Bài giảng Phương pháp lấy và bảo quản bệnh phẩm xét nghiệm huyết học – Nguyễn Phúc Đức

PHƯƠNG PHÁP LẤY VÀ BẢO QUẢN BỆNH PHẨM Xét NGHIỆM HUYẾT HỌC NGUYỄN PHÚC ĐỨC NGUYỄN PHÚC ĐỨC MỤC TIÊU Trình bày được phương pháp lấy mẫu bệnh phẩm xét nghiệm huyết học. Trình bày được phương pháp bảo quản mẫu bệnh phẩm xét nghiệm huyết học. Trình bày được một số yêu cầu của bệnh phẩm làm xét nghiệm tế bào học và đông máu . NỘI DUNG Phương pháp lấy mẫu xét nghiệm huyết học. Phương pháp bảo quản bệnh phẩm xét nghiệm huyết học. Một số yêu cầu đối với bệnh phẩm xét nghiệm huyết học. PHƯƠNG PHÁP LẤY MẪU PHƯƠNG PHÁP LẤY MẪU XN HH Máu mao mạch Máu tĩnh mạch MÁU MAO MẠCH VỊ TRÍ? MÁU MAO MẠCH DỤNG CỤ? MỘT SỐ LƯU Ý KHI LẤY MÁU MAO MẠCH Không dùng đốc kim Các lancet vô trùng chỉ được dùng một lần Để chất sát khuẩn khô tự nhiên Nếu máu ít, chích lại nơi khác để lấy máu, không nặn bóp mạnh để ép máu chảy ra bên ngoài . MÁU TĨNH MẠCH VỊ TRÍ? Tĩnh mạch nông cánh tay (nhìn trước) MÁU TĨNH MẠCH DỤNG CỤ? Needle Outer Inner Wall Thickness Gauge mm mm mm 18 1.270 0.838 0.216 20 0.9081 0.603 0.1524 23 0.6414 0.337 0.1524 25 0.5144 0.260 0.1270 MỘT SỐ LƯU Ý KHI LẤY MÁU TĨNH MẠCH Quan sát bệnh nhân Bơm tiêm và ống nghiệm đựng máu chỉ sử dụng một lần, kiểm tra hạn sử dụng trước khi sử dụng. “2 nhanh 1 chậm” Trường hợp khó khăn khi rút máu, tím, có máu bầm xuất hiện thì lập tức tháo garo dừng việc lấy máu lại . MỘT SỐ LƯU Ý KHI LẤY MÁU TĨNH MẠCH Thứ tự bơm máu vào ống nghiệm thông thường như sau: Ống nghiệm không có chất chống đông bơm trước (ống Serum, ống nghiệm thủy tinh). Ống nghiệm có chất chống đông bơm lần lượt theo thứ tự: ống Sodium Citrate ống Heparin ống EDTA ống NaF . MỘT SỐ LƯU Ý KHI LẤY MÁU TĨNH MẠCH Nếu lấy máu nhiều lần thì chích ở những vị trí khác nhau. Không lấy máu trên đường truyền tĩnh mạch. Khi lấy mẫu làm xét nghiệm đông máu tránh chọc kim nhiều lần, điều chỉnh kim lâu. PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN MẪU ỐNG NGHIỆM ĐỰNG MÁU ỐNG NGHIỆM ĐỰNG MÁU TUBE EDTA (X. DƯƠNG) Chất chống đông: EDTA – K 2 ,EDTA – K 3 Công dụng: xét nghiệm phân tích công thức máu, xác định nhóm máu, Crossmatch, Coombs test, HbA 1C Cơ chế hoạt động chống đông ỐNG NGHIỆM ĐỰNG MÁU Tube Sodium Citrate (X. LÁ) Chất chống đông: Trisodium Citrate Công dụng: khảo sát chức năng tiểu cầu, PT, aPTT, fibrinogen , D -Dimer, yếu tố đông máu Cơ chế hoạt động chống đông ỐNG NGHIỆM ĐỰNG MÁU Tube Heparin Chất chống đông: Lithium heparin, Sodium heparin Công dụng: sức bền hồng cầu, xét nghiệm sinh hóa khác: ion đồ (Lithum heparin) ,khí máu động mạch Cơ chế hoạt động chống đông ỐNG NGHIỆM ĐỰNG MÁU Tube thủy tinh Chất chống đông: không có. Công dụng: xét nghiệm co cục máu, tìm tế bào hargrave BẢO QUẢN BỆNH PHẨM XÉT NGHIỆM TẾ BÀO HỌC Trong điều kiện bình thường, máu chống đông EDTA: S ố lượng hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, và các chỉ số hồng cầu ổn định trong vòng 8 giờ sau khi lấy máu . MCV tăng nhẹ, tốc độ máu lắng giảm. BẢO QUẢN BỆNH PHẨM XÉT NGHIỆM TẾ BÀO HỌC Ở 4-8 0 C , công thức máu thường không thay đổi nhiều trong vòng 24 giờ . Số lượng hồng cầu lưới thường không thay đổi trong vòng 24 giờ ở 4 0 C , nhưng sẽ giảm mạnh trong vòng 6 giờ ở nhiệt độ phòng . Nên thực hiện các xét nghiệm tế bào học càng sớm càng tốt, chậm nhất là trong vòng 2 giờ sau khi lấy mẫu . BẢO QUẢN BỆNH PHẨM XÉT NGHIỆM ĐÔNG MÁU Theo NCCLS ( National Committee of Clinical Laboratory Standards) các xét nghiệm này cần được thực hiện : 2 giờ nếu ở nhiệt độ phòng ( 22 – 25 0 C ). 4 giờ nếu bảo quản ở 4 0 C . 2 tuần nếu bảo quản ở -20 0 C . 6 tháng nếu bảo quản ở -70 0 C . MỘT SỐ YÊU CẦU ĐỐI VỚI MẪU  XÉT NGHIỆM HUYẾT HỌC BỆNH PHẨM LÀM XÉT NGHIỆM TẾ BÀO HỌC Không bị đông. Không thay đổi mật độ tế bào. Tính nguyên vẹn về mặt hình dạng tế bào. BỆNH PHẨM LÀM XÉT NGHIỆM  ĐÔNG MÁU Tiền sử về chảy máu. Tỉ lệ chất chống đông: máu là 1 :9. Không được ăn quá nhiều chất béo 12 giờ trước khi lấy máu. Hạn chế tối đa sự phát động quá trình đông máu. Huyết tương nghèo tiểu cầu (PPP: platelet plasma poor).. (TK) BỆNH PHẨM LÀM XÉT NGHIỆM  ĐÔNG MÁU Hematocrit > 0,55 (55%) tính toán lại lượng chất chống đông: V1 (=C): thể tích chất chống đông V2 (=V): thể tích máu bệnh nhân V1 = 1,85 x 10 3 x (100 - H) x V2 Thank for your listening! BÀI TẬP TỰ HỌC BÀI TẬP CÁ NHÂN Hãy cho biết các xét nghiệm sau sử dụng mẫu máu gì? (mao mạch, tĩnh mạch, ); bảo quản trong chất chống đông gì? Công thức máu Hồng cầu lưới Sức bền hồng cầu Tập trung tiểu cầu trên lame Tốc độ máu lắng Hematocrit Phết máu ngoại biên Tuỷ đồ Xét nghiệm tế bào dịch Định lượng yếu tố Đông máu VIII, IX XN tìm tế bào Hargrave (LE cell) Prothrombin Time Định lượng sắt huyết thanh Ferritine Co cục máu Coombs trực tiếp, gián tiếp Định nhóm máu ABO, Rh Thời gian máu chảy – máu đông aPTT, Fibrinogen Huyết đồ BÀI TẬP NHÓM (5sv/nhóm) Làm sao để lấy máu tĩnh mạch không (hoặc ít) gây đau cho bệnh nhân? Nêu các biện pháp bảo đảm an toàn cho nhân viên y tế trong quá trình lấy máu tĩnh mạch, mao mạch ? THỜI HẠN NỘP BÀI 10 NGÀY SAU (15/05/2015) (Nộp bài theo lớp)