Bài giảng Nguyên lý thống kê kinh tế - Chương 5: Chỉ số thống kê - Nguyễn Văn Phong

5.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC DỤNG CỦA CHỈ SỐ THỐNG KÊ 5.1.1 KHÁI NIỆM CHỈ SỐ CHỈ SỐ TRONG THỐNG KÊ LÀ CHỈ TIÊU TƯƠNG ĐỐI BIỂU HIỆN QUAN HỆ SO SÁNH GIỮA HAI MỨC ĐỘ CỦA 1 CHỈ TIÊU (HAY MỘT HIỆN TƯỢNG KINH TẾ). 24/06/2011 1 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ Doanh thu quyù 2 cuûa Coâng ty (A)Chæ soá veà doanh thu quyù 2 = so vôùi quyù 1 cuûa Coâng ty (A) Doanh thu quyù 1 cuûa Coâng ty (A) 1.150 tyûñ 1.0  1,15 hay 115% 00 tyûñ  5.1.2 ĐẶC ĐIỂM CHỈ SỐ CHUNG - KHI MUỐN SO SÁNH CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG KINH TẾ PHỨC TẠP GIỮA HAI THỜI GIAN HOẶC KHÔNG GIAN KHÁC NHAU, TRƯỚC HẾT PHẢI CHUYỂN CÁC PHẦN TỬ KHÁC NHAU CỦA HIỆN TƯỢNG ĐÓ THÀNH MỘT DẠNG GIỐNG NHAU ĐỂ CÓ THỂ TRỰC TIẾP CỘNG LẠI ĐƯỢC VỚI NHAU, DỰA TRÊN MỐI LIÊN HỆ CỦA HIỆN TƯỢNG NGHIÊN CỨU VỚI CÁC HIỆN TƯỢNG KHÁC. 24/06/2011 2 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ - LÀM PHÉP CHIA VÀ TRONG VIỆC XÂY DỰNG CHỈ SỐ, CÓ NHIỀU NHÂN TỐ CÙNG THAM GIA VÀO QUÁ TRÌNH TÍNH TOÁN. ĐỂ NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA NHÂN TỐ CẦN NGHIÊN CỨU, TA PHẢI LOẠI TRỪ ẢNH HƯỞNG BIẾN ĐỘNG CỦA CÁC NHÂN TỐ KHÁC BẰNG CÁCH GIẢ ĐỊNH CÁC NHÂN TỐ ĐÓ KHÔNG THAY ĐỔI. 5.1.3 TÁC DỤNG CỦA CHỈ SỐ - BIỂU HIỆN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA HIỆN TƯỢNG KINH TẾ QUA THỜI GIAN, KHÔNG GIAN. - PHÂN TÍCH MỐI LÊN HỆ GIỮA CÁC NHÂN TỐ VÀ MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG CỤ THỂ CỦA MỖI NHÂN TỐ ĐẾN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA HIỆN TƯỢNG KINH TẾ.24/06/2011 3 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ 5.2 CÁC LOẠI CHỈ SỐ - CĂN CỨ VÀO PHẠM VI TÍNH TOÁN, TA PHÂN BIỆT 2 LOẠI:  CHỈ SỐ CÁ THỂ: NÓI LÊN BIẾN ĐỘNG CỦA TỪNG PHẦN TỬ, TỪNG ĐƠN VỊ CÁ BIỆT CỦA TỔNG THỂ HIỆN TƯỢNG PHỨC TẠP.  CHỈ SỐ CHUNG: NÓI LÊN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA TẤT CẢ CÁC PHẦN TỬ, CÁC ĐƠN VỊ CỦA TỔNG THỂ HIỆN TƯỢNG PHỨC TẠP. 24/06/2011 4 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ - NẾU CĂN CỨ VÀO TÍNH CHẤT CỦA CHỈ TIÊU NGHIÊN CỨU, TA PHÂN BIỆT 2 LOẠI:  CHỈ SỐ CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG: NÓI LÊN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA CÁC CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG NHƯ GIÁ THÀNH ĐƠN VỊ SẢN PHẨM, NĂNG SUẤT THU HOẠCH, NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG, TIỀN LƯƠNG BÌNH QUÂN,  CHỈ SỐ CHỈ TIÊU SỐ LƯỢNG: NÓI LÊN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA CÁC CHỈ TIÊU SỐ LƯỢNG NHƯ SẢN LƯỢNG SẢN PHẨM, SỐ LƯỢNG LAO ĐỘNG, DIỆN TÍCH CANH TÁC, 24/06/2011 5 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ 5.3 CÁCH TÍNH CHỈ SỐ: VÍ DỤ: CÓ BẢNG THỐNG KÊ CỦA MỘT DOANH NGHIỆP: YÊU CẦU: HÃY CHO BIẾT GIÁ BÁN CHUNG, SỐ LƯỢNG BÁN CHUNG CỦA CẢ 2 LOẠI SẢN PHẨM KỲ NGHIÊN CỨU SO VỚI KỲ GỐC TĂNG HAY GIẢM BAO NHIÊU % VÀ LÀM CHO DOANH THU CỦA CẢ 2 LOẠI SẢN PHẨM TĂNG HAY GIẢM BAO NHIÊU TIỀN? 24/06/2011 6 LOẠI SẢN PHẨM ĐƠN VỊ TÍNH SỐ LƯỢNG BÁN GIÁ BÁN ĐƠN VỊ (đ) SỐ LƯỢNG BÁN KỲ GỐC p0 KỲ NGHIÊN CỨU p1 KỲ GỐC q0 KỲ NGHIÊN CỨU q1 X CÁI 7.500 8.250 1.080 1.000 Y KG 17.500 16.625 380 400 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ 5.4 HỆ THỐNG CHỈ SỐ 5.4.1 KHÁI NIỆM HỆ THỐNG CHỈ SỐ - HỆ THỐNG CHỈ SỐ LÀ MỘT DÃY CÁC CHỈ SỐ CÓ QUAN HỆ TÍCH SỐ VỚI NHAU DÙNG ĐỂ BIỂU HIỆN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA HIỆN TƯỢNG QUA THỜI GIAN, KHÔNG GIAN. - VÍ DỤ: 24/06/2011 7 + Lượng tăng (giảm) tuyệt đối bình quân: Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ a cabc b I I I I    CÓ HAI DẠNG HỆ THỐNG CHỈ SỐ: 5.4.2 HỆ THỐNG CHỈ SỐ BIỂU HIỆN MỐI LIÊN HỆ PHƯƠNG TRÌNH KINH TẾ - HỆ THỐNG CHỈ SỐ ĐƯỢC XÂY DỰNG TRÊN CƠ SỞ MỐI LIÊN HỆ CÁC CHỈ TIÊU BẰNG PHƯƠNG TRÌNH KINH TẾ. 24/06/2011 8 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ + Ví dụ: 24/06/2011 9 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ + Ví dụ: mq m q 1 1 0 Möùc hao phí nguyeân vaät lieäu Saûn löôïng saûnKhoái löôïng nguyeân cho moät ñôn vò saûn phaåm phaåm saûn xua Phöông trình kinh teá : (m) (q) He ä thoáng chæ soá : át vaät lieäu hao phí I I I m q m q       0 11 1 0 0 1 0 0 m qm q m q m q       VÍ DỤ: 5.4.3 HỆ THỐNG CHỈ SỐ CỦA SỐ BÌNH QUÂN - HỆ THỐNG CHỈ SỐ ĐƯỢC XÂY DỰNG TRÊN CƠ SỞ SỐ BÌNH QUÂN SỐ HỌC GIA QUYỀN. - HỆ THỐNG CHỈ SỐ CÓ DẠNG: 24/06/2011 10 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ 24/06/2011 11 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ 1 1 1 xx f f 011 1 0 01 0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 1 0 1 1 0 0 X f f X f f Bieán ñoäng cuûa baûn thaân Bieán ñoäng keát caáu (tyû löông bieán x caùc boä ph I I I XX X X X X X f f X f f X f f X f f Bieán ñoäng cuûa soá bình qu ân äa an                    troïng) taàn soá f caùc boä phaän 5.4.4 TÁC DỤNG CỦA HỆ THỐNG CHỈ SỐ - XÁC ĐỊNH ĐƯỢC VAI TRÒ VÀ ẢNH HƯỞNG BIẾN ĐỘNG CỦA MỖI NHÂN TỐ ĐẾN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA HIỆN TƯỢNG GỒM NHIỀU NHÂN TỐ, QUA ĐÓ ĐÁNH GIÁ ĐƯỢC NHÂN TỐ NÀO CÓ TÁC DỤNG CHỦ YẾU ĐỐI VỚI BIẾN ĐỘNG CHUNG, NHẰM PHÂN TÍCH MỐI LIÊN HỆ GIỮA CÁC HIỆN TƯỢNG TRONG QUÁ TRÌNH BIẾN ĐỘNG, GIẢI THÍCH MỘT CÁCH ĐÚNG ĐẮN NGUYÊN NHÂN LÀM CHO HIỆN TƯỢNG PHÁT TRIỂN. - TÍNH ĐƯỢC CHỈ SỐ CHƯA BIẾT NẾU ĐÃ BIẾT CÁC CHỈ SỐ CÒN LẠI TRONG HỆ THỐNG CHỈ SỐ ĐÓ. 24/06/2011 12 Chương 5: CHỈ SỐ THỐNG KÊ CÓ TÌNH HÌNH KINH DOANH CỦA MỘT CÔNG TY Ở 2 QUÝ TRONG NĂM 2010 NHƯ SAU: + QUÝ I NĂM 2010: - GIÁ BÁN: MẶT HÀNG X: 12.000 Đ/CÁI, MẶT HÀNG Y: 25.000 Đ/KG - LƯỢNG BÁN RA: MẶT HÀNG X: 100.000 CÁI, MẶT HÀNG Y: 20.000 KG + QUÝ II NĂM 2010: - DOANH THU CAO HƠN QUÝ I LÀ 85.000.000Đ - LƯỢNG BÁN RA: MẶT HÀNG X: 90.000CÁI, MẶT HÀNG Y: 21.000KG YÊU CẦU: DÙNG PHƯƠNG PHÁP CHỈ SỐ ĐỂ CHỈ RA NGUYÊN NHÂN LÀM TĂNG DOANH THU CỦA CÔNG TY QUÝ II SO VỚI QUÝ I. 24/06/2011 13 VÍ DỤ: 24/06/2011 14 pq p q 1 1 1 1 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 1 1 0 0 Phöông trình kinh teá : (p) (q) Heä thoáng chæ so Cheânh Giaù baùnDoanh thu Soá löôï leäch soá tuyeät ñoái: ng ) ) á : baùn i i i p q p q p q p q p q p q (p p q (q q p            