Bài giảng Kinh tế môi trường - Chương 3 Phân tích chi phí – lợi ích (Cost benefit analysis – CBA)

L/O/G/O CHƯƠNG 3 PHÂN TÍCH CHI PHÍ – LỢI ÍCH (COST BENEFIT ANALYSIS – CBA) www.themegallery.com NỘI DUNG I. Khái niệm phân tích chi phí - lợi ích II. Các bước tiến hành trong phân tích chi phí lợi ích III. Các vấn đề trong phân tích chi phí lợi ích IV. Ý nghĩa phân tích CBA www.themegallery.com Khái niệm CBA 1. Lịch sử sử dụng CBA • Năm 1667, William Petty thiết lập các chương trình chống dịch bệnh ở London, sử dụng CBA. • Ở Mỹ, chính phủ Mỹ chính thức chấp nhận sử dụng CBA cho công tác của chính quyền từ 1902 và bắt buộc sử dụng cùng với Đạo luật kiểm soát lũ (Flood control act) năm 1936. • Ở Canada, CBA chưa được thừa nhận về mặt pháp ly để có thể sử dụng cho các cơ quan Nhà nước ở cấp liên bang và tỉnh. • Từ những năm 1990s đến nay, CBA đã được ứng dụng rộng rãi trên toàn thế giới và vẫn còn tiếp tục phát triển www.themegallery.com Khái niệm CBA 2. Khái niệm CBA • Frances Perkins: “Phân tích kinh tế, còn gọi là CBA, là phân tích mở rộng của phân tích tài chính, được sử dụng chủ yếu bởi các Chính phủ và các cơ quan Quốc tế để xem xét một dự án hay chính sách có làm tăng phúc lợi cộng đồng hay không (Frances Perkins, 1994). • Boardman: “CBA là một phương pháp đánh giá chính sách mà phương pháp này lượng hóa bằng tiền giá trị của tất cả các kết quả của chính sách đối với tất cả mọi thành viên trong xã hội nói chung. Lợi ích xã hội ròng (NSB = B-C) là thước đo giá trị của chính sách” (Boardman, Greenbreg, D., Vining, A. , Weimer (1996). Phân tích chi phí – lợi ích: Lý thuyết và thực hành, xuất bản lần 2. Prentice Hall. New York.Chương 1) www.themegallery.com Phân tích chi phí – lợi ích là công cụ xác định và so sánh chi phí và lợi ích của một chương trình, chính sách, dự án để đánh giá chương trình, chính sách, dự án làm tăng hay giảm phúc lợi kinh tế của xã hội. Tên dự án Chi phí Lợi ích Lợi ích xã hội ròng Trồng rừng 5 tỷ 15 tỷ 10 tỷ Nuôi tôm ven biển 8 tỷ 20 tỷ 12 tỷ Cải thiện chất lượng nước sinh hoạt 5 tỷ 10 tỷ 5 tỷ Mở rộng đường 15 tỷ 30 tỷ 15 tỷ Xây dựng công viên ở khu vực D5 7 tỷ 5 tỷ -2 tỷ www.themegallery.com Khái niệm CBA Tóm lại: • CBA là một công cụ đánh giá các chương trình, dự án; • CBA xem xét đến tất cả các lợi ích và chi phí (có giá thị trường và cũng có thể không có giá thị trường); • CBA quan tâm chủ yếu đến hiệu quả kinh tế (chương trình hay dự án có đem lại phúc lợi cho xã hội không?) • CBA xem xét đến vấn đề trên quan điểm xã hội nói chung. www.themegallery.com Phân biệt Phân tích kinh tế Phân tích tài chính Lợi ích chi phí: Phân tích kinh tế quan tâm tới lợi ích cho toàn bộ xã hội, hoặc cho toàn bộ nền kinh tế, không quan tâm đến ai đã tạo ra và ai sẽ hưởng thụ lợi ích từ dự án Lợi ích chi phí: Phân tích lợi ích và chi phí liên quan đến cá nhân hoặc, đơn vị trực tiếp tham gia xây dựng chương trình, chính sách Giá: Giá xác định lợi ích cho toàn xã hội giá bóng (shadow price), giá kinh tế, chiết khấu xã hội. Giá: Giá thị trường bao gồm cả thuế, lãi suất, trợ giá Thuế, trợ giá: xem như luân chuyển trong xã hội, không tính vào giá cũng như chi phí Thuế, trợ giá: Thuế được coi là chi phí, trợ giá là khoản doanh thu Lãi suất và khấu hao: Coi như khoản chuyển đổi trong xã hội không tính vào chi phí Lãi suất và khấu hao: Tính như các khoản chi phí của hãng Tỉ giá hối đoái: cần điều chỉnh về tỉ giá thực không bị sự can thiệp của chính phủ Tỉ giá hối đoái, không cần điều chỉnh Chiết khấu: sử dụng tỉ lệ chiết khấu xã hội Chiết khấu: Sử dụng tỉ lệ chiết khấu thị trường www.themegallery.com Vai trò của CBA Giúp người phân tích: • Có một khung phân tích hệ thống, đơn giản • Dễ dàng kiểm tra tính nhất quán khi phân tích Giúp người ra quyết định: • Dễ dàng thẩm định/đánh giá kết quả phân tích • Dễ dàng kiểm tra tính nhất quán của kết quả phân tích • Dễ dàng nhận biết các dữ liệu và giả định của dự án www.themegallery.com Chú ý: • Người phân tích ‘cung cấp’ thông tin cho người ra quyết định – người ‘thẩm định’ hoặc ‘đánh giá’ dự án. • Hỗ trợ quá trình ra quyết định chứ không ‘thay thế’ quá trình ra quyết định. • Người ra quyết định sử dụng kết quả phân tích, cùng với các thông tin khác để ra quyết định. www.themegallery.com Các loại CBA • 1. Ex ante CBA • 2. Ex post CBA • 3. Middle CBA • 4. Comparative CBA www.themegallery.com Cơ sở lý thuyết của phân tích CBA Dựa trên cơ sở khái niệm cải thiện Pareto tiềm năng (Potential Pareto Improvement) www.themegallery.com 1. Nhận dạng vấn đề và xác định các dự án giải quyết 2. Nhận dạng lợi ích và chi phí xã hội của mỗi dự án 3. Đánh giá lợi ích và chi phí xã hội của mỗi dự án 4. Thể hiện các dòng lợi ích và chi phí theo thời gian trên bảng lợi ích Các bước tiến hành trong phân tích CBA www.themegallery.com Các bước phân tích CBA 5. Tính toán các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả của từng dự án đối với cả vòng đời dự án 5.1. Chiết khấu và tỷ lệ chiết khấu - Chiết khấu là một quá trình tìm ra giá trị hiện tại của các lợi ích và chi phí tương lai. - Tỷ lệ chiết khấu là tỷ lệ các lợi ích và chi phí (kể cả chi phí môi trường) tương lai được chiết khấu. www.themegallery.com Các bước phân tích CBA 5.2. Giá trị hiện tại ròng (NPV – Net Present Value) Giá trị hiện tại cuả lợi ích ròng (B-C) được xác định bằng cách tính chiết khấu theo xuất chiết khấu (r) toàn bộ lợi ích (Bt) và chi phí (Ct) tại năm (t) trở về trở về giá trị hiện tại (năm đầu). Bt: Lợi ích của dự án tại năm t; Ct: Chi phí phát sinh ở năm t ; n = thời gian thực hiện dự án (năm) r = suất chiết khấu  n =t t tt r)+( EtCB =NPV 0 1 www.themegallery.com Thảo luận Đối với những quyết định liên quan đến môi trường thì NPV được tính như thế nào? www.themegallery.com Các nguyên tắc đánh giá NPV • Trong điều kiện các dự án không loại trừ nhau: dự án nào có NPV >0 thì nên thực hiện • Trong trường hợp các dự án loại trừ nhau, nguyên tắc lựa chọn: dự án nào có NPV max. • Nếu lựa chọn dự án trong điều kiện ràng buộc về vốn đầu tư: Lựa chọn các dự án thỏa mãn điều kiện vốn đầu tư + điều kiện NPV max. www.themegallery.com Ưu điểm của chỉ tiêu NPV • Dễ tính toán • Cho biết chính xác quy mô lãi ròng của dự án • Có thể sử dụng để chọn lựa các dự án đầu tư khác nhau với cùng thời gian hoạt động. www.themegallery.com Nhược điểm • Phụ thuộc và tỷ lệ chiết khấu, tỷ lệ này phụ thuộc nhiều vào chủ quan của người phân tích (nếu cho r thấp thì NPV sẽ cao và ngược lại) • Trong trường hợp các dự án đầu tư loại trừ nhau không có cùng thời gian, thì việc căn cứ vào tiêu chí NPV để lựa chọn là rất khó www.themegallery.com 5.3. Tỷ suất lợi ích – chi phí ( BCR – Benefit Cost Rate) BCR là tỷ lệ giữa tổng giá trị hiện tại của các khoản lợi ích so với tổng giá trị hiện tại của các khoản chi phí  n =t t tt n =t t t r)+( EC r)+( B =BCR 00 1 / 1 www.themegallery.com Các nguyên tắc đánh giá • Đối với các dự án độc lập: chọn dự án có BCR > 1 • Đối với các dự án loại trừ nhau thì BCR thường phải sử dụng kết hợp với NPV • Phương án nào có BCR cao nhất là đáng để lựa chọn nhất www.themegallery.com Ưu điểm của chỉ tiêu BCR • Luôn đưa ra 1 kết luận chính xác về hiệu quả của dự án (khả năng sinh lời củd dự án) • Có thể so sánh các phương án không cùng thời gian hoạt động: Khi lựa chọn dự án đầu tư loại trừ nhau, việc dùng chỉ tiêu BCR sẽ không phụ thuộc vào số năm hoạt động của dự án www.themegallery.com Nhược điểm của BCR • BCR không cho biết quy mô lãi ròng nên nếu chỉ căn cứ vào BCR có thể chọn NPV thấp. Do đó, phải kết hợp với NPV để lựa chọn các dự án loại trừ nhau. • Trong trường hợp không phân biệt rõ ràng giữa lợi ích – chi phí thì việc lựa chọn căn cứ vào BCR phụ thuộc nhiều vào ý muốn chủ quan của người phân tích. www.themegallery.com 5.4. Tỷ suất hoàn vốn nội bộ:( IRR – Internal Return Rate) Là tỷ suất từ một đầu tư làm cho tổng giá trị lợi ích thu được (quy về giá trị hiện tại) bằng với tổng chi phí (quy về giá trị hiện tại) hay là NPV = 0 0 RR1RR10 0 = )I+( C )I+( B =NPV n =t n =t t t t t  www.themegallery.com Nguyên tắc đánh giá • Dự án độc lập: r NPV>0 thì chọn dự án • Dự án loại trừ nhau: thường phải sử dụng IRR kết hợp với NPV. www.themegallery.com Ưu điểm của IRR • Cho biết khả năng sinh lời của dự án • Cho biết mức lãi suất cao nhất dự án có thể chấp nhận nếu phải vay vốn thực hiện • Có thể so sánh các phương án không cùng thời gian hoạt động www.themegallery.com Nhược điểm • Không cho biết quy mô lãi của dự án • Có thể sai lầm nếu chỉ căn cứ vào IRR khi chọn phương án đầu tư loại trừ nhau. => cần kết hợp sử dụng chỉ số IRR với NPV www.themegallery.com Mối quan hệ giữa 3 chỉ tiêu đánh giá NPV BCR IRR Nếu > 0 Thì >1 Và > r => nên thực hiện dự án Nếu không thực hiện Nếu = 0 Thì = 1 Và =r => tùy thuộc mục đích đầu tư sẽ xác định có nên đầu tư hay không? www.themegallery.com 6. So sánh các phương án với nhau dựa vào các chỉ tiêu đã tính toán www.themegallery.com 7. Phân tích độ nhạy (hay còn gọi là kiểm định ảnh hưởng của sự thay đổi trong giả định và dữ liệu) Trên thực thế là rất khó có thể ước lượng chính xác được giá trị của các lợi ích và chi phí. Nếu một trong số các yếu tố thay đổi thì NPV sẽ thay đổi thế nào? => cần kiểm tra độ tin cậy của các biến.=>kiểm tra độ nhạy. www.themegallery.com Kiểm tra độ nhạy là một cách tính toán lại NPV theo sự thay đổi của các biến số cùng với sự sắp xếp lại thứ tự ưu tiên các phương án. www.themegallery.com 8. Đưa ra kiến nghị www.themegallery.com Các vấn đề trong phân tích CBA 1. Vấn đề phân phối 2. Sự không chắc chắn 3. Lựa chọn tỷ lệ chiết khấu r 4. Vấn đề giả định trong phân tích CBA www.themegallery.com Ý nghĩa phân tích CBA 1. Cung cấp thông tin cho việc lựa chọn tốt hơn các công cụ khác 2. Đánh giá được các chi phí lợi ích có giá và không có giá 3. Giúp cho việc thực hiện dự án hiệu quả hơn, khả thi hơn 4. Giúp thay đổi hành vi