Bài giảng Siêu âm 3 chiều

SIÊU ÂM 3 CHIỀU S Ơ L Ư ỢC - 1970 -1980 : 10 n ă m phát triển SÂ 2D - 1980 -1990: 10 n ă m phát triển SÂ Doppler - 1990 -2000: 10 n ă m phát triển SÂ 3 chiều - sau 2000 : 3D hình ảnh đ ộng (4D) 3D XI (Extended Imaging) KỶ THUẬT C Ơ BẢN - MÁY SIÊU ÂM 2 CHIỀU - BO MẠCH CAO CẤP - PHẦN MỀM TÁI TẠO HÌNH ẢNH 3D - ĐẦU DÒ 3 CHIỀU ĐẦU DÒ 3 CHIỀU -CÔNG TY KRETZ TECHNIK TẠO RA ĐẦU DÒ 3 D đ ầu tiên n ă m 1989 - 2D- Mechanic tracking Magnetic tracking Automatic tracking (x,y,z) 3D tại Tp.HMC - N ă m 2000 trung tâm MEDIC có máy VOLUSON 530D - đ ến 2003 MEDIC có VOLUSON 730D Đại Học Yd ư ợc có MEDISON 9900 - 2004 MEDIC có ACCUVIX ( 3D-XI) ĐHYD có HDI 4000 PHILIPS. -2005 có 4D GE tai. Phòng SÂ t ư của nhóm BS BV.Từ Dũ( ngay cã ở các tỉnh) CHẤT L Ư ỢNG HÌNH ẢNH -TÙY THUỘC CÁC YÊU TỐ ; - CHẤT L Ư ỢNG MÁY . -TỐC ĐỘ XỬ LÝ HÌNH ẢNH (NHANH) tr ư ớc đ ây scan khoảng 20 phút,hiện nay máy đ ời mới scan 4-5 giây -SẢN PHỤ ( cử đ ông trong khi scan hình) -THAI NHI : cử đ ộng khi scan hình L ư ợng n ư ớc ối chung quanh thai có các cấu trúc che (tứ chi, dây rốn, bánh nhau ) CÁC MODE TRONG 3D - Ngoài các chức n ă ng hiện có của máy 2D+ Doppler màu - Máy siêu âm 3D còn có nhiều chức n ă ng nh ư : VOLUME RENDERING (surface mode) MULTIPLANAR MODE( đ a lát cắt) X- RAY MODE VOLUME SLIDE XI ( EXTENDED IMAGE ) CINE’ MODE ( 4D) KHẢO SÁT 3D TRONG SẢN KHOA Thai ngoài TC (Ectopic pregnancy) Khảo sát túi thai đ o MSD Đo NT ( Nuchal translucency) Đo CRL Khảo sát não (Fetal brain imaging) Và CỘT SỐNG (Fetal spine evaluation) Sứt môi và hở vòm hầu Đánh giá vùng thóp thai nhi (Cranial suture Evaluation) (TIẾP THEO) Khảo sát tim ( Fetal heart) Khảo sát thành bụng thai nhi Các chi ( Limb Evaluation) Bánh nhau(Placental Evaluation) Dây rốn( Umbilical cord ) Các số đ o thể tạng thai nhi( Fetal biometry) Đánh giá não trẻ s ơ sinh ( SÂ qua thóp) THAI NGOÀI TC 2D XÁC ĐỊNH GEU RẤT KHÓ ,PHẢI KẾT HỢP VỚI CHẨN ĐOÁN KHÔNG THẤY THAI TRONG LÒNG TC. Dùng đ ầu dò âm đ ạo 3D trong vài giây đ ã khảo sát toàn bộ TC và lòng TC( 3 mặt cắt) sau đ ó đ ến khảo sát 2 phần phụ ,hình 3D có thể xem đ i xem lại và xoay vòng cấu trúc phần phụ theo ý muốn. GEU (10 TUẦN) ĐO TÚI THAI (MSD) KHI THỰC HIỆN ĐO KÍCH TH Ư ỚC TUÍ THAI(MSD) SÂ 2D PHẢI XOAY TỪ MẶT CẮT NÀY QUA MẶT CẮT KHÁC TH Ư ỜNG LÀM NGẮN ĐI CHIỀU DÀI THỰC SỰ CỦA TÚI THAI. SIÊU ÂM 3D KHÔNG CẦN PHẢI XOAY ĐẦU DÒ , MÁY THỰC HIỆN 3 MẶT CẮT TRONG CÙNG 1 LÚC GIÚP TA ĐO Đ Ư ỢC CHIỀU DÀI CHÍNH XÁC H Ơ N VÀ TÍNH LUÔN THỂ TÍCH TÚI THAI. KHẢO SÁT TÚI THAI ĐO LỚP DỊCH DA GÁY SÂ 2D âm đ ạo t ư thế thai nhi th ư ờng không ở vị trí tối ư u đ ể đ o NT (HERMAN và cộng sự nhận thấy có 1/3 tr ư ờng hợp gặp khó kh ă n không đ o đư ợc NT ) LỢI ÍCH của SÂ 3D đ ầu dò ÂĐ: Thực hiện nhanh ( 3 giây ) đ o NT lúc thai nhi không kịp di chuyển . Đo chính xác h ơ n nhờ nhiều mặt cắt Bệnh nhân không cảm thấy khó chịu vì phải xoay trở đ ầu dò nhiều. ĐO NT QUA 3 MẶT CẮT NT Dr KURJAK và KUPESIC đ ã báo cáo trong 1 tạp chí y khoa dùng 3D ÂĐ đ ã đ o đư ợc 100% tr ư ờng hợp NT ở 3 tháng đ ầu của thai kỳ ( Three dimensional transvaginal ultrasound improves measurement of the nuchal translucency) - Journal Perinatal Med. N ă m 1999 số 27 . Tạp chí LANCET 1996 trong báo cáo Down’s syndrome sreening – của HADDOW cũng nhận đ ịnh t ươ ng tự. 3D- KHẢO SÁT NÃO Não bộ là phần quan trọng nhất của thai nhi cần phải khảo sát cẩn thận nhất. DÙNG 3D đ ầu dò ÂĐ quan sát cấu trúc bên trong não bộ qua nhiều mặt cắt phát hiện các bệnh lý quan trọng nh ư : - Dãn não thất - Dãn hố sau tiểu não - Teo thể chai CẤU TRÚC NÃO- 3D CỘT SỐNG KHẢO SÁT BẰNG 3D CÓ NHIỀU KHẢ NĂNG PHÁT HIỆN CHÍNH XÁC CÁC DTBS CỘT SỐNG H Ơ N 2D. KHÔNG CẦN DI CHUYỂN NHIỀU ĐẦU DÒ CHỈ CẦN XOAY CẤU TRÚC KHỐI 3D LÀ XÁC ĐỊNH Đ Ư ỢC KHOẢNG HỞ CỦA X ƯƠ NG SỐNG. KHẢO SÁT CỘT SỐNG MẶT THAI NHI ( Surface mode) SIÊU ÂM 3D CÓ THỂ CHO RA HÌNH ẢNH TOÀN DIỆN G ƯƠ NG MẶT THAI NHI; CHẨN ĐOÁN SỨT MÔI VÀ CHẺ VÒM HẦU , CÁC DTBS KHÁC Ở MẶT: Micrognathia; probosis; hypotelorism cyclopia Mặt thai nhi Mặt ( nhìn ngiêng) Mặt thai nhi Mặt thai nhi THÓP THAI NHI 3D SURFACE MODE XEM XÉT SỰ ĐÓNG CÁC THÓP Ở X ƯƠ NG SỌ THAI NHI CHÍNH XÁC H Ơ N LÀ DÙNG 2D LÝ DO BỀ MẶT CONG CỦA X ƯƠ NG SỌ KHÓ QUAN SÁT CHỈ TRÊN 1 MẶT CẮT 2D THÓP ĐỈNH TIM THAI NHI KHẢO SÁT BẰNG 3D TIM THAI NHI CÓ THỂ ĐO Đ Ư ỢC THỂ TÍCH CÁC BUỒNG TIM , THỰC HIỆN Đ Ư ỢC NHIỀU MẶT CẮT ĐỂ QUAN SÁT TRÊN 1 HÌNH VÀ XOAY Đ Ư ỢC HÌNH ĐỂ QUAN SÁT NHIỀU PHÍA . TIM THÀNH BỤNG THAI NHI CÁC QUAI RUỘT CHUI RA NGOÀITRONG DTBS HỞ THÀNH BỤNG NHÌN THẤY RÕ H Ơ N D Ư ỚI 3D- GIÚP CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT VỚI BÀNG QUANG LỘ RA NGOÀI ( bladder extrophy) VÀ HỘI CHỨNG QUẤN MÀNG ỐI ( Amniotic band syndrome). THOÁT VỊ RỐN 3D KHẢO SÁT CHÍNH XÁC H Ơ N 2D NHỜ CÓ HÌNH ẢNH ĐA MẶT CẮT ( multiplanar scan planes) THÀNH BỤNG KHẢO SÁT BÁNH NHAU 3D KHẢO SÁT đư ợc các thay đ ổi cấu trúc nhau nh ư : các đ ốm vôi hóa ; các hồ máu , các múi nhau và sự thay đ ổi của đ ộ phản âm CÁC BẤT TH Ư ỜNG ở bánh nhau nh ư u mạch máu (chorioangioma);nhau bong non , máu tụ sau nhau, nhau cài r ă ng l ư ợc 3D dễ dàng chẩn đ oán h ơ n . XÁC ĐỊNH vị trí bám của dây rốn trên mặt bánh nhau ; đ ánh giá các màng ối trong đ a thai. U MẠCH MÁU DÂY RỐN BÌNH TH Ư ỜNG dây rốn có 3 mạch máu 3D dễ dàng nhìn thấy hình ảnh dây rốn chỉ có 2 mạch máu (two vessel cord). Hay kèm các DTBS nh ư : dị tật hệ tim mạch; holoprosencephaly, loạn sản x ươ ng, não úng thủy, thoát vị rốn Khi phát hiện dây rốn chỉ có 2 mạch máu chúng ta phải khảo sát lại toàn bộ thai nhi tìm các DTBS kể trên.nh ư ng cũng có <50% tr ư ờng hợp bình th ư ờng CÁC NGÓN TAY VÀ CHÂN 2D có khả n ă ng phát hiện đư ợc gần hết các DTBS các chi của thai nhi,tuy nhiên 3D sẽ cung cấp hình ảnh chính xác và rõ ràng h ơ n về bề mặt của bàn tay và bàn chân thai nhi cũng nh ư các ngón . CHÂN KHOÈO CHÂN KHOÈO 2D MULTIPLANAR MODE DI CHUYỂN MẶT CẮT KHẢO SÁT THEO 1TRỤC X 1MẶT CẮT 2D KHẢO SÁT DTBS Nhiều tác giả đ ã nghiên cứu và cho thấy 3Dkhảo sát DTBS chính xác h ơ n 2D ở nhóm thai kỳ có nguy c ơ cao (high-risk patients). MERZ,BAHLMANN và WEBER nghiên cứu trên 204 bn có thai DTBS thấy 62% 3D xác đ ịnh dị tật chính xác> 2D 36% 3D =2D CÓ 2% 3D không chính xác h ơ n 2D PRETORIUS và cộng sự nghiên cứu trên 63 bn trong đ ó có thấy 103 DTBS cho kết quả nh ư sau: 51% 3D >2D 46% 3D=2D 4% 3D<2D Một số DTBS chỉ thấy rõ d ư ới 3D nh ư : cleft lip và cleft palate , club foot, abnormal facies Một số DTBS thấy rõ h ơ n vởi3D>2D: club foot,cleft lip –palate Yếu đ iểm của 3D:DTBS tim mạch, đ a dị tật phức tạp LỢI ÍCH TĂNG C Ư ỜNG KHẢ NĂNG THẤY Đ Ư ỢC CÁC BỆNH LÝ PHỨC TẠP Ở THAI NHI CÓ THÊM NHIỀU THÔNG TIN VỀ CẤU TRÚC BÊN TRONG( qua đ a lớp cắt ) NHÌN THẤY Đ Ư ỢC BỀ MẶT(surface) ĐO Đ Ư ỢC ĐỘ RỘNG VÀ KÍCH TH Ư ỚC CHỔ BỊ DỊ TẬT CHÍNH XÁC H Ơ N. TĂNG KHẢ NĂNG NHẬN XÉT CÁC DTBS HỘI CHẨN TỪ XA VỚI CÁC CHUYÊN GIA ( INTERNET) ĐỐI VỚ NG Ư ỜI THÂN NG Ư ỜI THÂN CỦA BÉ GHI NHẬN THẤY HÌNH ẢNH DỄ DÀNG H Ơ N. TĂNG C Ư ỜNG MỐI LIÊN HỆ TÌNH CẢM YÊU TH ƯƠ NG CON MÌNH( giảm hút thuốc hay uống r ư ợu..) NHẬN THẤY RÕ H Ơ N VỀ DTBS CỦA CON MÌNH ( quyết đ ịnh đ ồng ý bỏ thai khi thấy dị tật nặng) LỢI ÍCH VỀ THÔNG TIN 3D volume –mode ( từ 3 -100 MB) số đ o thể tích chính xác , thông tin về bệnh lý rõ ràng h ơ n dựa vào đ ó có thể : GỞI THÔNG TIN QUA MẠNG INTERNET HUẤN LUYỆN CHO CÁC BS và SV L Ư U TRỬ THÔNG TIN TRÊN DĨA CD, HDDCHO XEM LẠI HÌNH ẢNH KHI CẦN THIẾT ( đ ể hồi cứu và cho gia đ ình bn xem lại) SIÊU ÂM 3D TRONG PHỤ KHOA CÁC CHỈ ĐỊNH Hình dạng nội mạc TC Tính thể tích nội mạc TC Khảo sát khối u tử cung ( u x ơ ) Khảo sát buồng tử cung Vị trí vòng tránh thai Khảo sát trong vô sinh Khảo sát cổ tử cung Đánh giá các nang noãn Đo buồng trứng và khảo sát 2 phần phụ HÌNH DÁNG NỘI MẠC DÙNG ĐẦU DÒ 3D BỤNG HAY ÂM ĐẠO TRONG VÒNG 3 GIÂY CÓ THỂ SCAN HẾT VÙNG TỬ CUNG (KHÔNG CẦN PHẢI DI CHUYỂN ĐẦU DÒ NHIỀU ) HÌNH DẠNG CỦA NỘI MẠC ( qua mặt cắt horizontal = coronal plane) SẼ NHÌN THẤY RÕ GIÚP CHẨN ĐOÁN TC 2 SỪNG HAY TỬ CUNG ĐÔI. NỘI MẠC TC 2 SỪNG+ TÚI THAI BỀ DẦY NỘI MẠC TC BỀ DẦY NỘI MẠC tử cung gia t ă ng có thể liên hệ đ ến K nội mạc tử cung ở ng ư ời đ ã mãn kinh. SÂ 2D chỉ đ o đư ợc bề dầy nội mạc nếu > 8mm ở ng ư ời đ ã mãn kinh sau 3 n ă m- cần phải nạo sinh thiết. SÂ 3D đ o đư ợc thể tích nội mạc ,chính xác h ơ n nếu V > 13 ml endometrial cancer ( theo Gruboeck; Jurkovic; Campbell trong tạp chí ULTRASOUND OBS. GYN.1996) ĐO THỂ TÍCH NỘI MẠC U TỬ CUNG 3D xác đ ịnh đư ợc chính xác vị trí , hình dạng và kích th ư ớc của khối u qua các mặt cắt dùng multiplanar scan. Với mặt cắt “ coronal “ tốt nhất đ ể khảo sát vùng đ áy TC xác đ ịnh đư ợc nhân x ơ có cuống trong lòng tử cung U X Ơ D Ư ỚI NIÊM MẠC BUỒNG TỬ CUNG DÙNG ỐNG THÔNG B Ơ M DUNG DỊCH VÀO BUỒNG TC . DÙNG 3D KHẢO SÁT CÓ THỂ XÁC ĐỊNH POLYP LÒNG TC VÀ U NỘI MẠC . POLYPE LÒNG TC VÒNG TRÁNH THAI DÙNG 3D KHẢO SÁT BUỒNG TC TR Ư ỚC KHI ĐẶT VÒNG , PHÁT HIỆN 3 TR Ư ỜNG HỢP CHỐNG CHỈ ĐỊNH : TC CÓ VỊ TRÍ BẤT TH Ư ỜNG TỬ CUNG CÓ VÁCH NGĂN , 2 SỪNG TC CÓ U X Ơ TC HAY U KHÁC. VÒNG TRÁNH THAI KHẢO SÁT BUỒNG TRỨNG DÙNG SÂ 3D ĐẦU DÒ ÂM ĐẠO KHẢO SÁT SỐ L Ư ỢNG , KÍCH TH Ư ỚC VÀ HÌNH DẠNG CÁC NANG NOÃN, TRỢ GIÚP CHO KỶ THUẬT ĐIỀU TRỊ VÔ SINH. CÁC NANG NOÃN KHỐI U Ở VÚ DÙNG SIÊU ÂM 3D DOPPLER –MẦU KHẢO SÁT KHỐI U VÚ : đ ánh giá sự thay đ ổi phổ và màu các mạch máu , kích th ư ớc và đ ộ phản âm của cấu trúc bên trong khối u vú. HÌNH ẢNH U TUYẾN VÚ