Bài giảng Quản trị kinh doanh nông nghiệp - Chương 1: Nhập môn quản trị kinh doanh nông nghiệp - Nguyễn Hà Hưng

QUẢN TRỊ KINH DOANH NÔNG NGHIỆPThs. Nguyễn Hà HưngBộ môn: Kinh tế nông nghiệp và Phát triển nông thônBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠOTRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂNChương 1NHẬP MÔN QUẢN TRỊ KINH DOANH NÔNG NGHIỆPQUẢN TRỊ KINH DOANH NÔNG NGHIỆPNỘI DUNGwww.kinhtenongnghiepneu@gmail.comPass: ktnnktqd Cơ sở kinh doanh nông nghiệp1 Đối tượng và phương pháp nghiên cứu2 Đặc điểm của sản xuất nông nghiệp ảnh hưởng đến QTKDNN3I. CƠ SỞ KINH DOANH NÔNG NGHIỆP1. Khái niệmCơ sở sxkd nông nghiệp là hình thức sxkd cơ sở (hay đơn vị sxkd cơ sở) trong nông nghiệp, bao gồm một tập thể người lao động, có sự phân công và hiệp tác lao động để khai thác và sử dụng một cách có hiệu quả các yếu tố, các điều kiện của sản xuất nông nghiệp (đất đai, vốn, cơ sở vật chất-kỹ thuật và các điều kiện tự nhiên, kinh tế khác) nhằm sản xuất ra nông sản phẩm hàng hóa và thực hiện dịch vụ theo yêu cầu xã hộiI. CƠ SỞ KINH DOANH NÔNG NGHIỆP2. Vị trí: có vị trí hết sức quan trọng:là đơn vị sxkd cơ sở tức là tế bào của nền kinh tế quốc dânthực hiện chức năng sản xuất nông sản, dịch vụ sản xuất nông nghiệp và phân phối:Trả lương (hoặc trả công) cho người lao độngBù đắp các tư liệu sản xuất đã tiêu dungTrả lãi tiền vayCác khoản thuế và đóng góp xã hội cho Nhà nước hoặc ngân sách địa phươngTrích từ lợi nhuận để tích lũy mở rộng sản xuất, phát triển phúc lợi công cộng và chia cổ phần đóng góp cho cổ đông (nếu có) I. CƠ SỞ KINH DOANH NÔNG NGHIỆP2. Vị trí: có vị trí hết sức quan trọng:có và sử dụng các nguồn lực kinh tế và tự nhiên như: đất đai, vốn, sức lao động, các tư liệu sản xuất, nguồn nước, khí hậuđảm bảo sxkd hiệu quảI. CƠ SỞ KINH DOANH NÔNG NGHIỆP3. Các hình thức kinh doanh nông nghiệp chủ yếu:đa dạng về loại hình cơ sở sxkd nông nghiệp:Thuộc sở hữu nhà nướcCơ sở sxkd tập thểDoanh nghiệp tư nhânCông ty liên doanh .v.v..www.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.1. Hộ nông dânKhái niệm:Là hình thức tổ chức sxkd trong nông nghiệp – bao gồm 1 nhóm người (có cùng huyết tộc hoặc quan hệ huyết tộc, sống chung 1 mái nhà, chung 1 nguồn thu nhập) tiến hành sxnn với mục đích chủ yếu tự tiêu dùng www.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.1. Hộ nông dânĐặc trưng:Mục đích: tự sản tự tiêuCông cụ sx thủ công, trình độ canh tác lạc hậu, trình độ khai thác tự nhiên thấpSự gắn bó: huyết thống, hôn nhân, truyền thống lịch sửLà đơn vị tái tạo nguồn lao độngwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.1. Hộ nông dânVai trò:Hộ nông dân (từ các đặc trưng) --- Phù hợp sản xuất nông sảnKhai thác các nguồn lựcChuyển nông nghiệp sang sản xuất hàng hóa theo hướng CNH – HĐHXây dựng cơ sở hạ tầng, khôi phục thuần phong mỹ tục, XD NTMwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.1. Hộ nông dânXu hướng phát triển:TCTC - Chuyển sang sxhh nhỏChuyển sang gia trạiChuyển sang trang trạiChuyển sang kinh doanh ngành nghề phi nông nghiệpwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.2. Trang trạiKhái niệm: Là hình thức tổ chưc sxkd cơ sở trong nông nghiệp, có mục đích sx chủ yếu là sxhh; tlsx thuộc sở hữu hoặc quyền sử dụng thuộc chủ thể độc lập; quy mô sx tương đối lớn; tổ chức quản lý tiến bộ, trình độ kỹ thuật cao; hoạt động tự chủ gắn với thị trườngwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.2. Trang trạiĐặc trưng: Mục đích: SXHHTLSX thuộc sở hữu (sử dụng) của chủ thể độc lậpChủ trang trại: ý chí, năng lực tổ chức quản lý, kinh nghiệm, kiến thức về sxkd nn, trực tiếp quản lý.Tổ chức quản lý tiến bộ hơn, nhu cầu cao hơn về ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và tiếp cận thị trường:SXHH: CMH & PT tổng hợpSXHH: đòi hỏi phải ghi chép, hạch toàn kinh doanhSXHH: phải tiếp cận với thịt trường www.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.2. Trang trạiVai trò: Khai thác nguồn lực hiệu quả --- thúc đẩy tăng trường, phát triển NN-NTChuyển dịch cơ cấu kinh tếThúc đẩy CN – DV ở nông thônTăng cường áp dụng hiệu quả thành tựu KHCNVề XH: tăng hộ giàu ở NT, tạo việc làm, tăng thu nhập, thúc đẩy phát triển kết cấu hạ tầng NT, thúc đẩy KT hộ phát triển3.2. Trang trạiTiêu chí nhận dạng (Số: 27 /2011/TT-BNNPTNT)Điều 5. Tiêu chí xác định kinh tế trang trạiCá nhân, hộ gia đình sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản đạt tiêu chuẩn kinh tế trang trại phải thỏa mãn điều kiện sau:1. Đối với cơ sở trồng trọt, nuôi trồng thuỷ sản, sản xuất tổng hợp phải đạt:a) Có diện tích trên mức hạn điền, tối thiểu:- 3,1 ha đối với vùng Đông Nam Bộ và Đồng bằng Sông Cửu Long; - 2,1 ha đối với các tỉnh còn lại.b) Giá trị sản lượng hàng hóa đạt 700 triệu đồng/năm.2. Đối với cơ sở chăn nuôi phải đạt giá trị sản lượng hàng hóa từ 1.000 triệu đồng/năm trở lên;3. Đối với cơ sở sản xuất lâm nghiệp phải có diện tích tối thiểu 31 ha và giá trị sản lượng hàng hóa bình quân đạt 500 triệu đồng/năm trở lên.www.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.2. Trang trạiĐiều kiện ra đời, phát triển KT trang trại trong KT thị trường:Các đk về môi trường kinh tế, pháp lý:Sự tác động tích cực và phù hợp của Nhà nướcQuỹ đất cần thiết và chính sách tập trung ruộng đấtSự hỗ trợ của CNCBSự phát triển của kết cấu hạ tầng (giao thông, thủy lợi)Hình thành vùng sxnn chuyên môn hóaPhát triển các hình thức liên kết kinh tếMôi trường pháp lý thuận lợiwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.2. Trang trạiĐiều kiện ra đời, phát triển KT trang trại trong KT thị trường:Các đk về chủ trang trại:Có ý chí, quyết tâm làm giàu từ nghề nôngCó sự tích lũy nhất định về kinh nghiệm sx, tri thức và năng lực tổ chức KDCó sự tập trung nhất định về quy mô yếu tố sx (ruộng đất, vốn)Quản lý phải dựa trên cơ sở hạch toàn và phân tích kinh doanhwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu33.2. Trang trạiNguồn gốc hình thành và PT của KT trang trạiTừ kinh tế nông hộ sản xuất tự cấp, tự túcChủ trang trại có khả năng kinh tế bỏ vốn ra thuê đất , mua đất lập trang trạiNhững hộ nhận khoán trong các nông, lâm trường quốc doanh3. Các loại hình TC KDNN chủ yếuNhững giải pháp phát triển KT hộ và KT trang trạiGiải pháp trước mắt:Nhà nước thực hiện thông tin thị trườngTiếp tục hoàn thiện và cải tiến chính sách về giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâu dàiThực hiện tốt việc chuyển giao công nghệTăng cường đầu tư và cho vay vốn Đối với chủ nông hộ, trang trại:Chủ động lựa chọn ngành SXHH phù hợpMạnh dạn tổ chức lại đồng ruộng của mìnhThực hiện thâm canh theo đúng quy trình kỹ thuậtChủ động liên kết, hợp đồng với các đơn vị cung ứng đầu vào và tiêu thụ sản phẩm đầu ra 3Những giải pháp phát triển KT hộ và KT trang trạiGiải pháp cơ bản và lâu dài:Đẩy mạnh quá trình CNH-HĐH nông thôn, chuyển dịch cơ cấu KT nông thônPhát triển mạnh thị trường nông thônThực hiện đồng bộ thị trườngMở rộng mạng lưới thị trường thị trường nông thônThúc đẩy quá trình liên doanh, liên kết hợp quy luật và tôn trọng sự tự nguyện của các hủ hộ, trang trạiKết hợp với các trường trình như: trồng 5 triệu ha rừng trên đất trống, đồi núi trọc; chương trình nuôi trồng thuỷ sản.v.v..Nhà nước cần XD quy hoạch tổng thể, định hướng kinh doanh, XD kết cấu hạ tầng, hướng dẫn sx theo mô hình KT trang trạiHoàn thiện hệ thống chính sách đối với phát triển KT trang trại như: đất đai, đầu tư và tín dụng, công nghệ và chuyển giao công nghệChuyển dịch cơ cấu KT nông nghiệp và nông thônViệc làm Thị trường nông sản .v.v..3II. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.3. HTX nông nghiệpKhái niệm: Là tổ chức kinh tế của những hộ nd cá nhân, pháp nhân có cùng nhu cầu và nguyện vọng, tự nguyện liên kết lại để phổi hợp phát triển kinh tế, hoạt động theo pháp luật, có tư cách pháp nhân. www.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.3. HTX nông nghiệpĐặc trưng: Tự nguyện ra nhập và rời khỏi HTXBình đẳng trong tham gia quản lý, kiểm tra, giám sát, biểu quyết (dù cổ phần không giống nhau)Tự quản, tự chịu trách nhiệmCó tư cách pháp nhân, bình đẳng trước pháp luậtMục đích: chủ yếu phục vụ sxnn của hộ nông dânwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.3. HTX nông nghiệpVai trò: Tác động tích cực đến sx của hộ ndTiếp nhận hỗ trợ của Nhà nước tới hộ ndBuộc các đối tượng dịch vụ phải phục vụ tốt hơnwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.3. HTX nông nghiệpCác hình thức: HTXNN làm dịch vụHTX sản xuất kết hợp dịch vụHTX sản xuất nông nghiệpwww.themegallery.comCompany Logo3. Các loại hình TC KDNN chủ yếuTiếp tục đổi mới các HTX nông nghiệp theo luật: Về nội dung và mục đích kinh doanh: của HTX là kinh doanh đầu vào và đầu ra cho các hộ xã viênVề phương thức của hoạt động của HTX: Chuyển từ cơ chế chỉ huy sản xuất và trả công lao động trực tiếp sang cơ chế hợp đồng với các hộ xã viên tự chủ.Về tổ chức bộ máy: theo hướng gọn, nhẹ, có cơ chế hoạt động mềm dẻo, chặt chẽ, nhanh nhạy phù hợp với nội dung và quy mô kinh doanh, với tính liên kết và tính kinh doanh của nó.Về Cán bộ: phải đào tạo lại và đào tạo mới đội ngũ cán bộ HTX33. Các loại hình TC KDNN chủ yếuDN Nhà nước thường được xd trong các lĩnh vực: Công íchCông nghệ caoNgành hàng mang tính động lực của nền KTVốn lớn Trang bị cao Thu hồi vốn chậmKhông thu hồi được3.4. Kinh tế Nhà nước trong nông nghiệp33. Các loại hình TC KDNN chủ yếuTrong NN có những loại DN nhà nước sau:1/ DN Nhà nước công íchCung ứng SP, DV cho lợi ích chung của XH và cho nhiều người cùng hưởngHoạt động của DN này được Nhà nước cung cấp 100% vốn và thực hiện hạch toán kinh doanh không đầy đủ (theo mức giá khoán của nhà nước)Hiệu quả thấpVi dụ: Các cty nghiên cứu và chuyển giao công nghệ (thuỷ nông, giống, khoanh nuôi và bảo vệ rừng.v.v)3.4. Kinh tế Nhà nước trong nông nghiệp33. Các loại hình TC KDNN chủ yếu3.4. Kinh tế Nhà nước trong nông nghiệp33. Các loại hình TC KDNN chủ yếu2/ DN Nhà nước kinh doanhHoạt động theo cơ chế thị trườngƯu thế lớn:Kinh doanh trong những ngành lớnXuất khẩuCó giá trị kinh tế caoCó tiềm lực kinh tế - kỹ thuật mạnhQuy mô kinh doanh lớnĐủ thế, lực để dẫn đầu các ngành hàngKém hiệu quả, thua lỗDo sở hữu và lợi ích nhà nước động lựcDo quan liêu, lãng phí, tham nhũngXu hướng chuyển dịch: theo 2 hướng:Tăng DN đầu đàn cần thiếtCổ phần hoá, nhượng bán, giải thểDN yếu kém..3.4. Kinh tế Nhà nước trong nông nghiệp33. Các loại hình TC KDNN chủ yếuNội dung sắp xếp đổi mới DN NN Nhà nướcCổ phần hoá, bán, khoán, cho thuê, sáp nhập, giải thể, phá sảnChuyển DNNN .cơ chế của Cty TNHH, Cty CPXD công ty lớn, chủ lựcXD mô hình, cơ chế hoạt động hiệu quả cho DN công íchII. ĐẶC ĐIỂM CỦA SXNN ẢNH HƯỞNG ĐẾN QTKDNNNHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA SXNNTrong SXNN ruộng đất vừa là tlsx chủ yếu, vừa là tlsx đặc biệtĐối tượng của sxnn là những cơ thể sốngSXNN mang tính thời vụII. ĐẶC ĐIỂM CỦA SXNN ẢNH HƯỞNG ĐẾN QTKDNNNHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA SXNNSXNN thường có chu kỳ dài và phần lớn tiến hành ngoài trời trên không gian ruộng đất rộng lớn, lao động và tư liệu lao động luôn luôn bị di động và thay đổi theo thời gian, không gianSXNN chịu sự tác động và ảnh hưởng lớn của các điều kiện tự nhiên, đặc biệt là điều kiện đất đai, khí hậu, nguồn nướcII. ĐẶC ĐIỂM CỦA SXNN ẢNH HƯỞNG ĐẾN QTKDNNNHỮNG ĐẶC ĐIỂM RIÊNG CỦA SXNN VIỆT NAMSXNN nước ta phổ biến còn là sản xuất nhỏTrong nông nghiệp nước ta, bình quân ruộng đất theo đầu người ít, sức lao động nông nghiệp lại phân bố không đều giữa các miền và các vùngSản xuất nông nghiệp nước ta chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới ẩmIII. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU QTKD NNĐỐI TƯỢNG:là những vấn đề cơ bản về tổ chức và quản lý các hoạt động sxkd nhằm đảm bảo đạt được mục đích và mục tiêu hoạt động của cơ sở sxkd nông nghiệpIII. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU QTKD NNĐỐI TƯỢNG:Lưu ý:Tổ chức, quản lý là yêu cầu của sxkdNgười tổ chức quản lý cần nắm vững quản trị kinh doanh và kỹ thuật sản xuất nông nghiệpMục đích sxkd của các cơ sở sxkd không hoàn toàn giống nhau và cần xác định mục tiêu cụ thểIII. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU QTKD NNPHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sửNhững phương pháp cụ thể:Phương pháp thống kêPhương pháp điều traPhương pháp chuyên khảo (nghiên cứu điển hình)Phương pháp chuyên giaPhương pháp toán họcPhương pháp xây dựng phương án với luận chứng kinh tế - kỹ thuậtPhương pháp khảo nghiệm