Bài giảng môn tài chính tiền tệ - Chương 7: Tài chính công

Giảng viên VŨ QUANG KẾT 1 Chương 7 TÀI CHÍNH CÔNG Delivered by: VŨ QUANG KẾT Giảng viên VŨ QUANG KẾT 2 NỘI DUNG 1. Khái quát về tài chính công 2. Ngân sách nhà nước 3. Chính sách tài chính quốc gia 3Giảng viên VŨ QUANG KẾT KHÁI QUÁT VỀ TÀI CHÍNH CÔNG SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TÀI CHÍNH CÔNG Khi nhà nước ra đời, tài chính công bắt đầu hình thành. Tài chính công phản ánh những hoạt động tài chính gắn liền với chủ thể nhà nước Tài chính công cổ điển - Hoạt động tài chính chỉ thực hiện chức năng cơ bản của nhà nước là thực hiện các nhiệm vụ truyền thống như cảnh sát, tư pháp, quốc phòng và ngoại giao . - Các hoạt động kinh tế hoàn toàn do khu vực tư nhân quyết định, nhà nước không can thiệp, hay nói khác hơn là nhà nước đứng ngoài các hoạt động kinh tế. 4Giảng viên VŨ QUANG KẾT KHÁI QUÁT VỀ TÀI CHÍNH CÔNG SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TÀI CHÍNH CÔNG Tài chính công hiện đại Các hoạt động tài chính của nhà nước nhằm mục đích: - Thực hiện chức năng cơ bản của nhà nước là thực hiện các nhiệm vụ truyền thống như cảnh sát, tư pháp, quốc phòng và ngoại giao . - Tham gia quản lý điền tiết nền kinh tế bằng luật pháp và các công cụ kinh tế 5Giảng viên VŨ QUANG KẾT KHÁI QUÁT VỀ TÀI CHÍNH CÔNG KHÁI NIỆM TÀI CHÍNH CÔNG Tài chính công là những hoạt động thu chi tiền tệ của nhà nước nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước trong việc cung cấp hàng hóa công cho xã hội. 6Giảng viên VŨ QUANG KẾT Đặc điểm của tài chính công - Là loại hình tài chính thuộc sở hữu nhà nước. - Quyền quyết định thu chi tài chính công do nhà nước định đoạt và áp đặt lên mọi công dân. - Phục vụ cho những hoạt động vì lợi ích cộng đồng, lợi ích kinh tế - xã hội. TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 7Giảng viên VŨ QUANG KẾT Đặc điểm của tài chính công - Tạo ra hàng hóa và dịch vụ công, mọi người dân có nhu cầu có thể tiếp cận. Nhà nước có thể cung cấp những loại hàng hóa công cho xã hội dưới hình thức không bồi hoàn hoặc dưới dạng bồi hoàn không theo cơ chế giá thị trường thông qua việc thu phí, lệ phí - Tôn trọng nguyên tắc công khai, minh bạch và có sự tham gia của công chúng. TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 8Giảng viên VŨ QUANG KẾT Vai trò của tài chính công - Tài chính công huy động nguồn tài chính đảm bảo hoạt động của nhà nước và hệ thống chính trị - Tài chính công có vai trò điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội - Tài chính công có vai trò kiểm tra giám sát hoạt động tài chính của các lĩnh vực khác TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 9Giảng viên VŨ QUANG KẾT TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC KHÁI NIỆM NSNN phản ánh các mối quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập và phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước khi nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước trên cơ sở luật định. Theo Luật ngân sách nhà nước: “ NSNN là toàn bộ các khoản thu chi của nhà nước trong dự toán đã được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước”. 10Giảng viên VŨ QUANG KẾT CÁC QUAN HỆ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC DÂN CƯ DOANH NGHIỆP D ANH N HIỆP NHÀ NƯỚC KHÁC NHÀ N C KHÁC CÁC TỔ CHỨC Xà HỘICÁC T CH C Xà H I CÁC QUĨ BHXH, QUĨ ĐẦU TƯ CÁC UĨ BHXH, UĨ ĐẦU T TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 11Giảng viên VŨ QUANG KẾT ĐẶC ĐIỂM CÁC QUAN HỆ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC - Việc tạo lập quĩ NSNN luôn gắn liền với quyền lực của nhà nước và việc thực hiện các chức năng của Nhà nước,trên cơ sở luật định - NSNN gắn với sở hữu Nhà nước, mang lợi ích chung, lợi ích công cộng - NSNN được chia thành các quĩ nhỏ có mục đích riêng - Hoạt động thu- chi chủ yếu theo nguên tắc không hoàn trả trực tiếp TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 12Giảng viên VŨ QUANG KẾT HỆ THỐNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC HỆ THỐNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC HỆ TH N N ÂN SÁCH NHÀ N C NGÂN SÁCH TRUNG ƯƠNG N ÂN SÁCH TRUN N NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNGNGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG NS tỉnh, TP trực thuộc TW NS Huyện,TX, TP trực thuộc Tỉnh NS xã, phường, thị trấn TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 13Giảng viên VŨ QUANG KẾT • NSTW bao gồm một số đơn vị dự toán thuộc cấp trung ương, (bộ, ngành, cơ quan TW). NSTW cung cấp nguồn tài chính cho các nhiệm vụ, mục tiêu chung của cả nước trên tất cả các lĩnh vực: Kinh tế, chính trị, VHXH, Quốc phòng, an ninh, đối ngoại và hỗ trợ chuyển giao nguồn tài chính cho NS tỉnh TP thộc TW HỆ THỐNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 14Giảng viên VŨ QUANG KẾT • NSĐP: các cấp NS của chính quyền địa phương phù hợp với địa giới hành chính các cấp. Các cấp NSĐP bao gồm một số đơn vị dự toán hợp thành (trừ NS xã, phường, thị trấn). NSĐP cung cấp nguồn TC cho các nhiệm vụ của chính quyền nhà nước ở địa phương và hỗ trợ chuyển giao nguồn TC cho cấp dưới HỆ THỐNG NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 15Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ‰ Thu NSNN là việc Nhà nước dùng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quĩ NSNN nhằm thoả mãn các nhu cầu của nhà nước. ‰ Các nhân tố ảnh hưởng đến thu NSNN ƒ GDP bình quân đầu người ƒ Tỷ suất doanh lợi trong nền kinh tế ƒ Tiềm năng đất nước về tài nguyên thiên nhiên ƒ Tổ chức bộ máy thu nộp. THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 16Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NỘI DUNG THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Thuế • “Thuế là nguồn thu của ngân sách Nhà nước dựa trên cơ sở động viên bắt buộc một phần thu nhập của các cá nhân và tổ chức xã hội” • Đặc điểm của thuế: – Là một khoản động viên bắt buộc – Thuế chỉ đánh trên một phần thu nhập 17Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NỘI DUNG THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Phí (thuộc ngân sách Nhà nước) • “Là khoản thu của ngân sách Nhà nước nhằm bù đắp một phần chi phí của các cơ quan sự nghiệp công cộng” • Đặc điểm: – Không phải mọi loại phí đều là khoản thu của ngân sách Nhà nước – Phí thu về không bù đắp toàn bộ chi phí đã bỏ ra – Do cơ quan sự nghiệp thu 18Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NỘI DUNG THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Lệ Phí • “Là khoản thu của ngân sách Nhà nước nhằm bù đắp chi phí mà các cơ quan thực hiện công tác quản lý Nhà nước đã bỏ ra” • Đặc điểm: – Mọi khoản lệ phí đều là khoản thu của NSNN – Lệ phí bù đắp toàn bộ, đôi khi còn lớn hơn cả chi phí đã bỏ ra, khi đó được gọi là thuế – Do các cơ quan quản lý Nhà nước thu 19Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NỘI DUNG THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Các nguồn thu khác • Thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước • Thu từ viện trợ • Thu từ đóng góp của các tổ chức và cá nhân • Thu từ hoạt động sự nghiệp... 20Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC MỘT VÀI SỐ LIỆU VỀ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 9,08019,000Thu kết chuyểnB 3,6003,000Thu viện trợ không hoàn lại3 17,55115,343Thu về vốn2 301,849263,557Thu từ thuế và phí1 323,000281,900Tổng thu và viện trợA 1,338,0001,130,000GDP 2008 (Plan2008) (Tỉ VND) 2007 (Plan2007) (Tỉ VND) Chỉ tiêu Nguồn: Bộ Tài chính, www.mof.gov.vn 21Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ‰ Chi NSNN là việc phân phối và sử dụng quĩ NSNN nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng của nhà nước theo những nguyên tắc nhất định ‰ Các nhân tố ảnh hưởng đến chi NSNN ƒ Sự phát triển của lực lượng sản xuất ƒ Khả năng tích luỹ của nền kinh tế ƒ Mô hình tổ chức bộ máy nhà nước và nhiệm vụ kinh tế xã hội trong từng thời kỳ ƒ Các nhân tố khác (biến động kinh tế, chính trị, giá cả CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 22Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ‰ Nội dung chi NSNN ƒ Chi thường xuyên nhằm duy trì hoạt động của nhà nước gằn liền với: + chi quản lý nhà nước, + chi sự nghiệp + Chi quốc phòng, an ninh và trận tự an toàn xã hội + chi thường xuyên khác. ƒ Chi đầu tư phát triển ƒ Chi trả nợ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 23Giảng viên VŨ QUANG KẾT THU – CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC MỘT VÀI SỐ LIỆU VỀ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC -66,900- 56,500Bội chi ngân sách theo phân loại của VN -31,950-19,821Bội chi ngân sách theo thông lệ QTE 34,95036,679Chi trả nợ gốcD 10,7009,040Dự phòng4 Chi chuyển nguồn3 253,600212,231Chi thường xuyên2 99,73099,450Chi đầu tư phát triển1 364,030320,721Tổng chi ngân sách (không bao gồm chi trảnợ gốc)C Plan2008 (Tỉ VND) Plan2007 (Tỉ VND)Chỉ tiêu Nguồn: Bộ Tài chính, www.mof.gov.vn 24Giảng viên VŨ QUANG KẾT CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH QUỐC GIA KHÁI NIỆM CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH QUỐC GIA “ Chính sách TCQG là chính sách của nhà nước về sử dụng các công cụ tài chính bao gồm hệ thống các quan điểm, mục tiêu, chủ trương và giải pháp về tài chính tiền tệ của nhà nước phù hợp với đặc điểm của đất nước trong từng thời kỳ nhằm bồi dưỡng, khai thác, huy động và sử dụng các nguồn tài chính đa dạng phục vụ có hiệu quảcho việc thực hiện kế hoạch và chiến lược phát triển kinh tế quốc gia trong từng thời kỳ tương ứng”. 25Giảng viên VŨ QUANG KẾT CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH QUỐC GIA MỤC TIÊU CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH QUỐC GIA Tăng cường tiềm lực tài chính cho đất nước Kiểm soát lạm phát Tạo công ăn việc làm 26Giảng viên VŨ QUANG KẾT CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH QUỐC GIA CÁC QUAN ĐIỂM CƠ BẢN Thứ nhất: Quán triệt tư tưởng, dựa vào nội lực coi trong ngoại lực Thứ hai: Hướng vào mục tiêu tăng trưởng và phát triển Thứ ba: Mở rộng và phát triển các quan hệ tài chính ứng với cơ chế thị trường 27Giảng viên VŨ QUANG KẾT CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH QUỐC GIA CÁC QUAN ĐIỂM CƠ BẢN Thứ tư: Quán triệt đường lối, chủ trương dành ưu tiên cao nhất cho phát nhân lực Thứ năm: quán triệt chủ trương chủ động hội nhập và mở rộng hợp tác quốc tế trên cơ sở đảm bảo nguyên tắc độc lập tự chủ, bình đẳng cùng có lợi đản bảo an ninh quốc gia và an toàn tài chính Thứ sáu: Thực hiện quản lý nền tài chính quốc gia bằng pháp luật là chủ yếu và phải tăng cường giám sát, kiểm tra thanh tra tài chính 28Giảng viên VŨ QUANG KẾT CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH QUỐC GIA NỘI DUNG CỦA CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH QUỐC GIA Chính sách về vốn Chính sách tài chính đối với doanh nghiệp Chính sách tài chính đối ngoại Chính sách đối với ngân sách nhà nước Các chính sách về tiền tệ tín dụng 29Giảng viên VŨ QUANG KẾT