Bài giảng Kháng sinh lincosamid – Trần Thành Đạo

KHÁNG SINH LINCOSAMID  PGS. TS. TRẦN THÀNH ĐẠO Mục tiêu Nhận diện được cấu trúc căn bản các KS thuộc nhóm Biết được sự liên quan giữa cấu trúc và tính chất dược động, tác động kháng khuẩn Trình bày được phổ kháng khuẩn, cơ chế tác động Vận dụng được những kiến thức về phổ tác dụng, tác dụng phụ của các kháng sinh thuộc họ lincosamid trong thực hành sử dụng thuốc hợp lý, hiệu quả và an toàn. LINCOSAMID Là những chất có tác dụng kháng khuẩn, chủ yếu gram dương yếm khí. D ẫn chất amid của acid amin vòng (propyl 4 - prolin) và phân tử đường amino chứa lưu huỳnh (amino-6-methyl - thio-1-dideoxy-6,8-D-erythro- -D-galacto-octapyranosid). Nhóm này có 2 thuốc đang sử dụng: Lincomycin: phân lập từ S. linconensis Clindamycin: bán tổng hợp từ lincomycin LINCOSAMID Đặc điểm chung LINCOSAMID Lincomycin 7R Clindamycin 7S Cấu trúc của lincosamid Nhóm kháng sinh này bao gồm lincomycin và clindamycin Lincomycin ly trích vào năm 1962 từ S . lincolnensis C lindamycin được bán tổng hợp từ lincomycin Sơ đồ bán tổng hợp clindamycin LINCOSAMID LINCOSAMID Tác dụng in vitro đối với các vi khuẩn sau đây: Cầu khuẩn Gram + ái khí: S . aureus , S . epidermidis , Streptococcus (trừ S. faecalis), Pneumococcus. Trực khuẩn Gram + kỵ khí không sinh bào tử: Propionibacterium, Cầu khuẩn Gram + kỵ khí: Peptococcus và Peptostreptococcus spp., Clostridium perfringens (trừ C. sporogenes , C. difficile và C. tertium ). Các vi khuẩn , KST khác: Chlamydia trachomatis , Toxoplasma gondii , Plasmodium falciparum , Pneumocystis carinii , Gardnerella vaginalis , Mycoplasma brominn . Các loại vi khuẩn sau đây thường kháng lincosamid: T rực khuẩn Gram âm ái khí; Streptococcus faecalis ; Neisseria meningitidis ; MRSA ; H. I nfluenza ; C. difficile Liên quan cấu trúc và tác động Các đồng phân C7 là những tạp chất có hoạt tính, nhưng độc. Nhóm thế Cl tại C7 tăng tính thân dầu so với OH (lincomycin) Phần alkyl - prolinamid [ 6R ] cần thiết Nhóm thioglycolic ở vị trí 1,2 quan trọng LINCOSAMID Dược động học Hấp thu : Lincomycin được hấp thu một phần ở ống tiêu hóa, thức ăn làm ảnh hưởng đến sự hấp thu. Clindamycin hấp thu qua màng nhày ruột tốt hơn và nhanh hơn, sự hấp thu không bị ảnh hưởng b ỡ i thức ăn. Phân phối : tốt trong các mô nhất là mô xương. Các chất nầy không vào được dịch não tủy. Chuyển hóa : chuyển hóa ( N - demethyl ) n orclindamycin còn hoạt tính trong khi dạng sulfoxid kém hoạt tính. Thải trừ chủ yếu qua phân, phần nhỏ qua đường tiểu. LINCOSAMID Cơ chế tác động Ức chế sinh tổng hợp protein (gắn kết vào 50s ribosom) Tác động gần giống tác động của macrolid , phenicol LINCOSAMID VK Đề kháng: thay đổi đích tác động hoặc làm bất hoạt thuốc (hiếm) Chỉ định Lincosamid thường được sử dụng trong nhiễm trùng VK gram dương yếm khí (ruột hay sinh dục). Kết hợp với aminosid để mở rộng hoạt phổ sang trực khuẩn gram âm. Trị liệu thay thế để điều trị nhiễm trùng da hay xương do cầu khuẩn gram dương ở những BN dị ứng PNC Clindamycin được chỉ định điều trị sốt rét khi KST đề kháng cloroquin ( không dùng sốt rét dạng cấp trừ khi kết hợp với quinin ). LINCOSAMID Tác dụng phụ Các lincosamid dung nạp tốt, hầu như chỉ gây những rối loạn tiêu hóa nhẹ hoặc vài biểu hiện dị ứng. Trường hợp viêm ruột màng giả nặng ở những người điều trị với lincosamid 0,01-10% Loạt tai biến nầy do độc tố của Clostridium dificile , VK này không nhạy cảm và phát triển mạnh do sự mất cân bằng của hệ tạp khuẩn ruột. Không sử dụng kháng sinh này trong dự phòng phẫu thuật ruột-trực tràng. LINCOSAMID Chống chỉ định Chống chỉ định với các trường hợp quá mẫn với lincosamid Đang trong t ình trạng tiêu chảy. Trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi Thận trọng N gười có bệnh về đường tiêu hóa ( tiền sử viêm đại tràng ) ; N gười cao tuổi, người bị dị ứng, suy gan, suy thận nặng. Đ iều trị lâu dài và dùng điều trị cho trẻ nhỏ phải theo dõi chức năng gan, huyết học. Phụ nữ có thai và cho con bú. LINCOSAMID Tài liệu tiếng Việt Đại học Y Dược TPHCM, Bộ môn Hóa Dược, Hóa Dược 1 (2009), nhà xuất bản Giáo dục. Đại Học Dược Hà nội, Hóa Dược (1998), nhà xuất bản Y Học. Tài liệu tiếng nước ngoài Alfred Burger, D.J. Abraham, Burger's Medicinal Chemistry and Drug Discovery , John Wiley & Sons Inc, (2003) Applied Therapeutics -The Clinical Use of Drugs, 4th Ed. (1990) Burke A. Cunha, Antibiotic essentials , 7 th edition, Physicians’ Press (2008) Goodman & Gilman. The Textbook of Therapeutic Basic (2009) Graham L. Patrick, An introduction to medicinal chemistry , Oxford University Press – (2005) LINCOSAMID Tài liệu tham khảo