Bài giảng môn kinh tế chính trị - Câu hỏi ôn tập kinh tế chính trị

CÂU HỎI ÔN TẬP KINH TẾ CHÍNH TRỊ Câu 1: Theo Mác: Tư bản là tiền, là vật nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội, quan hệ bóc lột lao động làm thuê. Anh (Chị) hiểu câu đó như thế nào? (Tr.6) Câu 2: Phân tích vai trò lịch sử của chủ nghĩa tư bản. Theo Anh (Chị), nguyên nhân nào mà các nhà kinh tế cho rằng chủ nghĩa tư bản còn khả năng phát triển trong những thập niên đầu của thế kỷ 21? (Tr.12) Câu 3: Tìm hiểu về chính sách kinh tế nhiều thành phần ở Việt Nam hiện nay. Những tồn tại và khó khăn trong việc xử lý mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế. (Tr.13) Câu 4: Cách mạng khoa học công nghệ và sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam và phương hướng phát triển khoa học công nghệ ở nước ta hiện nay. (Tr.17) Câu 5: Đối Tượng Nghiên Cứu Của Kinh Tế Học Chính Trị (Tr.19) Câu 6 : Tái Sản Xuất Xã Hội Là Gì ? (Tr.20) Câu 7 : Hàng Hóa Và Thuộc Tính Của Hàng Hóa? Tính Chất Hai Mặt Của Lao Động Sản Xuất Hàng Hóa ?Phân Biệt Lao Động Xã Hội - Lao Động Tư Nhân , Lao Động Giản Đơn - Lao Động Phức Tạp ? (Tr.21) Câu 8: Trình Bày Nội Dung Yêu Cầu Và Tác Dụng Của Quy Luật Giá Trị ? (Tr.22) Câu 9: Sự Chuyển Hóa Thành Tư Bản ? (Tr.23) Câu 10: Sản Xuất Giá Trị Thặng Dư - Quy Luật Kinh Tế Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Tư Bản ? (Tr.23) Câu 11: Tích Lũy Tư Bản ? Quy Luật Tích Lũy Tư Bản ? Thực chất và động cơ của tích luỹ tư bản ? (Tr.26) Câu 12: Lợi Nhuận Bình Quân Và Giá Cả Sản Xuất ? Sự Hình Thành Giá Trị Thị Trường ? Cạnh Tranh Ngành ?Sự Chuyển Hóa Giá Trị Hàng Hóa Thành Giá Trị ? (Tr.27) Câu 13: Tư Bản Cho Vay ,Lợi Tức ? Công Ty Cổ Phần ? Thị Trường Chứng Khoán ? Tư bản cho vay, lợi tức (Z), tỷ suất lợi tức (Z’) ? (Tr.28) Câu 14: Nêu Các Hình Thức Địa Tô ? (Tr.29) Câu 15: Tăng Trưởng Kinh Tế Và Hiệu Quả Kinh Tế ? Tăng trưởng kinh tế ? (Tr.29) Câu 16 : Những Đặc Điểm Kinh Tế Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Tư Bản Độc Quyền ? (Tr.30) Câu 17: Trình Bày Tính Tất Yếu Khách Quan Của Sự Tồn Tại Nhiều Thành Phần Kinh Tế trong Thời Kỳ Quá Độ Lên CNXH Ở Nước Ta ? (Tr.31) Câu 18: Nêu Các Thành Phần Kinh Tế Và Phân Tích Vai Trò Của Mỗi Thành Phần Kinh Tế Trong Nền Kinh Tế Quá Độ Ở Nước Ta Hiện Nay ? (Tr.32) Câu 19: Nguyên Nhân Ra Đời , Bản Chất , Những Biểu Hiện Chủ Yếu Của Chủ Nghĩa Tư Bản Tư Bản Độc Quyền Nhà Nước ? (Tr.33) Câu 20 : Tại Sao Phải Thực Hiện Công Nghiệp Hóa Hiện Đại Hóa Và Công Nghiệp hoá Hiện Đại Hóa Nhằm Mục Đích Gì ? (Tr.33) Câu 21: Nội Dung Chủ Yếu Của Công Nghiệp Hóa Hiện Đại Hóa Xã Hội Chủ Nghĩa , Vận Dụng Vào Điều Kiện Nước Ta Hiện Nay ? (Tr.34) Câu 22: Phân Tích Những Điều Kiện Để Thực Hiện Công Nghiệp Hóa Hiện Đại Hóa ? (Tr.35) Câu 23: Phân Tích Tính Tất Yếu Khách Quan Của Việc Phát Triển Kinh Tế Hàng Hóa Theo Định Hướng Xã Chủ Nghĩa ? (Tr.36) Câu 24 : Phân Tích Những Đặc Điểm Của Nền Kinh Tế Hàng Hóa Theo Định Hướng Xã Chủ Nghĩa ? (Tr.37) Câu 25: Điều Kiện Và Phương Hướng Để Phát Triển Kinh Tế Hàng Hóa Ở Nước Ta ? (Tr.39) Câu 26: Phân Tích Lợi Ích Kinh Tế, Hệ Thống Lợi Ích Kinh Tế ? Bản chất và tính đa dạng của hệ thống lợi ích kinh tế ? (Tr.39) Câu 27: Những Ưu Điểm Và Nhược Điểm Của Nền Kinh Tế Thị Trường ? (Tr.40) Câu 28: Chất Và Lượng Của Giá Trị Hàng Hóa ? (Tr.41) Câu 29: Chức Năng Của Tiền Tệ ? (Tr.42) Câu 30: Công Thưc Chung Của Tư Bản ? (Tr.43) Câu 31: Hàng Hóa Sức Lao Động ? (Tr.44) Câu 32: Hai Phương Pháp Sản Xuất Ra Thặng Dư ? (Tr.45) Câu 33: Mối Quan Hệ Giữa Lợi Nhuận Và Giá Trị Thặng Dư ? (Tr.46) Câu 34: Tỉ Suất Lợi Nhuận Bình Quân ? (Tr.46) Câu 35: Phân tích các điều kiện ra đời của sản xuất hàng hoá và những ưu thế của sản xuất hàng hoá so với kinh tế tự nhiên ? (Tr.47) Câu 36: Phân tích hai thuộc tính của hàng hoá và quan hệ của hai thuộc tính đó với tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hoá? (Tr.48) Câu 37: Phân tích lượng giá trị hàng hoá và các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị hàng hoá ? (Tr.49) Câu 38: Phân tích nguồn gốc, bản chất và chức năng của tiền tệ? (Tr.50) Câu 39: Phân tích nội dung (yêu cầu), tác dụng của quy luật giá trị trong nền sản xuất hàng hoá giản đơn. Những biểu hiện của quy luật này trong các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản? (Tr.51) Câu 40: Thế nào là thị trường? Mối quan hệ giữa phân công lao động XH với thị trường. Phân tích các chức năng của thị trường? (Tr.52) Câu 41: Cạnh tranh là gì? Tại sao cạnh tranh là quy luật kinh tế của sản xuất hàng hoá? Những tác động tích cực và tiêu cực của cạnh tranh? (Tr.53) Câu 42: Cung, cầu là gì? Quan hệ cung - cầu? Tại sao cung - cầu là quy luật kinh tế của sản xuất hàng hoá? (Tr.53) Câu 43: Phân tích sự chuyển hoá tiền tệ thành tư bản. Những điều kiện để tiền tệ có thể thành tư bản ? (Tr.54) Câu 44: Phân tích hàng hoá sức lao động ? (Tr.54) Câu 45: Phân tích bản chất và các hình thức tiền lương dưới chủ nghĩa tư bản ? (Tr.55) Câu 46. Trình bày nguồn gốc, bản chất của giá trị thặng dư dưới chủ nghĩa tư bản ? (Tr.55) Câu 47: Phân tích quy luật kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản ? (Tr.56) Câu 48: Trình bày phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối dưới chủ nghĩa tư bản ? (Tr.56) Câu 49: Trình bày phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối dưới chủ nghĩa tư bản ? (Tr.56) Câu 50: Tư bản là gì? Thế nào là tư bản bất biến, tư bản khả biến, tư bản cố định, tư bản lưu động? Căn cứ và ý nghĩa của các cách phân chia tư bản trên đây ? (Tr.57) Câu 51: So sánh giá trị thặng dư với lợi nhuận, tỷ suất giá trị thặng dư và tỷ suất lợi nhuận. Tốc độ chu chuyển của tư bản có ảnh hưởng như thế nào tới nhu cầu về tư bản, tỷ suất giá trị thặng dư và khối lượng giá trị thặng dư hằng năm? (Tr.58) Câu 52: Phân tích thực chất và động cơ tích luỹ tư bản. Phân tích tích tụ tư bản và tập trung tư bản. Vai trò của tích tụ và tập trung tư bản trong sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ? (Tr.59) Câu 53: Phân tích những ảnh hưởng đến quy mô tích luỹ tư bản. Ý nghĩa của việc nghiên cứu vấn đề này ? (Tr.59) Câu 54: Trình bày các khái niệm chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận. Các khái niệm trên đã che dấu quan hệ bóc lột tư bản chủ nghĩa như thế nào? (Tr.60) Câu 55: Phân tích sự hình thành lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất. Ý nghĩa của việc nghiên cứu vấn đề này? (Tr.61) Câu 56: Phân tích sự hình thành lợi nhuận thương nghiệp ? (Tr.61) Câu 57: Phân tích nguồn gốc và sự hình thành lợi tức và lợi nhuận ngân hàng ? (Tr.62) Câu 58: Thế nào là công ty cổ phần và thị trường chứng khoán? Nguyên nhân hình thành và vai trò của công ty cổ phần và thị trường chứng khoán? (Tr.63) Câu 59: Bản chất của địa tô tư bản chủ nghĩa? (Tr.63) Câu 60: Trình bày sự hình thành địa tô chênh lệch. Ý nghĩa của việc nghiên cứu vấn đề này ? (Tr.64) Câu 61: Phân tích tính tất yếu khách quan và lợi ích của cơ cấu kinh tế nhiều thành phần ? (Tr.64) Câu 62: Phân tích đặc điểm, vị trí, xu hướng vận động và phát triển của các thành phần kinh tế trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa XH ở nước ta ? (Tr.65) Câu 63: Kinh tế nhà nước là gì? Thế nào là vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước? Những giải pháp chủ yếu để kinh tế nhà nước thực hiện vai trò đó? (Tr.66) Câu 64: Phân tích mục tiêu, các quan điểm cơ bản của Đảng Cộng sản Việt Nam về công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta? (Tr.67) Câu 65: Phân tích tính tất yếu và tác dụng của công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta ? (Tr.67) Câu 66: Phân tích nội dung cơ bản của công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ? (Tr.68) Câu 67: Phân tích những điều kiện cần thiết để công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta ? (Tr.70) Câu 68: Phân tích những đặc điểm của kinh tế hàng hoá (kinh tế thị trường) ở nước ta hiện nay ?(Tr.71) Câu 69: Trình bày những điều kiện và chính sách phát triển kinh tế hàng hoá (kinh tế thị trường) ở nước ta? (Tr.73) Câu 70: Trình bày tính tất yếu khách quan và các nguyên tắc phát triển các các quan hệ kinh tế quốc tế ? (Tr.73) Câu 71: Phân tích các hình thức của quan hệ kinh tế quốc tế ? (Tr.74) Câu 72: Phân tích khả năng và các chính sách phát triển quan hệ kinh tế quốc tế ở nước ta hiện nay ? (Tr.76) Câu 73: Điều kiện ra đời của sản xuất hàng hóa ,ý nghĩa của kinh tế hàng hóa ở nước ta hiện nay? (Tr.77) Câu 74: Thế nào là hàng hoá ?Phân tích 2 thuộc tính của hàng hoá?Vì sao hàng hoá lại có hai thuộc tính? (Tr.77) Câu 75:Lượng giá trị hàng hoá được đo bằng gì?Những nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị hàng hoá? (Tr.78) Câu 76: Nội dung ,yêu cầu và tác động của quy luật giá trị?sự vận động của quy luật giá trị được biểu hiện ntn? (Tr.79) Câu 77: Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư và giá trị thặng dư siêu ngạch? (Tr.80) Câu 78: Hai điều kiện và hai thuộc tính của hàng hóa sức lao động? (Tr.81) Câu 79: Tại sao nói sản xuất giá trị thặng dư là qui luật kinh tế tuyệt đối cuả CNTB? (Tr.81) Câu 80: Địa tô là gì ?Bản chất của địa tô và các hình thức của địa tô?Vì sao địa tô nằm ngoài lợi nhuận bình quân còn Z chỉ là một phần của lợi nhuận bình quân? (Tr.82) Câu 81: Phân tích các đặc điểm cơ bản của CNTB độc quyền.Đặc điểm thứ ba có ý nghĩa như thế nào đối với nước ta hiện nay? (Tr.82) Câu 82: Nguyên nhân hình thành và bản chất của chủ nghĩ tư bản độc quyền nhà nước? (Tr.84) Câu 83: Trình bày tính chất tất yếu của thời kì quá độ lên CNXH.Đặc điểm và thực chất của thời kì quá độ? (Tr.85) Câu 84: Trình bày sứ mệnh của giai cấp công nhân và phong trào nhân dân sứ mệnh lịch sử của nó? (Tr.86) Câu 85: Tính tất yếu và cơ sở khách quan của liên minh công nông? (Tr.87) Câu 86: Nội dung cơ bản của nền văn hóa XHCN? (Tr.87) Câu 87: Nguyên nhân ra đời của chủ nghĩa tư bản độc quyền? (Tr.88) Câu 88: So sánh giữa p’ và m’,p ngân hàng và lợi tức? (Tr.89) Câu 1: Theo Mác: Tư bản là tiền, là vật nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội, quan hệ bóc lột lao động làm thuê. Anh (Chị) hiểu câu đó như thế nào? C . Mác là người đầu tiên phân tích và giải quyết “mâu thuẫn của công thức chung của tư bản” bằng lý luận về hàng hóa sức lao động . C . Mác nhận thức rõ công thức chung của chủ nghĩa tư bản,hàng hóa sức lao động , sản xuát giá trị thặng dư (đây là cái mấu chốt để CNTB bóc lột một cách vô hình . GTTD: “Là giá trị mới do công nhân tạo ra ngoài giá trị sức lao động và bị nhà tư bản chiếm lấy”) ta thấy rõ người lao động “vừa là lực lượng sản xuất , vừa là lực lượng tiêu thụ” , tiền công trong CNTB , tích lũy TBCN . Nên C . Mác nói : “Tư bản là tiền , là vật nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội , quan hệ bóc lột lao động làm thuê” . A- Thông qua việc C.Mác “phân tích và giải quyết mâu thuẫn chung của tư bản và việc tìm “hàng hóa sức lao động” của TB” . Ta có thể nhận biết cụ thể vì sao “ Tư bản là tiền,là vật mà nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội,quan hệ bóc lột lao động làm thuê”được nêu sau đây : ta mới hiểu được sự thay biến đổi khôn ngoan của “chế độ nô lệ và phong kiến” thành “Tư bản hiện đại”(chỉ khác với “chế độ nô lệ và phong kiến ở chỗ: có sự bình đẳng về hình thức giữa người sở hữu sức lao động với người sở hữu tư bản) thông qua đó ta có thể hiểu được thông qua “công thức chung của chủ nghĩa tư bản” và “mẫu thuẫn của công thức đó” được trình bầy dưới đây: *Công thức chung của chủ nghĩa tư bản : Tiền là hình thái cuối cùng của sản xuất lưu thông hàng hóa giản đơn đồng thời cũng là hình thức biểu hiện đầu tiên của tư bản 1- So sánh hai công thức: Cả lưu thông hàng hóa giản đơn và kinh tế tư bản và chủ nghĩa đều sử dụng tiền tệ . Tuy nhiên trong mỗi hình thái này , tiền có vai trò và vị trí khác nhau: + Có 2 công thức sau đây - Tiền trong lưu thông hàng hóa giản đơn vận đông theo công thức:H-T-H’ . - Tiền trong sản xuất tư bản chủ nghĩa vận đông theo công thức: T-H-T’ . + So sánh 2 công thức:có những điểm giống và điểm khác nhau sau đây: - Giống nhau: Hai công thức nêu trên đều cấu thành bởi hai yếu tố hàng( H ) và tiền (T): Đều chứa đựng hai hành vi đối lập nhau là mua bán;đều biểu hiện quan hệ kinh tế giữa người bán và người mua . - Khác nhau giữa 2 công thức: * Lưu thông hàng hóa giản đơn bắt đầu bằng hành bán ( H-T ) và kết thúc bằng hành vi mua ( T-H’ ) , điểm xuất phát và điêm kết thúc đều là hàng hóa , tiền chỉ đóng vai trò trung gian , mục đích và giá trị sử dụng. * Ngược lại , lưu thông của tư bản bắt đầu bằng hành vi mua ( T-H ) và kết thúc bằng hành vi bán ( H-T’), tiền vừa là điểm xuất phát vừa là điểm kết thúc , còn hàng hóa đóng vai trò trung gian ,mục đích của lưu thông tư bản là giá trị và giá trị lớn hơn . Tư bản vận đông theo công thức T-H-T’ , trong đó T’ = T + t ; t là số tiền trội hơn được gọi là giá trị thặng dư và ký hiệu là m . Còn số tiền ứng ra ban đầu với mục đích thu được giá trị thặng dư trở thành tư bản . Þ Như vậy , tiền chỉ biến thành tư bản khi được dùng để mang lại giá trị thặng dư cho nhà tư bản .( T-H-T)’ được gọi là công thức chung của tư bản;vì mọi tư bản đều vận động như vậy nhằm mục đích mang lại giá trị thặng dư. 2- Mâu thuẫn của công thức chung của tư bản : Nhìn bề ngoài , hình như lưu thông tao ra giá trị và giá trị thăng dư . Như vậy : Lưu thông có tao ra giá trị và làm tăng lên giá trị hay không ? + Trả lời câu hỏi trên thông qua 2 vấn đề sau:- Nếu mua – bán ngang giá , hàng hóa có thể bán cao hơn hoạc thấp hơn giá trị . Nhưng , trong nền kinh tế hàng hóa , mỗi người sản xuất,vừa là người bán , vừa là người mua . cái lợi của họ khi bán sẽ bù lại cái thiệt khi mua và ngược lại . Trong trường hợp có kẻ mua rẻ bán đắt thì tổng giá trị toàn xã hội cũng không hề tăng lên , bởi vì số giá trị mà những người này thu được chẳng qua chỉ là ăn chặn , đánh cắp số giá trị của người khác mà thôi. - Nếu xét ngoài lưu thông tức là tiền đề trong két sắt , hàng hóa để trong kho thì cũng không sinh ra được giá trị thăng dư . Þ Như vậy giá trị thặng dư vừa sinh ra trong quá trình lưu thông , vừa sinh ra ngoài giá trị lưu thông , lại vưa không sinh ra ngoài lưu thông . đó chính là mâu thuẫn của công thức chung của tư bản .C.Mác là người đầu tiên phân tích và giải quyết mâu thuẫn,lột trần bản chất bóc lột mà tư bản che đậy ,bằng lý luận “hàng hóa sức lao động” . *Hàng hóa sức lao động: 1- Sức lao động , sự chuyển hóa sức lao động thành hàng hóa: + Dể giải quyết mâu thuẫn của công thức chung của tư bản , tìm trên thị trường một loại hàng hóa mà việc sử dụng của nó có thể tạo ra được giá trị lớn hơn giá trị của bản thân nó . Hàng hóa đó là hàng hóa sứ lao động . - Trước hết , sức lao đông là toàn bộ những năng lực (thế lực và trí lực)tồn tại trong một con người đó sử dụng vào sản xuất . Sức lao động là cái có trước , còn lao động chính là quá trình vận dụng sức lao động . - Sức lao đông là yếu tố quan trọng của sản xuất , nhưng sức lao đông chỉ trở thành hàng hóa khi có hai điều kiện sau đây: .Thứ nhất người lao động phải là người đuwọc tự do về thân thể của mình , phải có khả năng chi phối sức lao động đó và chỉ bán lao động đó trong một thời gian nhất định . . Thứ hai , người lao động không còn có tư liệu sản xuất cần thiết để tự mình thực hiện lao động và cũng không có của cải gì khác , muốn sống chỉ còn cách bán sức lao động cho người khác sử dụng lao động . Þ Sức lao động trở thành hàng hóa đánh dấu một bước ngoặt cách mạng trong phương thức kết hợp người lao động với tư liệu sản xuất , là một bước tiến lịch sử so với chế độ nô lệ và phong kiến. Sự bình đẳng về hình thức giữa người sở hữu sức lao động với người sở hữu tư bản che đậy bản chất của chủ nghĩa tư bản – chế độ được xây dưng trên sự đối kháng lợi ích kinh tế giữa tư bản và người lao động . 2 – Hai thuộc tính của hàng hóa và sức lao động : cũng có hai thuộc tính , giống như các loại hàng hóa khác . Đó là giá trị sử dụng . - Giá trị sử dụng của hàng hóa sức lao động cũng do số lương lao động xã hội cần thiết để sản xuất tái sản xuất ra nó quyết định . Giá trị lao động được quy về giá trị của toàn bộ các tư liệu sinh hoạt cần thiết để sản xuất sức lao động , để duy trì đời sống của công nhân làm thuê và gia đình họ . - Tuy nhiên , giá trị hàng hóa sức lao động khác với hàng hóa thông thường ở chỗ nó bao hàm cả yếu tố tinh thần và yếu tố lịch sử , phụ thuộc vào hoàn cảnh lịch sử của từng nước , từng thời kì phụ thuộc vào trình độ văn minh đã đạt được , vào điều kiện lịch sử hình thành giai cấp công nhân và cả điều kiện địa lý , khí hậu . - Giá trị sử dụng hàng hóa sức lao động thể hiện ở quá trình tiêu dùng sức lao động , tức là quá trình lao động để sản xuất ra một hàng hóa , một dịch vụ nào đó . Trong quá trình lao động sức lao động tạo ra một lượng giá tị mới lớn hơn giá trị của bản thân nó , phần giá trị dôi ra so với giá trị sức lao động gọi là giá trị thặng dư . Đó chính là đặc điểm riêng có của giá trị sử dụng của hàng hóa sức lao động . Đặc điểm này là chìa khóa để giải quyết mâu thuẫn trong công thức chung của tưbản đã trình bày ở trên . ÞTừ hai thuộc tính trên đây , người ta nói rằng : “Sức lao động là một hàng hóa đặc biệt khác với các hàng hóa thông thường . B-Từ “sản xuất giá trị thăng dư” , “tiền công trong chủ nghĩa tư bản(mức độ bóc lột được phản ánh qua tỷ xuất giá trị thặng dư. Khối lượng giá trị thặng dư phản ánh quy môcủa sự bóc lột” và “tích lũy tư bản chủ nghĩa”ÞTừ đó ta sẽ hiểu ngay câu nói của C.Mác“ Tư bản là tiền,là vật mà nhưng bản chất không phải là tiền hay vật mà là một quan hệ xã hội,quan hệ bóc lột lao động làm thuê”được nêu sau đây : ÞTa tự đặt câu hỏi :“(tiền) là vật mà người sử dụng lao động trả cho người lao động để làm thuê cho họ thông qua “tư liệu liệu sản xuất” của chủ sử dụng lao động ; người lao động tự nguyện làm việc,và hưởng công theo năng suất làm hoặc theo sản phẩm. Vì tôi trả công cho anh làm việc cho tôi,tôi không ép buộc anh, không đánh đập anh,anh tự do về thân thể ,anh làm được nhiều tôi trả nhiều ; như vậy thì cả hai đều có lợi”.Vậy thì làm sao lại bảo,Tư bản (ngườisử dụng sử dụng lao động) là bóc lột lao động làm thuê? Mà bóc lột như thế nào? Þ thông qua đó để hiểu câu nói trên của C.Mác . *Sản xuất giá trị thặng dư và quy luật cơ bản của chủ nghĩa tư bản : 1-Quá trình sản xuất giá trị thặng dư : Mục đích cơ bản của sản xuất tư bản là giá trị thặng dư . để có giá trị thặng dư , nhà tư bản phải mua được hàng hóa sức lao động và sử dung nó tron quá trình tạo ra giá trị thạng dư. Quá trình nhà tư bản tiêu dùng hàng hóa sức lao động và tư liệu sản xuất đẻ sản xuất giá trị thặng dư có 2 đặc điểm sau : . Một là , công nhan làm việc dưới sự kiểm soát của nhà tư bản . . Sản phẩm làm ra thuộc sở hưu của nhà tư bản . Ví dụ : về viẹc sản xuất sợi của nhà tư bản để làm rõ quá trình tạo ra giá trị thăng dư . Giả sư để chế tao 1kg sợi , nhà tư bản phai ứng ra số tiền 20.000 đơn vị tiền tệ mua một cân bông , 3.000 đơn vị tiền tẹ cho hao phí máy móc và 5.000 dơn vị tiền tệ mua sức lao động của công nhân điều khiển máy móc trong 1ngày (10 h ) . Giá trị viêc mua này đúng giá trị . Mỗi giờ lao động sống của công nhân tạo ra giántrị mới kết tinh vào sản phẩm là 1.000 đơn vị tiền tệ . Trong quá trình sản xuất , bằn lao động cụ thể , công nhân sử dụng máy móc để chuyển 1kg bông thành 1kg sợi , theo đó giá trị của bông và hao mòn máy móc cũng được chuyển vào sợi; bằng lao động trừu tượng , mỗi giờ công nhân tạo thêm một lượng giá trị mới 1.000 đơn vị tiền tệ . Giả định chỉ trong 5 giờ công nhân đã kéo xong 1kg bông thành 1kg sợi , thì giá trị một cân sợi đuwọc tính theo các khoản sau : + Giá trị 1kg bông chuyển vào = 20.000 đơn vị tiền tệ . + Hao mòn máy móc = 30.000 đơn vị tiền tệ . + Giá trị mới tạo ra ( trong 5 giờ lao động , phần này vừa đủ bù đắp giá trị sức lao động ) .= 5.000 đơn vị tiền tệ . Tổng cộng = 28.000 đơn vị tiền tệ . Nếu quá trình lao động ngừng ở đây thì nhà tư bản chưa có được giá trị thặng dư . Nhưng nhà tư bản đã mua sức lao động trong 1ngày với 10 giờ , chứ không phải là 5 giờ . Trong 5 giờ lao động tiếp , nhà tư bản chỉ thêm 20.000 đơn vị tiền tệ để mua 1kg bông và 3.000 đơn vị tiền tệ hao mòn máy móc và với 5 giờ lao đôjng sau , người công nhân vẫn tao ra 5.000 đơn vị giá trị mới và có thêm 1kg sợi với giá trị 28.000n đơn vị tiền tệ . Tổng số tiền nhà tư bản chỉ ra có đươc 2kg sợi sẽ là : + Tiền mua bông : 20.000 ´ 2 = 40.000 đơn vị tiền tệ . + Hao mòn máy móc (máy chạy 10 giờ ) : 3.000 ´ 2 = 6.000 đơn vị tiền tệ . + Tiền lương công nhân sản xuất cả ngày ( trong 10 giờ tính theo đúng giá trị sức lao động): = 5.000 đơn vị tiền tệ . Tổng cộng = 51.000 đơn vị tiền tệ . - Tổng giá trị của 2kg sợi là : 2kg ´ 28.000 = 5 6.000 đơn vị tiền tệ và như vậy , lượng giá trị thặng dư thu được là : 56.000 - 51.000 = 5.000 ( đơn vị tiền tệ ). Lượng giá trị này chính bằng lượng giá trị mới do công nhân tao ra trong 5 giờ la động sau : Þ Nhận xét : Quá trình sản xuất giá trị thặng dư là quá trình sản xuất ra vượt khỏi điểm mà tại đó đã tạo ra một lượng giá trị mới ngang bằng giá trị sức lao động . Từ ví dụ trên đây ta kết luận :Giá trị thặng dư là giá trị mới do lao động của người công nhân tạo ra ngoài giá tri sức lao động , là kết quả lao động không công của công nhân cho nhà tư bản . Cho nên , C. Mác viết : “Bí quyết của sự tăng thêm giá trị của tư bản quy lại là ở chỗ tư bản chi phối được một số lượng lao động không công nhất định của người khác”. Sở dĩ nhà tư bản chi phối số lao động không công ấy vì nhà tư bản là người sở hữu tư liệu sản xuất . Còn người công nhân phải bán sức lao động vì họ không có tư liệu sản xuất . Quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa trước hết là quá trình lao động , là chung cho mọi xã hội , đồng thời là quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư , là cái riêng ( đặc thù ) trong đó người công nhân bị nhà tư bản thống trị , sản phẩm làm ra không thuộc về anh ta mà thuộc về nhà tư bản . - Bản chất của tư bản : Tư bản biểu hiện ở tiền , tư liệu sản xuất , sức lao động nhưng bản chất của tư bản là một quan hệ xã hội , quan hệ bóc lột lao động làm thuê . 2-Tư bản bất biến và tư bản khả biến : - Để sản xuất giá trị thăng dư , nhà tư bản phải ứng trước tư bản ra để mua tư liệu sản xuất và sức lao động . + Trong quá trình sản xuất , giá trị tư liệu sản xuất được lao động cụ thể của người công nhân chuyển vào sản phẩm mới , lượng giá trị của chúng không đổi . Bộ phận tư bản ấy được gọi là tư bản bất biến , ký hiệu bằng c . + Đối với bộ phận tư bản dùng để mua sức lao động thì tình hình lại khác . Trong quá trình sản xuất , bằng lao động trừu tượng của mình , người công nhân tao ra một giá trị mới không những bù đắp lại giá trị sức lao động của công nhân mà , mà còn có giá trị thặng dư cho nhà tư bản . Do vậy bộ phận tư bản dùng để mua sức lao động đã có sự chuyển biến về lượng trong quá trình sản xuất . Bộ phận tư bản này được gọi là tư bản khả biến và ký hiệu là: v . Trong đời sống thực tế , có những xí nghiệp sử dụng máy móc và công nghệ hiện đại nên năng xuất lao động cao hơn và do vậy thu được nhiều lợi nhuận hơn . Điều đó sẽ gây ra một cảm tưởng sai lầm máy móc sinh giá trị thặng dư . Trên thưc tế , máy móc là nhân tố không thể thiếu của bất kì quá trình sản xuất nào , nhưng nó không thể sinh ra giá trị thặng dư , nó chỉ là phương tiện để nâng cao sức sản xuất của lao động . Máy móc dù có hiện đại đến đâu cũng chỉ là lao động chết . Nó phải được lao động sống “cải tử hoàn sinh” để biến thành nhân tố của quá trình lao động . Nó chỉ là phương tiện đó sức sản xuất của lao động tăng lên . + Như vậy , tư bản bất biến (c) chỉ là điều kiện , còn tư bản khả biến (v ) mới là nguồn gốc tao ra giá trị thặng dư . Giá trị hàng hóa : W = c + v +m Trong đó : c - Là giá trị tư liệu sản xuất , gọi là tư bản bất biến , là giá trị cũ (hay lao động quá khứ , lao động vật hóa) được chuyển vào giá trị sản phẩm v - Là giá trị sưc slao động , gọi là tư bản khả biến , là giá trị mới tạo ra . m – Là giá trị thặng dư , là một bộ phận giá trị mới tạo ra trog quá trình lao động. 3 – Tỷ xuất và khối lượng giá trị thặng dư : * Tỷ xuất giá trị thăng dư (m’) là tỷ lệ % giauw số lượng giá trị thặng dư ( m ) với tư bản khả biến ( v ) và được tính bằng công thức: m’ = ´100% Công thức tỷ xuất giá trị thặng dư còn có dạng : m’ = ´100% Trong đó: t : là thời gian lao động tất yếu . t’ : là thời gian lao động thặng dư - Sở dĩ có thể tính theo thời gian , vì như ví dụ trên cho thấy : Trong tổng số thời gian mà người công nhân lao động cho nhà tư bản thì chỉ có một khoảng thời gian nhất định được trả công , phần thời gian còn lại không được trả công . - Tỷ xuất giá trị thặng dư phản ánh mức độ bóc lột của nhà tư bản đối với công nhân . Nó chỉ rõ , trong tổng giá trị mới do sức lao động tạo ra thì công nhân được hưởng bao nhiêu , nhà tư bản chiếm đoạt bao nhiêu . * Khối lượng giá trị thặng dư ( M ) là khối lượng giá trị thặng dư mà nhà tư bản thu dược 1 thời gian sản xuất nhất định và được tính bằng công thức: M = m’ ´ V hoặc M = ´ V Trong đó : M: Là khối lượng giá trị thặng dư m : là giá trị thặng dư do một công nhân tạo ra trong thời gian nhất định v : Là giá tri sức lao động của một công nhân trong thời gian trên. V : Là tư bản khả biến được sư dụng trong thời gian trên ( V = v ´ n , với n là số công nhân được thuê trong thời gian trên ) - Khối lượng giá trị thặng dư tùy thuộc và tỷ lệ thuận vào cả hai nhân tố m’ và V’ . Nói cách khác , khối lượng giá trị thặng dư phụ thuộc vào thời gian , cường độ thời gian , cường độ lao động của mỗi công nhân và số lượng công nhân mà nhà tư bản sử dụng . - Khối lượng giá trị thặng dư phản ánh quy mô bóc lột của nhà tư bản đối với công nhân làm thuê . 4 – Giá trị thặng dư tuyệt đối , tương đối và siêu ngạch : Nhà tư bản dùng nhiều phương pháp khác nhau để tao khối lượng giá trị thặng dư ngày càng lớn. Tùy theo từng hoàn cảnh , điều kiện kinh tế - kỹ thuật khác nhau mà nhà tư bản áp dụng các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư khác nhau . Trên thực tế có các phương pháp sau : - Giá trị thặng dư tuyệt đối là giá trị thặng dư thu được do kéo dài thời gian lao động vượt quá thời gian lao động tất yếu , trong khi năng xuất lao động , giá trị sức lao động và thời gian lao động tất yếu là không thay đổi . Ví dụ : 1 ngày lao động là 8 giờ , thời gian lao động tất yếu là 4 giờ , thời gian lao động thặng dư là 4 giờ , mỗi giờ công nhân tạo ra một giá trị mới là 10 đơn vị , thì giá trị thặng dư tuyệt đối là 40 và tỷ xuất giá trị thặng dư là : m’ = 40/40 = 100% Nếu ngày lao động thêm 2 giờ nữa , mọi điều kiện khác vẫn như cũ , thì giá trị thặng dư tuyệt đối tăng lên 60 và m’ cũng tăng lên thành : m’ = 60/40 = 150% - Việc kéo dài ngày lao động không hề vượt quá thời hạn sinh lý của công nhân (vì họ còn phải có thời gian ăn , ngủ , nghỉ ngơi , giải trí để phục vụ sức khỏe ) nên gặp phải sự phản kháng gay gắt của giai cấp công nhân đòi giảm giờ làm . Giai cấp công nhân đã đấu tranh và ngày lao động chỉ còn 8 giờ mỗi ngày . - Vì lợi nhuận bản thân , khi độ dài ngày lao động không hề kéo dài thêm , nhà tư bản tìm cách tăng cường độ lao động của công nhân . tăng cường độ lao động về thực chất cũn tương tự như kéo dài ngày lao động . Vì vậy , kéo dài thời gian lao động và tăng cường độ lao động là để sản xuất giá trị thăng dư tuyệt đối . - Giá trị thặng dư tương đối là giá trị thặng dư thu được do rút ngắn thời gian lao động tất yếu bằng cách nâng cao năng xuất lao động trong ngành sản xuất tư liệu sản xuất sinh hoạt , để hạ thấp giá trị sức lao động , nhờ đó tăng thời gian lao động thặng dư lên ngay trong điều kiện độ dài ngày lao động , cượng độ ngày lao động vẫn như cũ . Ví dụ : ngày lao động là 10 giờ , trong đó 5 giờ là lao động tất yếu , 5 giờ là lao động thặng dư . Nếu giá trị sức lao động giảm đi 1 giờ thì thời gian lao động tất yếu giảm xuống còn 4 giờ . Do đó , thời gian lao động thặng dư tăng từ 5 lên 6 giờ và m’ tăng từ 100% lên 150% . - Để hạ thâp giá trị sức lao động thì phải giảm giá trị các tư liệu sinh hoạt và dịch vụ cần thiết cho người công nhân . Muốn vậy phải tăng năng xuất lao động xã hội trong các ngành sản xuất tư liẹu tiêu dùng và các ngành sản xuất tư liệu sản xuất để trang bị cho các ngành sản xuất ra các tư liệu tiêu dùng . - Giá trị thặng dư siêu ngạch là phần giá trị thặng dư thu được do áp dụng công nghệ mới sơm hơn các xí nghiệp khác làm cho giá trị cá biệt của hàng hóa thấp hơn giá trị thị trường của nó . Khi số đông các xí nghiệp đều đổ mới kỹ thuật và công nghệ một cách phổ biến thì giá trị thặng dư siêu ngạch của doanh nghiệp đó không còn nữa . Giá trị thặng dư siêu ngạch là hiện tượng tạm thời trong từng xí nghiệp nhưng trong pham vi xã hội thì nó lại thường xuyên tồn tại . Giá trị thặng dư siêu ngạch là động lực mạnh nhát để thúc đẩy các nhà tư bản đổi mới công nghệ để làm tăng năng xuất lao động cá biệt , đánh bại đối thủ của mình trong cạnh tranh . C.Mác gọi giá trị thặng dư siêu ngạch là biến tướng của giá trị thặng dư tương đối . Tuy giá trị thặng dư tương đối, GTTD tuyệt đối có sự khác nhau , nhưng chúng đều là một bộ phận của giá trị mới, do công nhân sáng tạo ra , đều có nguồn gốc là lao động không được trả công . 5 – Sản xuất giá trị thặng dư – Quy luật kinh tế tuyệt đối (hay cơ bản ) của chủ nghĩa tư bản : - Thoạt nhìn , tư bản là tiền có bản năng tự tăng lên . Qua phân tích cho thấy , tư bản là giá trị mang lại giá trị thặng dư bằng cách bóc lột lao động không công của công nhân làm thê . Tư bản là một quan hệ xã hội , là quan hệ sản xuất , thể hiện mối quan hệ cơ bản giữa giai cấp tư sản và giai cấp công nhân làm thuê . Ta biết , quy luật kinh tế cơ bản của sản xuất hàng hóa là quy luật giá trị . Sau khi phân tích quá trình sản xuất giá trị thặng dư cho thấy quy luật kinh tế tuyệt đối của chủ nghĩa tư bản là quy luật giá trị thặng dư . sản xuất nhiều giá trị thặng dư là mục đích , là động lực thường xuyên thúc đẩy nền sản xuất tư bản chủ nghĩa vận động , phát triển và bị thay thế bởi chế độ mới cao hơn . - Hiện nay ở một số nước tư bản phát triển , giai cấp công nhân đã có mức sống khá hơn . Nhưng mức sống đó vẫn là kết quả của việc bán sức lao động . Họ vẫn bị nhà tư bản bóc lột giá trị thặng dư . * Tiền công trong tư bản chủ nghĩa : 1 – Bản chất của tiền công : Tiền công là biểu hiện băng tiền của giá trị hàng hóa sức lao động . Tuy vậy , dễ có sự lầm tưởng , trong xã hội , tiền công là giá cả sức lao động . Bởi vì: - Thứ nhất , tư bản trả tiền công cho công nhân sau khi công nhân đã lao động để sản xuất ra hàng hóa . - Thứ hai , tiền công được trả theo thời gian lao động ( Giờ , ngày , tuần , tháng ) hoặc theo số lượng hàng hóa đã sản xuất được . Cái mà các nhà tư bản mua công nhân không phải là lao động mà là sức lao động . Tiền công không phải là giá trị hay giá cả giá cả của lao động , mà chỉ là giá trị hay giá cả của hàng hóa sức lao động . - Cơ sở sở khoa học nghiên cứu vấn đề tiền công : là phân biệt sự khác nhau giữa hai khái niệm “sức lao động” và “lao động” . - Ý nghĩa nghiên cứu vấn đề này : Nhằm bổ sung và hoàn thiện lý luận giá trị thặng dư , phê phán luận điệu “kẻ có của , người có công” . 2 – Hình thức tiền công cơ bản : Tiền công thường được trả theo hai hình thức cơ bản là: - Tiền công tính theo thời gian : Là hình thức tiền công tính theo thời gian lao động công nhân dài hay ngắn ngày ( giờ , ngày , tuần , tháng ). - Tiền công tính theo sản phẩm : Là hình thức tiền công tính theo số lượng sản phẩmđã làm ra , hoặc số lượng công việc đã hoàn thành trong 1 thời gian nhât định . Mỗi một sản phẩm được trả công theo một đơn giá nhất định , gọi là đơn giá tiền công . Để quy định đơn giá tiền công , người ta lấy tiền công trung bình một ngày của một công nhân chia cho số lượng sản phẩm của một công nhân sản xuất ra trong một ngày lao động bình thường . Tiền công tính theo sản phẩm , một mặt , giúp cho nhà tư bản trong việc quản lý , giám sát quá trình lao động của công nhân dễ dàng hơn : mặt khác , kích thích công nhân lao động tích cực , khẩn trương tao ra nhiều sản phẩm để thu được tiền công cao hơn . 3 – Tiền công danh nghĩa và tiền công thực tế : - Tiền công danh nghĩa là số tiền mà công nhân nhận được do bán sức lao động của mình cho nhà tư bản . - Tiền công thực tế là tiền công được biểu hiện bằng số lượng hàng hóa tư liệu tiêu dùng và dịch vụ mà người công nhân mua được bằng tiền công danh nghĩa của mình . Tiền công danh nghĩa là giá cả hàng hóa sức lao động , nó có thể tăng lên hay giảm xuống tùy theo sự biến động trong quan hệ cung cầu của hàng hóa sức lao động trên thị trường .Trong một thời gian nao đó , nếu tiền công danh nghĩa vẫn giữa nguyên , nhưng giá cả tư liệu tiêu dùng và dịch vụ tăng lên hay giảm xuống thì tiền công thực tế giảm xuống hay tăng lên . Quy luât vận động của tiền công trong chủ nghĩa tư bản là : tiền công danh nghĩa cao thì xu hương tăng lên , nhưng mức tăng của nó thường không theo kịp mức tăng của giá cả tư liệu tiêu dùng và dịch vụ . Do vậy tiền công thực tế có xu hương hạ xuống . C©u 2: Phân tích vai trò lịch sử của chủ nghĩa tư bản. Theo Anh (Chị), nguyên nhân nào mà các nhà kinh tế cho rằng chủ nghĩa tư bản còn khả năng phát triển trong những thập niên đầu của thế kỷ 21. a. Vai trß lÞch sö cña chñ nghÜa t­ b¶n - Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, nÕu ch­a xÐt ®Õn hiÖu qu¶ nghiªm träng ®· g©y ra ®èi víi loµi ng­êi, th× chñ nghÜa t­ b¶n còng cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc ®èi víi s¶n xuÊt. §ã lµ: Thùc hiÖn x· héi ho¸ s¶n xuÊt, thÓ hiÖn ë sù ph¸t triÓn ph©n c«ng lao ®éng x· héi, hîp t¸c lao ®éng, tËp trung ho¸, liªn hiÖp ho¸ s¶n xuÊt lµm cho c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph©n t¸n ®­îc liªn kÕt vµo mét hÖ thèng s¶n xuÊt, mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. Ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. Díi sù t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c, mét mÆt giai cÊp t­ s¶n t¨ng c­êng bãc lét, mÆt kh¸c nh÷ng nh©n tè ®ã cã t¸c ®éng m¹nh mÏ thóc ®Èy ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. ChuyÓn s¶n xuÊt nhá thµnh s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n lµm cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Khi c¬ khÝ thay kü thuËt thñ c«ng l¹c hËu, tõ c¬ khÝ chuyÓn dÇn sang tù ®éng ho¸, tin häc ho¸, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §ång thêi nÒn s¶n xuÊt còng ®­îc x· héi ho¸ ngµy cµng cao, cã sù ®iÒu tiÕt thèng nhÊt. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh chuyÓn nÒn s¶n xuÊt nhá thµnh s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. - Chñ nghÜa t­ b¶n còng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒn cho loµi ngêi. + Lµ thñ ph¹m chÝnh cña hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi ®Ém m¸u vµ hµng tr¨m cuéc ®Êu tranh côc bé kh¸c. + Lµ thñ ph¹m chÝnh cña cuéc ch¹y ®ua vò trang vµ « nhiÔm m«i tr­êng. + Chñ nghÜa t­ b¶n còng ®øng tr­íc nh÷ng giíi h¹n mµ nã kh«ng thÓ v­ît qua. Giíi h¹n lÞch sö cña chñ nghÜa t­ b¶n b¾t nguån tõ m©u thuÉn kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t­ b¶n. m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é x· héi ho¸ cao cña lùc l­îng s¶n xuÊt víi chÕ ®é chiÕm h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. m©u thuÉn c¬ b¶n nµy biÓu hiÖn ra thµnh nh÷ng m©u thuÉn cô thÓ sau: - M©u thuÉn gi÷a t­ b¶n vµ lao ®éng: C¶ sù bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi lÉn t­¬ng ®èi cña giai cÊp c«ng nh©n vÉn ®ang tån t¹i. Tuy ®¹i bé phËn tÇng líp trÝ thøc vµ lao ®éng cã kü n¨ng ®ang cã viÖc lµm ®îc c¶i thiÖn møc sèng vµ gia nhËp vµo tÇng líp trung l­u, nh­ng vÉn kh«ng xo¸ ®îc sù ph©n ho¸ giµu nghÌo s©u s¾c. - M©u thuÉn gi÷a c¸c d©n téc thuéc ®Þa vµ phô thuéc víi chñ nghÜa ®Õ quèc: m©u thuÉn nµy ®ang trë thµnh m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn víi nh÷ng n­íc ®Õ quèc. - M©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc t­ b¶n víi nhau. - M©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc t­ b¶n vµ chñ nghÜa x· héi. M©u thuÉn nµy lµ m©u thuÉn xuyªn suèt thêi ®¹i qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. b. Chñ nghÜa t­ b¶n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã, mét mÆt thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ, mÆt kh¸c lµm cho m©u thuÉn c¬ b¶n cña nã thªm gay g¾t. Ngµy nay chñ nghÜa t­ b¶n ®ang n¾m ­u thÕ vÒ vèn, khoa häc,c«ng nghÖ thÞ tr­êng, ®ang cã kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ ph¸t triÓn trong chõng mùc nhÊt ®Þnh. Chñ nghÜa t­ b¶n còng ®· buéc ph¶i ®iÒu chØnh giíi h¹n vÒ quan hÖ s¶n xuÊt trong khu«n khæ cña chñ nghÜa t­ b¶n, song kh«ng thÓ kh¾c phôc næi nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña nã, kh«ng thÓ v­ît qua giíi h¹n lÞch sö cña nã. MÆt kh¸c c¸c quèc gia ®éc lËp ngµy cµng t¨ng c­êng cuéc ®Êu tranh ®Ó tù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh con ®­êng ph¸t triÓn tiÕn bé cña m×nh. Chñ nghÜa x· héi trªn thÕ giíi tõ nh÷ng bµi häc thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cïng sù kh¸t väng cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn t¹o ra b­íc ph¸t triÓn míi. V× vËy trong thÕ kû 21 nµy chñ nghÜa t­ b¶n cßn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn song sím hay muén chñ nghÜa t­ b¶n còng sÏ bÞ thay thÕ b»ng mét chÕ ®é míi cao h¬n - X· héi céng s¶n chñ nghÜa mµ giai ®o¹n thÊp lµ chñ nghÜa x· héi. C©u 3: Tìm hiểu về chính sách kinh tế nhiều thành phần ở Việt Nam hiện nay. Những tồn tại và khó khăn trong việc xử lý mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế. * C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ ë n­íc ta bao gåm 5 thµnh phÇn kinh tÕ (§¹i héi §¶ng X) - Kinh tÕ Nhµ n­íc,trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ bé phËn nßng cèt n¾m gi÷ nh÷ng vÞ trÝ then chèt vµ träng yÕu. - Kinh tÕ tËp thÓ, víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng trong hîp t¸c x· lµ nßng cèt dùa trªn së h÷u cña c¸c thµnh viªn vµ tËp thÓ. - Kinh tÕ t­ nh©n: §­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn - Kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa: Lµ h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é g¾n víi chÝnh s¸ch kinh tÕ qu¸ ®é. - Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi nhiÒu ®èi t¸c kh¸c nhau, chñ yÕu gi÷a h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi. * Sù tån t¹i kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc tr­ng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. Bëi v×: Mét sè thµnh phÇn kinh tÕ cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cò ®Ó l¹i ®ang cã t¸c ®éng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Mét sè thµnh viªn kinh tÕ míi h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi (kinh tÕ Nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc). Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Thêi kú qu¸ ®é ë n­íc ta, do tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt cßn rÊt thÊp, l¹i ph©n bæ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ngµnh, vïng, nªn tÊt yÕu cßn tån t¹i nhiÒu lo¹i h×nh h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Do yªu cÇu cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. * Lîi Ých cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ: - Sù tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, tøc lµ tån t¹i nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ, nhiÒu ph­¬ng thøc qu¶n lý phï hîp víi tr×nh ®é kh¸c nhau cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Nhê ®ã cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng tr­ëng kinh tÕ. - Gi¶i phãng lùc l­îng s¶n xuÊt, khai th¸c vµ ph¸t huy c¸c nguån lùc trong vµ ngoµi n­íc vµo ®Çu t­ ph¸t triÓn. - T¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ dÞch vô ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ h¬n. - T¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng - Lµm cho quan hÖ cung cÇu hµng ho¸ ph¸t triÓn theo h­íng tho¶ m·n nhu cÇu vµ th¸i ®é phôc vô ®èi víi kh¸ch hµng tèt h¬n. * Néi dung vµ xu h­íng vËn ®éng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ 1. Kinh tÕ Nhµ n­íc * Kinh tÕ Nhµ n­íc lµ khu vùc kinh tÕ hay kiÓu quan hÖ kinh tÕ dùa trªn së h÷u toµn d©n mµ Nhµ n­íc võa lµ ng­êi chñ së h÷u ®¹i diÖn võa lµ ng­êi trùc tiÕp qu¶n lý vµ sö dông t­ liÖu s¶n xuÊt. - C¬ cÊu bao gåm: + C¸c tµi nguyªn quèc gia vµ tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ n­íc nh­: ®Êt ®ai, hÇm má, rõng, biÓn, ng©n s¸ch c¸c quü dù tr÷ quèc gia, hÖ thèng kho b¹c, ng©n hµng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi mµ Nhµ n­íc lµ chñ ®¹i biÓu. + C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc 100% vèn + C¸c doanh nghiÖp cæ phÇn mµ Nhµ n­íc cã tû träng vèn khèng chÕ (51% trë lªn) + Doanh nghiÖp cæ phÇn mµ Nhµ n­íc cã tû träng vèn ®Æc biÖt (cao nhÊt so víi c¸c cæ ®«ng) * Kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Vai trß ®ã ®­îc thÓ hiÖn - Kinh tÕ Nhµ n­íc lµ lùc l­îng vËt chÊt ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN. - Hç trî vµ l«i cuèn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN. - C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc nªn lµ tÊm g­¬ng ®i ®Çu trong øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. * Gi¶i ph¸p t¨ng c­êng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc - Hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n viÖc tæ chøc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp Nhµ n­íc, x©y dùng mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c tæng c«ng ty Nhµ n­íc cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi¶i thÓ hoÆc thay ®æi h×nh thøc së h÷u ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµm ¨n thua lç kÐo dµi. - §æi míi c«ng cô vµ øng dông nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc c«ng nghÖ theo h­íng t¨ng tû suÊt khÊu hao, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ®Ó chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh»m t¹o ®éng lùc cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¸t triÓn. 2. Kinh tÕ tËp thÓ Kinh tÕ tËp thÓ lµ khu vùc kinh tÕ hay kiÓu kinh tÕ dùa trªn h×nh thøc së h÷u tËp thÓ (c¸c quü sö dông chung trong HTX) vµ së h÷u cña c¸c thµnh viªn. - Kinh tÕ tËp thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ cña nh÷ng ng­êi lao ®éng s¶n xuÊt nhá, bao gåm: n«ng d©n, thî thñ c«ng, ng­êi bu«n b¸n vµ lµm dÞch vô nhá cïng nhau lµm ¨n. - Kinh tÕ tËp thÓ bao gåm nh÷ng c¬ së kinh tÕ do ng­êi lao ®éng tù nguyÖn gãp vèn, cïng kinh doanh, tù qu¶n lý theo nguyªn t¾c tËp trung, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi. - Ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ: +Ph­¬ng ch©m: TÝch cùc, v÷ng ch¾c, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ, ®i tõ thÊp ®Õn cao, ®¹t hiÖu qu¶ thiÕt thùc, v× sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. + LÊy lîi Ých kinh tÕ lµm chÝnh: Gåm lîi Ých c¸c thµnh viªn vµ lîi Ých tËp thÓ ®ång thêi coi träng lîi Ých x· héi. + Trong khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n ph¶i trªn c¬ së ®¶m b¶o quyÒn, tù chñ cña kinh tÕ hé, trang tr¹i, hç trî ®¾c lùc cho kinh tÕ hé, trang tr¹i. Kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt,hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng kinh tÕ v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3. Kinh tÕ t­ nh©n Kinh tÕ t­ nh©n lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn h×nh thøc së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét lao ®éng lµm thuª. Lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ mµ vèn do mét hoÆc mét sè nhµ t­ b¶n gãp l¹i ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. Gåm c¸c xÝ nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty t­ nh©n hay c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH. Trong thêi kú qu¸ ®é ë n­íc ta thµnh phÇn nµy cã vai trß ®¸ng kÓ ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt,x· héi ho¸ s¶n xuÊt,gi¶i quyÕt viÖc lµm khai th¸c c¸c nguån vèn vµ gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c. Kinh tÕ t­ nh©n ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn réng r·i trong c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm; ®­îc t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi vµ chÝnh s¸ch, ph¸p lý ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. 4. Kinh tÕ t­ b¶n Nhµ níc Kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc dùa trªn h×nh thøc së h÷u hçn hîp vÒ vèn gi÷a kinh tÕ Nhµ n­íc víi kinh tÕ t­ nh©n d­íi c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh. - Bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ h×nh thµnh do sù liªn doanh gi÷a Nhµ n­íc XHCN víi t­ b¶n t­ nh©n, do Nhµ n­íc gãp vèn cæ phÇn hay cho t­ b¶n t­ nh©n thuª tµi s¶n. - Lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt nhá víi s¶n xuÊt lín hoÆc "nhÞp cÇu trung gian" ®i lªn CNXH. Kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc cã kh¶ n¨ng to lín trong viÖc huy ®éng vèn, c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng tæ chøc tiªn tiÕn. Thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã vai trß ®¸ng kÓ trong gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ t¨ng trëng kinh tÕ. - Sù tån t¹i thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ rÊt cÇn thiÕt, cÇn ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong thêi kú qu¸ ®é ë n­íc ta. Thùc hiÖn l©u dµi ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt phôc vô cho sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n­íc, x©y dùng CNXH. C¸c gi¶i ph¸p: Hoµn thiÖn luËt ®Çu t­, t¨ng thÞ phÇn cña ViÖt Nam trong liªn doanh, n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé cña ®Êt n­íc, x©y dùng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c tæ chøc §¶ng, ®oµn thÓ trong c¸c liªn doanh. 5. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ níc ngoµi: Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng ®­îc hiÓu lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ gåm nh÷ng doanh nghiÖp SXKD cã vèn cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n n­gêi n­íc ngoµi tham gia (kh«ng nhÊt thiÕt lµ t­ b¶n n­íc ngoµi). + Chñ yÕu d­íi h×nh thøc xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi vµ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi. + Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë níc ta, tû träng cña kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng lªn ®¸ng kÓ (chiÕm gÇn 25% vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi). + §èi víi kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn, c¶i thiÖn m«i trêng ph¸p lý vµ kinh tÕ ®Ó thu hót m¹nh vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, h­íng vµo xuÊt khÈu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi g¾n víi thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm. * Nh÷ng tån t¹i vµ khã kh¨n trong viÖc xö lý mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. -Mèi quan hÖ: Quan ®iÓm cña §¶ng ta lµ "Trong thêi kú qu¸ ®é cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, giai cÊp tÇng líp x· héi kh¸c nhau nh­ng c¬ cÊu, tÝnh chÊt, vÞ trÝ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c giai cÊp trong x· héi ®· thay ®æi nhiÒu cïng víi nh÷ng biÕn ®æi to lín vÒ kinh tÕ x· héi. Do ®ã mèi quan hÖ nãi trªn lµ mèi quan hÖ hîp t¸c vµ ®Êu tranh trong néi bé nh©n d©n, ®oµn kÕt vµ hîp t¸c lau dµi trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng" C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng tån t¹i ®éc lËp mµ ®an xen vµo nhau, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau mçi thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn mét h×nh thøc së h÷u nhÊt ®Þnh vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ biÓu hiÖn lîi Ých cña mét giai cÊp tÇng líp x· héi nhÊt ®Þnh. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ võa thèng nhÊt võa m©u thuÉn víi nhau. TÝnh thèng nhÊt biÓu hiÖn Mçi thµnh phÇn lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ n»m trong hÖ thèng ph©n c«ng x· héi cã mèi liªn hÖ phô thuéc lÉn nhau c¶ ®Çu vµo vµ ®Çu ra. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ho¹t ®éng trong mét m«i tr­êng thèng nhÊt (c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt vµ sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc) vµ ®Òu lµ néi lùc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN cña n­íc ta. M©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ biÓu hiÖn. Xu h­íng vËn ®éng kh¸c nhau, mang b¶n chÊt kinh tÕ kh¸c nhau, biÓu hiÖn lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau. Do tÝnh tù ph¸t cña kinh tÕ thÞ tr­êng vµ lîi nhuËn chi phèi gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ngay trong néi bé c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng cã m©u thuÉn do sù vi ph¹m hîp ®ång v× lîi Ých côc bé, chiÕm dông vèn cña nhau, vi ph¹m b¶n quyÒn së h÷u ph¸t minh Do khiÕm khuyÕt trong qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc vµ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. Nh÷ng m©u thuÉn cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chØ ®­îc gi¶i quyÕt dÇn dÇn trong qu¸ tr×nh x· héi s¶n xuÊt theo ®Þnh híng XHCN. Trong 2 mÆt cña mèi quan hÖ th× mÆt thèng nhÊt lµ c¬ b¶n. §Ó gi¶m thiÓu m©u thuÉn, ph¸t huy tÝnh thèng nhÊt kh«ng ®¬n gi¶n lµ xo¸ bá thµnh phÇn kinh tÕ nµy hay thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c mµ th«ng qua chøc n¨ng tiÕt lîi Ých vµ vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc * §Ó ®Þnh h­íng XHCN nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chóng ta cÇn ph¶i: - Lµm cho kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ nã cïng víi lîi Ých tËp thÓ thÓ dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ. - KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khai th¸c tèi ®a c¸c nguån lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x· héi, c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. - Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. - T¨ng c­êng hiÖu lùc qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc, ph¸t huy mÆt tÝch cùc h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tr¸nh sù ph©n ho¸ x· héi thµnh 2 cùc ®èi lËp. - KÕt hîp t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi trong tõng b­íc ph¸t triÓn. C©u 4: Cách mạng khoa học công nghệ và sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam và phương hướng phát triển khoa học công nghệ ở nước ta hiện nay. * C¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam 1. Thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho CNXH, ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt. - N­íc ta ®ang ®Þnh h­íng ®i lªn CNXH bá qua chÕ ®é TBCN, qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ tÊt yÕu ph¶i ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ ®iÒu kiÖn c¬ cÊu kinh tÕ më, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ ë n­íc ta cÇn ph¶i bao hµm c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ mµ thÕ giíi ®· ®ang tr¶i qua. - Tõ bèi c¶nh ®ã, vÞ trÝ cña cuéc c¸ch m¹ng nµy ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh lµ "then chèt" vµ khoa häc c«ng nghÖ ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét quèc s¸ch, mét ®éng lùc cÇn ®em toµn lùc l­îng ®Ó n¾m lÊy vµ ph¸t triÓn nã. - Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ë n­íc ta hiÖn nay bao gåm 2 néi dung chñ yÕu sau Mét lµ x©y dùng thµnh c«ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho CNXH ®Ó dùa vµo ®ã mµ trang bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cho c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Hai lµ: tæ chøc nghiªn cøu thu thËp th«ng tin phæ biÕn øng dông nh÷ng thµnh tùu míi, khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt ®êi sèng víi nh÷ng h×nh thøc b­íc ®i, quy m« thÝch hîp - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ chóng ta cÇn l­u ý. øng dông nh÷ng thµnh tùu míi, tiªn tiÕn vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ tõng b­íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc. Sö dông c«ng nghÖ míi g¾n víi yªu cÇu t¹o ra nhiÒu viÖc lµm tèn Ýt vèn, quy vßng nhanh gi÷ ®­îc nghÒ truyÒn thèng víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. T¨ng ®Çu t­ ng©n s¸ch vµ huy ®éng c¸c nguån lùc kh¸c cho khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt hîp ph¸t triÓn c¶ bÒ réng lÉn chiÒu s©u 2. X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi a. X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý - C¬ cÊu kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c bé phËn hîp thµnh cïng víi vÞ trÝ, tû träng vµ quan hÖ t­¬ng t¸c phï hîp gi÷a c¸c bé phËn trong hÖ thèng kinh tÕ quèc d©n. C¬ cÊu kinh tÕ ®­îc xem xÐt d­íi gãc ®é c¬ cÊu ngµnh (c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô) c¬ cÊu vïng (theo l·nh thæ) vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. - Trong c¬ cÊu kinh tÕ th× c¬ cÊu ngµnh lµ bé phËn cã tÇm quan träng ®Æc biÖt vµ lµ bé x­¬ng cña c¬ cÊu kinh tÕ. - X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ lµ yªu cÇu cÇn thiÕt kh¸ch quan cña mçi n­íc trong thêi kú CNH vÊn ®Ò quan träng lµ t¹o ra mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc gäi lµ tèi ­u khi nã ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu sau: Ph¶n ¸nh ®­îc ®óng quy luËt kh¸ch quan, nhÊt lµ c¸c quy luËt kinh tÕ vµ xu h­íng vËn ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Phï hîp víi xu h­íng tiÕn bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· vµ ®ang diÔn ra nh­ vò b·o trªn thÕ giíi cho phÐp tèi ®a khai th¸c mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc, cña c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn c¸c xÝ nghiÖp c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u Thùc hiÖn tèt sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ theo xu h­íng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ngµy cµng ®­îc quèc tÕ ho¸, do vËy c¬ cÊu kinh tÕ ®îc t¹o dùng ph¶i lµ "c¬ cÊu më" X©y dùng kinh tÕ lµ mét qu¸ tr×nh tr¶i qua nh÷ng chÆng ®­êng nhÊt ®Þnh, do vËy x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ cña chÆng ®­êng tr­íc ph¶i t¹o ®­îc ®µ cho chÆng ®­êng sau vµ ph¶i ®­îc bæ sung, hoµn thiÖn dÇn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh, cÇn x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý mµ "bé x­¬ng" cña nã lµ c¬ cÊu kinh tÕ c«ng - n«ng nghiÖp dÞch vô g¾n liÒn víi ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ s©u réng vµ khi h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ ®ã sÏ cho phÐp n­íc ta kÕt thóc thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH. b. TiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi - Tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín XHCN bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa trong qu¸ tr×nh XHCN tÊt yÕu ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi, ®ã lµ sù chuyªn m«n ho¸ lao ®éng, tøc lµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt gi÷a c¸c ngµnh trong néi bé tõng ngµnh vµ gi÷a c¸c vïng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi cã t¸c dông rÊt to lín, nã lµ ®ßn bÈy cña sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ n¨ng suÊt lao ®éng, cïng víi c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, nã gãp phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. - Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¶i tu©n thñ c¸c quy tr×nh cã tÝnh quy luËt sau: Tû träng vµ sè tuyÖt ®èi lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m dÇn, tû träng sai sè tuyÖt ®èi lao ®éng c«ng nghiÖp ngµy mét t¨ng lªn. Tû träng lao ®éng trÝ tuÖ ngµy mét t¨ng vµ chiÕm ­u thÕ so víi lao ®éng gi¶n ®¬n trong tæng lao ®éng x©y dùng. Tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt phi vËt chÊt (dÞch vô) t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt. ë n­íc ta, ph­¬ng h­íng ph©n c«ng l¹i lao ®éng lao ®éng x· héi hiÖn nay cÇn triÓn khai trªn c¶ 2 ®Þa bµn: t¹i chç vµ n¬i kh¸c ®Ó ph¸t triÓn vÒ c¶ chiÒu réng kÕt hîp ph¸t triÓn theo chiÒu s©u * Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ ë n­íc ta hiÖn nay 1. T¹o vèn cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt ngµy mét hiÖn ®¹i ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu vèn trong vµ ngoµi n­íc, trong ®ã nguån vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh, nguån vèn bªn ngoµi lµ quan träng. Nguån vèn bªn trong bao gåm: Nh©n lùc vµ tµi s¶n cè ®Þnh tÝch luü tõ nhiÒu thÕ hÖ, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý vµ nhiÒu lo¹i vèn h÷u h×nh vµ v« h×nh kh¸c. - TÝch luü vèn tõ néi bé nÒn kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, nguån cña nã lµ lao ®éng thÆng d­ cña ngêi lao ®éng thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Con ®­êng c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tÝch luü vèn trong n­íc vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi trªn c¬ së øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc, thùc hiÖn tiÕt kiÖm. - Nguån vèn bªn ngoµi ®­îc huy ®éng tõ c¸c n­íc trªn thÕ giíi d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Vèn viÖn trî cña c¸c n­íc, c¸c tæ chøc kinh tÕ - x· héi,vèn vay ng¾n h¹n,dµi h¹n víi c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau cña c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi: Vèn vay ng¾n h¹n, ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, liªn doanh, liªn kÕt BiÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó tËn dông, thu hót vèn bªn ngoµi lµ: §Èy m¹nh, më réng c¸c h×nh thøc hîp t¸c quèc tÕ, t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi cho c¸c nhµ SXKD n­íc ngoµi, tranh thñ mäi sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, vay vèn ë c¸c n­íc. - ë n­íc ta hiÖn nay, nguån vèn trong n­íc cßn h¹n hÑp nªn ph¶i tËn dông, khai th¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi. Tuy nhiªn t¹o nguån vèn ph¶i g¾n chÆt víi qu¶n lý sö dông tèt, cã hiÖu qu¶ cao, khai th¸c tèi ®a kh¶ n¨ng vèn ®· cã. 2. §µo t¹o nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ - Sù nghiÖp CNH, H§H lµ sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña quÇn chóng trong ®ã lùc l­îng c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, khoa häc qu¶n lý vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng. - Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, CNH, H§H ®ßi hái ph¶i cã ®Çy ®ñ nguån nh©n lùc vÒ sè l­îng, ®¶m b¶o vÒ chÊt l­îng vµ cã tr×nh ®é cao, ®Ó ®¸p øng ®ßi hái ®ã ph¶i coi träng con ng­êi vµ ®Æt con ng­êi vµo vÞ trÝ trung t©m cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. - Ph¶i coi viÖc ®Çu t­ cho gi¸o dôc, ®µo t¹o lµ mét trong nh÷ng h­íng chÝnh ph¶i cã quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®µo t¹o, båi d­ìng th­êng xuyªn nguån nh©n lùc, ®¶m b¶o c¬ cÊu, tèc ®é vµ quy m« ph¸t triÓn hîp lý, ®¸p øng yªu cÇu cña mçi thêi kú trong qu¸ tr×nh CNH, H§H. 3. X©y dùng tiÒm lùc khoa häc, c«ng nghÖ theo yªu cÇu cña CNH, H§H - Khoa häc vµ c«ng nghÖ ®­îc x¸c ®Þnh lµ ®éng lùc cña CNH, H§H. Khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß quyÕt ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh vµ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, CNH, H§H nãi riªng tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ suy cho cïng lµ tiÒm lùc trÝ tuÖ vµ s¸ng t¹o cña c¶ d©n téc. - N­íc ta qu¸ ®é lªn CNXH tõ mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nªn tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cßn yÕu kÐm. Muèn tiÕn hµnh CNH, H§H thµnh c«ng víi tèc ®é nhanh th× ph¶i x©y dùng mét tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ thÝch øng víi ®ßi hái cña nhiÖm vô. Tr­íc m¾t chóng ta cÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò: + VËn dông s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn Chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh ®Ó x©y dùng c¬ së khoa häc cho viÖc ho¹ch ®Þnh vµ triÓn khai ®­êng lèi,chñ tr­¬ng CNH, H§H hiÖu qu¶ cao, tèc ®é nhanh. + §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc ®Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c tµi nguyªn quèc gia, n¾m b¾t c¸c c«ng nghÖ cao cïng nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc cña thÕ giíi. N©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®æi míi s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. 4. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i Ngµy nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ cïng víi xu h­íng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®ang t¹o ra mèi liªn hÖ vµ sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc. Do ®ã viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc kh¸c t¹o thµnh mét tÊt yÕu kinh tÕ, t¹o ra kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn tranh thñ vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý ®Ó ®Èy nhanh CNH, H§H. Quan hÖ kinh tÕ cµng më réng vµ cã hiÖu qu¶ cao bao nhiªu th× sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cµng thuËn lîi vµ nhanh chãng bÊy nhiªu. Tuy nhiªn ®ã míi chØ lµ kh¶ n¨ng. §Ó kh¶ n¨ng trë thµnh hiÖn thùc chóng ta ph¶i cã mét ®­êng lèi kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®óng ®¾n võa ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, kÕt hîp ®­îc søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i, võa gi÷ v÷ng ®­îc ®éc lËp chñ quyÒn d©n téc, x©y dùng thµnh c«ng chñ quyÒn chñ nghÜa x· héi ë níc ta. 5. T¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña Nhµ n­íc §©y lµ tiÒn ®Ò quan träng quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta. C«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi kú qu¸ ®é lªn XHXN ë n­íc ta nªn nã lµ mét cuéc ®Êu tranh gian khæ, phøc t¹p. CNH, H§H lµ sù nghiÖp cña toµn d©n. Sù nghiÖp ®ã ph¶i do §¶ngcéng s¶n tiªn phong dµy d¹n kinh nghiÖm tù ®æi míi kh«ng ngõng vµ mét Nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n, trong s¹ch v÷ng m¹nh vµ cã hiÖu lùc qu¶n lý th× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc míi cã thÓ hoµn thµnh. Câu 5: Đối Tượng Nghiên Cứu Của Kinh Tế Học Chính Trị Khái niệm: Kinh tế học chính trị là môn khoa học xã hội nghiên cứu các cơ sở kinh tế chung của đời sống xã hội gắn với mỗi giai đoạn phát triển trong xã hội. Đối tượng nghiên cứu: Quan hệ xã hội (quan hệ giữa người với người trong tiêu dùng) để hiểu bản chất trong quan hệ con người, hiểu bản chất xã hội, giai cấp khác. . Cơ sở hạ tầng, kiến trúc thượng tầng; Quy luật kinh tế, phạm trù kinh tế. . Quy luật kinh tế : là quy luật phản ánh mối liên hệ tất yếu, thường xuyên lặp lại của các đối tượng kinh tế. Phạm trù kinh tế : là những dấu hiệu đặc trưng biểu hiện sự hoạt động của các quy luật kinh tế (mang tính trừu tượng, khách quan). So sánh quy luật kinh tế - quy luật tự nhiên : + Giống nhau : Đều mang tính khách quan không phụ thuộc vào con người. + Khác nhau :Quy luật kinh tế mang tính hiện thực, gắn liền với lịch sử. Nó chỉ biểu hiện thông qua hoạt động của con người; Quy luật tự nhiên mang tính bền vững và tự nó phát huy tác dụng. Hệ thống quy luật kinh tế : có 3 dạng + Các quy luật kinh tế chung : tồn tại trong mọi phương thức sản xuất. Ví dụ : quy luật tăng năng suất, quy luật quan hệ sản xuất + Các quy luật chung, tồn tại trong một số phương thức sản xuất ( ví dụ quy luật giá trị). + Các quy luật kinh tế đặc thù : có riêng trong từng phương thức sản xuất. Yêu cầu nghiên cứu quy luật kinh tế : + Khái niệm quy luật. + Nội dung quy luật. + Sự vận dụng quy luật. + Phạm trù đặc trưng của quy luật. + Yêu cầu của quy luật . + Tác dụng của quy luật Câu 6 : Tái Sản Xuất Xã Hội Là Gì ? Tái sản xuất xã hội và các loại hình : . Tái sản xuất : Là quá trình sản xuất diễn ra liên tục và lặp lại theo thời gian. . Tái sản xuất xã hội : Là tổng thể của những tái sản xuất cá biệt trong mối quan hệ hữu cơ với nhau. . Tái sản xuất giản đơn : Là quá trình tái sản xuất được lặp ại thường xuyên với quy mô không đổi. . Tái sản xuất mở rộng : Là quá trình tái sản xuất có quy mô tăng lên, có 2 hình thức : + Phát triển theo chiều rộng + Phát triển theo chiều sâu. Gọi W : năng suất lao động L0 : hiệu quả sử dụng vốn. S : số sản phẩm. V : nhân công lao động. C : vốn đầu tư sản xuất. Ta có : W = S S = W . V L0 = S S = L0 . C Giống nhau : đều làm tăng số lượng sản phẩm (S) và chiếm lĩnh thị trường. Khác nhau : Tái sản xuất theo chiều rộng tăng S chủ yếu dựa vào tăng V và tăng C. Tái sản xuất mở rộng theo chiều sâu chủ yếu dựa vào tăng W là L0 tức là chú trọng đến tăng năng suất lao động và hiệu quả sử dụng đồng vốn. Tái sản xuất mở rộng theo chiều rộng tăng sản phẩm đầu ra(S), và gia tăng dân số. Tái sản xuất mở rộng theo chiều sâu ngoài việc tăng dân số còn thực hiện đa dạng hóa sản phẩm. Nội dung của tái sản xuất xã hội :gồm có 4 nội dung . Tái sản xuất ra của cải vật chất, tái sản xuất ra quan hệ sản xuất, tái sản xuất sức lao động, tái sản xuất môi trường sống Tái sản xuất của cải vật chất (quan trọng nhất) : có thể bù đắp của cải vật chất con người đã sử dụng, đáp ứng nhu cầu của xã hội. . Chỉ tiêu đánh giá kết quả tái sản xuất của cải vật chất là tổng hợp sản phẩm xã hội. . . Tổng hợp sản phẩm xã hộiù là toàn bộ sản phẩm do lao động trong các ngành sản xuất ra trong một năm. Tái sản xuất sức lao động nhằm : . Duy trì lực lượng lao động. . Bảo tồn phát triển nòi giống. Chú ý đến : Số lượng lao động + chất lượng lao động( trình độ học vấn) Tái sản xuất quan hệ sản xuất : Tái tạo lại các quan hệ sản xuất(giai cấp, con người). Quan hệ sản xuất phải phát triển, hoàn thiện , quan hệ sản xu61t phụ thuộc vào trình độ lao động,và quan hệ sản xuất theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Tái sản xuất môi trường sống : sự chạy đua sản xuất, thử nghiệm khoa học làm môi trường ô nhiễm. Vì vậy phải quan tâm đến cải thiện môi trường. Các khâu tái sản xuất xã hội : sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu dùng. . Sản xuất : là khâu đầu tiên, tạo ra sản phẩm, thỏa mãn nhu cầu của con người, xã hội.Phụ thuộc vào giới hạn, quy mô nguồn lực, mức độ khả thi phuơng án,tài năng,trình độ nhà quản lý. . Phân phối, trao đổi: là khâu trung gian, thúc đẩy tốc độ gặp gỡ nhà sản xuất và tiêu dùng. . Tiêu dùng : là khâu cuối cùng của tái sản xuất. Là động cơ thúc đẩy sản xuất phát triển. Tiêu dùng sản phẩm, có 2 loại : tiêu dùng cá nhân và tiêu dùng sản xuất. Câu 7 : Hàng Hóa Và Thuộc Tính Của Hàng Hóa? Tính Chất Hai Mặt Của Lao Động Sản Xuất Hàng Hóa ?Phân Biệt Lao Động Xã Hội - Lao Động Tư Nhân , Lao Động Giản Đơn - Lao Động Phức Tạp ? Hàng hoá : là sản phẩm của lao động có khả năng thoả mãn nhu cầu nào đó của con người trong tiêu dùng để trao đổi. Có 2 thuộc tính : Giá trị sử dụng & Giá trị trao đổi. . Giá trị sử dụng : là công dụng của sản phẩm có khả năng thỏa mãn nhu cầu của con người trong tiêu dùng. Đặc điểm : + Bộc lộ thông qua quá trình thỏa mãn nhu cầu của con người. + Một hàng hoá có thể có nhiều công dụng + Giá trị sử dụng là một phạm trù vĩnh viễn gắn liền với cuộc sống. Hình thái: + Biểu hiện ở các tư liệu sản xuất ( như nguyên liệu, máy móc) + Biểu hiện ở các vật phẩm phục vụ tiêu dùng cá nhân ( như lương thực, thực phẩm). . Giá trị trao đổi : mang tính trừu tượng, là tương quan về số lượng giữa hàng hoá này với hàng hoá khác trong trao đổi. Nó là một phạm trù trừu tượng giữa những người sản xuất, chỉ thông qua trao đổi. Đặc điểm : Giá trị hàng hoá là lao động trừu tượng đã kết tinh trong hàng hoá. Giá trị do lao động kết tinh, thước đo là thời gian.Giá trị được coi là cơ sở trao đổi.Nó là một phạm trù trừu tượng giữa những người sản xuất.Chỉ thông qua trao đổi mới có giá trị. Bản chất của trao đổi hàng hoá : người ta chỉ đổi cho nhau những vật có công dụng khác nhau nhưng giá trị bằng nhau. Qua trao đổi giá trị được biểu hiện bằng tiền(giá cả). Tính chất hai mặt của hàng hoá : Lao động sản xuất hàng hoá có tính 2 mặt : lao động cụ thể và lao động trừu tượng. + Lao động cụ thể : là lao động của một nghề chuyên môn nhất định có đối tượng, mục đích, phương pháp, công cụ lao động riêng đạt kết quả riêng + Lao động trừu tượng : là lao động xã hội của người sản xuất hàng hoá không kể đến hình thức cụ thể của nó. Nó tạo ra giá trị của hàng hoá. Mâu thuẫn với lao động cụ thể của nó thông qua 2 thuộc tính. So sánh lao động giản đơn - lao động phức tạp : . Lao động giản đơn : ai cũng tiến hành được, không đòi hỏi chuyên môn. . Lao động phức tạp : là lao động qua đào tạo kỹ thuật, cần kỹ năng chuyên môn. So sánh lao động tư nhân - lao động xã hội : Lao động tư nhân : là lao động của từng cá nhân, sản phẩm của mỗi cá nhân. Là lao động mang tính tự phát. Lao động xã hội : là lao động do cá nhân hợp thành, cần phải có điều kiện sản phẩm của cá nhân Câu 8: Trình Bày Nội Dung Yêu Cầu Và Tác Dụng Của Quy Luật Giá Trị ? Nội dung yêu cầu của quy luật giá trị : Quy luật giá trị là quy luật kinh tế của sản xuất hàng hoá. Nó quyết định các phương pháp và các nguyên tắc đo lường phân phối, kích thìch lao động xã hội trong các điều kiện của sản xuất hàng hoá. Ơû đâu có sản xuất hàng hoá thì ở đó có quy luật giá trị hoạt động. Theo quy luật giá trị việc sản xuất hàng hoá và trao đổi hàng hoá phải dựa trên cơ sở hao phí lao động xã hội cần thiết, trao đổi phải dựa trên cơ sở ngang giá. Tác dụng của quy luật giá trị : Quy luật giá trị tồn tại và hoạt động ở các phương thức sản xuất có sản xuất hàng hoá và có những đặc điểm hoạt động riêng biệt tùy thuộc vào quan hệ sản xuất thống trị. Nhưng nhìn chung, quy luật giá trị đều có những tác dụng chủ yếu : . Điều tiết sản xuất và lưu thông hàng hoá : Trên thực tế hàng hoá bao giờ cũng vận động từ nơi giá thấp đến nơi giá cao. Quy luật giá trị có tác dụng điều tiết sự vận động đó, phân phối các nguồn hàng hoá một cách hợp lý hơn giữa các vùng, giữa cung và cầu đối với các loại hàng hoá trong xã hội. . Thúc đẩy cải tiến kỹ thuật, tăng năng suất lao động :Trong sản xuất hàng hoá để thu nhiều lợi nhuận , người sản xuất hàng hoá phải thường xuyên thay đổi, cải tiến chất lượng mẫu mã hàng hoá cho phù hợpnhu cầu thị hiếu người tiêu dùng, cải tiến các biện pháp lưu thông, bán hàng để tiết kiệm chi phí lưu thông và tiêu thụ sản phẩm nhanh hơn. . Phân hoá những người sản xuất hàng hoá : Sự tác động của quy luật giá trị bên cạnh mặt tích cực cùng dẫn đến sự phân hoá những người sản xuất hàng hoá thành người giàu, người nghèo. Dưới tác động của quy luật giá trị và các quy luật khác tất yếu dẫn đến kết quả : những người có điều kiện sản xuất thuận lợi, có trình độ cao, sẽ phát tài làm giàu. Ngược lại, những người không có điều kiện trên hoặc gặp rủi ro tai nạn sẽ bị mất hết vốn, phá sản. Tác dụng này của quy luật giá trị một mặt đào thải các yếu kém, kích thích các nhân tố tích cực phát triển Câu 9: Sự Chuyển Hóa Thành Tư Bản ? Công thức chung của tư bản: T- H - T ‘ MĐ tìm công thức chung, khái quát sự vận động của tư bản So sánh CT lưu thông hàng hoá giản đơn và CT chung của tư bản: Giống: Đều gồm có:Hàng&tiền;Mua& Phản ánh sự vận động của nền kinhÆbán tế hàng hoá Khác: Trình tự hành vi mua bán: H -T -H (CT lưu thông hàng hoá giản đơn) bán trước, mua sau. T-H-T’ (CT lưu thông của tư bản) mua trước , bán sau. . Mục đích: H- T- H giá trị sử dụng. T-H-T’ giá trị. . Tính chất: H-T-H có giới hạn, hành vi kết thúc. T-H-T’ không giới hạn, liên tục. Vây: Tư bản là tiền có bản năng tự lớn lên. Tư bản là tiền được sử dụng là phương tiện để bóc lột lao động của người khác. Là GT có khả năng mang lại GT thặng dư. T-H-T’ là công thức chung của tư bản. Mâu thuẩn của công thức chung: Dựa vào lý luận tiền tệ và căn cứ vào lý luận giá trị: Giá trị hàng hoá do con người làm ra. Nhưng nhìn công thức T-H-T’ , ta dễ lầm tưởng tiền cũng tạo ra giá trị khi lưu thông. Thực chất tiền không tự lớn lên. Tiền không có thể tự sinh ra tiền.Còn lưu thông không tạo ra giá trị thặng dư, chỉ Công thức chung mâu thuẩn ở chổ: Lưu thông khôngÆcó sự phân phối lại lượng giá trị tạo ra giá trị , nhưng giá trị chỉ được tạo ra từ lưu thông.Lưu thông là điều kiện, môi trường tạo ra giá trị, còn nguồn góc của giá trị là từ lao động của công nhân. Hàng hoá sức lao động: -Điều kiện sức lao động trở thành hàng hoá : Người lao động tự do về thân thể , được quyền bán sức lao động. Người lao động tự do về thân thể nhưng không có tư liệu sản xuất . Sức lao động cũng có hai thuộc tính như hàng hoá , và còn thêm những đặc tính riêng -Giá trị hàng hoá sức lao động: là công dụng của nó để thoả mãn nhu cầu của người mua .Nó bao gồm:Giá trị tư liệu để nuôi sống công nhân và gia đình công nhân. Chứa đựng chi phí đào tạo , trang bị nghề nghiệp. Nhận xét: Giá trị hàng hoá sức lao động chịu sự chi phối của 2 khuynh hướng: Khuynh hướng làm tăng (do nhu cầu) Khuynh hướng làm giảm (do dân số tăng dẫn đến giá trị hàng hoá giảm) Khác với hàng hoá thông thường : giá trị hàng hoá sức lao động mang tính thinh thần, tính lịch sử. Hàng thông thường có sự tiêu dùng nên công dụng giảm đến 0. Chúng giống nhau ở chổ : đều thoả mãn nhu cầu của người tiêu dùng. Người công nhân lao động sản xuất, thônh qua đó tạo ra giá trị thặng dư. Kết luận: Tiền chuyển hoá thành tư bản khi sức lao động biểu hiện qua hàng hoá hay tiền, vận động theo công thức chung: T-H-T’ Câu 10: Sản Xuất Giá Trị Thặng Dư - Quy Luật Kinh Tế Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Tư Bản ? Quá trình sản xuất giá trị thặng dư : Cơ sở kinh tế của chế độ TBCN là chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất nên quá trình lao động dưới chủ nghĩa TB có đặc điểm : Xem xét trong khuôn khổ từng doanh nghiệp: . Phản ánh mối quan hệ quản lý giữa nhà TB với lao động làm thuê, điều kiện tổ chức kinh doanh thuộc về nhà tư bản, công nhân là người phục vụ. . Phản ánh các quan hệ phân phối, phân chia lao động, toàn bộ sản phẩm làm ra thuộc về chi phối của nhà tư bản, công nhân chỉ được nhận tiền lương. Xem xét trong toàn bộ nền sản xuất Tư bản : . Sản xuất TBCN là quá trình tạo ra giá trị sử dụng, công dụng cho xã hội tiêu dùng. . Sản xuất ra giá trị và giá trị thặng dư, mục đích và động cơ của sản xuất tư bản là sản xuất ngày càng nhiều tiền. Định nghĩa giá trị thặng dư : . Giá trị thặng dư là phần giá trị dôi ra ngoài giá trị sức lao động do công nhân tạo ratrong quá trình sản xuất bị nhà tư bản chiếm dụng. Kí hiệu : m Nhận xét : Qua nhiên cứu cho thấy giá trị thặng dư là một phạm trù kinh tế, chỉ rõ nghề lao động của công nhân chia làm 2 phần : + Phần thời gian cần thiết tạo ra sức lao động cho công nhân. + Phần thời gian thặng dư tạo ra sự thặng dư cho nhà tư bản. . Giá trị thặng dư là phạm trù kinh tế phản ánh quan hệ bóc lột giữa Tư bản đối với lao động làm thuê. . Giá trị thặng dư phản ánh bản chất của nền sản xuất TBCN. . Giá trị thặng dư là điều kiện để tích lũy tư bản và để tái sản xuất mở rộng, thúc đẩy xã hội phát triển. Bản chất của Tư bản, tư bản bất biến và tư bản khả biến : Bản chất của tư bản : . Tư bản là quan hệ sản xuất xã hội tức tư bản là khái niệm dùng để chỉ quan hệ xã hội của 2 giai cấp đối kháng : giai cấp tư sản và giai cấp vô sản. . Tư bản là khái niệm để chỉ phương thức sản xuất trong lịch sử . Sự phân chia tư bản thành tư bản khả biến và tư bản bất biến: . Căn cứ của việc phân chia : dựa vào tính chất lý luận 2 mặt của lao động sản xuất hàng hoá của Mác chia ra 2 loại Tư bản bất biến và Tư bản khả biến. Tư bản tồn tại 2 bộ phận : + bộ phận 1 : Tư liệu sản xuất gồm máy móc, nguyên liệu, vật liệu, năng lượng, động lực, nhà xưởng, kho. Nó có đặc điểm là điều kiện của sản xuất. Trong quá trình tham gia sản xuất giá trị của nó được bảo tồn và chuyển dịch vào sản phẩm mới. Đó là tư bản bất biến, kí hiệu là C. + bộ phận 2 : là sức lao động của công nhân, có đặc điểm là tham gia vào sản xuất, luôn biến đổi và tăng lên về lượng nên gọi là tư bản khả biến, kí hiệu V. . Mục đích và ý nghĩa của sự phân chia : Giúp ta hiểu rõvai trò và vị trí của từng bộ phận TB.Tư liệu sản xuất là điều kiện của sản xuất. Giúp ta phân tích và hiểu rõ kết cấu của giá trị hàng hoá. Hàng hoá gồm 3 bộ phận bằng tổng C + V + m Trong đó: C là giá trị TLSX đã hao phí trong sản xuất. V là giá trị sức lao động của công nhân. m là giá trị thặng dư( thu nhập của nhà tư bản) Việc phân chia Tb như trên giúp ta hiểu rõ bản chất của TB đồng thời góp phần vào giải quyết mâu thuẫn công thức chung của tư bản. Thông qua nghiên cứu giúp ta hiểu rõ bản chất và nguồn gốc của giá trị thặng dư chính là từ lao động làm thuê của công nhân. Ngày lao động, tỷ suất và khối lượng của giá trị thặng dư : Ngày lao động là một khái niệm chỉ độ dài thời gian làm việc mỗi ngày của người lao động. Đặc điểm : + Thời gian cần thiết tạo ra giá trị sức lao động hay tiền lương của công nhân và phần thời gian thặng dư tạo ra giá trị thặng dư cho nhà tư bản. + Ngày lao động có đặc điểm lớn hơn so với thời gian cần thiết điều này đảm bảoTư bản có lợi và thuê công nhân. Ngày lao động phải ngắn hơn 24 giờ. Tóm lại ngày lao động nằm trong khoảng lớn hơn thời gian cần thiết nhưng phải ngắn hơn 24 giờ + Ngày lao động là một phạm trù phản ánh tương quan thời gian làm việc cho mình và nhà tư bản của công nhân. Thông thường người thuê công nhân muốn kéo dài ngày lao động vì mục đích làm cho tỷ suất giá trị thặng dư tăng lên. Tỷ suất giá trị thặng dư là tỷ số tính theo % giữa giá trị thặng dư và giá trị sức lao động của công nhân. Công thức : m’ = m . 100% Trong đó : m’ là tỷ suất giá trị thặng dư. m là giá trị thặng dư V là giá trị sức lao động. Nhận xét : + Tỷ số này nói lên rằng nhà TB bỏ ra 1 lượng tiền là bao nhiêu thuê công nhân thì sẽ thu được 1 giá trị thặng dư bằng bấy nhiêu ( m = V). + Tỷ suất giá trị thặng dư là một phạm trù kinh tế phản ánh trình độ sản xuất giá trị thặng dư của nhà TB. Tỷ suất càng cao thì trình độ sản xuất cao, tỷ suất thấp thì trình độ sản xuất thấp. Khối lượng giá trị thặng dư : là tích số giữa tỷ suất giá trị thặng dư với tổng giá trị sức lao động được dụng. M = m’ . ?V Trong đó : M là khối lượng GTTD m’là tỷ suất GTTD V là tổng giá trị sức lao động. Nhận xét : Khối lượng giá trị thặng dư là một phạm trù kinh tế phản ánh tương quan thu nhập của 2 giai cấp Tư sản và Vô sản ( phản ánh quy mô bóc lột GTTD của giai cấp tư sản đối với giai cấp công nhân làm thuê). Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư : . Sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối : là GTTD thu được nhờ kéo dài ngày lao động. Trong khi thời gian lao động cần thiết không thay đổi. Nhận xét : nhờ kéo dài thời gian lao động, mà thời gian lao động thặng dư tăng lên tương ứng. Tỷ suất GTTD sẽ tăng lên. Biện pháp cơ bản để thực hiện phương pháp này là : tăng cường độ lao động và kéo dài thời gian lao động. Nhưng phương pháp này luôn bị giới hạn vì ngày lao động luôn có giới hạn và bị công nhân phản đối Sản xuất giá trị thặng dư tương đối : dùng để chỉ GTTD thu được nhờ rút ngắn thời gian lao động cần thiết, trong khi độ dài ngày lao động không đổi. Nhận xét : Nhờ rút ngắn thời gian lao động cần thiết mà giá trị thặng dư tăng lên, biện pháp thực hiện phương pháp này là tăng năng suất lao động. Phương pháp này không bị giới hạn, luôn đáp ứng nhu cầu, tham vọng của nhà TB, thực hiện phương pháp này không bị phạm luật kéo dài thời gian lao động. Phương pháp này được thực hiện chủ yếu ở các nước phát triển, trình độ dân trí cao, có tiềm năng về khoa học kỹ thuật. Giá trị thặng dư siêu ngạch : . Khái niệm : GTTD siêu ngạch là GTTD thu được trội vượt hơn so với GTTD bình thường, nó là số chênh lệch giữa thời gian lao động xã hội cần thiết ( hay chi phí sản xuất trung bình ) với thời gian lao động cá biệt ( chi phí cá biệt ). msn = CPSXXH - CPCB Tóm lại : sự hình thành GTTD siêu ngạch là do chi phí sản xuất cá biệt. GTTD siêu ngạch có bản chất là hình thái biến tướng của GTTD tương đối. Vai trò và đặc điểm của GTTD siêu ngạch : GTTD siêu ngạch là động lực, là sức hút đối với các doanh nghiệp. GTTD siêu ngạch có đặc điểm là luôn di chuyển, biến đổi trong xã hội, di chuyển theo hướng từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác ( các doanh nhiệp có chi phí cá biệt < chi phí xã hội ). Quy luật kinh tế cơ bản của CNTB : Khái niệm : Quy luật kinh tế cơ bản là quy luật kinh tế phản ánh bản chất, động cơ và những phương tiện để đạt được mục đích của nền kinh tế gắn với mỗi chế độ nhất định. Thường thì chế độ xã hội bị chi phối bởi một quy luật kinh tế cơ bản. Nội dung và yêu cầu của quy luật : sản xuất ngày càng nhiều GTTD cho xã hội Tư bản, bất luận việc sản xuất ra cái gì và bằng phương pháp nào. Trong xã hội tư bản quá trình kinh doanh trong thị trường GTTD biểu hiện thông qua lợi nhuận. Lợi nhuận là kết quả của việc sản xuất kinh doanh được tính bằng hiệu số dân số với chi phí. Kí hiệu : P = DS - CP = đầu ra - đầu vào Mục tiêu của lợi nhuận : mục tiêu số một của doanh nghiệp doanh nhân là tối đa hoá lợi nhuận. Sự ra đời của phương thức sản xuất Tư bản chủ nghĩa : Tư bản chủ nghĩa là một trong 5 phương thức sản xuất, đây là phương thức sản xuất thứ tư. Xuất hiện dựa vào 2 điều kiện : + Trong xã hội xuất hiện một lớp người mà họ tích lũy được trong tay một lượng tài chính có đủ khả năng mở nhà máy, công xưởng, đây là giai cấp chủ xưởng. + Trong xã hội có đông đảo người lao động không có tư liệu sản xuất đây là giai cấp vô sản làm thuê. Chủ nghĩa tư bản xuất hiện đây là giai đoạn hợp tác giản đơn. Chủ nghĩa tư bản ra đời dựa vào quá trình tích lũy nguyên thủy tư bản, quá trình này được thực hiện bằng công cụ bạo lực Câu 11: Tích Lũy Tư Bản ? Quy Luật Tích Lũy Tư Bản ? Thực chất và động cơ của tích luỹ tư bản : . Điều kiện để tích luỹ : Thu nhập > so với mức tiêu thụ cần thiết . Động cơ tích luỹ: Mơ rộng qui mô sản xuất , tối đa hoá lợi nhuận. Thực chất là quá trình tư bản hoá giá trị thặng dư, tái sản xuất mở rộng. . Phạm vi: từng doanh nghiệp (cá biệt ) , ở nền khinh tế (rộng) Để tích luỹ: không được tiêu dùng lợi nhuận lợi nhuận thu được, phải dành một phần để làm vốn mở rộng cơ sở sản xuất. Nhân tố ảnh hưởng đến tích luỹ tư bản: Phụ thuộc vào 3 nhóm: +Khối lượng giá trị thặng dư thu được (M) mà (M) lại phụ thuộc: +Tỉ suất giá trị thặng dư. +Năng suất lao động. Qui mô của tư bản ứng trước. . Tỉ lệ phân chia giá trị thặng dư. . Sự chênh lệch giữa tư bản sử dụng và tư bản tiêu dùng. . Qui luật tích luỹ tư bản: Tích tụ và tập trung tư bản. a/ Tích tụ: là quá trình tăng qui mô của tư bản cá biệt bằng cách gom góp , tích luỹ già trị thặng dư để thực hiện tái sản xuất mở rộng. Nó phụ thuộc vào khối lượng giá trị thặng dư và từng doanh nghiệp. Nó phản ánh mối quan hệ giữa tư bản và lao động. Tích tụ luôn phụ thuộc vào lợi nhuận. Đặc điểm: Diễn ra nhanh trong thời kỳ cạch tranh tự do. Kết quả: Tích tụ hình thành nên đại công ty, mở rộng qui mô sản xuất. b/ Tập trung tư bản: là quá trình làm tăng qui mô của tư bản cá biệt. Tiến hành dựa vào 2 biện pháp: Hợp lực vè vốn & Cưỡng bức, thôn thính kinh tế. Tập trung tư bản phản ánh mối quan hệ giữa các cổ đông lớn trong hội đồng quản trị. . Phạm vi: toàn xã hội, không giới hạn. Có thể diễn ra trên từng ngành, từng lĩnh vực Đặc điểm: Là biểu hiện của tập trung hoá sản xuất là điều kiện để xã hội hoá nền kinh tế.Kết quả: làm tăng vốn tập trung .Nhận xét: Tích tụ và tập trung đáp ứng một phần nhu cầu của nhà sản xuất lớn. Cấu tạo hữu cơ tư bản: gồm có hai mặt: mặt vật chất và giá trị. Cấu tạo tư bản về vật chất và kỹ thuật: Gồm TLSX và sức lao động . Tỉ lệ giữa số lượng tư liệu sản xuất và số lao động sử dụng là cấu tạo kỹ thuật. Cấu tạo tư bản về mặt giá trị : gồm giá trị sức lao động . Tỉ lệ giữa 2 bộ phận này gọi là cấu tạo giá trị tư bản .Hai mặt vật chất và kỹ thuật luôn có quan hệ với nhau , diễn tả mối quan hệ đó Mac dùng khái niệm : Cấu tạo hữu cơ . Cấu tạo hữu cơ tư bản : là cấu tạo giá trị do cấu tạo kinh tế quyết định và phản ánh những biến đổi của kinh tế đó. Cấu tạo hữu cơ tư bản = C/V C: giá trị tư liệu sản xuất V: giá trị sức lao động Câu 12: Lợi Nhuận Bình Quân Và Giá Cả Sản Xuất ? Sự Hình Thành Giá Trị Thị Trường ? Cạnh Tranh Ngành ?Sự Chuyển Hóa Giá Trị Hàng Hóa Thành Giá Trị Chi phí sản xuất ,lợi nhuận và tỉ suất lợi nhuận : a/ Chi phí sản xuất: Kí hiệu (K) Giá trị hàng hoá = c + v + m K = c + v Giá trị hàng hoá = K = m Mục đích: nghiên cứu để vạch trần bản chất của tư bản . Khi xuất hiện K, giá trị thặng dư chuyển hoá mang hình thức tư bản mới là lợi nhuận (P). Từ đó GTHH = K + P b/ Lợi nhuận : tức là giá trị thăng dư được so sánh với toàn bộ tư bản ứng trước. Là kết quả của đầu tư kinh doanh. -Lợi nhuận = P = Doanh số - Chi phí Doanh số = G * Q (G :giá cả Q : sản lượng) Đặt điểm: Lợi nhuận phụ thuộc tỉ suất lợi nhuận P = P’ * K Tỉ suất lợi nhuận là tỉ số tính theo % giữa lợi nhuận (giá trị thăng dư) với tư bản ứng trước. P’ = m/K * 100% = P / K Cạnh tranh ngành và sự hình thành giá trị thị trường: Có hai hình thức cạnh tranh: + Trong nội bộ ngành + Giữa các ngành a/ Cạch tranh nội bộ ngành: là cạch tranh giữa các doanh nghiệp trong cùng một ngành sản xuất cùng một loại sản phẩm. Vd: Giữa các xí nghiệp may trong ngành may. Mục đích: chiếm lấy điều kiện thuận lợi trong kinh doanh ( công nghệ, qui mô, nhâ lực) Động cơ: lợi nhuận siêu ngạch. Biện pháp cạnh tranh: nhiều cách. Cơ bản nhất là cải tiến kỹ thuật, đổi mới quản lý - nâng cao năng suất - giảm giá sản phẩm. Kết quả: Hình thành giá trị thị trường của hàng hoá. Giá trị thị trường do người cung ứng qui định. b/ Cạch tranh ngành: là cạch tranh giữa các ngành sản xuất với nhau trong nền kinh tế. Biện pháp tự do di chuyển tư bản , vốn từ ngành này sang ngành khác Quá trình này diễn ra tự phát do lợi nhuận tác động. Quá trình nảy làm cho cơ cấu kinh tế điều chỉnh lại thường xuyên. Kết quả dẫn đến hình thành lợi nhuận bình quân. Sự chuyển hoá giá trị hàng hoá thành giá trị sản xuất: Nguyên nhân: do cạch tranh giữa các ngành dẫn đến sự chuyển hoá của qui luật giá trị thăng dư thành qui luật lợi nhuận bình quân. GTHH chuyển thành giá cả sản xuất. Giá cả sản xuất = chi phí + lợi nhuận bình quân = K + P Lợi nhuận bình quân: là lợi nhuận bằng nhau cho những nhà tư bản được đầu tư vào các ngành sản xuất khác nhau. Công thức: P = P’ * K Câu 13: Tư Bản Cho Vay ,Lợi Tức ? Công Ty Cổ Phần ? Thị Trường Chứng Khoán ? Tư bản cho vay, lợi tức (Z), tỷ suất lợi tức (Z’) : Tư bản cho vay : là tư bản tiền tệ mà người chủ của nó cho nhà tư bản khác vay để kinh doanh, sau một thời gian thu về kèm theo một số tiền lời ( lợi tức ). Lợi tức : là một phần của lợi nhuận bình quân mà người vay phải trả cho người cho vay về quyền sở hữu tiền tệ. Lợi tức là một phần của giá trị thặng dư. Kí hiệu: Z Lợi tức phụ thuộc vào tỷ suất lợi tức : Z = Z’ . K Tỷ suất lợi tức là tỷ số tính theo phần trăm giữa lợi tức và số tiền cho vay Z’ = Z/K * 100% Trong thị trường Z’ luôn dao động phụ thuộc vào nhiều yếu tố + Quan hệ cung - cầu số tiền cho vay + Chỉ số lạm phát của nền kinh tế + Tình hình sản xuất và lưu thông hàng hoá + Lãi suất nằm trong khoảng vận động 0 < Z’ < P’ Tín dụng tư bản chủ nghĩa : Quan hệ tín dụng là quan hệ vay mượn, kinh doanh tiền tệ. Có 2 hình thức : Tín dụng thương nghiệp : là quan hệgiữa các nhà tư bản với nhau. Tín dụng ngân hàng : Là quan hệ giữa ngân hàng và các nhà tư bản Ngân hàng là một loại doanh nghiệp chuyên kinh doanh tiền tệ và làm môi giới giữa người đi vay và người cho vay. Hệ thống ngân hàng có 2 loại : một cấp và hai cấp. + Một cấp :chỉ có ngân hàng trung ương. + Hai cấp : gồm ngân hàng trung ương và ngân hàng thương mại. Ngân hàng là trung tâm tiền mặt, là thủ quỹ của xã hội, là trung tâm thanh toán. Hoạt động của ngân hàng : có 2 nghiệp vụ Nhận gửi (Z tg) : huy động vốn , thu hút vốn. Để thực hiện chức năng này phải thực hiện chính sách lãi suất tiền gửi cho người gửi Cho vay ( Z cv) : phân bổ vốn cho các doanh nghiệp, các hộ vay để kinh doanh. Tất cả mọi người đều được vay vốn nhưng phải thoả điều kiện : + Có dự án khả thi + Có thế chấp tài sản + Nhận được sự bảo lãnh của người thứ ba. Ngân hàng quy định lãi suất cho vay, đồng thời cam kết trả lãi đúng kỳ. Lợi nhuận ngânhàng : Tổng lợi tức cho vay trừ đi tổng lợi tức tiền gửi Lợi nhuận ngân hàng = ? Z cv - ? Z tg Công ty cổ phần, thị trường chứng khoán : Công ty cổ phần : Là 1 hình doanh nghiệp mà vốn do những người tham gia ( cổ đông) đóng góp. Đặc điểm : + Là một tổ chức kinh doanh nhiều chủ thể + Là một loại hình của công ty trách nhiệm hữu hạn + Quan hệ trong công ty phụ thuộc vào tỷ lệ góp vốn. Cổ đông : Người sở hữu cổ phiếu trong công ty. Có 2 loại + Cổ đông sáng lập : người lập công ty, phát hành cổ phiếu. + Cổ đông thường : góp vốn. Quyền lợi : được chia lãi, được tham gia dự đại hội cổ đông. Cổ phiếu : là một loại chứng khoán, là văn tự ghi nhận sự góp vốn của cổ đông. Có nhiều loại cổ phiếu : có tên, không tên, loại được sang nhượng, loại không được sang nhượng. Cổ phiếu được giao dịch tên thị trường chứng khoán. Thị trường chứng khoán :là nơi mua bán các loại chứng khoán. Chia làm 2 loại : thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp. + Thị trường sơ cấp : mua ban cổ phiếu thường + Thị trường thứ cấp : là nơi trao đổi mà giá cổ phiếu không nhất thiết ghi trên đó. Thường phụ thuộc vào 2 yếu tố : Lợi nhuận cổ phiếu mang lại Tỷ suất lợi tức, tiền gửi ngân hàng Gcổ phiếu = Pcổ phiếu / Z’ Câu 14: Nêu Các Hình Thức Địa Tô ? Có 2 hình thức địa tô : địa tô chênh lệch và địa tô tuyệt đối. Địa tô chênh lệch : . Địa tô chênh lệch là giá trị thặng dư siêu ngạch thu được trên những mảnh ruộng có điều kiện sản xuất thuận lợi. Địa tô chênh lệch : là số chênh lệch giữa giá cả sản xuất chung được quy định bởi chi phí sản xuất trên ruông đất xấu nhất với giá cả cá biệt trên các ruộng đất trung bình và xấu. Phân loại địa tô : gồm có Địa tô chênh lệch1 và Địa tô chênh lệch 2 Địa tô chênh lệch 1 : phụ thuộc vào vị trí địa lý thuận lợi, vào tự nhiên Địa tô chênh lệch 2 : phụ thuộc vào quá trình thâm canh So sánh điều kiện thuận lợi giữa công nghiệp và nông nghiệp : Công nghiệp Nông nghiệp Công cụ lao động hiện đại - Quản lý tiến tiến, nguồn nhân lực lớn, dễ thay đổi. - Phụ thuộc vào độ phì nhiêu đất đai, vị trí địa lý thuận lợi. Địa tô tuyệt đối : Địa tô tuyệt đối : là khoản lợi nhuận siêu ngạch ngoài lợi nhuận bình quân do cấu tạo hữu cơ của tư bản trong nông nghiệp thấp hơn trong công nghiệp mà nhà tư bản thuê ruộng đất nộp cho địa chủ. Trong thực tế địa tô tuyệt đối là toàn bộ số chênh lệch giữa giá trị và giá cả sản xuất. Câu 15: Tăng Trưởng Kinh Tế Và Hiệu Quả Kinh Tế ? Tăng trưởng kinh tế : Tăng trưởng kinh tế là một khái niệm dùng để chỉ sự gia tăng của của cải vật chất mà xã hội tạo ra hàng năm. Nhịp điệu tăng trưởng kinh tế thường biểu thị ở tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân. Để đánh giá tốc độ tăng trưởng kinh tế người ta dùng các chỉ tiêu sau : + Chỉ tiêu của Các Mác : 2 chỉ tiêu Tổng sản phẩm xã hội : là tổng số của cải vật chất mà xã hội tạo ra hàng năm. Theo Mac nghiên cứu trên 2 mặt : hiện vật và giá trị . Hiện vật : thực thể hiện vật, cấu trúc, gồm 2 bộ phận : toàn bộ tư liệu sản xuất mà xã hội tạo ra hàng năm, toàn bộ tư liệu tiêu dùng tạo ra hàng năm Giá trị : tổng sản phẩm xã hội gồm 3 bộ phận , kí hiệu : Giá trị = C + V + m Trong đó : C là giá trị tư liệu sản xuất và hao phí trong sản xuất. V là tổng giá trị sức lao động ( tổng quỹ tiền lương ) m là giá trị thặng dư. Thu nhập quốc dân : là tổng sản phẩm xã hội sau khi đã trừ đi phần bù đắp tư liệu sản xuất đã hao phí trong sản xuất. Được xem xét bởi 2 mặt : hiện vật và giá trị . Hiện vật: gồm toàn bộ các tư liệu tiêu dùng và phần tư liệu sản xuất để tái sản xuất mở rộng. Giá trị : thu nhập quốc dân = V + m + Theo chỉ tiêu của Liên hiệp quốc : Hiệu số thu nhập của ngành trừ chi phí ngành đó. Chỉ tiêu quan trọng nhất là GDP : tổng giá trị gia tăng của các ngành sản xuất trong nước tính theo từng năm. Chỉ tiêu GNP : GNP = GDP - Giá trị tương ứng bị chuyển ra nước ngoài + phần giá trị từ bên ngoài đưa vào trong nước . Công thức tăng trưởng : Tốc độ tăng trưởng GDP = GDPX - GDPG* 100% Trong đó : X chỉ năm xem xét ;G chỉ năm gốc(năm xuất phát ) Phát triển kinh tế : Khái niệm : phát triển kinh tế là một phạm trù dùng để chỉ sự tăng trưởng kết hợp với sự biến đổi và phát triển cơ cấu inh tế xã hội theo hướng tiến bộ. Tiêu chuẩn đánh giá một quốc gia phát triển : + Nước phát triển là nước có cơ cấu kinh tế hiện đại ( cơ cấu ngành sản xuất gồm quan hệ 3 ngành công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ). + Kỹ thuật sản xuất tiên tiến. + Cơ cấu dân cư và lao động tiến bộ. + Chỉ số HDI : chỉ số phát triển con người(thu nhập bình quân đầu người cao, tuổi thọ bình quân, trình độ dân trí, an ninh của môi trường sống ) Câu 16 : Những Đặc Điểm Kinh Tế Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Tư Bản Độc Quyền ? Tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền : Nền sản xuất tư bản được tập trung cao độ theo từng ngành, từng lĩnh vực, theo quy mô sản xuất và kết quả là hình thành những tổ chức độc quyền. Tổ chức độc quyền : là liên minh kinh tế lớn, nắm trong tay phần lớn cơ sở sản xuất, chi phối những hoạt động của xã hội. Có 5 hình thức độc quyền : + Kartell : là loại liên minh độc quyền về giá cả, thị trường, các thành viên trong tổ chức này vẫn độc lập trong sản xuất lưu thông. + Xanh-đi-ca : là loại tổ chức mà các thành viên độc lập trong sản xuất, ban quản trị đảm nhiệm việc lưu thông. + Tơ-rơt :là tổ chức độc quyền điều hành tập trung. Các hoạt động sản xuất, tiêu thụ sản phẩm do ban quản trị đảm nhiệm ( độc quyền ). + Cong-xooc-xi-om : là tổ chức độc quyền quốc tế . Biểu thị ở 2 loại hình công ty : công ty xuyên quốc gia và công ty đa quốc gia. + Conggo-merat : là tổ chức lũng đoạn khổng lồ. Quy mô vượt ra ngoài biên giới quốc gia. Tư bản tài chính và bọn đầu sỏ tài chính : Tư bản tài chính : là sự thâm nhập hay dung hợp giữa tư bản độc quyền trong công nghiệp và trong ngân hàng . Tư bản tài chính : giữ quyền thống trị xã hội dựa vào quyền lực kinh tế, thông qua chế độ tham dự ( cổ phần ). Xuất khẩu tư bản : Là cách thức mà tư bản độc quyền mang tư bản từ trong nước ra nước ngoài để tiêu thụ, chi phối nước khác. Có 2 hình thức : + Xuất khẩu tư bản + Xuất khẩu tư bản hoạt động ( tiền, đầu tư nước ngoài ). Các xu hướng đầu tư : +Trước chiến tranh : đầu tư vào các mỏ, đồn điền để tạo nguồn nguyên liệu. + Ngày nay : tập trung vào công nghiệp nhẹ, công nghiệp chế biến, hoạt động dịch vụ Câu 17: Trình Bày Tính Tất Yếu Khách Quan Của Sự Tồn Tại Nhiều Thành Phần Kinh Tế trong Thời Kỳ Quá Độ Lên CNXH Ở Nước Ta ? Khái niệm về thành phần kinh tế : Thành phần kinh tế : là một phạm trù kinh tế gắn với phạm trù chiếm hữu là khu vực kinh tế, kiểu quan hệ kinh tế dựa trên cơ sở hình thức sở hữu này hay hình thức sở hữu khác. Tính tất yếu khách quan của sự tồn tại nhiều thành phần kinh tế trong thời kỳ quá độ lên CNXH : Trong thời kỳ quá độ lên CNXH chế độ sở hữu về tư liệu sản xuất bao gồm nhiều hình thức khác nhau. Tương ứng với mỗi hình thức là một thành phần kinh tế thích ứng với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và sự chi phối của các quy luật kinh tế nhất định. . Đặc điểm : Là nền kinh tế nhiều thành phần, ở mỗi nước mỗi thời kỳ khác nhau số lượng thành phần kinh tế có thể nhiều, ít không giống nhau. Cơ cấu kinh tế nhiều thành phần trong thời kỳ quá độ lên CNXH là tổng thể các thành phần kinh tế cùng tồn tại trong một nền kinh tế vừa độc lập vừa phụ thuộc vừa hợp tác vừa cạnh tranh. Ở nước ta cơ cấu kinh tế nhiều thành phần tồn tại một cách khách quan vì : Bước vào thời kỳ quá độ lên CNXH do còn nhiều hình thức sở hữu khác nhau do đó lực lượng sản xuất, phân công lao động xã hội, năng suất lao động, trình độ phát triển kinh tế không đều giữa các xí nghiệp, giữa các ngành, giữa các vùng, Trong điều kiện đó xã hội cũ để lại không ít các thành phần kinh tế, không thể cải biến nhanh chóng được. Mặt khác trong thời kỳ quá độ và xây dựng quan hệ sản xuất mới, xuất hiện thêm một số thành phần kinh tế mới. Các thành phần kinh tế cũ và mới tồn tại khách quan. . Lợi ích của sự tồn tại nền kinh tế nhiều thành phần : Sự tồn tại nền kinh tế nhiều thành phần không chỉ là tất yếu khách quan mà còn đem lại nhiều lợi ích to lớn : Thúc đẩy tăng năng suất lao động, tăng trưởng kinh tế, tạo điều kiện nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội trong mỗi thành phần kinh tế và trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Góp phần khôi phục cơ sở kinh tế và phát triển kinh tế hàng hoá Cho phép khai thác và sử dụng có hiệu quả sức mạnh tổng hợp của các thành phần kinh tế trong nước tạo điều kiện khai thác sức mạnh về vốn, khoa học và công nghệ mới trên toàn thế giới. Tạo điều kiện thực hiện và mở rộng các hình thức kinh tế quá độ, trong đó có hình thức kinh tế tư bản nhà nước, như những cầu nối để đưa nền kinh tế từ sản xuất nhỏ lên sản xuất XHCN bỏ qua giai đoạn phát triển TBCN Câu 18: Nêu Các Thành Phần Kinh Tế Và Phân Tích Vai Trò Của Mỗi Thành Phần Kinh Tế Trong Nền Kinh Tế Quá Độ Ở Nước Ta Hiện Nay ? Thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam tồn tại các thành phần kinh tế : Thành phần kinh tế quốc doanh ( kinh tế nhà nước, bao gồm các doanh nghiệp công nghiệp, nông, thương nghiệp, vận tải). Thành phần kinh tế tập thể bao gồm các hợp tác xã, các tổ hợp sản xuất. Thành phần kinh tế sản xuất hàng hoá nhỏ của nông dân, thợ thủ công và buôn bán nhỏ, dịch vụ cá thể ở thành thị. Thành phần kinh tế tư bản tư nhân của các nhà tư bản vừa và nhỏ hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất. Thành phần kinh tế tư bản nhà nước dưới nhiều hình thức phong phú. Vai trò của các thành phần kinh tế : Thành phần kinh tế quốc doanh giữ vai trò chủ đạo : Thành phần kinh tế quốc doanh có đặc điểm là dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất - sở hữu nhà nước. Thành phần kinh tế quốc doanh được tổ chức dưới hình thức doanh nghiệp công, nông, thương nghiệp ngân hàng nhà nước Kinh tế quốc doanh là biểu hiện của quan hệ sản xuất mới, tiến bộ hơn trước so với các quan hệ sản xuất trước. Kinh tế quốc doanh nắm giữ những bộ phận kinh tế chủ yếu, then chốt, có khả năng tác động đến các thành phần kinh tế khác, thúc đẩy các thành phần kinh tế khác phát triển theo hướng XHCN. Thành phần kinh tế này được Nhà nước bảo hộ về mọi mặt. Thành phần kinh tế tập thể : Thành phần này dựa trên hình thức sở hữu tập thể tư liệu sản xuất( trừ ruộng đất trong nông nghiệp thuộc sở hữu của toàn dân). Nó được tổ chức dưới nhiều hình thức như hợp tác xã, tổ sản xuất. Thành phần kinh tế này không ngừng củng cố và phát triển, bổ sung cho kinh tế quốc doanh và cũng kinh tế quốc doanh làm nền tảng của nền kinh tế quốc doanh. Thành phần kinh tế sản xuất hàng hoá nhỏ còn gọi là kinh tế cá thể: Thành phần kinh tế này dựa trên hình thức sở hữu cá thể về tư liệu sản xuất và lao động của bản thân họ, tồn tại ở phạm vi tương đối lớn phát triển ở cả thành thị và nông thôn. Nó có thể tồn tại độc lập hoặc có thể tham gia vào các loại hình hợp tác xã, hoặc liên kết với các doanh nghiệp lớn dưới nhiều hình thức. Cần phân biệt kinh tế cá thể với kinh tế gia đình. Kinh tế gia đình dựa trên sở hữu cá nhân đặc biệt và thời gian lao động ngoài thời gian mà công nhân viên chức và xã viên làm việc ở nhiệm sở, ở các xí nghịêp. Kinh tế gia đình không phải là một thành phần kinh tế độc lập nhưng được phát triển mạnh. Thành phần kinh tế tư bản tư nhân : Bao gồm các doanh nghiệp dựa trên hình thức sở hữu tư nhân TBCN về tư liệu sản xuất và sử dụng lao động làm thuê của người khác. Tư bản tư nhân được phát triển không hạn chế về quy mô và địa bàn hoạt động. Kinh tế tư bản tư nhân còn tồn tại trong thời kỳ quá độ là tất yếu nhằm khai thác hết tiềm năng của đất nước, thu hút vốn đầu tư kỹ thuật hiện đại của nước ngoài. Thành phần kinh tế tư bản nhà nước : Thành phần này bao gồm những doanh nghiệp tư bản không còn độc lập kinh doanh mà đã liên kết với Nhà nước, chịu sự kiểm soát trực tiếp và chi phối cùa Nhà nước với những hình thức và mức độ khác nhau. Trong điều kiện cách mạng khoa học công nghệ diễn ra trên phạm vi thế giới việc sử dụng hình thức kinh tế tư bản Nhà nước là tất yếu khách quan. Kinh tế tư bản Nhà nước là hình thức kinh tế quá độ thích hợp nhằm tạo nhanh nguồn vốn, tranh thủ tiếp nhận khoa học - kỹ thuật - công nghệ hiện đại của thế giới, tạo nhanh cơ sở vật chất kỹ thuật của CNXH Câu 19: Nguyên Nhân Ra Đời , Bản Chất , Những Biểu Hiện Chủ Yếu Của Chủ Nghĩa Tư Bản Tư Bản Độc Quyền Nhà Nước ? Nguyên nhân hình thành và phát triển Chủ nghĩa tư bản độc quyền : Chủ nghĩa tư bản (CNTB) có mầm mống từ chiến tranh thế giới thứ I và phát triển trong chiến tranh thế giới II đã trở thành hình thức thống trị ở các nước phương Tây (như Anh , Mỹ). CNTB độc quyền nhà nước xuất phát từ các nguyên nhân : Sự bùng nổ Cách mạng công nghệ làm xuất hiện nhiều ngành sản xuất mới, vượt quá khả năng kiểm soát của các tổ chức độc quyền nên cần phải có sự kiểm soát của nhà nước, từ đó CNTB độc quyền nhà nước xuất hiện. Do quá trình xã hội hoá diễn ra nhanh nên xuất hiện nhu cầu bảo vệ lợi ích của nhà nước và dân tộc . Sự xuất hiện gia tăng một cách gay gắt các mâu thuẫn nội tại của CNTB, hệ thống thuộc địa sản phẩm của chủ nghĩa thực dân cũ đã bị tan rã, sụp đổ, cái sân sau của CNTB bị thu hẹp. Trước tình hình đó vai trò của nhà nước đặc biệt quan trọng để điều chỉnh, chống đỡ, cứu nguy cho CNTB. Phải xoa dịu cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân, do sự lớn mạnh của hệ thống xã hội chủ nghĩa, lúc bấy giờ phong trào độc lập dân tộc đang lên cao và sự sụp đổ của CN thực dân cũ nên trước tình hình đó xuất hiện nhu cầu bảo vệ lợi ích của giai cấp tư sản. Bản chất kinh tế của CNTB độc quyền nhà nước : Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là sự kết hợp giữa sức mạnh của tư bản độc quyền với sức mạnh của nhà nước thành một bộ máy duy nhất. Đó là sự can thiệp của nhà nước tư sản vào quá trình kinh tế. Nhà nước không chỉ thực hiện chức năng chính trị mà đã có cơ sở kinh tế để can thiệp vào quá trình tái sản xuất xã hội. Bản chất kinh tế của CNTB độc quyền Nhà nước là sự thống nhất, cấu kết giữa các tổ chức tư bản độc quyền tư nhân với Nhà nước của giai cấp tư sản là sự phụ thuộc của Nhà nước tư sản vào các tổ chức độc quyền và bọn đầu sỏ tài chính. Biểu hiện của CNTB độc quyền Nhà nước : CNTB độc quyền Nhà nước có những biểu hiện chủ yếu như : sự kết hợp về con người giữa tổ chức độc quyền và Nhà nước; sự hình thành và phát triển sở hữu Nhà nước; cung cấp hàng hoá và dịch vụ cho độc quyền tư nhân theo giá thấp; phân phối lại thu nhập các xí nghiệp Nhà nước có lợi cho tư bản độc quyền dưới hình thức trợ cấp và các lợi ích khác... Câu 20 : Tại Sao Phải Thực Hiện Công Nghiệp Hóa Hiện Đại Hóa Và Công Nghiệp hoá Hiện Đại Hóa Nhằm Mục Đích Gì ? Tính tất yếu khách quan của công nghiệp hoá hiện đại hoá : Mỗi phương thức sản xuất xã hội nhất định có một cơ sở vật chất - kỹ thuật tương ứng. Cơ sở vật chất - kỹ thuật của một xã hội là toàn bộ hệ thống các yếu tố vật chất của lực lượng sản xuất xã hội phù hợp với trình độ kỹ thuật tương ứng mà lực lượng lao động xã hội sử dụng, tác động vào để sản xuất ra của cải vật chất đáp ứng nhu cầu xã hội. Sự biến đổi của cơ sở vật chất - kỹ thuật của một xã hội là : Sự biến đổi và phát triển của lực lượng sản xuất; sự phát triển của khoa học kỹ thuật; tính chất và trình độ của các quan hệ xã hội, đặc biệt là quan hệ sản xuất thống trị. Khi nói đến cơ sở vật chất - kỹ thuật của một phương thức sản xuất nào đó là nói đến cơ sở vật chất - kỹ thuật đó đạt đến mức một trình độ nhất định làm đặc trưng cho phương thức sản xuất đó. Cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa tư bản, đặc trưng của nó là nền đại công nghiệp cơ khí hoá và chỉ đến khi xây dựng xong cơ sở đó, phương thức sản xuất tư bản mới trở thành phương thức sản xuất thống trị. Chủ nghĩa xã hội đòi hỏi một cơ sở vật chất - kỹ thuật cao hơn trên cả hai mặt : trình độ kỹ thuật và cơ cấu sản xuất, gắn với thành tựu của cách mạng khoa học - kỹ thuật hiện đại. Do vậy, cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội sẽ là nền công nghiệp lớn hiện đại, có cơ cấu kinh tế hợp lý, có trình độ xã hội hoá cao dựa trên trình độ khoa học công nghệ hiện đại được hình thành một cách có kế hoạch và thống trị trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Trong quá trình quá độ lên chủ nghĩa xã hội, xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội là