Bài giảng Những khái niệm về âm thanh

Chöông 1 NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM VEÀ AÂM THANH Baûn chaát vaät lyù cuûa aâm thanh Soùng aâm Veà maët vaät lyù aâm thaønh laø nhöõng soùng dao ñoäng xuaát hieän trong caùc moâi tröôøng vaät chaát (chaát khí, chaát loûng, chaát raén - goïi chung laø moâi tröôøng ñaøn hoài) khi chòu caùc löïc kích thích. Nhöõng löïc kích thích laø nguoàn aâm (nhö daây ñaøn vaø maûng troáng khi rung hay tieáng noùi – söï rung cuûa caùc giaây thanh … ), soùng dao ñoäng ñöôïc goïi laø soùng aâm vaø moâi tröôøng trong ñoù coù soùng aâm lan truyeàn goïi laø tröôøng aâm. Söï xuaát hieän vaø lan truyeàn cuûa soùng aâm trong moâi tröôøng ñaøn hoài ñöôïc giaûi thích nhö sau: Dao ñoäng cuûa nguoàn aâm ( ví duï maøng troáng) gaây ra aùp löïc laøm neùn hoaëc daõn luaân phieân caùc phaàn töû moâi tröôøng ( khoâng khí) ôû hai phía cuûa noù. Khi bò kích thích nhö vaäy, caùc phaàn töû cuûa moâi tröôøng soá dao ñoäng quanh moät vò trí caân baèng vaø truyeàn caùc dao ñoäng ñoù cho phaân töû beân caïnh nhôø coù lieân keát ñaøn hoài giöõa chuùng. Ñeán löôït caùc phaàn töû tieáp theo vaø cöù nhö vaäy dao ñoäng ñöôïc lan truyeàn ñi xa daàn nguoàn aâm. Nhö vaäy soáng aâm thöïc chaát laø soùng aùp suaát cuûa moâi tröôøng. Khi caùc dao ñoäng aâm truyeàn ñeán tai ngöôøi, ôû moät phaïm vi thích hôïp chuùng seõ taùc ñoäng leân cô quan thính giaùc vaø cho ta caûm giaùc aâm thanh. Soùng aâm cuõng mang theo naêng löôïng, ñöôïc goïi laø naêng löôïng aâm vaø naêng löôïng naøy seõ giaûm daàn trong tröôøng aâm, bôûi vì caøng xa nguoàn noù caøng bò chia xeû cho moät soá löôïng caùc phaàn töû nhieàu hôn, cho ñeán khi taét haún. Theo phöông truyeàn dao ñoäng cuûa caùc phaàn töû moâi tröôøng ngöôøi ta chia ra: Soùng doïc: khi caùc phaàn töû dao ñoäng theo phöông truyeàn soùng Soùng ngang: khi phaân töû dao ñoäng vuoâng goùc vôùi phöông truyeàn soùng. Trong caùc chaát khí vaø chaát loûng chæ coù soùng doïc lan trueàn, trong chaát raén coù theå lan truyeàn ñöôïc caû soùng doïc vaø soùng ngang, coøn trong chaân khoâng soùng aâm khoâng theå lan truyeàn ñöôïc. Ñaëc bieät trong caùc taám moûng nhö saøn vaø töôøng nhaø coù theå lan truyeàn caû soùng uoán. Soùng uoán raát coù yù nghóa khi nghieân cöùu caùch aâm cuûa caùc keát caáu nhaø cöûa. Do kích thöôùc hình hoïc cuûa nguoàn aâm maø soùng aâm lan truyeàn trong moâi tröôøng coù daïng maët soùng khoâng gioáng nhau. Chuùng ta phaân bieät ba daïng soùng Soùng caàu: Khi maët soùng laø nhöõng maët caàu. Caùc nguoàn ñieåm phaùt naêng löôïng ñoàng ñeàu trong moät moâi tröôøng tónh ñoäng nhaát seõ taïo ra soùng caàu. Soùng phaúng: Neáu maët soùng laø nhöõng maët phaúng. Trong thöïc teá khoâng coù caùc nguoàn phaùt ra soùng phaúng nhöng ôû caùc ñieåm khaù xa nguoàn aâm ta coù theå coi soùng caàu nhö soùng phaúng. Soùng truï: Khi maët soùng laø nhöõng maët truï. Soùng truï do caùc nguoàn aâm ñöôøng phaùt ra. Haõy töôûng töôïng coù moät chieác xe oâ toâ gioáng nhau chaïy noái ñuoâi nhau treân ñöôøng, khi ñoù coù theå coi chuùng nhö moät nguoàn aâm ñöôøng phaùt soùng truï, vaäy soùng truï raát coù yù nghóa khi nghieân cöùu tieáng oàn giao thoâng trong thaønh phoá. Ñaëc ñieåm lan truyeàn aâm thanh cuûa soùng caàu, soùng phaúng hay soùng truï khoâng gioáng nhau, ñaëc bieät laø söï suy giaûm naêng löôïng xa daàn nguoàn aâm, maø chuùng ta seõ nghieân cöùu trong muïc sau. Caùc ñaëc tröng cô baûn cuûa soùng aâm laø taàn soá, böôùc soùng, chu kyø, bieân ñoä dao ñoäng vaø vaän toác truyeàn aâm. Taàn soá aâm laø soá dao ñoäng toaøn phaàn maø caùc phaàn töû moâi tröôøng thöïc hieän ñöôïc trong moät giaây, thöôøng kyù hieäu baèng chöõ f, ñôn vò ño laø Heùc (Hz). Phaïm vi dao ñoäng aâm maø tai ngöôøi caûm thuï ñöôïc coù taàn soá töø khoaûng 20 ñeán 20.000Hz ñoái vôùi ngöôøi treû tuoåi. Böôùc soùng aâm: Kyù hieäu baèng chöõ £ (ño baèng meùt) laø khoaûng caùch gaàn nhaát giöõa hai phaân töû coù cuøng pha dao ñoäng. Chuù yù raèng böôùc soùng tyû leä vôùi taàn soá aâm. Taàn soá lôùn, böôùc soùng caøng nhoû. Chu kyø dao ñoäng aâm: Kyù hieäu Ts, laø thôøi gian (tính baèng giaây) ñeå caùc phaàn töû thöïc hieän ñöôïc moät dao ñoäng toaøn phaàn. Bieân ñoä dao ñoäng laø ñoä dôøi lôùn nhaát cuûa caùc phaàn töû so vôùi vò trí caân baèng. Bieân ñoä dao ñoäng theå hieän ñoä maïnh, yeáu cuûa aâm thanh. Bieân ñoä caøng lôùn, aâm thanh caøng maïnh. Vaän toác aâm laø vaän toác lan truyeàn cuûa soùng aâm trong caùc moâi tröôøng, noù hoaøn toaøn khaùc vôùi vaän toác dao ñoäng cuûa caùc phaàn töû. Vaän toác aâm phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm, nhieät ñoä cuûa moâi tröôøng vaø daïng soùng aâm lan truyeàn. Coâng suaát, cöôøng ñoä, aùp suaát vaø maät ñoä naêng löôïng aâm Coâng suaát aâm Coâng suaát aâm, kyù hieäu P, laø naêng löôïng aâm ño baèng Oaùt (W) do nguoàn aâm böùc xaï trong moät giaây. Coâng suaát aâm trung bình cuûa moät soá nguoàn nhö sau: Maùy bay phaûn löïc 10.000 W Maùy taùn ñinh khí neùn 1 W Quaït truïc 50 kW Daøn nhaïc giao höôûng lôùn 0.01 W Tieáng noùi bình thöôøng 0.00001 W Cöôøng ñoä aâm Cöôøng ñoä aâm - kyù hieäu I, laø soá naêng löôïng trung bình ñi qua moät ñôn vò dieän tích vuoâng goùc vôùi phöông truyeàn aâm trong moät giaây. Ñôn vò laø W/m2. Nhö vaäy, cöôøng ñoä aâm laø moät ñaïi löôïng xeùt ñeán höôùng truyeàn aâm. Maät ñoä naêng löôïng aâm Maät ñoä naêng löôïng aâm - kyù hieäu E, laø naêng löôïng aâm chöùa trong moät ñôn vò theå tích moâi tröôøng trong moät giaây, ñôn vò laø J/m3. Maät ñoä naêng löôïng aâm thöôøng ñöôïc ñeà caäp ñeán trong caùc phoøng kín, khi aâm tôùi moät ñieåm töø nhieàu phía, luùc ñoù khoâng xeùt ñeán höôùng aâm. AÙp suaát aâm  AÙp suaát aâm - kyù hieäu p, ñôn vò N/m2 (hay Pa) laø aùp suaát dö (aùp suaát coù theâm so vôùi aùp suaát khí quyeån tónh) coù trong tröôøng aâm. Taïi moãi ñieåm cuûa tröôøng aâm aùp suaát thay ñoåi theo chu kyø töø döông (neùn) sang aâm (daõn). Tuy nhieân aùp suaát taùc ñoäng leân cô quan thính giaùc cuõng nhö caùc thieát bò ño löôøng aâm thanh laø aùp suaát hieäu quaû Möùc aâm - ñôn vò deâxiben(dB) AÂm thanh maø tai ngöôøi caûm thuï ñöôïc coù cöôøng ñoä vaø aùp suaát thay ñoåi trong moät phaïm vi raát roäng. Ví duï, aùp suaát aâm coù theå thay ñoåi töø möùc nhoû nhaát laø 2.10-5N/m2 ñeán möùc lôùn nhaát laø 2.101 N/m2, nghóa laø thay ñoåi moät trieäu laàn. Cuõng töông töï nhö vaäy, cöôøng ñoä aâm thanh thay ñoåi tôùi 1012 laàn. Söï thay ñoåi quaù lôùn naøy gaây baát tieän vaø trôû ngaïi cho vieäc ño löôøng vaø ñaùnh giaù aâm thanh. Maët khaùc, ngöôøi ta ñeå yù ñeán ñaëc ñieåm nghe aâm thanh theo kieåu so saùnh cuûa tai ngöôøi. Tai ta phaân bieät aùp suaát aâm giöõa 1 vaø 2 Pa cuõng gioáng nhö giöõa 5 vaø 10 Pa. Weber Fechner phaùt hieän raèng caûm giaùc aâm thanh cuûa tai khoâng tyû leä baäc nhaát vôùi naêng löôïng kích thích maø ñuùng hôn vôùi Logarit cuûa noù. Ñoù chính laø cô sôû cuûa moät ñôn vò ñaùnh giaù aâm thanh môùi theo thang Logarit goïi laø möùc aâm. Nhö vaäy möùc aâm laø ñôn vò ñaùnh giaù aâm thanh theo thang Logarit (cô soá 10) cuûa tyû soá giöõa aùp suaát hoaëc cöôøng ñoä aâm caàn ño vôùi aùp suaát vaø cöôøng ñoä aâm laáy laøm chuaån so saùnh. Theo quy öôùc quoác teá, caùc trò soá cuûa chuaån so saùnh ñöôïc laáy töông öùng vôùi caùc trò soá trung bình nhoû nhaát maø tai ngöôøi caûm thuï ñöôïc, goïi laø ngöôõng quy öôùc. Nhö vaäy caùc trò soá cöôøng ñoä vaø aùp suaát aâm ôû ngöôõng quy öôùc töông öùng laø: Io = 10-12 W/m2 vaø po = 10-5 N/m2 Chuù yù raèng, giöõa aùp suaát vaø cöôøng ñoä aâm thanh coù quan heä baäc hai vaø caùc trò soá Io vaø po ñaõ ñöôïc xaùc ñònh töông öùng vôùi nhau. Khi ñoù: Möùc cöôøng ñoä aâm laø: L = 10 lg, (dB) (1.1) Möùc aùp suaát aâm laø: L = 20log10 = 10 lg, (dB) (1.2) Trong ñoù: I vaø p – cöôøng ñoä vaø aùp suaát aâm caàn ñaùnh giaù Ñôn vò cuûa chuùng laø Ñeâxiben (dB) Möùc cöôøng ñoä vaø möùc aùp suaát aâm cuûa cuøng moät aâm laø nhö nhau vaø ñöôïc goïi chung laø möùc aâm. Thöïc teá cho thaáy, söï thay ñoåi möùc aâm nhoû nhaát maø tai ngöôøi coù theå phaùt hieän ñöôïc laø 1dB, nhöng thay ñoåi 3dB môùi ñöôïc coi laø thay ñoåi nhoû nhaát coù yù nghóa. Caùc pheùp ño aâm hoïc thoâng thöôøng cho pheùp sai soá 1 – 2dB. Tai ngöôøi vaø ñaëc ñieåm caûm thuï aâm thanh Tai ngöôøi Tai ngöôøi laø moät boä maùy thu nhaän aâm thanh raát phöùc taïp, tinh vi vaø hoaøn thieän maø ñeán nay khoa sinh lyù – y hoïc coøn chöa hieåu bieát heát veà cô cheá hoaït ñoäng cuûa noù. Hình 1.1: Caáu taïo tai ngöôøi Cô quan thu nhaän aâm thanh goàm coù tai vaø naõo boä. Coù leõ vì theá maø hieäu quaû caûm nhaän aâm thanh vöøa coù ñaëc ñieåm chung cuûa nhieàu ngöôøi, laïi vöøa thay ñoåi ñoái vôùi moãi ngöôøi. Caùc ñaëc ñieåm caûm thuï aâm thanh trình baøy döôùi ñaây laø nhöõng ñuùc keát chung treân moät soá ñoâng ngöôøi. Theo cô cheá thu nhaän aâm thanh, tai coù theå chia laøm ba boä phaän: Tai ngoaøi, tai giöõa vaø tai trong. Tai ngoaøi goàm vaønh tai vaø oáng tai coù nhieäm vuï thu nhaän vaø höôùng soùng aâm ñeán maøng nhæ. Tai giöõa laø moät hoác khoâng khí thoâng vôùi khoang muõi – haàu qua voøi Eustachil, baét ñaàu töø maøng nhæ vaø keát thuùc ôû maøng che tai trong. Ôû ñaây coù ba xöông thính giaùc nhoû ( xöông buùa, xöông ñe vaø xöông baøn ñaïp) taïo thaønh moät chieác ñoøn baûy ñeå chuyeån ñoåi soùng aâm töø maøng nhæ ñeán chaát dòch loûng chöùa ôû tai trong qua moät cöûa coù maøng che hình oâvan. Caùc xöông thính giaùc bieán ñoåi caùc dao ñoäng aâm coù bieân ñoä lôùn vaø aùp suaát nhoû thaønh caùc dao ñoäng coù bieân ñoä nhoû nhöng aùp suaát lôùn, raát caàn thieát ñeå truyeàn cho chaát dòch loûng. Voøi Eustachil bình thöôøng ñoùng, chæ môû khi ta nuoát ñeå taïo söï caân baèng aùp suaát khoâng khí ôû hai beân maøng nhæ. Tai trong coù caáu taïo raát phöùc taïp vì noù coù nhieäm vuï heát söùc quan troïng laø bieán ñoåi caùc dao ñoäng cô hoïc cuûa aâm thanh thaønh caùc tín hieäu ñieän ñeå göûi veà naõo boä. Boä phaän chính cuûa tai trong laø oác tai ( coù hình xoaén oác 2.5 voøng) coù tieát dieän roãng vaø nhoû daàn, beân trong chöùa ñaày moät chaát dòch loûng. Moät vaùch ngaên chaïy doïc oác tai chia dòch loûng thaønh hai keânh treân vaø döôùi, thoâng vôùi nhau qua moät loã hôû ôû taän cuøng cuûa vaùch nhaèm giöõ cho aùp suaát hai keânh ñöôïc caân baèng. Vaùch ngaên goàm hai nöûa: Nöûa gaàn vôùi thaønh trong laø moät baûn xöông moûng, coøn nöûa ngoaøi laø moät maøng ñaùy, beân treân coù moät boä phaän heát söùc quan troïng laø cô quan Cooty tuy chieàu daøi cuûa noù toång coäng chæ coù 32mm. Chính cô quan cooti naøy coù khoaûng 25.000 teá baøo caûm giaùc xeáp thaønh nhieàu haøng chaïy doïc suoát oác tai, nhôø chuùng coù theå phaân bieät ñöôïc khoaûng 3500 toâng aâm coù cao ñoä khaùc nhau. Caùc daây thaàn kinh thính giaùc töø caùc teá baøo caûm giaùc xuyeân qua vaùch ngaên vaø thaønh oác tai roài noái vôùi vuøng thaàn kinh thính giaùc ôû naõo boä. AÙp suaát aâm thanh ñöôïc truyeàn vaøo keânh dòch loûng treân qua cöûa oâ van vaø lan truyeàn doïc theo noù. Ñoàng thôøi soùng aâm cuõng truyeàn qua maøng Reixner vaøo chaát dòch loûng naèm giöõa noù vaø maøng ñaùy cô quan xuoáng keânh dòch loûng döôùi. Nhö vaäy, ñöôøng ñi cuûa soùng aâm baét ñaàu töø cöûa oâvan vaø keát thuùc ôû cöûa troøn phía döôùi. Do ñaâu ta coù caûm giaùc veà ñoä to, ñoä cao vaø aâm saéc cuûa aâm thanh? Caâu hoûi naøy cho ñeán nay coøn chöa nhaän ñöôïc caâu traû lôøi thaät roõ raøng. Ngöôøi ta chæ giaû thieát raèng: khi soùng aâm lan truyeàn doïc oáng tai, phuï thuoäc taàn soá aâm, seõ coù moät vò trí bieân ñoä dao ñoäng cöïc ñaïi. Caùc teá baøo caûm giaùc cuûa cô quan cooti ôû ñoù seõ thoâng baùo veà naõo. Bieân ñoä cho bieát cöôøng ñoä, coøn vò trí cho bieát taàn soá vaø aâm saéc aâm thanh. Tai ngöôøi coøn ñöôïc noái vôùi ba voøng baùn khuyeân, ôû ñoù coù cô quan tieàn ñình giöõ thaêng baèng cho cô theå. Vôùi caáu taïo nhö vaäy, caùc toån thöông thính giaùc coù theå aûnh höôûng khoâng chæ ñeán ñoä nhaïy caûm cuûa tai, maø caû ñeán söï caûm nhaän taàn soá aâm thanh. Thöôøng coù hai daïng toån thöông thính giaùc: Toån thöông tai giöõa do lieân keát giöõa caùc xöông thính giaùc bò cöùng laïi, do vieâm hoaëc thuûng maøng nhæ. Toån thöông thaàn kinh ôû cô quan cooti hoaëc leäch laïc veà thaàn kinh ghi nhaän tín hieäu thính giaùc ôû naõo boä. Caùc ñaëc ñieåm caûm thuï aâm thanh cuûa cô quan thính giaùc ngöôøi Trong phaàn naøy chæ giôùi thieäu caùc ñaëc ñieåm chuû yeáu cuûa söï caûm thuï aâm thanh cuûa cô quan thính giaùc ngöôøi. Phaïm vi nghe aâm thanh: tai ngöôøi bình thöôøng coù theå nghe ñöôïc aâm thanh trong phaïm vi taàn soá töø 20 ñeán 15000Hz. Rieâng löùa tuoåi 18 coù theå nghe ñeán 20000Hz. AÂm coù taàn soá döôùi 20Hz laø haï aâm vaø treân 20000Hz laø sieâu aâm tai ngöôøi ñeàu khoâng thu nhaän ñöôïc. Ñoä cao cuûa aâm thanh: Caûm giaùc aâm thanh cao hay thaáp, thanh hay traàm do taàn soá cuûa noù quyeát ñònh. Taàn soá caøng cao, aâm caøng thanh. Taàn soá caøng nhoû, aâm nghe caøng thaáp, caøng traàm. Ñeå chuùng ta deã daøng hình dung veà thang ñoä cao cuûa cô quan thính giaùc ngöôøi, chuùng ta tìm hieåu veà caùc phím ñaøn cuûa caùc loaïi ñaøn nhö Piano, Organ, … Caùc khaûo saùt thöïc teá trong ñôøi soáng coù theå ruùt ra moät vaøi con soá: AÂm 16 – 20Hz chæ coù ñaïi phong caàm (Organ) phaùt ñöôïc. 28Hz laø noát ñaàu tieân cuûa ñaøn Piano. 40 – 44Hz laø kyû luïc cuûa gioïng nam traàm vaø 2300Hz laø kyû luïc cuûa gioïng nöõ cao. Noát cao nhaát cuûa ñaøn Piano laø 8372Hz. AÂm thanh chuùng ta gaëp trong cuoäc soáng coù theå naèm ôû caùc vuøng khaùc nhau cuûa phaïm vi taàn soá. Theo caûm giaùc ñoä cao cuûa tai ngöôøi, coù theå chia laøm ba phaïm vi taàn soá: Taàn soá thaáp töø 16 ñeán 355Hz (16 – 250Hz). Taàn soá trung töø 355 ñeán 1400 Hz (250 – 2kHz). Taàn soá cao töø 1400 ñeán 20000Hz (2 – 20kHz) (soá lieäu trong ngoaëc laø theo tieâu chuaån aâm hoïc cuûa Myõ AÂm saéc aâm thanh: AÂm thanh chæ coù moät taàn soá goïi laø aâm ñôn. Coù leõ chæ coù aâm thoa laø duïng cuï duy nhaát phaùt ra aâm ñôn. AÂm thanh chuùng ta gaëp trong ñôøi soáng laø nhöõng aâm phöïc hôïp (coøn goïi laø taïp aâm) laø aâm thanh toå hôïp töø nhieàu taàn soá khaùc nhau. Trong moät aâm phöïc hôïp bao giôø cuõng coù moät aâm cô baûn – aâm coù cöôøng ñoä maïnh nhaát – coù taàn soá f0, caùc hoïa aâm ( coù taàn soá 2f0, 3 f0, 4f0,…) vaø caùc aâm taàn soá khaùc. AÂm cô baûn cho ta caûm giaùc veà ñoä cao chung cuûa aâm vaø noù quyeát ñònh chính caûm giaùc to nhoû cuûa aâm naøy. Caùc hoïa aâm cho chuùng ta caûm giaùc veà saéc thaùi cuûa aâm thanh hay noùi khaùc ñi noù quyeát ñònh aâm saéc cuûa aâm thanh. Nhôø coù aâm saéc chuùng ta coù theå nhaän ra ñöôïc gioïng noùi cuûa nhöõng ngöôøi thaân, aâm thanh cuûa caùc loaïi ñaøn khaùc nhau, ngay caû khi chuùng cuøng phaùt chung moät noát nhaïc. Taát nhieân, tieáng ñaøn vaø tieáng haùt ñöôïc taäp luyeän ngoaøi aâm cô baûn coøn coù nhieàu hoïa aâm, coøn tieáng oàn cuûa maùy moùc, ñöôøng phoá laïi coøn coù nhieàu aâm taàn soá khaùc maø coù ít hoïa aâm. Caûm giaùc to nhoû – möùc to: Caûm giaùc to nhoû khi nghe aâm thanh cuûa cô quan thính giaùc ngöôøi vöøa phuï thuoäc vaøo möùc aâm ( theo dB), vöøa phuï thuoäc vaøo taàn soá aâm. Hai aâm tuy coù cuøng möùc nhöng ta nghe to nhoû khaùc nhau vì chuùng coù taàn soá khaùc nhau. Caûm giaùc to nhoû naøy cuûa tai ñöôïc ñaùnh giaù baèng moät ñôn vò chuû quan goïi laø möùc to vaø ño baèng phon (phaân bieät vôùi dB laø ñôn vò hoaøn toaøn vaät lyù). Thang phon ñöôïc thaønh laäp baèng caùch choïn aâm taàn soá 1000Hz laøm chuaån vaø trò soá möùc to (phon) ôû taàn soá naøy ñuùng baèng trò möùc aâm (dB). Ví duï: AÂm taàn soá 1000Hz coù möùc aâm 60dB thì coù möùc to laø 60 phon. Ñoä to – thang son: Cuõng gioáng nhö möùc to (phon), ñoä to laø moät ñaïi löôïng chuû quan ñaùnh giaù caûm giaùc to nhoû cuûa aâm thanh nhöng noù thay ñoåi theo tyû leä baäc nhaát vôùi caûm giaùc. Ñôn vò cuûa ñoä to laø son. Quan heä giöõa ñoä to (kyù hieäu D) vaø möùc to (kyù hieäu M) theo coâng thöùc: D = 2(M – 40)/10. Nhö vaäy ñoä to 1 son töông öùng vôùi möùc to 40 phon. Khi taêng ñoä to, ví duï töø 1 son leân 2 son, caûm giaùc nghe to seõ taêng leân hai laàn. Khaû naêng ñònh höôùng nguoàn aâm vaø caûm thuï khoaûng caùch: Khaû naêng ñònh höôùng nguoàn aâm khi nghe aâm thanh laø nhôø hieäu quaû nghe hai tai. Khi chæ nghe moät tai, khaû naêng ñònh höôùng haàu nhö khoâng coøn nöõa. Khaû naêng ñònh höôùng cuûa tai ñöôïc giaûi thích laø do söï cheâch leäch veà thôøi gian vaø cöôøng ñoä vì coù söï cheâch leäch veà quaûng ñöôøng töø nguoàn aâm ñeán moãi tai. Khi ngöôøi nghe ôû chính giöõa hai loa, ta coù caûm giaùc nguoàn aâm naèm ôû giöõa chuùng. Neáu ngöôøi nghe ôû gaàn moät loa hôn loa kia, aâm thanh nhö ñeán töø loa gaàn hôn. Cöôøng ñoä cuûa aâm thanh cuõng aûnh höôûng ñeán tính ñònh höôùng cuûa tai. Neáu möùc aâm ñeán töø loa raát lôn, noù seõ che laáp aâm phaùt ra töø loa kia. Khi ñoù caûm giaùc phöông höôùng cuûa aâm thanh khoâng coøn roû raøng nhö tröôøng hôïp thöù nhaát. Hieän töôïng che laáp: Hieän töôïng che laáp xaûy ra khi chuùng ta nghe aâm thanh (tieáng noùi hoaëc aâm nhaïc) trong moâi tröôøng oàn. Khi ñoù söï caûm thuï aâm thanh seõ khoù khaên hôn, do tieáng oàn che laáp moät phaàn caùc aâm thanh caàn nghe. Hieän töôïng che laáp ñöôïc giaûi thích laø söï giaûm ngöôõng nghe trong moâi tröôøng oàn. Nghieân cöùu hieän töôïng naøy cho thaáy tieáng oàn coù taàn soá caøng thaáp vaø möùc oàn caøng lôùn thì hieäu quaû che laáp caøng maïnh, ñoàng thôøi aâm thanh ôû taàn soá cao, coù lôïi ñeå nghe roõ rieáng noùi laïi bò che laáp nhieàu hôn. Ño aâm thanh Caùc maùy ño vaø phaân tích aâm thanh hieän ñaïi nhaát ngaøy nay coù theå thöïc hieän nhieàu pheùp ño vaø ñaùnh giaù aâm thanh, nhöng chöa coù moät maùy ño naøo coù theå baét chöôùc ñöôïc caùch caûm nhaän aâm thanh cuûa thính giaùc con ngöôøi. Vì vaäy caùc maùy ño chæ coù theå xaùc ñònh möùc aâm (theo dB), nghóa laø moät soá trò soá vaät lyù coù tính khaùch quan. Caùc pheùp ño aâm thanh chính laø: Ño phaân tích möùc aâm thanh theo taàn soá Ño möùc aâm toång coäng veà naêng löôïng theo caùc thang hieäu chænh gaàn ñuùng veà caûm giaùc aâm thanh cuûa cô quan thính giaùc ngöôøi. Ño tích luõy theo töøng khoaûng thôøi gian ñeå xaùc ñònh trò soá trung bình naêng löôïng aâm thanh, hay coøn goïi laø möùc aâm töông ñöông Ghi laïi möùc aùp suaát aâm ( treân baêng giaáy) hoaëc ghi laïi aâm thanh treân baêng, ñóa vaø hieån thò aâm thanh. Ño thôøi gian aâm vang cuûa phoøng vaø chaát löôïng caùch aâm cuûa caùc keát caáu. Ño caùc tính naêng aâm hoïc cuûa vaät lieäu … Caùc pheùp ño aâm thanh ñeàu söû duïng moät maùy ño möùc aâm coù cô sô ñoà giôùi thieäu treân hình döôùi ñaây Maïch hieäu chænh A, B, C Microphon Khuyeách ñaïi Boä loïc Khuyeách ñaïi Kim ño dB Hình 1.2: Sô ñoà maùy ño möùc aâm Döôùi nay trình baøy moät soá vaán ñeà kyõ thuaät chung lieân quan ñeán phöông phaùp ño vaø ñaùnh giaù aâm thanh. Moïi maùy ño möùc aâm ñeàu coù theå thöïc hieän pheùp ño theo hai ñaëc tính ñoäng khaùc nhau: Loaïi nhanh (Fast) – töông öùng vôùi moät thôøi gian ñaùp öùng töông töï tai ngöôøi (0.1s) aùp duïng khi ño aâm thanh coù möùc thay ñoåi lôùn ( khoâng oån ñònh) Loaïi chaäm (Slow) – cho pheùp xaùc ñònh möùc aâm tích phaân trong moät thôøi gian daøi hôn (khoaûng 1s), söû duïng khi ño aâm thanh ít thay ñoåi (oån ñònh) Möùc aâm hieäu chænh A, B, C, D Caùc maùy ño aâm thanh hieän nay ñeàu laøm vieäc theo nguyeân taéc taùc ñoäng cuûa aùp suaát aâm thanh, töông töï nhö tai ngöôøi. Tuy nhieân söï khaùc nhau cô baûn giöõa maùy ño vaø tai ngöôøi laø ôû choå: moät microphoân lyù töôûng coù ñoä nhaïy ñoàng ñeàu vôùi moïi taàn soá aâm thanh. Ngöôïc laïi, tai ngöôøi thu nhaän aùp suaát aâm vaø chuyeån ñoåi thaønh taùc ñoäng thaàn kinh maïnh hay yeáu coøn phuï thuoäc taàn soá cuûa noù. Tai ngöôøi laø moät boä maùy chuû quan, caûm giaùc aâm thanh maø tai ngöôøi thu nhaän ñöôïc ñaùnh giaù theo moät ñôn vò sinh lyù laø phon. Ñeå chuyeån ñoåi moät caùch gaàn ñuùng caùc keát quaû ño khaùch quan cuûa maùy veà caûm giaùc chuû quan cuûa tai ngöôøi, caàn thieát phaûi ñöa vaøo maùy caùc maïch hieäu chænh töông öùng vôùi ñöôøng ñoàng möùc to gaàn möùc khaûo saùt nhaát. Tuy nhieân laøm nhö vaäy seõ quaù phöùc taïp. Vì vaäy, ñeå ñôn giaûn hôn ngöôøi ta chia caùc ñöôøng ñoàng möùc to thaønh ba vuøng vaø xaùc ñònh moät ñöôøng trung bình cho moãi vuøng ñoù. Vuøng A: caùc ñöôøng ñoàng möùc to töø 0 ñeán 40dB (ôû taàn soá 1000Hz) Vuøng B: töø 40 ñeán 70 dB (ôû 1000Hz) Vuøng C: treân 70dB (ôû 1000Hz) Nhö vaäy, ta coù caùc maïch hieäu chænh A, B, vaø C töông öùng keát quaû ño möùc aâm ñöôïc bieåu dieãn dB A, dB B vaø dB C. Sau naøy laïi ñöôïc boå sung theâm maïch hieäu chænh D ñeå xeùt ñeán taùc ñoäng gaây nhieãu cuûa tieáng oàn taàn soá cao nhö: cuûa maùy bay. Khi ñoù ta coù möùc aâm theo dBD. Muoán keát quaû ño gaàn ñuùng nhaát vôùi caûm giaùc cuûa tai ngöôøi, thuû tuïc ño nhö sau: Môû maïch hieäu chænh A, neáu möùc aâm ño ñöôïc khoâng quaù 40 dB thì keát quaû ñuùng vaø ñöôïc bieåu dieãn theo dB A. Neáu möùc aâm lôùn hôn 40dB laø keát quaû sai, khi ñoù phaûi môû maïch hieäu chænh B. Keát quaû ñuùng naèm trong phaïm vi töø 40 ñeán 70dB vaø bieåu dieãn theo dB B. Neáu möùc aâm vöôït quaù 70dB, thì phaûi ño theo maïch hieäu chænh C (dB C) môùi coù keát quaû ñuùng. Tuy nhieân, caùch ño nhö vaäy quaù nhieàu phöùc taïp vaø nhieàu khi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Vì vaäy, hieän nay caùc pheùp ño, ñaùnh giaù vaø tieâu chuaån aâm thanh treân theá giôùi cuõng nhö trong nöôùc, ngöôøi ta quy ñònh söû duïng maïch hieäu chænh A (dB A) ñeå ñaùnh giaù taát caû aâm thanh, keå caû trong ñôøi soáng, trong coâng nghieäp, giao thoâng hay tieáng oàn maùy bay. Truyeàn aâm ngoaøi trôøi Söï truyeàn aâm ôû ngoaøi trôøi coù nhöõng ñaëc ñieåm sau ñaây: Khoâng gian ngoaøi trôøi laø troáng traûi, vì vaäy soùng aâm chæ lan truyeàn ñi maø khoâng coù soùng trôû laïi. Soùng aâm nhö theá goïi laø soùng chaïy Söï truyeàn aâm chòu aûnh höôûng cuûa thôøi tieát nhö gioù, phaân boå nhieät ñoä theo chieàu cao töø maët ñaát. Söï truyeàn aâm chòu aûnh höôûng huùt aâm cuûa beà maët ñaát (ñaát xôùi, ñaát troàng coû, troàng caây, maët nöôùc, maët beâtoâng …) Treân ñöôøng truyeàn aâm coù theå gaëp chöôùng ngaïi nhö nhaø cöûa, töôøng chaén, haøng caây … Chuùng ta seõ laàn löôït xem xeùt caùc tröôøng hôïp cuï theå sau ñaây: Söï taét daàn aâm thanh trong khoâng khí Khi aâm thanh lan truyeàn trong khoâng khí, naêng löôïng aâm seõ giaûm daàn theo khoaûng caùch xa daàn nguoàn aâm. Ñoù laø hieän töôïng taét daàn cuûa aâm thanh, xaûy ra do hai nguyeân nhaân sau ñaây: Do caøng xa nguoàn aâm, naêng löôïng aâm phaûi chia seû cho moät khoái löôïng caùc phaàn töû moâi tröôøng caøng lôùn. Ñoù laø söï giaûm naêng löôïng aâm theo khoaûng caùch. Tröôøng hôïp nguoàn aâm ñieåm Neáu moät nguoàn aâm ñieåm coù coâng suaát P ( W) böùc xaï soùng caàu, thì ôû khoaûng caùch nguoàn r (m) cöôøng ñoä aâm coù theå tính theo coâng thöùc Ir = (1.3) Coâng thöùc treân cho thaáy, moãi khi khoaûng caùch r taêng leân gaáp ñoâi, cöôøng ñoä aâm laïi giaûm ñi boán laàn. Söï giaûm naêng löôïng cuûa soùng caàu theo khoaûng caùch naøy goïi laø luaät giaûm tyû leä nghòch vôùi bình phöông khoaûng caùch. Hình 1.3: Naêng löôïng aâm giaûm theo luaät bình phöông khoaûng caùch Logarit hoùa hai veá coâng thöùc (1.3) ta xaùc ñònh möùc aâm (dB) taïi r theo coâng thöùc: Lr = Lp + 10lg (1.4) Hay Lr = Lp – 20lgr – 11, dB (1.5) Trong ñoù: Lp – möùc coâng suaát aâm cuûa nguoàn, dB. Baøi toaùn thöôøng gaëp laø xaùc ñònh ñoä cheânh leäch möùc aâm taïi caùc khoaûng caùch r1 (coù möùc oàn L1) vaø r2 (vôùi möùc oàn L2), vôùi r2 > r1. ta coù: D L = L1 – L2 = 20lg, dB (1.6). Theo coâng thöùc naøy, moãi khi khoaûng caùch taêng leân hai laàn, möùc aâm giaûm ñi 6 dB. Xeùt tröôøng hôïp toång quaùt, moät nguoàn ñieåm coù tính ñònh höôùng Q ( Q xaùc ñònh baèng tyû soá giöõa cöôøng ñoä aâm theo höôùng khaûo saùt vaø cöôøng ñoä trung bình ñoái vôùi moïi höôùng ôû cuøng khoaûng caùch) böùc xaï naêng löôïng P(W) vaøo moät goùc khoái W, khi ñoù cöôøng ñoä aâm ôû khoaûng caùch r(m) xaùc ñònh theo coâng thöùc sau: Ir = (1.7) Logalit hoùa hai veá ta ñöôïc coâng thöùc: Lr = Lp + 10lgQ – 20lgr – 10lgW (1.8) Tröôøng hôïp nguoàn aâm böùc xaï ñeàu vaøo khoâng gian (Q = 1 vaø W = 4P) möùc aâm Lr trôû veà coâng thöùc ñaàu. Khi truyeàn aâm treân maët phaúng (nöûa khoâng gian, W = 2P), möùc aâm taïi r coù daïng (vôùi Q= 1). Lr = Lp – 20lgr – 8 , dB (1.9) Khi truyeàn aâm töø goùc nhò dieän (W = P): Lr = Lp – 20lgr – 5 (dB) (1.10). Ñoái vôùi tröôøng hôïp nguoàn aâm ñöôøng Vôùi nguoàn aâm ñöôøng (böùc xaï soùng truï ), ñoä giaûm cöôøng ñoä aâm töø khoaûng caùch r1 (I1) ñeán khoaûng caùch r2(I2) theo quan heä = (1.11) Ñoä cheânh leäch möùc aâm giöõa caùc khoaûng caùch r1 vaø r2 luùc naøy seõ laø: DL = 10 lg (dB) (1.12). Vôùi coâng thöùc naøy cho thaáy, ñoái vôùi nguoàn aâm ñöôøng moãi khi khoaûng caùch taêng leân gaáp ñoâi möùc aâm seõ giaûm ñi 3dB Do ma saùt cuûa caùc phaàn töû moâi tröôøng khi thöïc hieän dao ñoäng. Söï giaûm naêng löôïng naøy goïi laø söï huùt aâm cuûa khoâng khí gay coøn goïi laø söï huùt aâm nguyeân töû. Söï huùt aâm cuûa khoâng khí phuï thuoäc raát lôùn vaøo taàn soá aâm, ñoàng thôøi phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø ñoä aåm cuûa khoâng khí, thöôøng xaùc ñònh theo ñoä giaûm möùc aâm treân moãi meùt chieàu daøi truyeàn aâm (dB/m). Aûnh höôûng cuûa gioù vaø phaân boá nhieät ñoä ñeán söï truyeàn aâm Gioù coù theå aûnh höôûng ñeán gradien vaän toác cuûa soùng aâm, do ñoù laøm thay ñoåi maët soùng aâm thanh. ÔÛ gaàn maët ñaát vaän toác gioù nhoû, khi ñoä cao taêng leân vaän toác cuõng taêng leân, ñieàu ñoù laøm cho caùc tia aâm coù xu höôùng uoán xuoáng maët ñaát theo chieàu gioù vaø uoán leân cao theo chieàu ngöôïc höôùng gioù, taïo thaønh boùng aâm ôû phía naøy. Gioù coøn laøm thay ñoåi möùc aâm theo caùc höôùng khaùc nhau. Tuøy theo vaän toác gioù, möùc aâm thuaän theo chieàu gioù coù theå lôùn gaáp 2 – 3 laàn theo chieàu ngöôïc gioù. Söï phaân boá nhieät ñoä trong khoâng gian khoâng ñeàu theo chieàu cao vaø khoâng gioáng nhau giöõa ban ngaøy vaø ban ñeâm, giöõa ñoài nuùi cao vaø thung luõng saâu. ÔÛ vuøng ñoàng baèng, ban ngaøy nhieät ñoä ôû gaàn maët ñaát lôùn vaø giaûm daàn theo chieàu cao. Ban ñeâm, ngöôïc laïi, nhieät ñoä ôû gaàn maët ñaát thaáp ( do söï böùc xaï nhieät cuûa maët ñaát vaøo khoâng gian) vaø taêng daàn theo chieàu cao. Keát quaû höôùng cuûa caùc tia aâm laø thay ñoåi vaø daïng maët soùng cuõng thay ñoåi. Aûnh höôûng cuûa vaät caûn ñeán truyeàn aâm Soùng aâm treân ñöôøng lan truyeàn coù theå gaëp caùc vaät caûn nhö ngoâi nhaø, böùc töôøng, haøng caây, … Khi ñoù moät phaàn naêng löôïng aâm seõ phaûn xaï trôû laïi sau khi ñaäp vaøo caùc vaät caûn, laøm taêng möùc aâm ôû phía tröôùc, ñoàng thôøi ôû phía sau vaät caûn coù theå taïo thaønh boùng aâm maø ñoä lôùn cuûa noù phuï thuoäc kích thöôùc cuûa vaät caûn vaø böôùc soùng aâm. Taàn soá aâm caøng cao, boùng aâm caøng roõ reät, coøn ôû caùc taàn soá thaáp, ñaëc bieät khi böôùc soùng aâm xaáp xæ hoaëc lôùn hôn vaät caûn, aâm thanh coù theå xaâm nhaäp vaøo boùng aâm do hieän töôïng aâm trong vuøng boùng aâm ñeàu giaûm ñaùng keå so vôùi khi aâm thanh lan truyeàn töï do. Chöông 2 TIEÁNG OÀN ÔÛ ÑOÂ THÒ VAØ PHÖÔNG PHAÙP TIEÁN HAØNH ÑO ÑAÏC Ñaëc ñieåm cuûa tieáng oàn giao thoâng vaø lan truyeàn tieáng oàn giao thoâng trong ñòa baøn thaønh phoá Möùc oàn – caûm giaùc chuû quan Baûng 2.1: Möùc oàn – caûm giaùc chuû quan Möùc oàn (dB) Caûm giaùc chuû quan Hoaøn caûnh thöïc teá vaø yeâu caàu 0 5 15 20 25 30 35 40 45 50 60 70 80 90 100 110 120 125 130 140 Khoâng nghe thaáy Khoù nghe thaáy Yeân tónh tuyeät ñoái Hoaøn toaøn yeân laëng Raát yeân laëng Khaù yeân laëng Yeân laëng Yeân laëng Gaây nhieãu nheï Gaây nhieãu Tieáng oàn töông ñoái lôùn Tieáng oàn lôùn Tieáng oàn raát to Tieáng oàn quaù lôùn Khoù chòu ñöïng ñöôïc Khoù chòu ñöïng ñöôïc Khoù chòu ñöïng ñöôïc Caûm giaùc ñau Toån thöông thaàn kinh khoâng theå hoài phuïc Ngöôõng nghe,AÙp suaát aâmP0=2.10-5N/m2 =0.0002µbar Tieáng goõ cuûa ñoàng hoà, hôi thôû oàn ñònh Phoøng ghi aâm, phoøng phaùt thanh Phoøng aâm nhaïc, phoøng beänh nhaân trong beänh vieän ban ñeâm. Möùc oàn thöïc teá trong caùc phoøng beänh nhaân ban ñeâm Möùc oàn lôùn nhaát cho pheùp ban ñeâm Phoøng hoïc, khu ôû ñaëc bieät Phoøng ôû trong khu ôû, giôù haïn taäp trung tinh thaàn (tieáng oàn xeù giaáy) Möùc cao nhaát baûo veä giaác nguû Noùi chuyeän bình thöôøng, möùc oàn lôùn nhaát coøn nghe ñöôïc Tieáng goõ ñaùnh maùy chöõ Tieáng noùi chuyeän trong hoäi tröôøng Tieáng oàn thaùo nöôùc, maùy phaùt aâm nhaïc môû lôùn Tieáng oàn xöôûng in. möùc oàn cho pheùp trong nhaø maùy Tieáng oàn maùy caét, aâm lôùn nhaát cuûa ñoäi nhaïc dieãn taáu Xöôûng deät thoi, maùy gia coâng goã Tieáng maùy bay phaûn löïc caùch khoaûng 100m Tieáng maùy bay caùch quaït Tieáng oàn caùch coøi baùo ñoäng 1 meùt Tieáng oàn cuûa ñoäng cô phaûn löïc trong phoøng thí nghieäm Baûng 2.2: Möùc to cuûa tieáng oàn vaø möùc ñoä yeân tónh - phaûn öùng chuû quan Caûm giaùc chuû quan (Foân) Yeân laëng Töông ñoái yeân laëng OÀn aøo Vaên phoøng quaûn lyù haønh chaùnh Lôùp hoïc Nhaø ôû, phoøng nguû, löõ quaùn Hoäi tröôøng, phoøng hoøa nhaïc, kòch vieän Phoøng hoïp Xöôûng saûn xuaát 46 46 46 37 50 75 50 53 56 40 56 83 56 60 64 46 60 93 Ñaëc ñieåm cuûa tieáng oàn giao thoâng Maätđñoä giao thoâng daøy ñaëc laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ôû TP.HCM (Nguồn: SGGP) Tieáng oàn doøng xe laø tieáng oàn do taát caû caùc xe cuøng chaïy treân ñöôøng taïo ra. Noùi tieáng oàn giao thoâng laø chæ tieáng oàn doøng xe vaø noù coù yù nghóa heát söùc quan troïng ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân thaønh phoá, bôûi vì tieáng oàn giao thoâng chieám tyû troïng töø 60 ñeán 90% trong tieáng oàn thaønh phoá vaø möùc oàn ôû caùc thaønh phoá lôùn treân theá giôùi trong voøng 50 naêm gaàn ñaây cöù moãi naêm laïi taêng theâm 1 dB, nghóa laø cöù sau khoaûng möôøi naêm caûm giaùc ñoä to cuûa tieáng oàn laïi taêng gaáp hai laàn. Caàn phaûi phaân bieät roõ tieáng oàn giao thoâng do moät xe gaây ra vaø tieáng oàn do moät luoàng xe gaây ra. - Tieáng oàn cuûa töøng xe Tieáng oàn cuûa moãi xe coù theå toång hôïp töø caùc tieáng oàn nhö sau: Tieáng oàn töø ñoäng cô vaø do söï rung ñoäng cuûa caùc boä phaän cuûa xe: Tieáng oàn naøy phuï thuoäc trình ñoä thieát keá, coâng ngheä saûn xuaát xe vaø kyõ thuaät laøm ñöôøng. Ñoäng cô xe caøng chính xaùc, boä phaän giaûm xoùc cuûa xe caøng toát thì tieáng oàn truyeàn ñeán voû xe vaø sau ñoù truyeàn oàn ra ngoaøi caøng nhoû. Trình ñoä thieát keá vaø coâng ngheä saûn xuaát hieän nay ñaõ ñaûm baûo coù loaïi xe phaùt ra tieáng oàn raát beù. Tieáng oàn cuûa oáng xaû khoùi: Giaûm tieáng oàn töø oáng xaõ khoùi phaùt ra laø moâït vaán ñeà aâm hoïc ñôn giaûn, noù ñaõ ñöôïc giaûi quyeát moät caùch hoaøn thieän. Taát nhieân heä thoáng tieâu aâm caøng toát thì giaù thaønh caøng cao vaø ñoøi hoûi chi phí naêng löôïng nhieàu hôn. Vì vaäy, trong thöïc teá, ñaùng tieác raèng coù moät soá ngöôøi ñaõ laép oáng xaû khoùi khoâng coù tieâu aâm ñeå tieát kieäm xaêng, daàu vaø ñeå ñôõ haïi maùy neân gaây ra tieáng oàn raát lôùn treân ñöôøng phoá. Tröôøng hôïp ñaëc bieät laø loaïi xe theå thao ngöôøi ta vaãn ñeå tieáng oàn qua oáng xaû khoùi töông ñoái to trong ñieàu kieän coù theå ñöôïc, bôûi vì giaûm tieáng oàn phuït khoùi ñoøi hoûi tieâu hao naêng löôïng xe chaïy nhieàu hôn. Tuøy theo moãi nöôùc maø ngöôøi ta quy ñònh möùc oàn oáng xaõ khoùi bao nhieâu dB thì phaït vi caûnh, thaäm chí khoâng cho chaïy treân ñöôøng phoá. Tieáng oàn do ñoùng cöûa xe: Tieáng oàn do ñoùng cöûa xe gaây ra caûm giaùc raát khoù chòu, ñaëc bieät laø vaøo giôø ñeâm khuya, bôûi vì noù laø tieáng oàn giaùn ñoaïn, noù laøm giaät mình khi ñang nguû. Coù moät soá haõng xe ñaõ giaûi quyeát moät caùch coù hieäu quaû laøm giaûm tieáng oàn ñoùng cöûa nhöng raát nhieàu nhaø maùy saûn xuaát oâtoâ vaãn saûn xuaát ra caùc loaïi xe coù tieáng oàn ñoùng cöûa raát to. Vaán ñeà naøy chæ giaûi quyeát ñöôïc töø giai ñoaïn thieát keá vaø baèng caùch chæ cho pheùp caùc nhaø maùy ñöôïc ñaêng kyù saûn xuaát caùc loaïi xe khoâng gaây oàn khi ñoùng cöûa xe. Tieáng rít phanh: Tieáng rít haõm phanh cuõng raát khoù chòu. Ngaøy nay, ngöôøi ta raát chuù yù giaûi quyeát vaán ñeà naøy baèng caùc ñóa haõm, bao goàm caû vieäc laøm giaûm tieáng phanh goõ ñaäp. Caùc chi tieát tinh vi naøy ñöôïc trieån laõm ôû nhieàu nöôùc. - Tieáng oàn cuûa moät soá loaïi xe Khoâng phaûi taát caû caùc loaïi xe ñeàu gaây ra tieáng oàn nhö nhau. Ñieàu tra thöïc teá cho keát quaû sau ñaây: - Xe hoøm thaønh lòch: 77 dB - Xe haønh khaùch nhoû: 79 dB - X e haønh khaùch mini: 84 dB - Xe theå thao: 91 dB - Xe moâ toâ 2 xilanh 4 kyø: 94 dB - Xe moâ toâ 1 xilanh 2 kyø: 80 dB Ñoä cheânh leäch giöõa möùc oàn cuûa xe ca chôû khaùch nhoû vaø xe theå thao laø khoâng ít hôn 12 dB, noù coù nghóa laø xe theå thao coù tieáng oàn lôùn hôn xe oâ toâ con khoaûng 12 laàn. Moâ toâ 2 xilanh 4 kyø saûn sinh ra tieáng oàn lôùn hôn xe oâ toâ con khoaûng 30 laàn, xe moâ toâ 1 xilanh 2 kyø saûn sinh ra tieáng oàn töông töï xe oâ toâ con. - Tieáng oàn töø doøng xe lieân tuïc Ñeå giaûm nhoû tieáng oàn giao thoâng moät caùch toång theå, tröôùc heát laø giaûm tieáng oàn do töøng xe gaây ra, ñoàng thôøi quy hoaïch ñöôøng cuõng coù theå hoã trôï cho vieäc giaûm tieáng oàn giao thoâng. Ñaõ phaùt hieän ra raèng xe seõ phaùt sinh ra tieáng oàn lôùn nhaát khi chaïy ôû soá thaáp, nhö vaäy phaûi giaûm bôùt soá laàn xe döøng chaïy vaø khôûi ñoäng thì seõ laøm giaûm tieáng oàn giao thoâng. Caùc ñöôøng vaønh ñai, caùc ñöôøng xuyeân vaø caùc ñöôøng cao toác trong thaønh phoá ñeàu phaûi coù bieän phaùp giaûm tieáng oàn. Ñoái vôùi caùc loaïi ñöôøng naøy thöôøng xaây töôøng che chaén hoaëc laøm caùc ñeâ ñaäp nhaân taïo vaø troàng caùc daõy caây xanh daøy ñaëc ôû hai beân ñöôøng ñeå giaûm tieáng oàn. Moät soá ñaëc ñieåm cuûa doøng xe ôû caùc thaønh phoá lôùn cuûa nöôùc ta hieän nay laø: - Cöôøng ñoä doøng xe thaáp, trung bình khoaûng 1000 – 1500 xe/h trong giôø cao ñieåm, cöïc ñaïi coù theå tôùi 3000 xe/h ( so vôùi nhieàu thaønh phoá treân theá giôùi cöôøng ñoä ñaït tôùi 4000 – 5000 xe/h. - Trong thaønh phaàn doøng xe, xe maùy hai baùnh chieám tôùi 60 – 80% ( trong khi treân theá giôùi thaønh phaàn xe maùy chæ coù tyû leä khoâng ñaùng keå vaø coù tôùi 30 – 60% caùc loaïi xe naëng). - Caùc phöông tieän giao thoâng khoâng ñöôïc kieåm soaùt veà tieáng oàn cho neân tình traïng caùc xe hai, ba baùnh vaø xe nheï coù möùc oàn cao hôn caùc xe vaän taûi naëng thöôøng xaûy ra. - Vaän toác doøng xe thaáp do söï coù maët cuûa nhieàu loaïi xe thoâ sô ( vaän toác trung bình trong thaønh phoá ôû caùc nöôùc khaùc laø töø 40 – 80km/h). Taát caû nhöõng ñaëc ñieåm neâu treân caàn ñöôïc xem xeùt khi nghieân cöùu quy luaät tieáng oàn giao thoâng ôû nöôùc ta. Lan truyeàn tieáng oàn giao thoâng trong ñòa baøn thaønh phoá Nhö ñaõ noùi treân, tieáng oàn trong thaønh phoá chuû yeáu laø tieáng oàn giao thoâng, noù khoâng nhöõng coù tyû troïng lôùn, cöôøng ñoä cao, xuaát hieän gaàn nhö suoát thôøi gian trong ngaøy (töø 2 – 3 giôø saùng ñeán 12 giôø ñeâm), maø coøn xaâm nhaäp ñeán taän nôi ôû cuûa chuùng ta, do vieäc kieåm soaùt tieáng oàn ôû thaønh phoá hieän nay chöa chaëc cheõ. Tieáng oàn giao thoâng coù theå lan truyeàn doïc theo caùc ñöôøng phoá, ñaëc ñieåm khi ñöôøng phoá coù nhaø ôû hai beân vaø chieàu roäng heïp, taïo thaønh moät haøng lang coù möùc oàn raát cao. Ñöôøng Hai Baø Tröng ôû quaän 1, thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät ví duï roõ reät. Tuy nhieân möùc oàn naøy chæ aûnh höôûng chuû yeáu ñeán caùc ngoâi nhaø ôû maët ñöôøng. Söï lan truyeàn tieáng oàn theo phöông vuoâng goùc vôùi ñöôøng phoá coù khaû naêng phaù vôõ moâi tröôøng aâm thanh yeân tónh cuûa caùc coâng trình naèm saâu thaønh phoá, quaáy roái ñôøi soáng vaø coâng vieäc cuûa ngöôøi daân. Lan truyeàn tieáng oàn treân ñòa baøn baèng phaúng Söï giaûm daàn möùc aâm theo khoaûng caùch xa daàn ñöôøng giao thoâng do hai nguyeân nhaân ñoù laø: Möùc aâm giaûm theo khoaûng caùch Do söï huùt aâm cuûa khoâng khí Söï giaûm möùc aâm theo khoaûng caùch xa nguoàn aâm ñaõ nghieân cöùu ôû chöông 1 (muïc 1.4): Ñoái vôùi nguoàn aâm ñieåm: coâng thöùc (1.6) Ñoái vôùi nguoàn aâm ñöôøng: coâng thöùc (1.11) Khi aâm thanh lan truyeàn treân moät beà maët, naêng löôïng aâm coøn bò giaûm bôùt moät phaàn do söï huùt aâm cuûa beà maët naøy. Do ñoù, trong tính toaùn ngöôøi ta ñöa theâm vaøo caùc coâng thöùc noùi treân moät heä soá, goïi laø heä soá huùt aâm cuûa beà maët, kb Vôùi nguoàn aâm ñieåm: DLkc = kb .20 lg (dB) (2.1) Vôùi nguoàn aâm ñöông: DLkc = kb .10 lg (dB) (2.2) Caùc kyù hieäu xem coâng thöùc (1.6), (1.11) Caùc heä soá kb laáy nhö sau: Maët ñöôøng phaúng, ñaát caøy: kb = 1.0 Maët ñöôøng troàng coû: kb = 1.1 Maët ñöôøng nhöïa: kb = 0.9 Trong thöïc teá, doøng xe chaïy treân ñöôøng phoá coù theå coi laø moät nguoàn aâm daõy, moät daïng trung gian giöõa hai nguoàn aâm keå treân: Moãi phöông tieän giao thoâng laø moät nguoàn aâm, naèm treân moät ñöôøng thaúng, caùch nhau moät khoaûng S (m), xaùc ñònh coâng thöùc: S = 1000 vth/N (2.3) Trong ñoù: vtb – vaän toác trung bình cuûa doøng xe, km/h N – cöôøng ñoä doøng xe, xe/h Quan heä cuûa (2.1 ) coù theå theå hieän trong baûng Baûng2.3 : Quan heä giöõa S vaø N khi vtb = 40km/h N, xe/h 2000 1000 666 500 400 333 285 250 222 200 S, m 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 Lan truyeân tieáng oàn treân ñòa hình coù nhaø cöûa Nhaø cöûa, töôøng raøo coù theå laøm giaûm ñaùng keå möùc oàn giao thoâng do hieäu quaû taïo thaønh “boùng aâm” phía sau noù. Hieäu quaû naøy coù theå nhaän thaáy khi so saùnh keát quaû nghieân cöùu thöïc nghieäm treân moâ hình (tyû leä 1:10, taàn soá aâm 500Hz, nguoàn aâm ñöôøng), khi tieáng oàn lan truyeàn trong khoâng gian töï do vaø khi coù moät töôøng chaén cao 10m. Caùc keát quaû nghieân cöùu lyù thuyeát vaø thöïc nghieäm cho thaáy ñoä giaûm cuûa möùc oàn phuï thuoäc: Ñaëc ñieåm cuûa nguoàn aâm ( nguoàn aâm ñieåm, ñöôøng hay nguoàn daõy) Vò trí cuûa töôøng chaén vaø ñieåm khaûo saùt so vôùi nguoàn aâm Kích thöôùc töôøng chaén ( chieàu cao vaø chieàu daøi) Taàn soá aâm thanh Lan truyeàn tieáng oàn qua daûi caây xanh Khi treân ñöôøng lan truyeàn soùng aâm gaëp caùc daûi caây xanh thì ngoaøi phaàn naêng löôïng aâm giaûm do khoaûng caùch, aâm thanh cuõng bò tieâu hao ñaùng keå do: Moät phaàn naêng löôïng bò phaûn xaï trôû laïi töø haøng caây gioáng nhö ñoái vôùi töôøng chaén. Moät phaàn naêng löôïng bò huùt vaø khuyeách taùn trong ñaùm laù caây Caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm cho thaáy: - Taùc duïng phaûn xaï nhö töôùng chaén coù theå laøm giaûm möùc aâm 1.5dB moãi khi gaëp moät daûi caây xanh. - Khaû naêng huùt vaø khuyeách taùn aâm thanh cuûa caây xanh phuï thuoäc vaøo loaïi caây vôùi möùc ñoä raäm raïp cuûa laù caây, coù vò trí soá khoaûng 0.12 – 0.17dB/m Nhö vaäy möùc ñoä giaûm aâm theâm do caây xanh gaây ra (kyù hieäu DLcx) coù theå xaùc ñònh theo coâng thöùc cuûa Meister F vaø Ruhrberg W (CHLB Ñöùc): DLcx = 1.5Z + bå Bi (2.4) Trong ñoù: Z – soá daûi caây xanh Bi - beà roäng cuûa moãi daûi caây xanh b - heä soá huùt aâm cuûa caây xanh. Trong baûng 2.4: laø heä soá huùt aâm cuûa caây xanh (dB/m) phuï thuoäc vaøo taàn soá aâm: Baûng 2.4: Khaû naêng huùt aâm cuûa caây xanh ,dB/m Taàn soá aâm, Hz Trung bình caùc taàn soá 200-400 400 - 800 800 – 1600 1600-6400 3200-6400 0.05 0.05-0.07 0.08-0.1 0.11-0.15 0.17-0.2 0.12-0.17 Baûn ñoà lan truyeàn tieáng oàn giao thoâng trong caùc khu xaây döïng Baûn ñoà lan truyeàn tieáng oàn giao thoâng cuûa moät khu xaây döïng cho pheùp chuùng ta hình dung söï phaân boá möùc oàn giao thoâng tôùi caùc khu vöïc khaùc nhau trong khu nhaø, xaùc ñònh caùc vuøng ñaït tieän nghi aâm thanh vaø caùc vuøng maát tieän nghi, nhôø ñoù coù theå so saùnh öu khuyeát ñieåm cuûa caùc phöông aùn thieát keá ñeå choïn phöông aùn xaây döïng hôïp lyù nhaát. Baûn ñoà lan truyeàn tieáng oàn trong caùc khu xaây döïng coù theå laäp ñöôïc khi aùp duïng quy luaät lan truyeàn tieáng oàn treân ñòa baøn baèng phaúng keát hôïp vôùi söï giaûm möùc oàn cuûa caùc ngoâi nhaø - töôøng chaén ñaõ nghieân cöùu. Theo caùc phöông aùn quy hoaïch kieán truùc khaùc nhau, khi laäp baûn ñoà tieáng oàn coù theå döïng caùc ñöôøng phaân boá möùc oàn töông töï khi coù phöông aùn quy hoaïch kieán truùc. Trình töï laäp baûn ñoà phaân boá tieáng oàn giao thoâng moät khu xaây döïng coù theå tieán haønh nhö sau: Böôùc 1: Döïng caùc ñöôøng ñoàng möùc giaûm tieáng oàn treân ñòa hình baèng phaúng, khoâng xeùt ñeán söï coù maët cuûa coâng trình Böôùc 2: Döïng caùc ñöôøng giaûm möùc oàn sau caùc ngoâi nhaø - töôøng chaén. Ñeå ñôn giaûn bôùt coâng vieäc, chuùng ta coù theå duøng phöông phaùp gaàn ñuùng khi söû duïng bieåu ñoà cuûa böôùc 1. Bieåu ñoà naøy laäp cho tröôøng hôïp cöôøng ñoä xe N = 300 – 700xe/h. Böôùc 3: Phoái hôïp hai heä thoáng ñöôøng giaûm möùc oàn, sau ñoù ñöa vaøo trò soá möùc oàn tính toaùn cuûa doøng xe ñöôøng phoá ta seõ döïng ñöôïc baûn ñoà lan truyeàn tieáng oàn giao thoâng. Phöông phaùp ño vaø ñaùnh giaù tieáng oàn Tieáng oàn coù theå ño vaø ñaùnh giaù theo: Phoå tieáng oàn, trong phaïm vi taàn soá töø 63 ñeán 8000Hz, theo daûi taàn soá 1 oácta hoaëc 1/3 oâcta. Möùc oàn toång coäng theo thang A, B hoaëc C cuûa maùy ño töông öùng vôùi möùc aâm thaáp trung bình hoaëc cao cuûa nguoàn. Tuy nhieân caùc phöông phaùp ñaùnh giaù vaø tieâu chuaån tieáng oàn hieän nay cuûa nöôùc ta vaø treân theá giôùi cho pheùp chæ duøng möùc oàn toång coäng theo thang A (dB A) ñeå ñaùnh giaù tieáng oàn sinh hoaït, giao thoâng vaø caû tieáng oàn möùc cao trong coâng nghieäp. Tuy nhieân, do ñaëc ñieåm böùc xaï tieáng oàn cuûa caùc nguoàn khaùc nhau, ngöôøi ta quy ñònh caùc phöông phaùp ño vaø ñaùnh giaù rieâng cho moãi loaïi nguoàn oàn. Ñoái vôùi ño tieáng oàn doøng xe ñöôïc ño nhö sau: Quy ñònh caùc vò trí ño tieáng oàn Theo tieâu chuaån Vieät Nam TCVN 5964:1995 – ISO 1996/1:1982 quy ñònh caùc vò trí ño tieáng oàn nhö sau: Vieäc choïn caùc vò trí ño phuï thuoäc vaøo muïc ñích ño ñöôïc quy ñònh trong tieâu chuaån töông öùng. Caùc pheùp ño ngoaøi nhaø: khi muoán giaûm aûnh höôûng cuûa phaûn xaï aâm ñeán toái thieåu thì caùc pheùp ño, neáu coù theå ñöôïc, caàn thöïc hieän ôû caùch caáu truùc phaûn xaï ít nhaát 3,5m khoâng keå maët ñaát. Khi khoâng coù quy ñònh khaùc thì ñoä cao ñeå tieán haønh ño laø 1,2 ñeán 1,5m treân maët ñaát. Ñoä cao cuûa caùc pheùp ño khaùc do caùc tieâu chuaån töông öùng quy ñònh. Caùc pheùp ño ngoaøi trôøi gaàn caùc nhaø cao taàng: caùc pheùp ño naøy ñöôïc thöïc hieän ôû caùc vò trí maø tieáng oàn ñoái vôùi nhaø cao taàng ñöôïc quan taâm. Neáu khoâng coù chæ ñònh gì khaùc thì vò trí caùc pheùp ño toát nhaát laø caùch maët tröôùc 1 ñeán 2m vaø ôû treân saøn töø 1,2 ñeán 1,5m. Caùc pheùp ño trong nhaø: caùc pheùp ño naøy thöïc hieän ôû beân trong haøng raøo, maø ôû ñoù tieáng oàn caàn quan taâm ñeán. Neáu khoâng coù gì chæ ñònh khaùc, caùc vò trí ño löôøng neân caùch caùc töôøng hoaëc caùc beà maët phaûn xaï chính khaùc ít nhaát 1m, treân saøn töø 1,2 ñeán 1,5m vaø caùch caùc cöûa soå khoaûng 1,5m. Caùch truïc cuûa laøn xe gaàn nhaát laø 1.2 meùt so vôùi töôøng nhaø. Caùch xa cöûa soå 1.5 meùt phuï thuoäc vaøo ño moät hoaëc ba laàn ño taïi moät ñieåm Chieàu cao ño laø 1.5 meùt Khoaûng caùch ñieåm ño giöõa ñieåm ño treân ñöôøng lôùn hôn 2 meùt Thôøi gian ño lieân tuïc trong 8h vaøo ban ngaøy vaø 0.5h vaøo ban ñeâm Möùc oàn cuûa doøng xe phuï thuoäc : Soá löôïng xe chaïy treân ñöôøng trong moät giôø theo caû hai chieàu, goïi laø cöôøng ñoä doøng xe. Cöôøng ñoä doøng xe caøng lôùn möùc oàn seõ caøng cao. Thaønh phaàn cuûa doøng xe – laø tyû leä (%) caùc loaïi xe thaønh phaàn trong doøng xe. Thöôøng ngöôøi ta quan taâm ba loaïi xe: - Xe khaùch vaø xe vaän taûi naëng - Xe taûi vaø xe khaùch nheï - Xe moâ toâ hai vaø ba baùnh Vaän toác doøng xe (km/h) Ñaëc ñieåm cuûa ñöôøng: loaïi maët ñöôøng, ñoä doác. Ñaëc ñieåm cuûa caùc coâng trình hai beân ñöôøng ( coù hay khoâng coù nhaø cöûa ôû hai beân ñöôøng). Phöông phaùp ñaùnh giaù Tieáng oàn doøng xe laø khoâng oån ñònh vaø phaûi ñaùnh giaù theo möùc oàn töông ñöông ( LAtd). Ngay töø naêm 1940 ôû Chicago ngöôøi ta ñaõ nhaän thaáy phaân boá cuûa tieáng oàn doøng xe raát gaàn vôùi phaân boá chuaån ( phaân boá Gauss). Naêm 1968, nghieân cöùu cuûa J.Foxon & F.Pearson cho thaáy coù theå nhaän ñöôïc phaân boá chuaån cuûa möùc oàn caû khi cöôøng ñoä doøng xe lôùn vaø nhoû. Vì vaäy, maáy thaäp nieân gaàn ñaây ngöôøi ta ñaõ aùp duïng phoå bieán phöông phaùp phaân tích thoáng keâ ñeå nghieân cöùu tieáng oàn doøng xe vaø laäp ñöôïc bieåu ñoà xaùc suaát phaân boá möùc oàn. Töø bieåu ñoà naøy chuùng ta coù theå ruùt ra moät soá trò soá raát coù yù nghóa cuûa tieáng oàn doøng xe laø: L10 - Möùc oàn baèng vaø vöôït 10% thôøi gian ño, laø möùc oàn trung bình cöïc ñaïi cuûa doøng xe, töông ñöông möùc oàn cuûa moät xe. L90 – Möùc oàn baèng vaø vöôït 90% thôøi gian ño, töông ñöông vôùi möùc oàn neàn cuûa ñöôøng. L50 – Möùc oàn baèng vaø vöôït 50% thôøi gian ño, töông ñöông möùc oàn trung bình cuûa doøng xe. Caùc ñieàu kieän nghieân cöùu theo phöông phaùp thoáng keâ xaùc xuaát ñeå ñaït ñöôïc ñoä chính xaùc caàn thieát: - Ño trong giôø cao ñieåm cuûa ngaøy - Thôøi gian ño laø 10 phuùt khi cöôøng ñoä doøng xe 1000 – 3000 xe/h, 20 phuùt khi cöôøng ñoä 500 – 1000 xe/h, vaø 30 phuùt khi döôùi 500 xe/h. Moïi tröôøng hôïp khi chöa roõ cöôøng ñoä doøng xe caàn phaûi ño 20 – 30 phuùt. - Toác ñoä laáy soá hieäu soá lieäu ño. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 60 70 80 90 100dB A Hình 2.1: Bieåu ñoà xaùc xuaát phaân boá möùc oàn Trò soá tính toaùn cuûa möùc oàn doøng xe Nhieàu nöôùc duøng möùc oàn giao thoâng töông ñöông ( LAtd) laøm möùc oàn tính toaùn cuûa tieáng oàn giao thoâng. Möùc oàn töông ñöông thöôøng thaáp hôn möùc LAtd khoaûng 1 – 2dB khi cöôøng ñoä doøng xe 500 – 3000 xe/h ÔÛ Phaùp duøng möùc oàn töông ñöông trong thôøi gian töø 8 ñeán 20 giôø laøm möùc oàn tính toaùn ban ngaøy. ÔÛ Anh duøng “chæ soá tieáng oàn giao thoâng” laøm möùc oàn trung bình cuûa L10 trong 18 giôø haøng ngaøy vì möùc oàn naøy gaây aûnh höôûng khoù chòu ñaùng keå cho ngöôøi daân vaø chính phuû döïa vaøo möùc naøy ñeå xaùc ñònh vieäc boài thöôøng cho hoï ( ôû Anh möùc oàn ñöôïc ño caùch meùp ñöôøng 10m) Nöôùc ta chöa coù tieâu chuaån quy ñònh möùc oàn giao thoâng tính toaùn. Coù yù kieán söû duïng möùc oàn töông ñöông trung bình trong thôøi gian töø 8 giôø ñeán 20 giôø, ño caùch truïc ñöôøng 7.5m laøm trò soá möùc oàn tính toaùn. Möùc oàn töông ñöông tính toaùn moãi giôø coù theå xaùc ñònh gaàn ñuùng theo cöôøng ñoä doøng xe cho ôû baûng sau khi doøng xe coù 20% xe taûi vaø xe haønh khaùch naëng ñoäng cô carburateur, vôùi vaän toác 40km/h. Baûng 2.5 : Möùc oàn töông ñöông cuûa doøng xe Cöôøng ñoä doøng xe (N ) 40 50 60 80 100 150 200 300 400 500 Möùc oàn (LAtd ) dBA 65 65.5 66 66.5 67 68 69 70 70.5 71 Cöôøng ñoä doøng xe (N ) 700 900 1000 1500 2000 3000 4000 5000 10000 Möùc oàn (LAtd ) dBA 65 65.5 66 66.5 67 68 69 70 70.5 Caùc trò soá trong baûng treân ñöôïc hieäu chænh theo caùc tröôøng hôïp cuï theå theo thöïc teá sau ñaây: 1) Theo soá löôïng xe taûi vaø xe khaùch naëng ñoäng cô carburateur: Taêng , giaûm 13% hieäu chænh 1dB A 2) Theo soá löôïng xe taûi vaø xe khaùch ñoäng cô diedel: Giaûm khoâng quaù 10% hieäu chænh 0 dB A Taêng 10% hieäu chænh + 1 dB A 3) Theo vaän toác doøng xe: 70 – 80km/h: taêng, giaûm 7% hieäu chænh + ( - ) 1dB A 80 – 120km/h: taêng 20% hieäu chænh + 1 dB A 4) Theo ñoä doác chieàu doïc ñöôøng Ñoä doác 0% hieäu chænh 0 Taêng 2% hieäu chænh + 1dB A 5) Theo chieàu roäng ñöôøng phoá coù nhaø hai beân ñöôøng Roäng treân 50m hieäu chænh 0 Giaûm 10m hieäu chænh + 1dB A Beân caïnh vieäc ñaùnh giaù tieáng oàn doøng xe theo möùc oàn töông ñöông chuùng ta coøn laäp ñöôïc phoå tieáng oàn giao thoâng. Tieáng oàn giao thoâng thuoäc loaïi tieáng oàn taàn soá thaáp ( khoâng xeùt ñeán aâm thanh do coøi xe taïo ra) Daïng phoå tieáng oàn giao thoâng phuï thuoäc cöôøng ñoä doøng xe N Aûnh höôûng cuûa tieáng oàn ñoái vôùi con ngöôøi Tröôùc heát caàn noùi raèng tieáng oàn khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù haïi ñoái vôùi con ngöôøi. Ngöôïc laïi, tieáng oàn möùc thaáp khoaûng 10 – 20dB laïi laø caàn thieát ñoái vôùi hoï, bôûi vì noù taïo neân traïng thaùi moâi tröôøng bình thöôøng, quen thuoäc vaø taïo ñöôïc söï caân baèng cho heä thoáng thaàn kinh cuûa chuùng ta töø luùc coøn laø moät baøo thai trong buïng meï cho ñeán suoát cuoäc ñôøi. Khi möùc oàn taêng leân, thaäm chí ngay caû khi möùc aâm coøn khoâng ñaùng keå (khoaûng 50 – 70dB) ñaõ aûnh höôûng xaáu ñeán caùc hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa con ngöôøi. AÂm thanh con ngöôøi caûm thuï ñöôïc chuû yeáu thoâng qua tai (chæ coù phaàn nhoû dao ñoäng ñöôïc aâm truyeàn qua xöông, soï) nhöng tieáng oàn khoâng chæ gaây aûnh höôûng xaáu ñoái vôùi tai, maø coøn gaây ra moät loaït thay ñoåi theo chieàu höôùng xaáu trong nhieàu cô quan vaø boä maùy khaùc cuûa cô theå tröôùc khi coù nhöõng bieåu hieän beänh lyù vaø thoaùi hoùa ôû tai. Aûnh höôûng xaáu cuûa tieáng oàn ñoái vôùi cô theå phuï thuoäc vaøo möùc vaø phoå tieáng oàn. Thôøi gian taùc duïng cuûa noù trong moät ngaøy, quaù trình con ngöôøi tieáp xuùc vôùi tieáng oàn, cuõng nhö vaøo löùa tuoåi, giôùi tính vaø tình traïng söùc khoûe cuûa moãi ngöôøi. Tröôùc heát noùi aûnh höôûng cuûa tieáng oàn ñoái vôùi tai. Khi chòu taùc ñoäng cuûa tieáng oàn ñoä nhaïy caûm cuûa tai giaûm xuoáng vaø ngöôõng nghe taêng leân. Hieän töôïng naøy ñöôïc goïi laø söï thích nghi cuûa tai, laø moät phaûn öùng töï veä cuûa cô theå ñeå choáng laïi tieáng oàn. Khi rôøi khoûi moâi tröôøng oàn ñeán nôi yeân tónh, ñoä nhaïy caûm seõ hoài phuïc laïi raát nhanh chæ sau 2 – 3 phuùt. Tuy nhieân, söï thích nghi cuûa tai chæ coù möùc ñoä nhaát ñònh. Taùc duïng keùo daøi cuûa tieáng oàn laøm giaûm ñoä nhaïy cuûa tai roõ reät, nhaát laø ôû caùc taàn soá cao vaø thôøi gian hoài phuïc keùo daøi hôn, töø vaøi giôø ñeán vaøi ngaøy. Ñoàng thôøi, xuaát hieän caûm giaùc meät moûi trong tai. Neáu taùc duïng cuûa tieáng oàn laäp laïi nhieàu laàn, tai maát daàn khaû naêng hoài phuïc, sau moät thôøi gian seõ phaùt trieån thaønh nhöõng bieán ñoåi coù tính chaát beänh lyù, gaây thoaùi hoùa trong tai, daãn ñeán beänh naëng tai vaø beänh ñieác. Nhö vaäy, söï meät moûi trong tai laø daáu hieäu ñaàu tieân baùo hieäu söï phaùt trieån cuûa beänh naëng tai vaø beänh ñieác. Theo keát quaû nghieân cöùu cuûa nöôùc ngoaøi thì taùc duïng gaây meät moûi cuûa tieáng oàn baét ñaàu töø 80dB ñoái vôùi aâm taàn soá 2000 – 4000Hz vaø töø 60dB ñoái vôùi aâm taàn soá 5000 – 6000Hz. Theo soá lieäu cuûa Toå chöùc y teá theá giôùi (WHO): Möùc aâm töông ñöông trong moät ca laøm vieäc (8 giôø) laø 80dB.A chöa gaây ra beänh ñieác ngheà nghieäp khi tieáp xuùc laâu daøi vôùi noù. Möùc aâm 85dB A coù 10% coâng nhaân bò ñieác sau 40 naêm tieáp xuùc. Möùc 90dB A coù 10% bò ñieác sau 10 naêm tieáp xuùc vaø 16% sau 20 naêm tieáp xuùc. Möùc 95dB A coù 17% bò ñieác sau 10 naêm vaø 28% sau 20 naêm tieáp xuùc. Möùc 100dB A coù 12% bò ñieác sau 5 naêm vaø 29% sau 10 naêm, 42% sau 20 naêm tieáp xuùc … Nhieàu nghieân cöùu thoáng keâ ñi ñeán keát luaän raèng tieáng oàn cuûa caùc thaønh phoá lôùn laø nguyeân nhaân laøm giaûm ñoä thính cuûa tai vaø taêng beänh naëng tai. ÔÛ Phaùp neáu coù vuøng noâng thoân cöù 100 ngaøn daân coù 20 – 30 ngöôøi maéc beänh naëng tai thì ôû caùc thaønh phoá lôùn leân ñeán 100 – 120 ngöôøi (taêng gaáp 4 – 5 laàn). ÔÛ Myõ naêm 1967 coù 11 trieäu ngöôøi lôùn vaø 3 trieäu treû em thaønh phoá ñöôïc chaån ñoaùn maát thính giaùc … Caùc nghieân cöùu gaàn ñaây, cho thaáy tieáng oàn gaây ra caùc beänh ôû heä thoáng thaàn kinh vaø ôû caùc cô quan beân trong sôùm hôn nhieâu so vôùi nhöõng bieán ñoåi thoaùi hoùa ôû cô quan nghe. Tieáng oàn tröôùc heát aûnh höôûng xaáu tôùi traïng thaùi chöùc naêng cuûa heä thaàn kinh trung taâm, gaây öùc cheá ôû caùc trung taâm thaàn kinh, laøm giaûm söï chuù yù vaø giaûm khaû naêng laøm vieäc cuûa con ngöôøi, ñaëc bieät ñoái vôùi lao ñoäng trí oùc. Tieáng oàn maïnh thöôøng gaây ra beänh ñau ñaàu, choùng maët, caûm giaùc sôï haõi, böïc töùc voâ côù, traïng thaùi taâm thaàn khoâng oån ñònh. Luùc ñoù, bieän phaùt thuï ñoäng thöôøng söû duïng laø thuoác an thaàn. Ví duï, ôû Orly – thaønh phoá veä tinh cuûa Paris, caïnh moät saân bay côõ lôùn nhaát theá giôùi – soá löôïng thuoác an thaàn baùn ra haøng ngaøy gaáp 7 laàn ôû caùc nôi khaùc. Ñaëc bieät veà ban ñeâm, tieáng oàn thaønh phoá thöôøng phaù roái giaác nguû vaø söï nghó ngôi cuûa con ngöôøi. Caùc nghieân cöùu veà giaác nguû cho thaáy: -         Khi möùc oàn 30 – 35dBA, giaác nguû xaûy ra bình thöôøng, caàn coù 14 – 20 phuùt ñeå coù giaác nguû say vaø giaác nguû saâu chieám 82% thôøi gian nguû. Chuù yù raèng, giaác nguû saâu coù vai troø heát söùc quan troïng ñeå hoài phuïc söùc khoûe con ngöôøi. -         Khi möùc oàn 40dBA, giaác nguû ñaõ bò phaù roái roõ reät vaø khi möùc oàn 50dBA thôøi gian ñeå nguû say keùo daøi tôùi 1 giôø, thôøi gian cuûa giaác saâu giaûm coøn 60%. Tieáng oàn gaây aûnh höôûng xaáu ñeán heä thoáng thaàn kinh tim maïch. Möùc oàn 80 dBA laøm giaûm aùp suaát taâm thu, taêng aùp suaát taâm tröông, aùp suaát ñoäng maïch dao ñoäng tôùi 20 – 30mmHg, chu kyø tim keùo daøi, taàn soá nhòp tim haï thaáp. Taùc duïng lieân tuïc cuûa tieáng oàn laø nguyeân nhaân cuûa beänh loeùt, vieâm daï daøy do roái loaïn chöùc naêng cheá tieát vaø co boùp cuûa daï daøy. Tieáng oàn coù aûnh höôûng maïnh hôn ñoái vôùi treû em vaø ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò beänh thaàn kinh, beänh tim maïch, caùc beänh nhaân sau caùc ca moå naëng. Noù laøm giaûm hieäu quaû cuûa caùc quaù trình ñieàu trò vaø taêng thôøi gian löu laïi trong beänh vieän. Nhieàu nhaø nghieân xöùu khaúng ñònh, tieáng oàn trong caùc thaønh phoá lôùn ruùt ngaén tuoåi thoï cuûa con ngöôøi töø 10 ñeán 12 naêm. Tieáng oàn laøm giaûm söï taäp trung chuù yù khi laøm vieäc, gaây meät moûi, giaûm chaát löôïng coâng vieäc, taêng pheá phaåm vaø tai naïn lao ñoäng. Ngöôøi ta cuõng thaáy raèng quaù trình lao ñoäng caøng phöùc taïp, caøng caàn nhieàu taäp trung chuù yù thì tieáng oàn caøng laøm giaûm naêng suaát lao ñoäng. Theo caùc nghieân cöùu ôû nöôùc ngoaøi, trong moät soá coâng vieäc, naâng suaát lao ñoäng coù theå giaûm tôùi 40%, soá löôïng nhaàm laãn taêng leân 50%. Em seõ ñöa ra moät ví duï ñieån hình veà keát quaû ño söùc nghe cuûa coâng ty deät Nam Ñinh naêm 1998 nhö sau: Baûng 2.6: Phaân loaïi ñieác ngheà nghieäp theo möùc ñoä toån thöông cô theå (TTCT) ôû 54 beänh nhaân. % TTCT 10 11- 20 21- 35 Soá löôïng 14 17 23 Tyû leä % 25,9 31,5 42,6 Qua sang tuyeån 500 thôï deät ñaõ phaùt hieän 54 ngöôøi bò ñieác ngheà nghieäp töông öùng vôùi tyû leä 10,8%. Trong ñoù möùc toån thöông cô theå töø 21- 35% laø chuû yeáu (42,5%). Baûng 2.7: lieân quan ñeán möùc ñoä toån thöông cô theå theo tuoåi ñôøi ôû 54 beänh nhaân ñieác ngheà nghieäp. < 31 tuoåi 31- 40 tuoåi > 40 tuoåi Coäng < 11 0 13% 13% 26% 11- 20 0 14,8% 16,7% 31,5% 21-35 0 5,5% 37% 49,5% Coäng 0 33,3% 66,7% 100% Baûng 2.8: Lieân quan möùc ñoä toån thöông cô theå theo tuoåi ngheà ôû 54 beänh nhaân ñieác ngheà nghieäp % TTCT < 11 naêm 11- 20 naêm > 20 naêm Coäng < 10% 0 13% 13% 26% 11- 20% 0 14,8% 16,7% 31,5% 21- 35% 0 7,4% 35,1% 42,5% Coäng 0 35,2% 64,8% 100% Coâng nhaân bò ñieác ngheà nghieäp chuû yeáu laø ôû nhaèm tuoåi ñôøi treân 40 naêm vaø ôû nhaèm tuoåi ngheà treân 20 naêm. Baûng2.9: Phaân loaïi ñieác ngheà nghieäp theo chæ soá maát nghe trung bình ôû 54 beänh nhaân ñieác ngheà nghieäp. % TTCT Maát nghe trung bình tai phaûi Maát nghe trung bình tai traùi < 11 (n=14) 22,4 dB 23,4 dB 11- 20 (n=17) 30,9 dB 31,2 dB 21- 35 (n=23) 45 dB 48,1 dB Coäng (n=54) 34,7 dB 36,4 dB Chæ soá maát nghe trung bình cuûa 2 tai caùc tröôøng hôïp bò ñieác ngheà nghieäp chuû yeáu laø ñoái xöùng hoaøn toaøn, rieâng nhaèm tuoåi toån thöông cô theå 21- 35% laø ñoái xöùng gaàn hoaøn toaøn. Baûng 2.10: Keát luaän veà möùc oàn coù aûnh höôûng tôùi con ngöôøi. Möùc oàn (dB.A) 30 – 35 Khoâng aûnh höôûng ñeán giaác nguû 40 Aûnh höôûng ñeán giaác nguû. Ñieàu kieän laøm trí oùc toát 50 Phaù roái giaác nguû roõ reät. Ñieàu kieän toát cho sinh hoaït vaø nghó ngôi noùi chung 65 Quaáy roái coâng vieäc, sinh hoaït. Baét ñaàu coù aûnh höôûng xaáu veà taâm sinh lyù con ngöôøi 80 Chöa gaây aûnh höôûng xaáu tôùi tai khi tieáp xuùc laâu daøi. 85 Baét ñaàu gaây beänh naëng tai vaø beänh ñieác 100 Gaây toån thöông khoâng hoài phuïc cuûa tai 120 Gaây ñau tai. 150 Töùc khaéc gaây toån thöông thính giaùc  Vaø tieâu chuaån cho pheùp Baûng 2.11 : Giôùi haïn toái ña cho pheùp tieáng oàn khu vöïc coâng coäng vaø daân cö (dBA) STT KHU VÖÏC THÔØI GIAN 6h – 18h 18h – 22h 22h – 6h 1 Khu vöïc caàn ñaëc bieät yeân tónh: Beänh vieän, thö vieän, nhaø ñieàu döôõng, nhaø treû, tröôøng hoïc, nhaø thôø, chuøa chieàn 50 45 40 2 Khu daân cö, khaùch saïn, nhaø nghó, cô quan haønh chaùnh 60 55 50 3 Khu daân cö xen keõ trong khu vöïc thöông maïi, dòch vuï, saûn xuaát 75 70 50 Tuy TCVN coù ñöa ra nhöõng möùc oàn toái ña cho pheùp vaø hình thöùc xöû phaït nhöõng haønh vi vi phaïm nhöng chieàu höôùng giaûm thieåu tieáng oàn giao thoâng vaãn chöa ñöôïc quan taâm nhieàu. Tröôùc tình hình ñoù, caùc caù nhaân neân töï coù bieän phaùp rieâng ñeå haïn cheá tieáng oàn. Theo PGS.TS.Nguyeãn Thò Ngoïc Dinh ñaõ ñöa ra moät soá yù kieán vaø lôøi khuyeân nhö sau: Ngaên ngöøa suy giaûm söùc nghe do tieáng oàn- Caàn coù caùc chöông trình ngaên ngöøa vaø kieåm soaùt söï taùc haïi noùi chung taïi nôi laøm vieäc cuûa tieáng oàn. Caàn nhaän bieát söï nguy haïi cuûa tieáng oàn tröôùc khi coù trôû ngaïi khoù khaên khi nghe. Moät höôùng daãn cuûa Lieân minh chaâu AÂu ñoøi hoûi maùy moùc phaûi ñöôïc thieát keá vaø cheá taïo sao cho giaûm toái thieåu tieáng oàn phaùt ra. Caàn thoâng baùo veà tieáng oàn phaùt ra ôû maùy ñeå khaùch mua chaúng nhöõng choïn ñöôïc thieát bò ít gaây haïi nhaát maø coøn öôùc tính ñöôïc taùc ñoäng tieáng oàn nôi laøm vieäc, goùp phaàn leân keá hoaïch kieåm soaùt tieáng oàn.- Laøm cho moät quy trình coù sinh tieáng oàn yeân tónh bôùt ñi reû hôn 10 laàn so vôùi vieäc taïo ra moät taám chaén loïc tieáng oàn. Möùc ñoä oàn coù theå giaûm baèng caùch söû duïng thieát bò khoáng cheá tieáng oàn nhö thuøng truøm kín maùy, boä haáp thu aâm, boä giaûm thanh, caùc taám chaén aâm vaø baèng caùch söû duïng thieát bò baûo veä caù nhaân nhö bòt loã tai. - Nhöõng nôi chöa coù ñuû caùc phöông phaùp kyõ thuaät, vaãn coù theå giaûm höùng chòu tieáng oàn baèng caùch baûo veä söùc nghe vaø baèng vieäc quaûn lyù nhö haïn cheá thôøi gian phaûi vaøo nôi oàn... Trong caùc chöông trình kieåm soaùt tieáng oàn thì vieäc chuû yeáu laø giaùo duïc ñaøo taïo cuõng nhö kieåm tra ñònh kyø söùc nghe. Haõy khaéc phuïc tieáng oàn- Baèng caùc phöông tieän kyõ thuaät, giaûm toái thieåu tieáng oàn hoaëc nhieãm tieáng oàn ngay trong gia ñình mình, nhaát laø khi choïn mua nhöõng duïng cuï gia ñình veà ñieän vaø boá trí nôi ñeå maùy sao cho tieáng oàn ít nhaát, traùnh xa phoøng nguû.Trong nhaø, neân taïo nhieàu maàu xanh - hoa ñeå laøm giaûm ñi nhöõng caêng thaúng tinh thaàn. Bieän phaùp ngaên ngöøa tieáng oàn- Baûo veä söùc nghe: Bao goàm nuùt tai vaø che tai . Nhöõng vaät naøy coù theå laøm giaûm cöôøng ñoä cuûa aâm thanh.- Nuùt tai: Ñeå nuùt chaët oáng tai . Nuùt tai coù theå giaûm tieáng oàn 15-30 dB vaø phuï thuoäc vaøo möùc ñoä nuùt chaët oáng tai.- Che tai : coù theå che caû hai tai. Che tai phaûi vöøa vaën vaø buoäc chaët laøm sao cho aâm khoâng loït vaøo tai, coù theå giaûm tieáng oàn 15-30 dB phuï thuoäc vaøo chaát lieäu.- Nuùt tai vaø che tai coù theå duøng keát hôïp laøm giaûm tieáng oàn. Ñöôïc duøng trong tieáng noå vaø aâm thanh coù ñoä lôùn.- Boâng tai khoâng ñöôïc coi laø baûo veä tai. Boâng khoâng hieäu quaû khi nuùt tai, chæ coù theå giaûm tieáng oàn 5-7 dB.i Tieâu chuaån tieáng oàn Tieáng oàn laø moät trong nhöõng daïng oâ nhieãm moâi tröôøng raát coù haïi ñoái vôùi söùc khoûe cuûa con ngöôøi. Vôùi möùc oàn khoaûng 50 dBA ñaõ laøm suy giaûm hieäu suaát laøm vieäc, nhaát laø ñoái vôùi lao ñoäng trí oùc. Vôùi möùc oàn khoaûng 70 dBA ñaõ laøm taêng nhòp thôû vaø nhòp ñaäp cuûa tim, laøm taêng nhieät ñoä cô theå vaø taêng huyeát aùp, aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa daï daøy vaø giaûm höùng thuù lao ñoäng. Soáng vaø laøm vieäc trong moâi tröôøng coù möùc oàn khoaûng 90 dBA seõ bò meät moûi, maát nguû, bò toån thöông chöùc naêng cuûa thính giaùc, maát thaêng baèng cô theå vaø bò suy nhöôïc thaàn kinh. Vì vaäy, caàn phaûi coù tieâu chuaån tieáng oàn ñeå laøm cô sôû phaùp lyù kieåm soaùt vaø khoáng cheá oâ nhieãm tieáng oàn, baûo veä ñieàu kieän laøm vieäc vaø söùc khoûe cuûa coäng ñoàng. Tieâu chuaån veà tieáng oàn thöôøng coù 3 loaïi: Möùc oàn toái ña cho pheùp ñoái vôùi nguoàn oàn Möùc oàn toái ña cho pheùp ñoái vôùi khu coâng coäng vaø daân cö Möùc oàn toái ña cho pheùp ôû trong coâng trình Tieâu chuaån veà möùc oàn toái ña cho pheùp ñoái vôùi caùc nguoàn oàn Nguoàn oàn thöôøng laø tieáng oàn cuûa caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi, tieáng oàn cuûa caùc maùy moùc, thieát bò. Tieâu chuaån naøy duøng ñeå kieåm soaùt möùc oàn do töøng phöông tieän giao thoâng (xe) hay töøng thieát bò, maùy moùc gaây ra. Baûng 2.12 giôùi thieäu tieâu chuaån TCVN 5948 – 1995 cho möùc oàn toái ña cho pheùp ñoái vôùi caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi ñöôøng boä ñeå minh hoïa. Baûng 2.12: Möùc oàn toái ña cho pheùp ñoái vôùi tieáng oàn phöông tieän giao thoâng ñöôøng boä TT Teân phöông tieän vaän taûi Möùc oàn toái ña (dBA) 1 Xe maùy ñeán 125 cm3 80 2 Xe maùy treân 125 cm3 85 3 Xe maùy 3 baùnh 85 4 Xe oâtoâ con, xe taxi, xe khaùch ñeán 12 choã ngoài 80 5 Xe khaùch treân 12 choãngoài 85 6 Xe taûi ñeán 3,5 taán 85 7 Xe taûi treân 3,5 taán 87 8 Xe taûi coâng suaát treân 150 kW 88 9 Maùy keùo, xe uûi ñaát, xe taûi ñaëc bieät lôùn 90 Chuù thích: Phöông phaùp ño möùc oàn phaùt ra cuûa phöông tieän giao thoâng vaän taûi ñöôøng boä ñöôïc quy ñònh trong TCVN töông öùng Tieâu chuaån veà möùc oàn toái ña cho pheùp ôû caùc khu vöïc coâng coäng vaø daân cö Tieáng oàn ôû ñaây laø tieáng oàn toång coäng cuûa moïi nguoàn oàn do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi veà giao thoâng vaän taûi, saûn xuaát, dòch vuï, vui chôi giaûi trí … gaây ra taùc ñoäng ñeán caùc khu coâng coäng vaø daân cö xung quanh. Tieâu chuaån naøy thöôøng duøng ñeå kieåm soaùt vaø ñaùnh giaù taùc ñoäng tieáng oàn cuûa caøc doøng xe giao thoâng vaän taûi ñöôøng boä, ñöôøng saét, hoaït ñoäng cuûa saân bay, tuyeán maùy bay leân xuoáng vaø hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø maùy, xí nghieäp ñoái vôùi caùc khu coâng coäng vaø daân cö xung quanh. Baûng 2.13 döôùi ñaây giôùi thieäu tieâu chuaån TCVN 5949 – 1995 veà möùc oàn giôùi haïn toái ña cho pheùp ñoái vôùi khu vöïc coâng coäng vaø daân cö ñeå minh hoïa. Baûng 2.13: Giôùi haïn toái ña cho pheùp ñoái vôùi khu vöïc coâng coäng daân cö ( theo möùc oàn töông ñöông), dBA STT KHU VÖÏC THÔØI GIAN 6h – 18h 18h – 22h 22h – 6h 1 Khu vöïc caàn ñaëc bieät yeân tónh: Beänh vieän, thö vieän, nhaø ñieàu döôõng, nhaø treû, tröôøng hoïc 50 45 40 2 Khu daân cö, khaùch saïn, nhaø nghó, cô quan haønh chaùnh… 60 55 45 3 Khu vöïc thöông maïi, dòch vuï 70 70 50 4 Khu saûn xuaát naèm xe keõ trong khu daân cö 75 70 50 Tieâu chuaån möùc oàn ôû beân trong coâng trình Tieâu chuaån möùc oàn cho pheùp ôû beân trong coâng trình laø giôùi haïn toái ña cho pheùp möùc oàn ôû beân trong nhaø do caùc nguoàn oàn xung quanh truyeàn qua keát caáu bao che vaøo nhaø gaây ra. Tuøy theo coâng naêng cuûa coâng trình maø coù giôùi haïn toái ña cho pheùp möùc oàn khaùc nhau. Caùc giôùi haïn toái ña cho pheùp möùc oàn naøy coù theå ñöôïc xaùc ñònh laø möùc oàn töông ñöông (dB A) hay möùc oàn aùp löïc aâm ôû caùc daûi oác ta vôùi taàn soá trung bình laø 63, 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000 vaø 8000Hz. Baûng 2.14 giôùi thieäu tieâu chuaån möùc oàn toái ña cho pheùp trong moät soá coâng trình daân duïng ñeå minh hoïa. Baûng 2.14: Möùc oàn cho pheùp trong nhaø Trong coâng trình Thôøi gian trong ngaøy Möùc oàn töông ñöông (dB A) Möùc aùp aâm (Hz) ôû caùc daûi oácta (dB) 63 125 250 500 1000 2000 4000 8000 Beänh vieän, vieän ñieàu döôõng 7 – 23 23 - 7 35 25 59 51 48 39 40 31 34 24 30 20 27 17 25 14 23 13 Nhaø ôû 7 - 23 23 - 7 40 40 63 55 52 44 45 35 39 29 35 25 32 22 30 20 28 18 Khaùch saïn, kyù tuùc xaù 7 – 23 23 - 7 45 35 67 59 57 48 48 40 44 34 40 30 37 27 35 25 33 23 Nhaø treû 7 - 23 23 - 7 40 30 63 55 52 44 45 35 39 29 35 25 32 22 30 20 28 18 Chöông 3 NHÖÕNG GHI NHAÄN VAØ BAØN LUAÄN BAN ÑAÀU Löïa choïn soá ñieåm ño Moät ñöôøng naøo trong thaønh phoá cuõng coù nhieàu ñoaïn ñöôøng coù caáu truùc vaø hieän traïng khaùc nhau, caên cöù vaøo ñieàu naøy maø chuùng ta choïn ra nhöõng ñieåm ño ñeå taïo ra nhieàu keát quaû vôùi nhieàu tröôøng hôïp. Ñöôøng Ñieän Bieân Phuû ñoaïn ñaàu ( töø voøng xoay Ñieän Bieân Phuû, Leâ Hoàng Phong vaø Ngoâ Gia Töï ) ñeán ngaõ tö Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Tieân Hoaøng thì coù ñaëc ñieåm laø ñöôøng moät chieàu, hai beân laø nhaø cöûa, coù beà roäng ñöôøng laø 10.5m, væa heø laø 6.6m vaø coù ba laøn ñöôøng. Coøn ñòa ñieåm thöù hai maø chuùng ta ño laø ngaõ tö Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Tieân Hoaøng vì ñoaïn naøy laø ñoaïn ñöôøng hai chieàu, coù con löôn laøm baèng beâtoâng, beà roäng ñöôøng cuûa moät beân laø 11m, væa heø chæ coù 1.65m, coù nhieàu laøn ñöôøng vaø khoâng coù caây xanh. Cuõng nhö vaäy, ñòa ñieåm thöù ba laø ñoaïn caàu Ñieän Bieân Phuû vaø ngaõ tö Haøng Xanh, ñoaïn naøy coù nhieàu caây xanh, caùc con löôn laøm baèng caây xanh, coù beà roäng laø 20.5m vaø væa heø laø 5.5m. Vaø ñòa ñieåm cuoái cuøng laø ñoaïn caàu Saøi Goøn vì ñoaïn naøy khoâng gian troáng lôùn, coù caàu vöôït, xe taûi löu thoâng nhieàu. Cuõng töông töï ñöôøng Ba Thaùng Hai, chuùng ta cuõng chia ra nhieàu ñoaïn khaùc nhau ñeå ño. Ôû ñöôøng naøy vì chuùng khoâng khaùc bieät nhieàu, suoát chieàu daøi ñöôøng laø ñöôøng hai chieàu, coù con löôn laøm baèng saét, beà roäng ñöôøng laø 13.8m vaø væa heø moãi beân laø 4.4m. Töø ñoù chuùng ta cuõng chia ra ba ñieåm ñeå ño, ñòa ñieåm ñaàu tieân laø ñoaïn ngaõ tö Ba Thaùng Hai vaø Cao Thaéng (con löôn laøm baèng beâtoâng, thöôøng keït xe vaøo nhöõng giôø cao ñieåm), ñòa ñieåm thöù hai laø ñoaïn ngaõ tö Ba Thaùng Hai vaø Leâ Ñaïi Haønh (con löôn laøm baèng saét, thöôøng keït xe) vaø ñòa ñieåm cuoái cuøng laø ngaõ naêm Ba Thaùng Hai, Lyù Thaùi Toå vaø Nguyeãn Tri Phöông ( coù khoâng gian troáng, thöôøng keït xe) Chính ñieàu khaùc bieät naøy chuùng ta seõ coù nhieàu soá lieäu ôû nhöõng nôi coù ñòa hình khaùc nhau, daãn ñeán chuùng ta thaáy ñöôïc tính khaû thi vôùi nhöõng quy hoaïch ñöôøng giao thoâng hay kieán nghò trong vieäc quaûn lyù vieäc quy hoaïch giao thoâng ñeå giaûm tieáng oàn trong thaønh phoá. Coù toång coäng 40 con ñöôøng ñöôïc ño trong thaønh phoá Hoà Chí Minh, laø caùc ñöôøng giao thoâng lôùn, coù löu löôïng xe vaø tieáng oàn lôùn. Maëc duø, ñeà taøi chæ ñeà caäp ñeán tieáng oàn cuûa ñöôøng Ñieän Bieân Phuû vaø Ba Thaùng Hai nhöng chuùng ta caàn phaûi ño theâm caùc con ñöôøng khaùc ñeå coù moät caùch nhìn nhaän mang tính chaát toång quan veà tieáng oàn trong thaønh phoá Hoà Chí Minh. Khi ño tieáng oàn cuûa moät ñöôøng vôùi nhieàu ñòa ñieåm khaùc nhau, seõ coù theâm nhieàu thoâng tin chi tieát hôn veà tieáng oàn do giao thoâng. Cô sôû löïa choïn giôø ño Taïi sao chuùng ta laïi phaûi ño ñaïc vaøo nhöõng giôø naøy maø khoâng ño vaøo giôø khaùc? Thaät ra neáu chuùng ta coù ñöôïc soá lieäu cuûa nguyeân moät ngaøy ñeâm thì baøi luaän vaên seõ hay hôn nhöng vì ñieàu kieän khoâng cho pheùp neân em chæ choïn vaøi giôø trong ngaøy ñeå ño tieáng oàn. Trong moät ngaøy ñeâm thì giôø maø tieáng oàn lôùn nhaát laø vaøo nhöõng giôø ñi laøm vaø giôø ñi laøm veà, giôø tan ca cuûa caùn boä coâng nhaân vieân vaø tan hoïc cuûa hoïc sinh. Luùc naøy löu löôïng xe raát lôùn laøm tieáng oàn taêng leân, gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoûe vaø sinh hoaït cuûa ngöôøi daân. Thôøi gian töø 7h – 9h vaø 15h30 – 18h laø giôø cao ñieåm, laø thôøi ñieåm oàn nhaát trong ngaøy. Vaøo nhöõng giôø naøy löu löôïng xe raát lôùn seõ phaûn aùnh roõ neùt tieáng oàn do giao thoâng trong thaønh phoá. Taïi moät ñieåm ño, cöù 5 phuùt thì ño moät laàn, moãi laàn ño 1 phuùt, sau ñoù laáy soá lieäu trung bình cho moãi laàn ño. Sau khi ño caùch ñöôøng 1.5meùt, ño taïi ñieåm ñoù nhöng ño caùch töôøng nhaø 1.5meùt. Ñoái vôùi ñöôøng Ñieän Bieân Phuû vaø Ba Thaùng Hai, moãi ñòa ñieåm ñöôïc ño moät ngaøy, ño töø ngaøy 23/10/2006 ñeán 29/10/2006. Ño töø 7h – 9h vaø 15h30 – 18h Caùc ñöôøng coøn laïi thì ñöôïc ño töø ngaøy 20/06/2006. Moãi ngaøy ño moät ñöôøng, ño töø 7h ñeán 11h30 vaø töø 2h ñeán 7h30. Keát quaû ño Ñöôøng Ñieän Bieân Phuû Keát quaû ño naêm 1997 cuûa Kyõ sö Nguyeãn Chí Taøi vaø coäng söï Sô ñoà 3.1:Bieåu ñoà tieáng oàn naêm 1997 Qua bieåu ñoà tieáng oàn naêm 1997, tieáng oàn taêng töø 79 – 82.5dB A theo thôøi gian töø 7 giôø ñeán 10 giôø, khoaûng 10 giôø ñeán 15 giôø thì möùc oàn giaûm daàn ñeán 75dB A vaø töø 16 giôø ñeán 18 giôø möùc oàn laïi taêng leân khoaûng 80.2dB A. Möùc oàn dao ñoäng nhö vaäy laø vì ñaây laø thôøi gian maø moïi ngöôøi baét ñaàu ñi laøm vaø laø giôø ñi laøm veà neân löôïng xe chaïy treân ñöôøng raát lôùn. Khoaûng thôøi gian töø 22h – 6h saùng hoâm sau möùc oàn chæ khoaûng 72 – 73dB A, thôøi gian naøy laø thôøi gian yeân tónh nhaát trong moät ngaøy ñeâm (thôøi gian nghó ngôi cuûa ngöôøi daân). b) Keát quaû naêm 2002 Ñòa ñieåm: Ñoaïn ñöôøng Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh T1ieân Hoaøng Ñoaïn ngaõ tö Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Tieân Hoaøng vaøo naêm 2002 ñaõ ñöôïc caùc chuyeân gia ño vaøo 7 giôø, 10 giôø vaø 15 giôø. Cöù ba ngaøy ño moät laàn, cuoái thaùng laáy keát quaû trung bình. Cuoái naêm ñöôïc soá lieäu trung bình cuûa moãi thaùng dao ñoäng 83.22 – 84.33dB A (vöôït tieâu chuaån cho pheùp). Theo keát quaû cuûa naêm 1997 vaø naêm 2002, chuùng ta thaáy ñoaïn ngaõ tö Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Tieân Hoaøng laø ñoaïn coù möùc oàn cao, sau 5mnaêm tieáng oàn taêng theâm 1.2dB A. Möùc oàn cuûa giao thoâng ngaøy caøng taêng nhö vaäy seõ gaây aûnh höôûng raát lôùn ñeán söùc khoûe cuûa ngöôøi daân ôû ñoâ thò. c) Keát quaû ño naêm 2006 Ñòa ñieåm 1 : Ñieän Bieân Phuû vaø voøng xoay Ngoâ Gia Töï, Leâ Hoàng Phong Beà roäng ñöôøng: 10.5 meùt Beà roäng væa heø: Moät beân laø 6.6 meùt vaø moät beân laø 3.3 meùt Ñaëc ñieåm hai beân ñöôøng: Laø ñöôøng moät chieàu, khoâng coù con löôn, coù ba laøn ñöôøng daønh cho xe chaïy, coù caây xanh moät beân ñöôøng nhöng troàng thöa thôùt. Sô ñoà tieáng oàn Ñöôøng Ñieän Bieân Phuû naêm 2006 Ño tieáng oàn caùch ñöôøng 1.5 meùt, tieáng oàn luoân ôû möùc treân 76dB A, nhöng vôùi khoaûng caùch laø 5.1 meùt maø ñaõ laøm tieáng oàn giaûm ñi raát nhieàu. Neáu chæ coù tieáng oàn do oáng xaõ khoùi thì tieáng oàn dao ñoäng döôùi 76dB A ( khoâng ñaït tieâu chuaån Vieät Nam), nhöng vôùi khoaûng caùch ñoù maø coù theâm nhaán coøi xe thì tieáng oàn cuõng khoâng giaûm ñöôïc bao nhieâu. Tieáng coøi xe ñaõ goùp moät phaàn ñaùng keå trong tieáng oàn thaønh phoá. Ñòa ñieåm 2: Ngaõ tö Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Tieân Hoaøng Beà roäng ñöôøng: 21.45 meùt Beà roäng væa heø: 1.65 meùt Ñaëc ñieåm hai beân ñöôøng: laø ñoaïn ñöôøng hai chieàu, coù con löôn baèng beâtoâng, hai beân laø nhaø cöûa, khoâng coù caây xanh, coù boán laøn ñöôøng daønh cho xe nhö sau: Xe du lòch Xe taûi Xe hai, ba baùnh Xe thoâ sô Xe khaùch Xe gaén maùy Nhö ñaõ noùi ôû phaàn keát quaû naêm 2002, möùc oàn vaøo naêm 2006 ôû ñoaïn ngaõ tö Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Tieân Hoaøng dao ñoäng töø 76 – 85dB A. Ñoaïn ñöôøng naøy khaùc vôùi ñòa ñieåm 1, coù beà roäng ñöôøng raát lôùn nhöng væa heø nhoû, löu löôïng xe nhieàu (7560 – 15000 xe) neân tieáng oàn ôû ñoaïn naøy vöôït nhieàu laàn ñoái vôùi tieâu chuaån. Ñoaïn ñöôøng naøy laø ñöôøng hai chieàu, coù con löôn nhöng laøm baèng beâtoâng neân tieáng oàn caøng lôùn (do phaûn xaï cuûa caùc böùc töôøng beâtoâng). Tieáng oàn dao ñoäng treân 80dB vaø khi coù nhaán coøi xe tieáng oàn leân ñeán 110 laø chuyeän bình thöôøng. Hình aûnh beân ñaõ cho chuùng ta thaáy ñoaïn ngaõ tö Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Tieân Hoaøng khoâng coù nhöõng nhöõng quy hoaïch hay bieän phaùp ñeå giaûm oàn. Neáu coù bieän phaùp choáng oàn thích hôïp thì möùc oàn nôi naøy seõ giaûm hôn hieän taïi. ÔÛ Vieät Nam, lónh vöïc tieáng oàn ñaõ ñöôïc quan taâm töø nhöõng naêm cuoái cuûa thaäp nieân 90 nhöng ñeán nay vieäc giaûm thieåu tieáng oàn vaãn chöa ñöôïc quan taâm nhieàu. Baûng döôùi seõ cho chuùng ta thaáy ñoä oàn cuûa giao thoâng qua caùc naêm 1997, naêm 2002 vaø naêm 2006 cuûa ñöôøng Ñieän Bieân Phuû taïi ngaõ tö Ñinh Tieân Hoaøng. Baûng 3.1: Theå hieän tieáng oàn cuûa ñöôøng Ñieän Bieân Phuû qua caùc naêm Naêm 1997 Naêm 2002 Naêm 2006 79.5 84.10 80.03 80.5 84.33 78.75 80.7 84.12 80.72 82.5 84.22 79.10 79.7 84.23 80.75 79.3 83.31 77.58 77.4 83.40 82.78 76.9 83.52 91.10 78.0 83.45 78.38 75.5 83.83 81.50 79.2 83.95 78.07 80.2 83.22 81.93 Ñòa ñieåm 3 : Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Boä Lónh Beà roäng ñöôøng: laø 40.7 meùt Beà roäng væa heø: laø 5.5 meùt Ñaëc ñieåm hai beân ñöôøng: hai beân ñöôøng coù nhaø cöûa, coù troàng caây xanh treân væa heø, con löôn ôû giöõa caùc luoàn xe coù troàng caây xanh nhöng caùc caây troàng thöa thôùt. Laøn ñöôøng daønh cho xe hai baùnh thaáp hôn laøn ñöôøng daønh cho xe boán baùnh vaø xe taûi. Beân trong coù ba laøn ñöôøng, coøn ôû giöõa thì coù boán laøn ñöôøng daønh cho xe hôi vaø xe taûi. Sô ñoà tieáng oàn naêm 2006 Ñoaïn ñöôøng töø Ngaõ tö Haøng Xanh vaø Ñieän Bieân Phuû coù nhieàu ñieàu khaùc bieät nhaát. Coù caùc daõy caây xanh laøm thaønh con löôn, coù beà roäng ñöôøng, væa heø lôùn vaø maët ñöôøng baèng phaúng. Do maët ñöôøng baèng phaúng, khoâng coù bò oå gaø neân tieáng oàn cuûa xe boán baùnh phaàn lôùn laø do ma saùt giöõa baùnh xe vaø maët ñöôøng, tieáng oàn cuûa ñoäng cô xe töông ñoái nhoû (vì tieáng oàn xe hai baùnh chieám öu theá hôn). Xe hai baùnh vì coù löu löôïng xe nhieâu 14040 – 20520 Ñoaïn ñöôøng töø Ngaõ tö Haøng Xanh vaø Ñieän Bieân Phuû coù nhieàu ñieàu khaùc bieät nhaát. Coù caùc daõy caây xanh laøm thaønh con löôn, coù beà roäng ñöôøng, væa heø lôùn vaø maët ñöôøng baèng phaúng. Do maët ñöôøng baèng phaúng, khoâng coù bò oå gaø neân tieáng oàn cuûa xe boán baùnh phaàn lôùn laø do ma saùt giöõa baùnh xe vaø maët ñöôøng, tieáng oàn cuûa ñoäng cô xe töông ñoái nhoû (vì tieáng oàn xe hai baùnh chieám öu theá hôn). Xe hai baùnh vì coù löu löôïng xe nhieâu 14040 – 20520 xe/h neân tieáng oàn dao ñoäng töø 78dB ñeán 83dB. Hai beân ñöôøng coù nhieàu caây xanh nhöng khoâng troàng thaønh moät daûi neân chæ coù coâng duïng myõ quan, khoâng coù taùc duïng nhieàu trong ngaên phaûn xaï vaø Ñieän Bieân Phuû - ngaõ tö Haøng Xanh chaén tieáng oàn. Maët khaùc, ñoaïn ñöôøng naøy coù coù moät ñieàu khaùc bieät nöõa laø maët ñöôøng cuûa xe boán baùnh vaø xe taûi cao hôn maët ñöôøng daønh cho xe hai baùnh vaø neàn nhaø (hình beân). Nhö vaäy, khoâng toát cho vieäc giaûm tieáng oàn. Theo quy taéc, maët ñöôøng phaûi laøm thaáp hôn neân nhaø vaø coù daûy caây xanh hai beân ñöôøng seõ laøm thaønh moät böùc töôøng chaén aâm nhöng ñoaïn naøy laïi laøm ngöôïc laïi vôùi quy taéc choáng oàn. Vì ñoaïn ñöôøng naøy raát thuaän lôïi cho vieäc giaûm tieáng oàn giao thoâng neân caàn quan taâm ñeán bieän phaùp giaûm oàn hôn ñeå coù ñöôïc moät keát quaû nhö yù. Ñòa ñieåm 4: Ñieän Bieân Phuû vaø caàu Saøi Goøn Beà roäng ñöôøng: laø 40.7 meùt Beà roäng væa heø: laø 5.5 meùt Ñaëc ñieåm hai beân ñöôøng: coù troàng caây xanh treân væa heø, con löôn laøm baèng beâtoâng. Beân trong coù ba laøn ñöôøng, coøn ôû giöõa thì coù boán laøn ñöôøng daønh cho xe hôi vaø xe taûi. Ñoaïn ñöôøng Ñieän Bieân Phuû vaø caàu Saøi Goøn thì nhaø cöûa xa ñöôøng, khoâng gian troáng nhieàu neân tieáng oàn so vôùi caùc ñoaïn khaùc khoâng lôùn laém, chæ coù thôøi gian töø 8h ñeán 11h laø möùc oàn leân 85dB. Khoaûng hôn 9 giôø xe taûi vaøo thaønh phoá nhieàu, tieáng oàn chuû yeáu laø do xe taûi bò xoùc vaø tieáng oàn ñoäng cô xe. Caùc loaïi xe taûi söû duïng ña phaàn laø coøi hôi neân khi xe nhaán coøi, aâm thanh cuûa coøi xe vang raát to, khoâng nhöõng theá coù xe söû duïng coøi ñoâi hay coøi ba laøm aâm thanh to vaø vang xa hôn. Vì ôû ñoaïn ñöôøng naøy khoâng coù nhöõng daõy caây xanh hay töôøng chaén tieáng oàn neân tieáng oàn ñeán nhaø daân vaãn lôùn. Ñöôøng Ba Thaùng Hai Beà roäng ñöôøng: laø 13.75 meùt Beà roäng væa heø: laø 4.4 meùt Ñaëc ñieåm: Laø ñöôøng hai chieàu, hai beân coù troàng caây xanh to cao, coù con löôn laøm baèng beâtoâng vaø laøm baèng saét. Ñòa ñieåm : Ñòa ñieåm 1: Ñòa ñieåm ngaõ tö Ba Thaùng Hai vaø Cao Thaéng laø ñoaïn ñöôøng hai chieàu, coù con löôn laøm baèng beâtoâng, hai beân væa heø heïp, beà roäng ñöôøng nhoû neân hay bò keït xe. Do ñoù, tieáng oàn ñoaïn ñöôøng naøy raát cao, dao ñoäng töø 81 – 84 dB A vaøo khoaûng thôøi gian töø 16 giôø ñeán 18 giôø. Ñaây laø ñoaïn ñöôøng ít coù xe taûi hôn so vôùi ñöôøng Ñieän Bieân Phuû nhöng möùc oàn raát cao. Vì hai beân ñöôøng coù nhieàu nhaø cöûa vaø con löôn laøm baèng beâtoâng cuøng vôùi khoâng gian heïp neân tieáng oàn phaûn xaï qua laïi gaây neân nhöõng aâm vang. Ñòa ñieåm 2 Trong ñoù: h: thôøi gian ño (giôø) Ngaõ tö Ba Thaùng Hai vaø Leâ Ñaïi Haønh ít bò keït xe hôn ñòa ñieåm 1 ôû treân nhöng vôùi khoaûng caùch veä sinh 3 meùt thì tieáng oàn giaûm khoâng ñaùng keå. Con löôn laøm baèng saét, khoâng coù daûy caây xanh, khoâng coù nhöõng bieän phaùp giaûm oàn, maët ñöôøng khoâng baèng phaúng neân tieáng oàn moät phaàn do coâng ngheä kyõ thuaät laøm ñöôøng. Vì khi maët ñöôøng baèng phaúng hay ñöôïc laøm töø moät coâng ngheä - kyõ thuaät ñeå choáng oàn thì caùc xe ít bò xoùc vaø ít döøng xe khi gaëp oå gaø. Ñoù laø chöa keå khi xe hai baùnh nhaán coøi, möùc oàn vaãn leân ñeán 84dB A. Tieáng oàn vaãn dao ñoäng 78 – 84dB A trong suoát töø 7 giôø ñeán 19 giôø. Ñòa ñieåm 3: Ñòa ñieåm 3 cuûa ñöôøng Ba Thaùng Hai laø ngaõ naêm Nguyeãn Tri Phöông, Lyù Thaùi Toå vaø Ba Thaùng Hai. Taïi ngaõ naêm naøy vaøo buoåi saùng thì ít bò keït xe nhöng vaøo 17 giôø ñeán 19 giôø thöôøng bò keït xe, caùc xe thi nhau nhaán coøi gaây oàn raát lôùn. Vôùi khoaûng caùch nguoàn oàn 1.5 meùt, möùc oàn dao ñoäng töø 79 – 85dB A nhöng ôû 4.4 meùt thì tieáng oàn ñaõ giaûm moät vaøi ñeâxiben. Maët daàu, tieáng oàn vaãn coøn vöôït möùc tieâu chuaån cho pheùp nhöng luùc naøy tieáng oàn chæ dao ñoäng döôùi 80dB, ñaõ giaûm ñöôïc 2 – 3dB A. Neáu chuùng ta keát hôïp nhieàu phöông phaùp giaûm oàn thì tieáng oàn seõ giaûm nhieàu hôn. Caùc truïc giao thoâng khaùc Theo nghieân cöùu cuûa Boä giao thoâng thaønh phoá Hoà Chí Minh, moät trong nhöõng ñöôøng thöôøng xuyeân bò keït xe vaøo nhöõng giôø cao ñieåm laø ñöôøng Tröôøng Trinh (gaàn ngaõ tö Baûy Hieàn) . Qua ño ñaïc töø 16 giôø ñeán 18 giôø cho thaáy möùc oàn cuûa ñöôøng Tröôøng Trinh khoâng naèm döôùi 80dB A. Do ñoaïn gaàn ngaõ tö Baûy Hieàn laø ñoaïn ñöôøng moät chieàu neân löôïng xe cuûa hai ñöôøng Tröôøng Trinh vaø ñöôøng Xuaân Hoàng chaïy vaøo raát lôùn. Ñöôøng thöôøng bò keït xe thöù hai laø ñöôøng Caùch Maïng Thaùng Taùm. Cuõng gioáng ñöôøng Tröôøng Trinh, ñöôøng Caùch Maïng Thaùng Taùm coù möùc oàn khoâng döôùi 80 dB A. Xe löu thoâng vaøo ñöôøng naøy ña phaàn laø xe du lòch, xe hai baùnh. Maët ñöôøng coù nhieàu ñoaïn bò oå gaø, chaép vaù gaây khoù khaên vieäc ñi laïi cuûa ngöôøi daân cuõng nhö laøm taêng tieáng oàn Ñöôøng moät chieàu maø hay keït xe nhaát laø ñöôøng Voõ Thò Saùu quaän 3, ñöôøng naøy chæ coù xe buyùt, xe du lòch vaø xe hai baùnh löu thoâng vaøo nhöõng giôø cao ñieåm nhöng tieáng oàn cuõng khoâng naèm ngoaøi danh saùch caùc ñöôøng thöôøng keït xe vaøo giôø cao ñieåm vaø möùc oàn cao. Ñöôøng Toân Ñöùc thaéng laø ñöôøng hai chieàu, beà roäng ñöôøng nhoû neân tieáng oàn raát lôùn, trung bình 79dB A. So vôùi ñöôøng Ñieän Bieân Phuû ñöôøng Toân Ñöùc Thaéng coù löôïng xe ít hôn, beà roäng ñöôøng nhoû hôn, ñoaïn ñöôøng töø ngaõ ba Nguyeãn Hueä vaø Toân Ñöùc Thaéng ñeán ngaõ ba Toân Ñöùc Thaéng vaø Nguyeãn Höõu Caûnh coù löôïng xe taûi lôùn, tieáng oàn ñoäng cô xe vaø ñoä rung cuûa caùc boä phaän xe gaây oàn laø chuû yeáu neân tieáng oàn vaãn ôû möùc cao. Khaùc vôùi nhöõng ñöôøng treân, ñöôøng Nguyeãn Höõu Caûnh khoâng coù lieät keâ vaøo danh saùch bò keït xe. So vôùi tieáng oàn thì möùc oàn ôû ñöôøng Nguyeãn Höõu Caûnh thaáp hôn so vôùi ñöôøng Tröôøng Trinh hay Caùch Maïng Thaùng Taùm vì ñoaïn ñöôøng naøy coù beà roäng ñöôøng lôùn, phaàn luoàng xe taûi, xe du lòch vaø xe hai baùnh roõ reät, ít ngaõ tö hay ngaõ ba neân caùc xe chaïy vôùi toác ñoä nhanh hôn, haïn cheá vieäc döøng xe. Tuy nhieân ñöôøng Nguyeãn Höõu Caûnh coù nhieâu xe taûi löu thoâng neân tieáng oàn vaãn cao ( treân 75dB A) do tieáng ñoäng cô xe lôùn, ñöôøng coù nhieàu choå cao thaáp laøm xe bò xoùc gaây ra aâm thanh va chaïm cuûa caùc boä phaän xe. Tieáng oàn vaø löu löôïng xe qua caùc naêm Theo keát quaû ñieàu tra daân soá treân ñòa baøn TP.HCM ngaøy 1/10/2004, daân soá thöôøng truù treân ñòa baøn thaønh phoá laø 6.117.251 ngöôøi chieám 7% daân soá caû nöôùc. Trong ñoù, daân soá cuûa 19 quaän laø 5.140.412 ngöôøi chieám 84,03% daân soá thaønh phoá vaø daân soá cuûa 5 huyeän ngoaïi thaønh laø 976.839 ngöôøi, chieám 15,97%. Maät ñoä daân soá cuûa thaønh phoá hieän nay 2.920 ngöôøi/km2 taêng 21,4% so vôùi maät ñoä daân soá thaønh phoá naêm 1999. Trung bình töø naêm 1999 ñeán naêm 2004 toác ñoä taêng daân soá bình quaân taïi thaønh phoá laø 3,6%. Toác ñoä taêng daân soá laàn naøy cao hôn haún so vôùi caùc kyø ñieàu tra tröôùc. Möùc taêng daân soá thôøi kyø 1999 - 2004 baèng möùc taêng daân soá trong 10 naêm töø 1989 ñeán 1999 vaø xaáp xæ baèng 2 laàn möùc taêng daân soá trong 10 naêm töø 1979 -1989. Theo quy hoaïch ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät (Quyeát ñònh 123/1998/QÑ-TTg) ñeán naêm 2010 vaø laâu daøi, quy m daân soá thaønh phoá khoaûng 10 trieäu ngöôøi, trong ñoù khu vöïc noäi thaønh khoaûng 6 trieäu ngöôøi. Baûng 3.2: Daân soá cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh qua caùc naêm 01-10 -1979 01- 04 -1989 01- 04 -1999 01-10 -2004 Toaøn thaønh 3.419.978 3.988.124 5.037.155 6.117.251 1. Caùc quaän 2.842.946 3.319.942 4.124.287 5.140.412 Quaän 1 254.468 256.367 226.736 198.032 Quaän 2 57.793 71.403 102.001 125.136 Quaän 3 245.253 242.852 222.446 201.122 Quaän 4 141.748 182.867 192.007 180.548 Quaän 5 192.081 217.207 209.639 170.367 Quaän 6 175.789 216.804 253.166 241.379 Quaän 7 56.482 66.511 111.828 159.490 Quaän 8 213.470 258.839 328.686 360.722 Quaän 9 94.874 107.856 148.582 202.948 Quaän 10 233.208 233.355 239.927 235.231 Quaän 11 199.302 228.938 238.074 224.785 Quaän 12 93.108 109.784 168.379 290.129 Quaän Goø Vaáp 127.934 165.158 308.816 425.083 Quaän Taân Bình 264.315 339.245 578.801 397.569 Quaän Taân Phuù 366.399 Quaän Bình Thaïnh 249.640 326.441 402.045 423.896 Quaän Phuù Nhuaän 144.387 173.578 183.763 175.293 Quaän Thuû Ñöùc 99.094 122.737 209.391 336.571 Quaän Bình Taân 398.712 2. Caùc huyeän 577.032 668.182 912.868 976.839 Huyeän Cuû Chi 204.298 217.732 254.803 288.279 Huyeän Hoùc Moân 127.610 138.131 204.270 245.381 Huyeän Bình Chaùnh 164.935 204.524 332.089 304.168 Huyeän Nhaø Beø 40.968 57.739 63.149 72.740 Huyeän Caàn Giôø 39.221 50.056 28.557 66.271 Cuøng vôùi taêng daân soá cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh laø löu löôïng xe cuõng taêng moät löôïng lôùn. Baûng döôùi seõ cho chuùng ta thaáy ñöôïc löôïng xe löu thoâng qua caùc con ñöôøng cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh taêng leân qua caùc naêm. Baûng 3.3: Löu löôïng xe cuûa caùc truïc ñöôøng giao thoâng khaùc qua caùc naêm Teân ñöôøng 1986 1990 1994 1995 Soá xe/h Soá xe/h Soá xe/h Soá xe/h Leâ Vaên Syõ 9618 9806 Caàn Giuoäc 5.816 6820 7230 7520 Lyù Chính Thaéng 3.892 5652 7212 7305 Höông Loä 14 4.315 5620 6862 7028 Nguyeãn Ñình Chieûu 4923 6830 7010 Ñinh Tieân Hoaøng 3.725 4030 5652 6120 Voõ Thò Saùu 3.206 3550 4350 5012 Phaïm Theá Hieån 4120 4750 4925 Toâ Hieáùn Thaønh 5016 8883 Chaâu Vaên Lieâm 4790 (Theo nguoàn: Nghieân cöùu cuûa Kyõ sö Nguyeãn Chí Taøi vaø coäng söï ) Theo baûng 4 thì löu löôïng xe ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh taêng leân ñaùng keå. Boán naêm (töø naêm 1986 ñeán 1990) thì löôïng xe moãi ñöôøng xe taêng töø 300 xe ñeán 1800 xe/h. Boán naêm tieáp theo ( töø naêm 1990 ñeán naêm 1994) taêng theâm 300 – 2800 xe/h cho moãi ñöôøng. Naêm 1995 thì taêng theâm 200 – 300 xe/h vaø ñeán naêm 2006 xe taêng leân khoaûng 1000 – 8000 xe/h. Sô ñoà döôùi laø löu löôïng xe naêm 2006 cuûa ñöôøng Ñieän Bieân Phuû vaø Ba Thaùng Hai Tieáng oàn ñoâ thò chuû yeáu laø tieáng oàn cuûa giao thoâng, vaäy maø löôïng xe taêng nhanh vaø cuøng vôùi khoâng coù bieän phaùp giaûm tieáng oàn neân tieáng oàn giao thoâng ngaøy caøng taêng. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính Sô ñoà löu löôïng xe naêm 2006 trong vieäc oâ nhieãm tieáng oàn cuûa ñoâ thò. Tröôùc tình hình löôïng xe ngaøy taêng nhanh nhö vaäy, caùc cô quan chöùc naêng caàn can thieäp vaøo vieäc haïn cheá löôïng xe vaøo thaønh phoá. Neáu cöù tieáp tuïc ñeå tình traïng maø khoâng coù nhöõng chính saùch hay bieän phaùp choáng oàn ñoâ thò thì moät ngaøy khoâng xa oân nhieãm tieáng oàn trôû thaønh moái hieåm hoïa cuûa ngöôøi daân. Khoâng nhöõng ôû thaønh phoá Hoà Chì Minh maø moät soá thaønh phoá lôùn ôû Vieät Nam cuõng rôi vaøo tröôøng hôïp löôïng xe taêng raát nhanh. ÔÛ nöôùc ta löôïng oâtoâ vaø xe maùy ngaøy caøng taêng, nguoàn thaûi oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí vaø tieáng oàn giao thoâng gaây ra ngaøy caøng lôùn. Theo soá lieäu cuûa caùc sôû giao thoâng thi ôû Haø Noäi naêm 1985 coù khoaûng 40000 xe maùy caùc loaïi, 3500 oâtoâ caùc loaïi, naêm 1990 coù 170.000 xe maùy vaø 21.500 oâtoâ, naêm 1996 coù gaàn 600.000 xe maùy vaø gaàn 47.300 oâtoâ, ôû thaønh phoá Haûi Phoøng hieän nay coù khoaûng 107000 xe maùy vaø 11600 oâtoâ caùc loaïi, ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh hieän nay soá xe maù ñaõ leân tôùi treân 800.000 xe. Baûng 3.4: tieáng oàn taïi moät soá truïc giao thoâng moät chieàu qua caùc naêm Teân ñöôøng 1986 1990 1994 1995 dBA dBA dBA dBA Leâ Vaên Syõ 77.5 - 79.4 79 - 81.1 80.5 - 82.4 81 - 82.6 Caàn Giuoäc 76.4 - 79.1 78 - 80.1 79.5 - 81.6 80.2 Lyù Chính Thaéng 77.2 - 79.5 78.6 - 80.4 79.5 - 82 82.5 Höông Loä 14 75.8 - 78.6 77.6 - 79.5 80.1 - 81.5 80 - 82.5 Nguyeãn ÑìnhChieûu 77.6 - 79.5 79.5 - 80.6 80.5 - 81.6 Ñinh Tieân Hoaøng 75.8 - 78.1 76.5 - 78 77.1 - 79.2 79.4 - 81.0 Voõ Thò Saùu 75.5 - 76.4 76 - 77.3 77 - 78.6 78 - 80 Phaïm Theá Hieån 75.2 - 76.8 76.5 - 78.4 78.5 - 80.6 77.2 - 79 Toâ Hieáùn Thaønh 75.4 - 77 76.2 - 78.4 77.6 - 80.5 79 - 81 Chaâu Vaên Lieâm 76.5 - 78.4 78.2 - 80.1 79.6 - 81.6 80 - 82  (Theo nguoàn: Nghieân cöùu cuûa Kyõ sö Nguyeãn Chí Taøi vaø coäng söï ) Töø naêm 1986 ñeán 1990 ñaõ taêng töø 1.5dB ñeán 1.7dB, boán naêm tieáp theo thì taêng leân khoaûng 1.3 – 1.5dB vaø ñeán naêm 1995 taêng theâm 0.2 – 0.4dB. Neáu tieáng oàn cöù tieáp tuïc taêng thì moät ngaøy khoâng xa, oâ nhieãm tieáng oàn trôû neân laø moái hieåm hoïa ñoái con ngöôøi. Nhaän xeùt - ñaùnh giaù keát quaû ño Löôïng xe gia taêng, toác ñoä di chuyeån chaäm, thaûi ra nhieàu chaát ñoäc haïi aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe moïi ngöôøi  Haàu heát caùc con ñöôøng trong thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeàu coù möùc oàn treân 70dBA. Neáu doøng xe chaïy maø khoâng coù tieáng coøi thì chæ dao ñoäng töø 75dBA ñeán 80dBA nhöng neáu chæ caàn moät chieác xe hai baùnh boùp coøi thì möùc oàn taêng leân khoaûng 80 – 85dBA vaø xe boán baùnh boùp coøi thì dao ñoäng töø 85 ñeán 130dBA. Vaäy oâ nhieãm tieáng oàn nghieâm troïng nhaát laø tieáng coøi xe maø xu höôùng ngaøy nay caùc xe hai baùnh gaén caùc coøi xe cuûa loaïi xe boán baùnh laøm tieáng oàn caøng ngaøy caøng oâ nhieãm, ñoàng thôi caùc xe hai baùnh thöôøng moùc poâ ñeå tieáng ñoäng cô ngaøy caøng to, vì hoï cho raèng moùc poâ thì xe chaïy nhanh hôn, ñôõ hao xaêng vaø moät phaàn cuõng laø thò hieáu cuûa nhöõng caäu thaønh nieân treû muoán ñöôïc noåi baät. Chính nhöõng aâm thanh ñoù maø laøm cho thaønh phoá oâ nhieãm tieáng oàn nhieâm troïng. Tieáng oàn thöôøng oàn nhieàu nhaát laø vaøo nhöõng giôø cao ñieåm. Caùc ñöôøng ña phaàn bò keït xe laøm cho tieáng oàn caøng taêng, tieáng oàn ñoäng cô xe lôùn laø khi roà maùy vaø xe döøng, coäng vôùi tieáng rít phanh. Khi xe chaïy thì tieáng oàn seõ eâm hôn. Xe hai baùnh tieáng oàn to hôn tieáng oàn xe boán baùnh. Ñöôøng coù phaân luoàng chæ daønh cho xe hôi vaø coù con löôn caùch ngaên thì tieáng oàn luùc naøy chuû yeáu laø tieáng oàn do ma saùt giöõa baùnh xe vaø ñöôøng (do bò tieáng oàn cuûa xe hai vaø ba baùnh laán aùt) . Coøn caùc xe taûi thì tieáng oàn lôùn do tieáng oàn ñoäng cô vaø do söï rung ñoäng cuûa caùc boä phaän cuûa xe. Xe buyùt chuû yeáu laø tieáng oàn do oáng xaõ khoùi. Ôû ñoaïn ñöôøng Ñieän Bieân Phuû thì tieáng oàn to nhaát laø ngaõ tö Ñieän Bieân Phuû vaø Ñinh Tieân Hoaøng. Beà roäng ñöôøng roäng nhöng vì khoaûng caùch veä sinh (vóa heø) raát nhoû vaø hai beân ñöôøng laø nhaø cöûa taïo neân phaûn xaï tieáng oàn laøm cho tieáng oàn lôùn, maët khaùc löu löôïng xe cuõng lôùn khoaûng vaøo giôø cao ñieåm. Coøn ñoaïn ñöôøng ñoaïn Bieän Bieân Phuû vaø Ngaõ Tö Haøng Xanh coù caây xanh phaân luoàn rieâng bieät cho xe hôi vaø xe taûi, coù troàng nhieàu caây nhöng tieáng oàn vaãn lôùn. Beà roäng ñöôøng lôùn, coù khoaûng caùch veä sinh laø nhöng ñöôøng daønh cho xe hai baùnh nhoû so vôùi xe boán baùnh laøm uøn taét giao thoâng ôû nhöõng ngaõ ba. Coù troàng nhieàu caây hai beân ñöôøng vaø giöõa ñöôøng nhöng khoâng ñuùng quy caùch choáng tieáng oàn neân tieáng oàn vaãn khoâng giaûm. Maët khaùc ñöôøng daønh cho xe du lòch vaø xe taûi thì cao hôn ñöôøng daønh cho xe hai baùnh vaø nhaø daân. Tieáng oàn cuûa laøn ñöôøng daønh cho xe du lòch chuû laø tieáng oàn do ma saùt giöõa ñöôøng vaø baùnh xe. Coøn tieáng oàn cuûa xe taûi ngoaøi tieáng oàn cuûa ma saùt, cuûa oáng xaû khoùi maø coøn coù tieáng oàn do bò xoùc cuûa caùc boä phaän cuûa xe. Trong caùc ñöôøng noùi chung, ñoaïn töø Caàu Saøi Goøn ñeán ngaõ tö Ñieân Bieân Phuû vaø Tieân Ñinh Hoaøng laø ñoaïn ñöôøng ñeïp vaø coù nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå giaûm tieáng oàn nhöng vaán ñeà quy hoaïch giaûm oàn ôû ñoaïn naøy khoâng coù taùc duïng nhieàu ñeå giaûm oàn. Coøn ñoaïn ñöôøng Ba Thaùng Hai ñòa hình vaø hieän traïng khoâng khaùc nhau. Coù löu löôïng xe raát lôùn, hay bò keït xe neân tieáng oàn raát to. Maëc duø, ôû ñoaïn ngaõ naêm Ba Thaùng Hai, Nguyeãn Tri Phöông vaø Lyù Thaùi Toå coù khoâng gian troáng lôùn nhöng tieáng oàn cuõng khoâng giaûm nhieàu so vôùi ñoaïn caàu Saøi Goøn vaø Ñieän Bieân Phuû. Suoát ñoaïn ñöôøng Ba Thaùng Hai gaàn nhö ñoaïn ngaõ tö naøo cuõng thöôøng bò keït xe vaøo nhöõng thôøi gian khoâng laø giôø cao ñieåm. Chöông 4 BIEÄN PHAÙP GIAÛM THIEÅU OÂ NHIEÃM TIEÁNG OÀN Muoán choáng tieáng oàn trong thaønh phoá moät caùch hieäu quaû caàn phaûi aùp duïng toång hôïp caùc bieän phaùp quy hoaïch, kieán truùc, quy hoaïch giao thoâng, kieán truùc coâng trình vaø caùc bieän phaùp kyõ thuaät xaây döïng khaùc. Bieän phaùp quy hoaïch, kieán truùc vaø giao thoâng Moät bieän phaùp coù hieäu quaû choáng tieáng oàn cao laø phaân vuøng quy hoaïch xaây döïng thnaøh phoá theo möùc oàn cho pheùp. Bieän phaùp naøy do caùc kieán truùc sö Ba Lan vaø Coäng Hoøa Lieân Ban Ñöùc ñeà caäp ñeán ñaàu tieân. Thaønh phoá coù theå chia thaønh boán vuøng xaây döïng sau ñaây: Vuøng I: Vuøng coâng nghieäp – vuøng oàn nhaát cuûa thaønh phoá, möùc oàn coù theå ñaït treân 75dBA, thaäm chí leân tôùi 90dBA. Trong vuøng naøy chæ cho pheùp boá trí caùc nhaø maùy, xí nghieäp vôùi caùc ñöôøng giao thoâng vaän taûi coù cöôøng ñoä cao, ñöôøng taøu hoûa. Trong vuøng khoâng boá trí nhaø ôû, tröø nhöõng ngoâi nhaø phuïc vuï coâng nhaân. Vuøng II: Trung taâm coâng coäng vaø thöông nghieäp cuûa thaønh phoá vôùi möùc oàn cho pheùp tôùi 75dBA. Ôû ñaây coù theå boá trí caùc ñöôøng phoá coù cöôøng ñoä vaän taûi cao, caùc ñöôøng boä ñi laïi taáp naäp, caùc coâng trình phuïc vuï coâng coäng nhö cöûa haøng, raïp chieáu boùng … Vuøng III: Vuøng nhaø ôû, laø vung töông ñoái yeân tónh cuûa thaønh phoá, möùc oàn cho pheùp 60dBA (ôû Phaùp cho pheùp ñeán 65dBA moät con soá ñöôïc coi laø baét ñaàu baùo ñoäng veà tieáng oàn). Trong vuøng naøy chæ boá trí caùc ñöôøng giao thoâng vaän taûi nheï. Vuøng IV: Vuøng yeân tónh cuûa thaønh phoá möùc oàn khoâng cho pheùp vöôït quaù 50dBA. Ôû ñaây chæ boá trí caùc coâng trình caàn yeân tónh cao nhö caùc studio phaùt thanh, truyeàn hình, thö vieän, vieän nghieân cöùu, tröôøng hoïc, nhaø treû, … Khi quy hoaïch toång maët baèng thaønh phoá caàn phaûi phaân vuøng xaây döïng hôïp lyù, coù bieän phaùp caùch ly caùc vuøng coù möùc oàn cao vôùi vung daân cö vaø vuøng yeân tónh. Höôùng gioù cuõng coù aûnh höôûng lôùn ñeán söï lan truyeàn tieáng oàn. Khi lan truyeàn theo chieàu gioù, tieáng oàn ñi nhanh hôn vaø ít bò toån thaát hôn. Vì vaäy, khi quy hoaïch thaønh phoá, caùc khu coâng nghieäp caàn boá trí ôû rìa thaønh phoá, cuoái höôùng gioù chính muøa noùng. Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi yeâu caàu choáng oâ nhieãm moâi tröôøng do buïi, khoùi, khí ñoäc haïi … Vieäc quy hoaïch kieán truùc thaønh phoá gaén lieàu vôùi quy hoaïch maïng löôùi giao thoâng, maø tieáng oàn giao thoâng laïi laø nguoàn oàn chính trong caùc thaønh phoá. Vì vaäy, caàn phaûi phaân loaïi ñöôøng giao thoâng theo möùc oàn cuûa chuùng, coù bieän phaùp kyõ thuaät kieäu quaû ñeå giaûm tieáng oàn vaø caáp pheùp löu haønh phöông tieän giao thoâng trong moãi loaïi. taïi thuû ñoâ cuûa nhieàu nöôùc treân theá giôùi nhö Berlin, Maxkva … ñöôøng taøu hoûa coù theå vaøo ñeán ga trung taâm trong thaønh phoá, raát thuaän tieän cho vieäc ñi laïi cuûa haønh khaùch, nhöng nhôø coù quy hoaïch giao thoâng hôïp lyù vaø söû duïng caùc giaûi phaùp choáng tieáng oàn hieäu quaû neân khoâng aûnh höôûng gì ñeán daân cö, ngay caû ban ñeâm. Theo boä moâi tröôøng vaø caûnh quan ñoâ thò Phaùp, caùc ñöôøng giao thoâng treân boä coù theå chia laøm boán caáp: Ñöôøng lieân vaän: Ñöôøng chính noái vôùi caùc vuøng lôùn trong nöôùc coù vaän toác doøng xe cao, thöôøng ñaït 80 ñeán 100km/h. Ñöôøng huyeát maïch: Laø ñöôøng noái caùc vuøng trong moät thaønh phoá coù cöôøng ñoä doøng xe cao vaø vaän toác 60 – 80km/h. Ñöôøng maïng löôùi: Phuïc vuï giao thoâng noäi vuøng, coù vaän toác nhoû (40 – 60km/h). Ñöôøng nhoû: Ñöôïc pheùp vaøo caùc khu daân cö vaø caùc khu coâng coäng khaùc, coù vaän toác yeáu (töø 20 – 40km/h) Cuøng vôùi vieäc phaân loaïi ôû treân, hoï chia ñöôøng phoá thaønh hai nhoùm theo möùc oàn: Nhoùm ñöôøng oàn aøo goàm caùc ñöôøng lieân vaän, ñöôøng huyeát maïch vaø moät soá ñöôøng maïng löôùi. Nhoùm naøy laïi chia laøm hai möùc Möùc I: Laø nhöõng ñöôøng gaây taùc haïi lôùn veà tieáng oàn goàm taát caû caùc ñöôøng lieân vaän, caùc ñöôøng huyeát maïch coù cöôøng ñoä doøng xe cao, vaän toác lôùn, thaønh phaàn xe naëng nhieàu. Möùc II: Laø nhöõng ñöôøng gaây taùc haïi ít hôn veà tieáng oàn nhö caùc ñöôøng huyeát maïch khaùc (khoâng thuoäc möùc I), moät soá ñöôøng maïng löôùi (daønh rieâng cho xe buyùt coù cöôøng ñoä treân 350 xe/ngaøy). Nhoùm ñöôøng khoâng oàn aøo laø caùc ñöôøng maïng löôùi khaùc vaø ñöôïng phuï. Söï phaân loaïi caùc ñöôøng gaây oàn ñöôïc thöïc hieän ôû taát caû caùc khu daân cö, caùc tænh vaø laø cô sôû ñeå ñeà ra caùc quy ñònh xaây döïng, caáp pheùp xaây döïng, yeâu caàu caùch aâm cho nhaø cöûa, … ôû nöôùc Phaùp. Caùc giaûi phaùp quy hoaïch kieán truùc coù aûnh höôûng khoâng chæ ñeán moâi tröôøng tieáng oàn trong moãi ngoâi nhaø, maø coøn aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng oàn chung trong toøan khu xaây döïng caùc saân nghæ … Giaûi phaùp toå hôïp khoâng gian beân trong moãi ngoâi nhaø cuõng coù aûnh höôûng ñeán ñieàu kieän tieän nghi aâm thanh. Ví duï trong nhaø ôû, caùc phoøng nguû, phoøng laøm vieïc neân boá trí vaøo phía trong cuûa khu nhaø, coøn caùc phoøng phuï nhö caàu thanhg, beáp , kho, veä sinh … thì höôùng ra ñöôøng phoá. Caùc nguoàn aâm thong nhaø laø caàu thang, khoái veä sinh, beáp, oáng raùc … neân taäp trung veà moät phía vaø caùch xa caùc phoøng nguû. Coù theå duøng caùc phoøng ít oàn hôn (nhö beáp, phoøng khaùch) ñeå ngaên caùch giöõa phoøng nguû vaø caùc phoøng oàn. Giaûi phaùp maët baèng hôïp khoái coù saân trong cuûa nhaø lôùp hoïc laïi toû ra baát lôïi veà aâm thanh trong ñieàu kieän kieán truùc thoaùng hôû cuûa Vieät Nam. Tieáng oàn taêng cöôøng do phaûn xaï qua laïi nhieàu laàn töø saân trong, deã daøng xaâm nhaäp vaøo caùc phoøng hoïc qua cöûa môû thoâng thoaùng gaây möùc oàn cao, quaáy nhieãu vieäc hoïc. Khi thieát keá coâng trình coù theå lôïi duïng caùc khoái phuï laøm maøn chaén tieáng oàn cho coâng trình chính hoaëc nhoâ taàng döôùi nhieàu hôn veà phía ñöôøng giao thoâng ñeå che chaén tieáng oàn cho caùc taàng treân. Nhaø thaùp ôû Tokyo taäp trung caàu thang, thang maùy trong phaàn loõi thaùp, taùch vôùi 140 hoäp caên hoä baùm xung quanh, taïo ñöôïc söï yeân tónh rieâng cho moãi gia ñình trong söï oàn aøo chung cuûa kieåu nhaø caên hoä. Khu maët trôøi ôû Avignon quay caùc maët töôøng caùch aâm ra phía caùc ñöôøng giao thoâng, taïo thaønh moät saân trong lôùn, coù caây xanh, yeân tónh maø vaãn thoaùng gioù, coù theå aùp duïng caû vuøng khí haäu nhieät ñôùi. Khi thieát keá caùc coâng trình coâng nghieäp, chuùng ta thöôøng gaëp nhieàu loaïi nguoàn oàn coù möùc khaùc nhau. Ñeå haïn cheá ñöôïc nhieàu nhaát aûnh höôûng cuûa chuùng, caàn phaûi aùp duïng nguyeân taéc vöøa neâu khi boá trí toång maët baèng vaø maët baèng nhaø maùy, nghóa laø caàn phaûi taäp trung caùc xöôûng oàn, khu vöïc oàn veà moät phía, caùch ly vôùi caùc khoâng gian caàn yeân tónh baèng caùc töôøng caùch aâm hoaëc caùc phoøng phuï (caùc kho, khoái veä sinh, haøng lang …) hoaëc caùc daûi caây xanh. Khi quy hoaïch thaønh phoá vaø tieåu khu caàn heát söùc lôïi duïng khoaûng caùch ñeå choáng tieáng oàn, goïi laø caùc daûi caùch ly. Moät nguyeân taéc coå ñieån caàn nhôù laø haõy boá trí nhaø xa caùc nguoàn oàn nhaát. Muoán giaûm nhoû caùc daûi caùch ly ñeå taän duïng ñaát moät caùch hôïp lyù, coù theå boá trí nhaø thaønh nhieàu daûi: daûi keá caän nguoàn oàn boá trí caùc coâng trình khoâng caàn yeân tónh nhö gara, nhaø kho, beán xe, saân chôi, … , daûi xa hôn neân boá trí caùc coâng trình coù möùc oàn cho pheùp lôùn vaø trung bình nhö caùc coâng trình phuïc vuï, cöûa haøng, vöôøn treû, keá ñeán laø caùc nhaø ôû vaø xa hôn laø caùc coâng trình caàn yeân tónh cao nhö phoøng ñoïc thö vieän, beänh vieän, vieän nghieân cöùu … Bieän phaùp kyõ thuaät: caây xanh, töôøng chaén choáng tieáng oàn Söû duïng daûi caây xanh ñeå choáng tieáng oàn laø bieän phaù coù hieäu quaû vaø kinh teá. Ngoaøi ra, caây xanh coøn coù taùc duïng caûi taïo khí haäu, choáng buïi vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. Caây xanh troàng thaønh nhieàu daûi coù taùc duïng choáng tieáng oàn hôn chæ troàng moät daûi lieân tuïc nhôø taùc duïng töôøng chaén aâm thaønh. Keát quaû nghieân cöùu thöïc nghieäm cho thaáy, söï haï thaáp tieáng oàn nhôø daûi caây xanh xaûy ra maïnh nhaát trong khoaûng 10 – 15m ñaàu tieân cuûa daûi caây, vì vaäy beà roäng moãi daûi caây khoâng neân döôùi 5m. Moät daûi caây xanh choáng tieáng oàn troàng ñuùng kyõ thuaät coù theå ñaùnh giaù ñôn giaûn nhö sau: Khi ñöùng cuoái daûi caây khoâng nhìn thaáy caùc khoaûng saùng. Veà maët aâm hoïc, caùc khoaûng saùng chính laø caùc haønh lang lan truyeàn tieáng oàn. Ñaàu vaø cuoái moãi daûi caây coù caùc haøng raøo thaáp vaø kín ñeå che phaàn thaân caây (döôùi taùn caây) Nhö vaäy caùc haøng caây troàng hai beân ñöôøng phoá gaàn nhö khoâng coù taùc dung giaûm tieáng oàn. Hieäu quaû giaûm tieáng oàn cuûa daûi caây xanh coù theå xaùc ñònh gaàn ñuùng theo baûng sau: Baûng 4.1: Hieäu quaû giaûm tieáng oàn cuûa daûi caây xanh TT Chieàu roäng daûi caây (m) Caáu truùc daûi caây Möùc oàn haï thaáp dBA