Bài giảng Kinh tế môi trường - Phần I Khái quát kinh tế tài nguyên & môi trường

1ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Giảng viên: ThS. Đỗ Thị Kim Chi Email: chi.dtk@ou.edu.vn ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 1. Nguyeãn Cö Trinh, (2003) - Kinh teá vaø Quaûn lyù moâi tröôøng, NXB Thoáng Keâ. 2. Barry C. Field, Martha K. Field – Environmental Economics (2003), An Introduction. Third Edition by McGraw-Hill Irwin. 3. Turner, Pearce & Bateman – Environmental economics (1994). Harvester Wheatsheaf, UK. 4. Tom Tietenberg Lynne Lewis - Environmental & Natural resource Economics (2009) – 8th Edition. Pearson Addision Wesley. 5. Leâ Ngoïc Uyeån, Ñoaøn Thò Myõ Haïnh, Hoaøng Ñinh Thaûo Vy - Kinh teá taøi nguyeân moâi tröôøng (2007). Taøi lieäu höôùng daãn hoïc taäp Tröôøng ñaïi hoïc Môû TP.HCM. 6. Hòang Xuân Cơ. Kinh tế môi trường (2009). NXB Giáo Dục. GÍAO TRÌNH VAØ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 2ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Phần I: Khái quát về kinh tế tài nguyên và môi trường 1.1 Tài nguyên môi trường và phát triển kinh tế 1.2 Nguyên nhân gây suy thoái môi trường CẤU TRÚC MÔN HỌC Phần II: Các phương pháp đánh giá giá trị tài nguyên môi trường 2.1 Phương pháp phân tích chi phí - lợi ích 2.2 Các phương pháp khác Phần III: Các công cụ chính sách quản lý tài nguyên và môi trường 3.1 Công cụ mệnh lệnh – hành chính và tuyên truyền, giáo dục 3.2 Các công cụ kinh tế - tài chính Phần IV: Quản lý tài nguyên thiên nhiên và chất thải 4.1 Quản lý tài nguyên thiên nhiên 4.2 Quản lý chất thải Phần V: Các vấn đề môi trường toàn cầu ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Bài 1: Tài nguyên môi trường và phát triển kinh tế 1.1 Khái niệm về môi trường 1.2 Nội dung nghiên cứu của kinh tế - tài nguyên môi trường 1.3 Quan hệ giữa kinh tế và môi trường 1.4 Các chức năng của môi trường 1.5 Ngoại tác và hàng hóa công cộng 1.6 Tăng trưởng kinh tế, gia tăng dân số và môi trường 1.7 Môi trường và vấn đề phát triển bền vững Bài 2: Những nguyên nhân gây suy thoái môi trường 2.1 Tại sao môi trường suy thoái 2.2 Cơ chế hoạt động của thị trường và thất bại của thị trường 2.3 Sự thất bại của chính quyền trong vấn đề môi trường Phần I KHÁI QUÁT KINH TẾ TÀI NGUYÊN & MÔI TRƯỜNG 3ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 5 TAØI NGUYEÂN MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ 1.1 MOÂI TRÖÔØNG LAØ GÌ? - YEÁU TOÁ TÖÏ NHIEÂN, NHAÂN TAÏO - BAO QUANH CON NGÖÔØI - AÛNH HÖÔÛNG TÔÙI: ÑÔØI SOÁNG, SAÛN XUAÁT, SÖÏ TOÀN TAÏI VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CON NGÖÔØI VAØ SINH VAÄT {Luật môi trường (29/11/2005)} Khí quyeån, thuûy quyeån, thaïch quyeån, sinh quyeån, nhaân quyeån Khoâng khí, ñaát, nöôùc, aùnh saùng, aâm thanh, caûnh quan, xaõ hoäi, ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 6 1.2 CHÖÙC NAÊNG MOÂI TRÖÔØNG - LAØ NÔI SINH SOÁNG CUÛA CON NGÖÔØI - LAØ NÔI CHÖÙA ÑÖÏNG TAØI NGUYEÂN - LAØ NÔI TIEÁP NHAÄN PHEÁ THAÛI KHOAÛNG KHOÂNG GIAN HOÄI TUÏ CAÙC ÑIEÀU KIEÄN: - VAÄT LYÙ, - HOÙA HOÏC, - SINH HOÏC, - CAÛNH QUAN, - XAÕ HOÄI. MOÂI TRÖÔØNG CHÖÙA ÑÖÏNG: NGUYEÂN VAÄT LIEÄU, NAÊNG LÖÔÏNG, THOÂNG TIN, .. CUNG CAÁP CHO HOAÏT ÑOÄNG SINH HOAÏT, SAÛN XUAÁT VAØ QUAÛN LYÙ CUÛA CON NGÖÔØI. MOÂI TRÖÔØNG TIEÁP NHAÄN PHEÁ THAÛI VAØ ÑOÀNG HOÙA CHUÙNG, THAM GIA THÖÏC HIEÄN VOØNG TUAÀN HOAØN VAÄT CHAÁT. 4ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Open university 7 1.3 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CỦA KINH TẾ MÔI TRƯỜNG VAÄN DUÏNG CAÙC QUY LUAÄT PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ: --> SÖÛ DUÏNG TIEÁT KIEÄM VAØ HIEÄU QUAÛ TAØI NGUYEÂN --> BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG KHOÛI SUY THOAÙI ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university - Moâ hình caân baèng vaät chaát, treân cô sôû nhieät ñoäng löïc hoïc Quy luaät nhieät ñoäng löïc hoïc I: HÑKT laø moät quaù trình chuyeån ñoåi vaät chaát vaø naêng löôïng 1.4 QUAN HEÄ GIÖÕA KINH TEÁ VAØ MOÂI TRÖÔØNG Quy luaät nhieät ñoäng löïc hoïc II: Khoâng theå coù khaû naêng thu hoài (taùi sinh) 100% nhöõng saûn phaåm pheá thaûi ñeå ñöa laïi vaøo chu trình taøi nguyeân. (a): doøng nguyeân lieäu, naêng löôïng ñi vaøo (b): doøng nguyeân lieäu, naêng löôïng ñi ra Neàn kinh teá Töï nhieân (a) (b) Taøi nguyeân Naêng löôïng Chaát thaûiNaêng löôïng böùc xaï 5ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 1.2 NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA KINH TEÁ TAØI NGUYEÂN MOÂI TRÖÔØNG Moâ hình caân baèng vaät chaát Saûn xuaát Chaát thaûi (Rc) Nguyeân lieäu M laáy töø moâi tröôøng Haøng hoùa (G) Tieâu thuïï Taùi tuaàn hoaøn (Rc’) Thaûi ra moâi tröôøng Chaát thaûi (Rp) Taùi tuaàn hoaøn (Rp’) Thaûi ra moâi tröôøng ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Ñònh luaät nhieät ñoäng löïc hoïc thöù I M = RP + RC = G + RP - RP’ – RC’ Giaûm M nhö theá naøo??? Giaûm chaát thaûi baèng caùch naøo?? Coù 3 caùch: - Giaûm G giaûm toác ñoä gia taêng daân soá. - Giaûm RP: thay ñoåi toång löôïng chaát thaûi sinh ra trong quaù trình saûn xuaát - Taêng (RP‘+ RC‘): taêng taùi tuaàn hoaøn 6ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 11 1.5 NGOAÏI TAÙC VAØ HAØNG HOAÙ COÂNG COÄNG 1. Ngoaïi taùc laø gì? - Nhöõng hoaït ñoäng gaây taùc ñoäng phuï cuûa saûn xuaát hay tieâu thuï -> coù lôïi or coù haïi cho ngöôøi thöù 3 (khoâng phaûi hoaëc khoâng ñöôïc traû tieàn) Ngoaïi taùc toàn taïi khi naøo? - Caùi giaù phaûi traû hoaëc caùi lôïi cuûa tö nhaân khoâng baèng cuûa xaõ hoäi - Phuùc lôïi bò aûnh höôûng bôûi nhöõng ngöôøi tieâu duøng or ngöôøi saûn xuaát khaùc - Caùc chi phí, lôïi ích khoâng ñöôïc xem xeùt ñaày ñuû trong caùc hoaït ñoäng saûn xuaát hay tieâu duøng. - Coù theå phaùt sinh trong: saûn xuaát - saûn xuaát; saûn xuaát - tieâu duøng; tieâu duøng - tieâu duøng ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 12 1.5 NGOAÏI TAÙC VAØ HAØNG HOAÙ COÂNG COÄNG Chi phí xaõ hoäi = Chi phí tö nhaân + Chi phí ngoaïi taùc Chi phí tö nhaân: Chi phí ñöôïc chi traû tröïc tieáp bôûi ngöôøi tieâu duøng trong caùc hoaït ñoäng tieâu duøng hay bôûi ngöôøi saûn xuaát trong caùc hoaït ñoäng saûn xuaát. Ví duï. Chi phí ñöôïc chi traû bôûi ngöôøi tieâu duøng hay ngöôøi saûn xuaát khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi tieán haønh caùc hoaït ñoäng ñoù. Ví duï. Chi phí ngoaïi taùc: 7ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 13 1.5 NGOAÏI TAÙC VAØ HAØNG HOAÙ COÂNG COÄNG Lôïi ích tö nhaân: - Thu ñöôïc tröïc tieáp cuûa ngöôøi tieâu duøng töø hoaït ñoäng tieâu duøng hay lôïi ích cuûa ngöôøi saûn xuaát töø hoaït ñoäng saûn xuaát. - Lôïi ích cuûa nhöõng ngöôøi tieâu duøng hay ngöôøi saûn xuaát khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi tieán haønh caùc hoaït ñoäng ñoù. Lôïi ích ngoaïi taùc: Lôïi ích xaõ hoäi = Lôïi ích tö nhaân + Lôïi ích ngoaïi taùc ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 14 1.5 NGOAÏI TAÙC VAØ HAØNG HOAÙ COÂNG COÄNG 2. Theá naøo laø haøng hoaù coâng coäng? - Cung caáp cho nhieàu ngöôøi, möùc giaù khoâng cao hôn möùc giaù cung caáp cho moät ngöôøi - Cung caáp cho moät soá ngöôøi tieâu duøng thì nhöõng ngöôøi khaùc vaãn coù theå tieâu duøng chuùng Ñaëc tröng cuûa haøng hoaù coâng coäng: - Khoâng giaûm soá löôïng khi ñöôïc tieâu duøng bôûi nhieàu ngöôøi - Khoâng ñoäc chieám - Ví duï: 8ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 15 1.5 NGOAÏI TAÙC VAØ HAØNG HOAÙ COÂNG COÄNG 3. Ngoaïi taùc, haøng hoaù coâng coäng vaø vaán ñeà moâi tröôøng - Nguyeân nhaân gaây suy thoaùi moâi tröôøng - Khi toàn taïi ngoaïi taùc vaø haøng hoaù coâng coäng
giaù saûn phaåm khoâng phaûn aùnh ñuùng giaù trò xaõ hoäi cuûa noù
caùc doanh nghieäp coù theå saûn xuaát quaù nhieàu hay quaù ít
ñieàu tieát cuûa thò tröôøng voâ hieäu quaû. - Ngoaïi taùc coù theå tích cöïc hay tieâu cöïc. ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 16 1.5 NGOAÏI TAÙC VAØ HAØNG HOAÙ COÂNG COÄNG 3. Ngoaïi taùc, haøng hoaù coâng coäng vaø vaán ñeà moâi tröôøng + Laøm phaùt sinh chi phí ngoaïi taùc
chi phí xaõ hoäi > chi phí tö nhaân. Ngoaïi taùc tieâu cöïc: Ngoaïi taùc tích cöïc: + Naûy sinh khi hoaït ñoäng cuûa moät beân laøm lôïi cho beân khaùc + Mang laïi lôïi ích ngoaïi taùc
lôïi ích xaõ hoäi > lôïi ích tö nhaân + Phaùt sinh vì doanh nghieäp khoâng muoán chòu traùch nhieäm veà chi phí ngoaïi taùc. + Phaùt sinh khi moät beân laøm phaùt sinh caùc chi phí cho beân khaùc. 9ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Ví dụ về ngoại ứng Ngoại ứng tích cực Ngoại ứng tiêu cực Ngoại ứng trong sản xuất - Trồng rừng - Trồng hoa hồng cho sản xuất nước hoa - Sản xuất sạch hơn - Nuôi ong và trồng nhãn - Sử dụng phân bón thuốc trừ sâu - Ô nhiễm nước thải từ nhà máy hóa chất - Ô nhiễm không khí do máy nhiệt điện Ngoại ứng trong tiêu dùng - Thu gom vỏ chai - Sơn sửa nhà cửa - Tiêm vắc xin phòng bệnh - Sử dụng lại túi nilon - Tiếng ồn, bụi do xe máy - Hút thuốc lá trong phòng nơi đông người - Sử dụng CFCs trong máy lạnh - Chặt phá rừng ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 18 1.6 TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ, GIA TAÊNG DAÂN SOÁ VAØ MOÂI TRÖÔØNG Khaùi nieäm giôùi haïn taêng tröôûng: Giôùi haïn ñoái vôùi söï taêng tröôûng kinh teá: - Khaû naêng haáp thuï chaát thaûi cuûa moâi tröôøng thieân nhieân. - Giôùi haïn cuûa caùc loaïi taøi nguyeân khoâng theå taùi taïo - Daân soá vaø ñaát ñai; - Daân soá vaø nhu caàu nöôùc; - Caïn kieät taøi nguyeân röøng - Chaát löôïng khoâng khí. Vaán ñeà taêng daân soá vôùi hai giôùi haïn treân: 10 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 19 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 1. Khaùi nieäm phaùt trieån beàn vöõng - Söï phaùt trieån thoaû maõn nhu caàu cuûa theá heä hieän taïi nhöng khoâng aûnh höôûng ñeán söï thoaû maõn nhu caàu cuûa theá heä töông lai. - Bao goàm söï caân baèng treân 3 lónh vöïc: taêng tröôûng kinh teá, coâng baèng xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng. - Caûi thieän Pareto: söï phaân phoái laøm cho moät ngöôøi coù lôïi hôn nhöng khoâng laøm baát kyø ai bò thieät - Phaùt trieån beàn vöõng baûo ñaûm duy trì phuùc lôïi theo thôøi gian ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 20 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 2. Ñieàu kieän ñeå phaùt trieån beàn vöõng Ñaûm baûo ñöôïc voán K ñöôïc duy trì cho caùc theá heä. K = Km + Kn + Kh Trong ñoù: • K – Döï tröõ voán • Km – Voán con ngöôøi taïo ra (nhaø xöôûng, maùy moùc, ñöôøng xaù, ..) • Kn – Taøi saûn thieân nhieân (khoaùng saûn, ñaát, nöôùc, thuyû haûi saûn,) • Kh – Voán con ngöôøi (tri thöùc, kyõ naêng) 11 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 21 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 2. Ñieàu kieän ñeå phaùt trieån beàn vöõng Caàn 1 cô cheá chuyeån giao taøi nguyeân cho theá heä töông lai: Trong ñoù: • S – Döï tröõ voán cuûa theá heä hieän taïi • X – Chi phí khaéc phuïc haäu quaû do theá heä hieän taïi gaây ra • T – Thôøi gian keå töø thôøi ñieåm hieän taïi • r – Laõi suaát thöïc (r >0) S = X (1 + r)T => ?????? ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 22 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 3. Nguyeân taéc hoaït ñoäng ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng Nguyeân taéc 1: Möùc khai thaùc vaø söû duïng taøi nguyeân taùi taïo (h) phaûi luoân nhoû hôn möùc taùi taïo cuûa taøi nguyeân (y), h<y. • Ñeå neàn kinh teá phaùt trieån beàn vöõng: – Voán döï tröõ TNTN phaûi luoân duy trì oån ñònh theo thôøi gian. – TN khoâng theå taùi taïo, khi söû duïng heát phaûi tìm ñöôïc loaïi TN thay theá. Nguyeân taéc 2: Luoân duy trì löôïng chaát thaûi vaøo moâi tröôøng (w) nhoû hôn khaû naêng haáp thuï (ñoàng hoùa) cuûa moâi tröôøng (A), W<A. 12 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 23 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 4. Nguyeân taéc hoaït ñoäng ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng 1. Duy trì naêng löïc taùi sinh cuûa taøi nguyeân coù khaû naêng taùi sinh 2. Khuyeán khích vieäc saùng taïo vaø aùp duïng caùc coâng ngheä chuyeån ñoåi töø vieäc söû duïng taøi nguyeân khoâng coù khaû naêng taùi sinh 3. Khai thaùc TN taùi sinh ôû toác ñoä baèng vôùi toác ñoä vaät chaát ñöôïc taùi sinh 4. Giôùi haïn quy moâ kinh teá trong khaû naêng taûi cuûa moâi tröôøng 5. Thay theá taøi nguyeân höõu haïn baèng taøi nguyeân voâ haïn 6. Giaûm tieâu duøn baèng caùch khuyeán khích tieát kieäm tieâu duøng ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 24 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 5. Caùc chæ soá phaùt trieån beàn vöõng 1) Chæ soá phaùt trieån con ngöôøi (HDI): thöôùc ño toång hôïp trình ñoä phaùt trieån cuûa con ngöôøi (söùc khoûe, tri thöùc, thu nhaäp) Chæ soá phaùt trieån giaùo duïc (EI)=(a * TL ngöôøi lôùn bieát chöõ)+(b * TL nhaäp hoïc caùc caáp) Trong ñoù: a=2/3; b = 1/3 Chæ soá tuoåi thoï trung bình (LIk) = Lk - Lmin Lmax - Lmin Trong ñoù: LIk - chæ soá tuoåi thoï trung bình cuûa daân cö Lk – tuoåi thoï bình quaân Lmin, Lmax – tuoåi thoï toái thieåu vaø toái ña cuûa daân cö 13 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 25 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 6. Caùc chæ soá phaùt trieån beàn vöõng Chæ soá thu nhaäp ñaàu ngöôøi (II): Ño baèng GDP thöïc teá ñaàøu ngöôøi theo söùc mua töông ñöông tính baèng USD IIk = Ik - Imin Imax - Imin Trong ñoù: IIk - chæ soá thu nhaâïp ñaàu ngöôøi ôû vuøng k Ik – thu nhaäp bình quaân Imin, Imax – giaù trò thu nhaäp ñaàu ngöôøi toái thieåu vaø toái ña HDI = 1/3EIK +1/3 LIK + 1/3IIK ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 26 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 7. Sự lựa chọn và phát triển bền vững Nâng cao mức sống phụ thuộc chủ yếu vào vốn TNTN và khả năng sử dụng TNTN. Có 2 giả thuyết như sau: Giả thuyết thứ nhất: - Nền kinh tế có mức dự trữ tài nguyên (KN) thấp, muốn tăng mức sống (SOL) phải tăng vốn tài nguyên. - Chấp nhận mức sống tăng chậm, cuộc sống còn khó khăn, dành vốn và nguồn lực để nuôi dưỡng tài nguyên. SOL Kmin KN 0L= 14 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 27 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 7. Sự lựa chọn và phát triển bền vững Nâng cao mức sống phụ thuộc chủ yếu vào vốn TNTN và khả năng sử dụng TNTN. Có 2 giả thuyết như sau: Giả thuyết thứ hai: - Nâng cao mức sống 
giảm bớt vốn dự trữ TNTN. - Muốn môi trường tốt lên thì mức sống phải giảm xuống. SOL KN0 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 28 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG Sơ đồ biểu diễn khả năng phát triển bền vững Mô hình hoán đảo: tuân theo giả thuyết 2, tăng SOL 
giảm KN. Mô hình phát triển bền vững: - Khi đạt được mức SOL*, có thể tăng hoặc giữ nguyên KN*. - Quan hệ giữa SOL và KN nằm trong miền góc vuông PWQ. SOL Kmin KN0 SOL* Z A Vùng phát triển bền vững Sơ đồ hoán đảo Y X B P Q KN* W 15 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 29 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG Sơ đồ biểu diễn khả năng phát triển bền vững - Làm thế nào để xác định được KN*?? – khả năng phục hồi tài nguyên. Ví dụ: - SOL*: đủ cao, có sức khỏe tốt, có sức sáng tạo
phát triển bền vững. SOL Kmin KN0 SOL* Z A Vùng phát triển bền vững Sơ đồ hoán đảo Y X B P Q KN* W ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 30 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 8. Khả năng duy trì vốn dự trữ tài nguyên thiên nhiên Nguyên tắc của nền kinh tế bền vững: duy trì nguồn tài nguyên thiên nhiên. - Thay thế TNTN (KN) bằng tài nguyên nhân tạo (KM). 
KM > KN. - Tiến bộ công nghệ: 1 biện pháp giảm tiêu thụ tài nguyên và nâng cao SOL.  Vấn đề: + tiến bộ công nghệ có kéo dài mãi không? + công nghệ mới có chắc chắn gây ít ô nhiễm hơn? 16 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 31 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 8. Khả năng duy trì vốn dự trữ tài nguyên thiên nhiên Nguyên tắc của nền kinh tế bền vững: duy trì nguồn tài nguyên thiên nhiên. - Khả năng phát triển kéo dài: tình trạng chung của các nước nghèo phụ thuộc vào vốn dự trữ tài nguyên. - Công bằng giữa các thế hệ: việc tạo ra KM dễ hơn nhiều so với KN. - Ý nghĩa đối với đời sống sinh vật: KN giảm
nơi sinh sống của sinh vật cũng bị đe dọa. ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 32 1.7 MOÂI TRÖÔØNG VAØ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG 6. Caùc chæ soá phaùt trieån beàn vöõng 2) Chæ soá sinh thaùi: Khoù ñònh löôïng vì tuøy thuoäc nhieàu vaøo hoaøn caûnh töï nhieân cuûa moãi quoác gia 3) Chæ soá HPI (Human Poverty Index) cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån 4) Chæ soá GDI chæ soá phaùt trieån giôùi 5) HFI (Human Free Index) cho caùc nöôùc phaùt trieån: vieäc laøm, toân troïng quyeàn con ngöôøi, an sinh, khoâng baïo löïc. 17 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 33 Caâu hoûi oân taäp baøi 1: 1. Hãy nêu một vài ví dụ về ngoại ứng (tiêu cực, tích cực) và hàng hóa công cộng. 2. Quaù trình phaùt trieån coù giôùi haïn hay khoâng? Laøm theá naøo ñeå khoâng vöôït qua caùc giôùi haïn ñoù. 3. Taïi sao ngoaïi taùc vaø haøng hoaù coâng coäng laïi lieân quan tôùi caùc vaán ñeà moâi tröôøng?cho moät ví duï ñeå minh hoaï. 4. Laøm caùch naøo ñeå ñaùnh giaù ñöôïc söï phaùt trieån beàn vöõng?? ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 34 Baøi 2: NGUYEÂN NHAÂN GAÂY SUY THOAÙI MOÂI TRÖÔØNG 2.1 Tại sao môi trường suy thoái? 1). Coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau - Do haønh vi, thaùi ñoä öùng xöû cuûa con ngöôøi traùi vôùi luaân thöôøng ñaïo lyù
naâng cao traùch nhieäm yù thöùc, giaùo duïc ñaïo ñöùc MT - Treân quan ñieåm moâi tröôøng: coâng baèng trong phaân phoái caùc nguoàn TN giöõa caùc theá heä hieän taïi, theá heä hieän taïi vôùi theá heä töông lai. - Treân giaùc ñoä kinh teá: phöông caùch reû tieàn ñeå thanh toaùn chaát thaûi -> khuyeán khích caùc hoaït ñoäng hieäu quaû ñeå ñònh höôùng cho caùc quyeát ñònh ñuùng ñaén traùnh oâ nhieãm moâi tröôøng 18 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 35 Baøi 2: NGUYEÂN NHAÂN GAÂY SUY THOAÙI MOÂI TRÖÔØNG 2). Haäu quaû cuûa oâ nhieãm moâi tröôøng: - Caáp ñoä ñòa phöông: oâ nhieãm nguoàn nöôùc, khoâng khí -> söùc khoûe coäng ñoàng - Caáp ñoä vuøng: möa acid oâ nhieãm khoâng khí, thöïc vaät, ñaát, nöôùc, taøi saûn - Caáp ñoä toaøn caàu: traùi ñaát noùng leân, hieän töôïng hieän öùng nhaø kính, thay ñoåi khí haäu, baõo luït, nöôùc bieån daâng cao, haïn haùn,.. ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 36 Baøi 2: NGUYEÂN NHAÂN GAÂY SUY THOAÙI MOÂI TRÖÔØNG Hai nguyeân nhaân chính: - Ñònh giaù saûn phaåm khoâng tính ñuû chi phí söû duïng caùc taøi nguyeân moâi tröôøng - Khoâng xaùc ñònh roõ quyeàn sôû höõu ñoái vôùi taøi nguyeân moâi tröôøng 19 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 37 2.2 CÔ CHEÁ HOAÏT ÑOÄNG VAØ THAÁT BAÏI CUÛA THÒ TRÖÔØNG 1) Taàm quan troïng vaø hieäu quaû cuûa thò tröôøng: - Kinh teá thò tröôøng: nhaø saûn xuaát quyeát ñònh: loaïi haøng hoùa, saûn xuaát nhö theá naøo vaø saûn xuaát cho ai. - Kinh teá keá hoaïch taäp trung: nhaø nöôùc chi phoái tôùi taát caû caùc hoaït ñoäng: saûn xuaát (loaïi saûn phaåm, soá löôïng vaø caùch thöùc saûn xuaát) vaø quaù trình phaân phoái tieâu duøng - Kinh teá hoãn hôïp: keát hôïp cuûa 2 neàn kinh teá treân, moät soá nhaø kinh teá goïi laø neàn kinh teá thò tröôøng ngaøy nay.  Vieät Nam ñang laø neàn kinh teá gì?? ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 38 2.3 CÔ CHEÁ HOAÏT ÑOÄNG VAØ THAÁT BAÏI CUÛA THÒ TRÖÔØNG 2) Muïc tieâu cuûa nhaø doanh nghieäp: lôïi nhuaän Lôïi nhuaän bieân = doanh thu bieân – chi phí bieân MNPB = P - MC - Lôïi nhuaän bieân: lôïi nhuaän taêng theâm khi taêng baùn moät ñôn vò saûn phaåm - Doanh thu bieân: soá tieàn taêng thu khi baùn theâm moät ñôn vò saûn phaåm - Chi phí bieân: chi phí taêng theâm khi saûn xuaát theâm moät ñôn vò saûn phaåm 20 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 39 2.3 CÔ CHEÁ HOAÏT ÑOÄNG VAØ THAÁT BAÏI CUÛA THÒ TRÖÔØNG 2) Muïc tieâu cuûa nhaø doanh nghieäp: lôïi nhuaän Thị trường cạnh tranh hoàn hảo, hội tụ các điều kiện sau: - Có nhiều người sản xuất cùng sản phẩm và không có người nào quyết định giá cả. - Thông tin về sản xuất và các thông tin khác phải đầy đủ, công khai (thông tin hoàn hảo) - Mọi chi phí phải được phản ánh trong giá thị trường. - Hàng hóa trao đổi trên nguyên tắc sở hữu cá nhân.
P được coi là không đổi khi thay đổi MC 
P = MC ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 40 3) Möùc saûn löôïng toái ña hoùa lôïi nhuaän Qm Q O MR hay MC P = MR MC Qn Hn Kn MR – Doanh thu bieân MC – Chi phí bieân Chöùng minh: Qm laø möùc saûn löôïng toái öu cuûa doanh nghieäp? 21 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 4) Caùch thöùc thò tröôøng söû duïng TNMT coù giaù vaø khoâng coù giaù + Trong thò tröôøng töï do, 2 yeáu toá quyeát ñònh möùc saûn xuaát: Gía ñôn vò moät saûn phaåm coù theå baùn ñöôïc  Chi phí ñeå saûn xuaát ra moät ñôn vò saûn phaåm - Doanh nghieäp seõ chæ söû duïng taøi nguyeân ñeå saûn xuaát möùc saûn löôïng: MR = MC - Ñoái vôùi taøi nguyeân moâi tröôøng ñöôïc söû duïng mieãn phí thì nhaø saûn xuaát coù xu höôùng khoâng tính toaùn ñeå söû chuùng moät caùch mieãn phí. Ví duï: trang 40 Keát luaän: caùch söû duïng taøi nguyeân nhö theá coù lôïi cho doanh nghieäp nhöng coù haïi cho moâi tröôøng (cho xaõ hoäi), phaùt sinh chi phí ngoaïi taùc ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 5) Caùc chi phí ngoaïi taùc vaø sự thất bại của thị trường Trường hợp ngoại ứng tiêu cực: đặc trưng cho ngành CN Sự thay đổi của sản lượng tối ưu xã hội và sản lượng thực tế thị trường
thiệt hại của tam giác EAB. P (vnđ) QM Q A EPS PM QA QS D = MB = MSB MEC S= MC MSC = MC + MEC B 0 22 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 5) Caùc chi phí ngoaïi taùc vaø sự thất bại của thị trường Trường hợp ngoại ứng tiêu cực: của một doanh nghiệp Sự thay đổi của chi phí ròng xã hội và chi phí thực tế tạo ra sản phẩm của nhà sản xuất
không tuân theo cải thiện Pareto. P (vnđ) Q1 Q A E PM Q* MEC MC MSC = MC + MEC B 0 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 5) Caùc chi phí ngoaïi taùc vaø sự thất bại của thị trường Trường hợp ngoại ứng tích cực - Tính phi hiệu quả xuất hiện bởi các cá nhân không được hưởng tất cả các lợi ích của việc trồng và sử dụng rừng.
PS là giá quá cao để khuyến khích hoạt động kinh tế ở mức mong muốn của xã hội. - Cần trợ cấp (MEB = PS - PN)
khuyến khích trồng rừng. P (vnđ) QM Q A EPS PM 0 QS D = MB MEB S= MC = MSC MSB = MB + MEB B PN 23 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 5) Caùc chi phí ngoaïi taùc vaø chi phí toái öu cuûa xaõ hoäi oâ nhieãm thaûi ra Soá löôïng chaát oâ nhieãm thaûi ra vaø ñöôïc haáp thuï Khaû naêng haáp thu Qa Q A 0 Chöùng minh: Qa laø möùc saûn löôïng toái ña maø moâi tröôøng coù theå haáp thuï? Löôïng oâ nhieãm tyû leä thuaän vôùi saûn löôïng ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university MNPB = lôïi ích bieân (hay doanh thu bieân) - chi phí bieân MNPB = P - MC MNPB (marginal net private benefit): Lôïi ích tö nhaân roøng bieân MEC (marginal externality cost): chi phí ngoaïi öùng bieân MNPB, MEC - Lôïi ích bieân: Doanh thu taêng theâm do saûn xuaát theâm 1 ñôn vò saûn phaåm gaây oâ nhieãm - Chi phí bieân: chi phí taêng theâm khi saûn xuaát theâm 1 ñôn vò saûn phaåm gaây oâ nhieãm Löôïng oââ nhieãm Qs Qm M QQaO G MNPB MEC a b d c S H Qk K R 24 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Caâu hoûi yeâu caàu 1. Taïi sao ñöôøng MEC ñi leân töø möùc saûn löôïng Qa maø khoâng phaûi töø goác toïa ñoä O. 2. Chöùng minh Qs laø möùc saûn löôïng toái öu cuûa xaõ hoäi. 
Löôïng oââ nhieãm Qs Qp H QQa O G MNPB MEC a b d c E H QK L ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Caùc vaán ñeà treân cho thaáy: 1. Caùc ngoaïi öùng khoâng bieán maát. Khoái löôïng b coøn toàn taïi nhö ngoaïi öùng toái öu quan ñieåm chaát oâ nhieãm neân bò loaïi tröø. Chaát oâ nhieãm bò loaïi tröø löôïng chaát thaûi < khaû naêng haáp thu cuûa moâi tröôøng 2. Chi phí vaø doanh thu cuûa doanh nghieäp quyeát ñònh bôûi nhöõng löïc löôïng thò tröôøng nhöng chi phí thöôøng bò quyeát ñònh bôûi nhöõng chính saùch cuûa nhaø nöôùc, ñaëc bieät trong caùc nöôùc ñang phaùt trieån, 25 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university Trôï caáp laøm giaûm chi phí nhö theá naøo? Chi phí saûn xuaát giaûm, MNPB -> MNPB*, taêng lôïi ích tö nhaân. Ngöôøi gaây oâ nhieãm môû roäng saûn xuaát -> Qp* vaø taïo ra chi phí ngoaïi öùng cao hôn tröôùc. Löôïng oââ nhieãm MNPB, MEC Qp Qp* H QQa O G MNPB* MEC a b d c S S* MNPB ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 2.3 Söï thaát baïi cuûa chính quyeàn trong vaán ñeà moâi tröôøng 1. Taïi sao chính quyeàn can thieäp? - Baûo veä nhöõng naïn nhaân cuûa caùc taùc ñoäng ngoaïi taùc. Ví duï: p.46 - Ñaëc tính cuûa moät soá loaïi taøi nguyeân khoâng thuoäc sôû höõu cuûa ai, töï do tieáp caän
coù xu höôùng bò laïm duïng, khoâng ai baûo veä. Ví duï: 2. Taïi sao chính quyeàn thaát baïi? - Chòu chi phoái cuûa nhoùm ngöôøi naøo ñoù trong xaõ hoäi, khi caùc quy ñònh veà moâi tröôøng laøm taêng chi phí cho nhoùm ngöôøi naøy. - Vì lyù do chính trò, ví duï: - Khoâng ñuû khaû naêng thu thaäp thoâng tin cho pheùp theo doõi haäu quaû cuûa hoaït ñoäng kinh tế nào đó. 26 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 51 Caâu hoûi oân taäp baøi 2 1. Khi saûn xuaát ôû möùc saûn löôïng naøo thì toång lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp laø toái ña? chöùng minh doanh nghieäp chæ saûn xuaát ñeán möùc saûn löôïng maø doanh thu bieân baèng chi phí bieân. 2. Chöùng minh raèng neáu saûn xuaát ôû möùc saûn löôïng maø taïi ñoù chi phí ngoaïi öùng bieân baèng lôïi ích tö nhaân roøng bieân thì lôïi ích cuûa xaõ hoäi laø toái ña. 3. Tröôøng hôïp nhaø nöôùc trôï caáp giaù cho caùc doanh nghieäp thì ñieàu gì seõ xaûy ra? Veõ ñoà thò vaø giaûi thích. 4. Nêu ví dụ minh họa thất bại của nhà nước các nước đang phát triển trong vấn đề môi trường ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 52 Bài tập 1 Moät nhaø maùy saûn xuaát bia coù haøm lôïi nhuaän bieân vaø haøm chi phí taùc haïi bieân nhö sau: MNPB = ax + b vaø MEC = 2x – 70(ngaøn ñoàng) vôùi x – saûn phaåm (taán). a. Veõ ñoà thò vaø xaùc ñònh mức sản lượng tối ưu của doanh nghiệp và của xã hội. Với a = -1 va b = 200. b. Ñöôøng chi phí ngoại öùng khoâng thay ñoåi. Tröôøng hôïp doanh nghieäp ñöôïc nhaän trôï caáp töø chính phuû, do ñoù doanh nghieäp môû roäng saûn xuaát, vaø taêng möùc saûn löôïng tôùi toái ña laø 400 taán. Tuy nhieân, möùc saûn löôïng toái öu cuûa xaõ hoäi laïi laø 200 taán. Haõy cho bieát ñöôøng lôïi ích tö nhaân roøng bieân thay ñoåi nhö theá naøo? c. Thể hiện kết quả tính toán trên đồ thị. 27 ThS. ĐỗThị Kim Chi OPEN UNIVERSITY Kinh tế môi trường Open university 53 Bài tập 2 Giả sử có 1 chủ nuôi ong (A) cạnh 1 chủ trồng nhãn (N). A được lợi bởi 1 tổ ong thụ phấn được cho khoảng 1 ha nhãn. N không phải chi trả gì cho A vì ong được thả tự do. Tuy nhiên, theo tính toán thì số tổ ong quá ít không đủ thụ phấn cho toàn bộ vườn nhãn, do đó N phải hoàn tất việc thụ phấn bằng nhân tạo, khoản chi phí ước tính khoảng 10$/ha nhãn. Biết hàm chi phí biên của A là MC = 10 + 2Q (Q – số tổ ong). Mỗi tổ ong tạo ra được lượng mật là 10kg, giá thị trường là 2$/kg mật. a) Hãy cho biết A nuôi bao nhiêu tổ? (đ/s: 5 tổ) b) Đó có phải là tổ ong hiệu quả không?vì sao? c) Để có hiệu quả về mặt xã hội, cho biết A nên nuôi bao nhiêu tổ? (đ/s: 10 tổ) d) Thể hiện kết quả tính toán trên đồ thị.