hết/ cải thiện/ ổn định sau sinh. 90% thận ứ nước trung bình ( đk bể thận 10- 15mm) sẽ giảm dần trong 12-14 tháng sau sinh, trẻ cần được kiểm tra mỗi 3 tháng. THEO DÕI THẬN Ứ NƯỚC SAU SINH Etiology Percentage Transient hydronephrosis 41-88 Ureteropelvic junction obstruction 10-30 Vesicoureteral reflux 10-20 Ureterovesical junction obstruction/megaureter 5-10 Multicystic dysplastic kidney 4-6 Duplex kidney/ureterocele 5-7 Posterior urethral valve/urethral atresia 1-2 Others: prune belly syndrome, cystic kidney disease, congenital ureteric strictures Uncommon Nguyen HT, et al. J Pediatr Urol 2010;6:212-231, CÁC BỆNH NGUYÊN HAY GẶP • Chiếm 41-88% tr/hợp ứ nước ở thai nhi,1 hoặc 2 bên, thường ở mức độ nhẹ hoặc trung bình. • Ng/nhân chưa rõ, được cho là do sự kém co bóp của cơ trơn bể thận nên không tống xuất hết nước tiểu từ bể thận xuống NQ. • Ứ nước mức độ nhẹ tự khỏi từ sau 1-18 tháng, ứ nước trung bình có thể kéo dài vài năm vì vậy cần được theo dõi SÂ đến khi hết ứ nước. Ứ NƯỚC BỂ THẬNTHOÁNG QUA Transient hydronephrosis Ứ nước trong thai kỳ và tự hết ở ngày 4 sau sinh Ứ NƯỚC BỂ THẬN THOÁNG QUA • Là ng/nhân thực thể hàng đầu gây ứ nước thận trên trẻ sơ sinh (1/2000 – 1/1000), nổi trội ở nam, 67% ở thận trái. • Ng/nhân còn bàn cãi, ngnhân nội tại là do bất thường cơ trơn của NQ tại vị trí nối BT– NQ gây mất nhu động, các ng/nhân khác như nếp gấp nm, dãi xơ, ngnhân ngoại lai như ĐM vắt ngang gây hẹp. • Ng tắc 1/3 : 1/3 ổn định, 1/3 cải thiện, 1/3 xấu đi HẸP KHÚC NỐI BỂ THẬN NIỆU QUẢN ( UPJO) Hình ảnh SÂ: • Các đài thận giãn đồng kích thước • Bể thận giãn lớn và chít hẹp hoàn toàn tại chỗ nối bể thận – NQ • Niệu quản xẹp hoàn toàn đến tận BQ • Trong trường hợp ứ nước nặng, nhu mô thận teo mỏng, mất phân biệt vỏ tủy, nang vỏ thận, tụ nước tiểu dưới bao thận HẸP KHÚC NỐI BỂ THẬN NIỆU QUẢN ( UPJO) HẸP KHÚC NỐI BỂ THẬN NIỆU QUẢN ( UPJO) • Ứ nước do hẹp khúc nối tự khỏi sau 6 tháng HẸP KHÚC NỐI BỂ THẬN NIỆU QUẢN ( UPJO) HẸP KHÚC NỐI BỂ THẬN NIỆU QUẢN ( UPJO) • Hẹp khúc nối gây ứ nước thận mất phân biệt vỏ tủy • Nang trong nhu mô thận • NQKL nguyên phát là tình trạng giãn lớn NQ không có nguyên nhân thực thể • NQKLNP có thể do nhiều ng nhân tại đoạn xa của NQ hoặc tại BQ • NQKLNP được chia thành 3 nhóm: - có tắc nghẽn (cơ chế do mất nhu động đoạn xa) - có trào ngược (bất thường NQ trong thành BQ - không tắc nghẽn không trào ngược, chiếm đa số, tự hồi phục ( do NQ chưa trưởng thành) NIỆU QUẢN KHỔNG LỒ ( Megaureter) • NQKL NP thể tăc nghẽn trên SÂ có hình ảnh giãn lớn đoạn trên, đoạn cuối hẹp dần không có nhu động, lỗ cắm NQ bình thường • NQKL NP do trào ngược • NQKL NP không trào ngược không tắc nghẽn NQ giãn, ít xoắn vặn, thường tự thoái triển NIỆU QUẢN KHỔNG LỒ ( Megaureter) NIỆU QUẢN KHỔNG LỒ ( Megaureter) • Nhu động của NQ đoạn chậu NIỆU QUẢN KHỔNG LỒ ( Megaureter) • GPNQ thể tắc nghẽn, hẹp dần đoạn sát BQ, mất nhu động NIỆU QUẢN KHỔNG LỒ ( Megaureter) NIỆU QUẢN KHỔNG LỒ ( Megaureter) NIỆU QUẢN KHỔNG LỒ ( Megaureter) • NQKL SA lúc 22 ngày tuổi, tự thoái triển hoàn toàn lúc 12 tuổi • Do sự bất thường của chỗ nối BQ-NQ: lỗ NQ lệch/ NQ dưới nm ngắn/ bất thường lớp cơ dọc • CĐ và phân độ dựa trên phim chụp BQ-NQ ngược dòng • SÂ thường không đặc hiệu, BQ dày, NQ thành dày. Hình ảnh thay đổi độ ứ nước của thận và NQ là dấu gợi ý. SA cản âm có giá trị, không nhiễm tia • SÂ TN bình thường không lọai trừ trào ngược TRÀO NGƯỢC BQ- NQ Vesicoureteral reflux PHÂN ĐỘ TN BQ-NQTRÊN PHIM BQ-NQ NGƯỢC DÒNG • 80% trào ngược độ 1-2 và 50% trào ngược độ 3 tự khỏi • Kháng sinh dự phòng ngăn ngừa nhiễm trùng TN, giảm nguy tổn thương nhu mô thận • SÂ định kỳ để theo dõi tình trạng ứ nước và sẹo nhu mô. • Điều trị ngoại khoa nên đặt ra sau 1 tuổi TRÀO NGƯỢC BQ- NQ TRÀO NGƯỢC BQ- NQ TRÀO NGƯỢC BQ- NQ TRÀO NGƯỢC BQ- NQ • Một thận được dẫn lưu bởi hai hệ thống bể thận NQ hoàn toàn hoặc không hoàn toàn • Hệ thống đôi hoàn toàn sẽ có 2NQ và tuân theo ngtắc Weigert-Meyer: NQ trên cắm phía dưới, vào trong, tận cùng bằng nang NQ, hoặc cắm lạc chỗ ( cổ BQ, NĐ, túi tinh, ÂĐ, TC ...) NQ dưới cắm phía trên, ra ngoài, đoạn trong thành ngắn, vuông góc nên gây trào ngược DỊ DẠNG ĐÔI HỆ THỐNG CHỨA (Duplex collecting system) DỊ DẠNG ĐÔI HỆ THỐNG CHỨA (Duplex collecting system) DỊ DẠNG ĐÔI HỆ THỐNG CHỨA (Duplex collecting system) DỊ DẠNG ĐÔI HỆ THỐNG CHỨA (Duplex collecting system) • Là ngnhân chính gây tắc nghẽn NĐ ở trẻ nam • Do nếp gấp nm tại vị trí mào núi (verumontanum) • Được phân làm 3 type ( Theo Young 1919) Type 1: valve là nếp gấp nằm dưới mào núi (95%) Type 2: valve có 2 lá nhô về phía trên mào núi Type 3: là màng xơ trung tâm nằm ở NĐLT(5%) VAN NIỆU ĐẠO SAU Posterior urethral valve • Ứ nước hai thận tương đương nhau, giãn lớn NQ hai bên • Thành BQ dày phì đại các lớp, có thể có nhiều túi thừa • Giãn NĐ đoạn gần BQ, dấu keyhole • Tràn dịch ổ bụng hoặc dịch quanh thận do dò nước tiểu VAN NIỆU ĐẠO SAU • Keyhole sign VAN NIỆU ĐẠO SAU VAN NIỆU ĐẠO SAU • Agarwal et al. Indian Journal of Nephrology, Vol. 23, No. 2, March-April, 2013 PHÁC ĐỒ THEO DÕI THẬN Ứ NƯỚC TRẺ SƠ SINH • H.T. Nguyen et al. Journal of Pediatric Urology 10(6) · November 2014 PHÁC ĐỒ THEO DÕI DỰA TRÊN PHÂN ĐỘ NGUY CƠ • H.T. Nguyen et al. Journal of Pediatric Urology 10(6) · November 2014 PHÁC ĐỒ THEO DÕI DỰA TRÊN PHÂN ĐỘ NGUY CƠ • Young Hun Choi, Jung-Eun Cheon, Woo Sun Kim,. Ultrasonography of hydronephrosis in the newborn: a practical review . 2016; 35(3): 198-211. • A. Sinha, A. Bagga, A Krishna, M. Bajpai, M. Srinivas, R. Uppal, and I. Agarwal4. Revised guidelines on management of antenatal hydronephrosis Indian J Nephrol. 2013 Mar-Apr; 23(2): 83–97.doi • Hashim Hashim, Christopher R.J. Woodhouse . Ureteropelvic Junction Obstruction. EUROPEAN UROLOGY SUPPLEMENTS 11 (2012) 25–32 • Steven Alan Ringer . Hydronephrosis in the Fetus and Neonate: Causes, Management, and Outcome. NeoReviews May 2010, VOLUME 11 / ISSUE 5 • Woodward M, Frank D . Postnatal management of antenatal hydronephrosis. BJU Int. 2002;89:149–15 • Fernbach SK, Maizels M, Conway JJ. Ultrasound grading of hydronephrosis: introduction to the system used by the Society for Fetal Urology. Pediatr Radiol. 1993;23:478–480 • Mami C, Paolata A, Palmara A, Marrone T, Berte LF, Marseglia L, et al. Outcome and management of isolated moderate renal pelvis dilatation detected at postnatal screening. Pediatr Nephrol 2009;24:2005–2008 • Hiep T. Nguyen, Carol B. Benson, Bryann Bromley. Multidisciplinary consensus on the classification of prenatal and postnatal urinary tract dilation (UTD classification system) Journal of Pediatric Urology (2014) 10, 982e999 • Gyanendra Sharma, Anshu Sharm. Postnatal management of antenatally detected hydronephrosis World J Clin Urol. Nov 24, 2014; 3(3): 283-294 • ....... TÀI LIỆU THAM KHẢO XIN CÁM ƠN QUÝ VỊ ĐÃ THEO DÕI