Bài giảng Khảo sát cột sống thai nhi quý 1 quý 2 và 3

Michel COLLET Giáo sư Danh dự Đại học Y – T/p Brest Khảo sát cột sống thai nhi Quý 1 Quý 2 và 3 Cột sống – Phần 1 • Đường cong bình thường của cột sống Quý 1 1 : Lớp da 2 : Mảnh sống 3 : Ống sống 4 : Thân đốt sống 1 2 3 4 Cột sống – Quý 1 • Hình ảnh siêu âm 3D 1 1 2 1 : Mảnh sống 2 : Thân đốt sống Nghi ngờ tật nứt đốt sống (Đốt sống chẻ đôi- Bifida spina) thể hở Dấu hiệu « quả sồi » ? Dấu hiệu « trái chanh » ? Tính song song của rãnh Bichat Cliché : J.P Bernard Cliché : P . MaceJ.P Bernard Mặt cắt ngang qua đầu (axial) J.P Bernard , Y Ville Ultrasound Obstet Gyn 1997 ;10:406-409 P . Mace , E. Quarello « Sản-Phụ khoa và Sinh sản » t.44 (2016) 43-55 Nghi ngờ tật nứt đốt sống hở Aspect normal Nghi ngờ tật nứt đốt sống hở Bể lớn biến mất Cliché P . Mace , E. Quarello « Sản-Phụ khoa và Sinh sản » t.44 (2016) 43-55 Thân não (hình sao) Não thất 4 (vòng tròn) Bể lớn (tam giác) Độ mờ gáy (mũi tên đỏ) Mặt cắt đứng dọc (sagittal) • Bất thường đường cong sinh lý • Bất thường ở đóng khép ống thần kinh • Tật nứt đốt sống dạng hở Aperta ? • Thoát vị màng não tủy • Iniencéphalie : dị tật liền não/ tật thoát vò não chẩm • Dị tật không đóng kín ống cột sống Bất thường ở cột sống có thể phát hiện Bất thường ở cột sống vào quý 1 • Những dị tật cột sống dạng cong vẹo rất dễ dàng nhận diện • Là những dị tật xuất hiện : – Trong « một đoạn dây rốn ngắn » – Với hội chứng đa dị tật «Limb-body-wall complex» Tật nứt đốt sống hở và thoát vị màng não tủy tuần thứ 13 Bất thường đóng rãnh Mặt cắt đứng dọc giữa Mặt cắt ngang Mặt cắt đứng ngang Tật nứt đốt sống và thoát vị màng não tủy Hố sau bất thường 1 1 : không thấy bể lớn Mặt cắt đứng dọc giữa Mặt cắt ngang Mũi tên : Thoát vị màng não tủy • Bất sản vùng thắt lưng-chậu Rối loạn phát triển xương cột sống Trong tình huống bệnh lý dải băng màng ối Hình ảnh cột sống Các phần về : Da Cung xương sau Ống sống Tủy sống Thân đốt sống Quý 2 và 3 Hội đồng Quốc gia về Siêu âm Sản khoa và Thai nhi (Pháp) – Tháng 7 / 2016 Mặt cắt dọc chính giữa Mặt cắt dọc chính giữa • Khảo sát phần da 22 SA Tính toàn vẹn, liên tục của da trên suốt chiều dài (cột sống) Mặt cắt dọc chính giữa • Cung xương sống sau 22 SA Hình ảnh đều đặn của vòng cung sau xương sống (đường liên mảnh sống) 12 1 : Mảnh sống 2: Thân đốt sống Khảo sát trên 3D Cột sống – Phần 2 • Ống sống và tủy sống Mặt cắt dọc chính giữa 1 : Tủy sống 1 Cột sống Mặt cắt dọc chính giữa • Khảo sát chóp cùng/ nón tủy 1 : Nón tủy 2 : Ống sống 3 : Dây sống 1 2 13 2 3 Chóp cùng ở vào khoảng đốt sống L2 – L3 Lợi ích của đầu dò tần số cao Chóp cùng (1) A : mặt cắt ngang , bể thận 2 bên 1 A Bất thường tủy sống • Tật nứt dọc đốt sống – Thể hở (Tật nứt đốt sống hở) (75% các trường hợp) • Thoạt vị màng não, Thoát vị màng não tủy, Nứt đốt sống một phần ? – Thể đóng (Tật nứt đốt sống ẩn) • Tật nứt đốt sống xương đơn thuần • Có khối dưới da : nứt với u mỡ, thoát vị màng não tủy với u mỡ • Không có khối dưới da: u mỡ bên dưới màng cứng, Xoang dưới da, Tật tủy đôi • Loạn sản xương cột sống – Khiếm khuyết về hình thành và phân đoạn đốt sống • Bất sản đốt sống, Thừa đốt sống, Tật nữa đốt sống?, Dính khối đốt sống? – Vẹo cột sống Tật nứt đốt sống hở (Túi thoát vị màng não – tủy) • Là dạng bệnh lý thường gặp nhất 1 : Thoát vị tủy gai 2 : Da hở để rò rỉ dịch não tủy 3 : Thoát vị màng não Tiré de EMC, Spina bifida 22 SAThoát vị màng não tủy vùng thăt lưng Túi thoát vị màng não – tủy, tuần 22 Dấu hiệu trực tiếp tại cột sống Dấu hiệu gián tiếp ở sọ não Giảm đường kính lưỡng đỉnh (BPD) Đầu hình « quả chanh »(1) Giãn não thất (2) Dị dạng Chiari 2 (3) 2 Măt cắt dọc giữa Mặt cắt ngang Măt cắt trán 1 3 Dấu cocard Chỉ dấu gián tiếp khác : Vị trí chân không đúng và ứ trệ đường dẫn niệu Tật nứt đốt sống nang hay thoát vị màng não • Với dạng này: 1 : Tủy sống ở vị trí bình thường 2 : Da thường không bị ảnh hưởng 3 : Màng não chứa đầy dịch não tủy, lồi ra ngoài qua phần xương hở Tiré de EMC , Spina bifida Nứt đốt sống với u mỡ • U mỡ dính ít nhiều vào màng não và các rễ thần kinh U mỡ bên trong tủy sống U mỡ bên ngoài tủy sống Tiré de EMC , Spina bifida Nứt đốt sống với u mỡ bên ngoài cột sống Cột sống thường xuyên hở với sự biến mất của nhiều cung sau Thân đốt sống bình thường Hố sau bình thườngMặt cắt trán 1 1: U mỡ Clichés ; C . Le Vaillant (Nantes) Nứt đốt sống với u mỡ IRM hết sức cần thiết để tìm kiếm những bất thường về tủy sống và đốt sống Tật nứt dọc đốt sống dạng kín • Tủy đôi – Tương ứng với tật nứt dọc đốt sống dạng kín: biểu hiện, trên mặt cắt dọc giữa, với sự xuất hiện một cựa giữa xơ hay xương, phân tách tủy sống thành hai phần, thường là không cân xứng – Vùng khu trú thường gặp là vùng ngực-thắt lưng Tủy đôi • Chẩn đoán siêu âm (2D, 3D) 1: Mở rộng ống tủy Cựa tăng âm ở giữa tủy sống Revêtement cutané intact Hình ảnh của hai nữa tủy Mặt cắt ngang tủy sống 1 Phần da nguyên vẹn Mặt cắt dọc giữa tủy sống Tủy đôi Bên trong tử cung, tái tạo 3D Cựa xương (mũi tên xanh) Rộng ống sống IRM, chuỗi xung T2, mặt cắt trán Phân chia tủy sống thành hai thừng Cựa xương ở mức L1-L2 Tủy đôi • Kiểm tra toàn thể về tổn thương sau sinh • • Điều trị phẫu thuật: cắt bỏ cựa xương và màng cứng nội tủy, thời điểm vào khoảng cuối một năm tuổi như chúng tôi đã dự kiến trong phần nhận xét cá nhân Scanner, mặt cắt trán IRM Cột sống – Phần 3 • Khiếm khuyết về hình thành và phân đoạn đốt sống – Bất sản đốt sống – Gập góc, rối loạn cấu trúc cột sống • Siêu âm 3D chế độ đánh giá xương, Scanner , IRM CPDPN + Centre Pluridisciplinaire de Diagnostic PréNatal : TT Chẩn đoán trước sinh Đa khoa Loạn sản xương cột sống Bất sản « dạng treo » • (Thai phụ :) 35 tuổi, lần mang thai thứ 6, lần sinh thứ 5, không tiền sử, mang thai phát hiện muộn • Siêu âm thai tuần 22 Bất sản thân đốt sống D10-D11 Da nguyên vẹn Bàn chân khoèo hai bên và Cử động hạn chế của chi dưới Bất sản « dạng treo » • IRM xác nhận các tổn thương đốt sống (D10-L1) với tủy sống không thấy rõ ở phía trên đốt D9 • Hình thù thai nhi sau đình chỉ thai kỳ Bất sản D 10 –L 1 Liệt hai chi dưới Teo cơ Bàn chân khoèo Bất sản xương cùng ! • Có thể khu trú – Lệch bên đơn thuần của xương cụt – Giảm sản không đối xứng của nhiều đốt sống vùng xương cùng – Tật nữa xương cùng với sự duy trì đốt sống cùng S1 • Cấu thành một yếu tố hội chứng – Thoái triển phần thấp cột sống – Hội chứng hay tam chứng Currarino Bất sản xương cùng 22 SA 3D chế độ khảo sát xương Rối loạn về phân đoạn đốt sống • Thường gặp, mức độ nghiêm trọng tùy trường hợp, đơn độc hay phối hợp trong các hội chứng • Về siêu âm trước sinh: gập góc hay rối loạn cấu trúc của cột sống Tật nữa đốt sống • Thiểu sản hay bất sản một phần thân đốt sống • Hình ảnh siêu âm – Khối nhỏ hình bầu dục nằm trong góc giữa hai đốt sống bình thường Thông thường có tính giai đoạn, đơn độc Bố cảnh hội chứng rất hiếm gặp • Dính hai đốt sống liền kề Cliché : S . CURUNIER Dính khối đốt sống Tật nữa đốt sống • Scanner cửa sổ xương tái tạo 3D – có thể chỉ rõ kiểu dị dạng nữa đốt sống ( các dạng : tự do, dính không hoàn toàn, dính hoàn toàn) có thể dẫn đến nguy cơ vẹo cột sống nặng và tiến triển (nửa đốt sống tự do là thể tiến triển nhất, khối đốt sống là dạng ít tiến triển nhất) • IRM – Cũng rất cần thiết để loại trừ khả năng dị tật tủy sống kết hợp Hội chứng Klippel Feil • Chẩn đoán trước sinh qua siêu âm sẽ được gợi ý trước tình trạng quá ưỡn thường xuyên vùng cổ gáy kết hợp với sự bất thường về cấu trúc các đốt sống cổ. • Các tổn thương vùng cổ sẽ được xác định tốt nhất qua scanner và IRM : giảm về số lượng 1 hay 2 đốt sống cổ (thường là các đốt C2-C3), dính khối đốt sống ít nhiều lan tỏa và đôi khi không hoàn toàn, dẫn đến tật vẹo cổ. • Nhiều bất thường về phân đoạn đốt sống : nửa đốt sống, đốt sống xen giữa góc của 2 đốt ?, « hình bướm », dính khối đốt sống, bị vẹo, gù, quá ưỡn cột sống Loạn sản xương đốt sống – sườn Hội chứng Jarcho - Levin • Bất thường về xương sườn : dính xương sườn, bất đối xứng về số lượng, kích thước và hình thù không đều, lồng ngực thường ngắn, đôi khi bị cong Loạn sản xương đốt sống – sườn 11 Cœur Gập góc ở cột sống lưng Nang thần kinh ruột 1 1 Có hình ảnh rỗng âm tròn tại trung thất sau ( 1) Nang thần kinh ruột Bất thường về phân đoạn đốt sống dạng nữa đốt sống