Bài giảng Hơn cả siêu, nó là cực siêu: Mạng World Wide Web

Chương 22 Hơn cả siêu, nó là cực siêu: Mạng World Wide Web Trong chương này Đạt được cái gì lớn? Cảm giác mạng nhện của tôi đang bị ngứa ran Danh tiếng và vận mạng Một cách khác đi vòng quanh trên Web N ếu bạn nghĩ rằng chắc phải có một cách khác dễ hơn, thì quả là có thật. Một bước nhảy vọt để làm cho máy tính trở nên phổ dụng cả cho những bộ óc bình thường là cố gắng cải tiến tương tác giữa máy tính và những bộ óc đó. Những nỗ lực này làm cho máy tính càng làm những gì con người muốn làm, hơn là con người cố làm cho giống máy tính. World Widw Web -hay WWW hay Web đối với những người bạn của nó - là một bước tiến lớn trong quá trình tìm kiếm thông tin nhanh, mạnh và cảm tính. WWW dựa trên một kỹ thuật gọi là hypertext - siêu ngữ cảnh - (ngày nay chính xác hơn gọi là hypermedia, bởi vì nó xử lý hình ảnh và âm thanh cũng như văn bản). Hypertext lần đầu tiên được mô tả cách đây gần 20 năm những chỉ bây giờ nó mới có các phần mềm sử dụng rộng rãi. Mặc dù các khái niệm hypertext đã có nhiều, việc tạo ra những kỹ thuật để đưa chúng vào cuộc sống thật là một thách thức. Do đó, mặc dù hypertext có thể là cách tốt nhất để lấy dữ liệu, nó không nhất thiết là cách nhanh nhất. Cài đặt thông tin để lấy theo kiểu hypertext vẫn còn rất phiền toái và đó cũng là một lý do tại sao các thông tin chưa được có sẵn theo dạng hypertext. Hypertext: một hồi tưởng Thuật ngữ và khái niệm hypertext được phát kiến năm 1969 do Ted Nelson, một người nhìn xa trông rộng nổi tiếng trong ngành máy tính đã nghĩ về mối liên hệ giữa máy tính và văn chương trong vòng ít nhất là 25 năm tính đến nay - đã bắt đầu khi không ai tin rằng có thể có một mối liên hệ như thế tồn tại. Hai mươi năm trước, anh ta tuyên bố rằng người ta có thể có máy tính bỏ túi với bao da và dây đeo (tôi cũng chưa thấy cái dây đeo này như thế nào nhưng nếu không thì anh ta đã chết với tôi). Trở lại năm 1970, Ted Nelson bảo tôi rằng chúng ta có thể có những máy tính với màn hình không mắc tiền trên bàn với những hệ thống hypertext siêu đồ hoạ. "Khô.ô....ng", tôi nói, "Với hypertext bạn cần phải có những máy tính lớn với bộ nhớ lớn và màn hình phân giải cao". Cả hai chúng tôi đều đúng, dĩ nhiên, bởi vì những gì chúng tôi có trên bàn vào năm 1993 là nhũng cái máy tính nhỏ chạy nhanh hơn cả những máy tính lớn của năm 1973 nhiều bộ nhớ hơn và màn hình tốt hơn. Trong nhiều năm, nhiều dự án hypertext đến rồi đi, kể cả dự án ở Đại học tổng hợp Brown (mà Ted là một thành viên) và một ở Viện Nghiên cứu Standford (đáng là một dự án có ảnh hưởng nhất trong lịch sử tính toán vì nó phát minh ra cửa sổ màn hình và con chuột). Hệ hypertext của Ted, Dự án Xanadu, là kết quả làm việc khoảng 15 năm, với nhiều nguồn thiết lập tài chính và quản lý, nhưng cũng có nhiều người nhảy vào tham gia. Dự án nhận ra nhiều vấn đề mà các dự án khác bỏ qua. Đặc biệt Ted hình dung ra được cách trả tiền công cho các tác giả trong một hệ thống hypertext, ngay cả khi một tài liệu có nhiều phần nhỏ liên kết với những tài liệu khác và những tài liệu chứa những trích yếu các phần trích dẫn từ các tài liệu khác. Trong một thập kỷ, năm nào tôi cũng nghe nói rằng Xanadu sẽ được ra đường vào năm tới, năm nay tôi cũng hy vọng là họ nói đúng. Đạt được cái gì lớn Nếu bạn từng làm một nghiên cứu trong một lĩnh vực bạn ít biết, bạn sẽ vào trong một thư viện xem xét các thẻ sách. Bạn bắt đầu với một số thông tin, chẳng hạn như chủ đề hay tên. Dù cho bạn có viết ra tất cả những ý tưởng, bạn cũng phải chọn một trong số đó và rời ngăn kéo của bạn qua cái kế tiếp. ở đây bạn lại bắt đầu và lần lần, việc tìm kiếm có thể dẫn bạn sang một hướng hoàn toàn khác. Nếu càng có nhiều dẫn dắt cho bạn đi theo, bạn nên lưu dự phòng, xem lại những chọn lựa của bạn trước đó, và xem một hướng khác có thể mang lại cái gì. Nếu bạn có ghi chú cẩn thận, điều này có thể khá dễ dàng, nhưng có thể bạn sẽ phải dò tìm lại nhiều bước đã qua. Hypertext tổ chức dữ liệu cho cách lấy thông tin theo kiểu này. Nó đặt một ngón tay lên một ngăn kéo và một ngón khác trên một ngăn kéo khác v.v... để giúp bạn có hàng trăm ngón tay trên các ngăn kéo trên khắp hành tinh. (Bạn nên nghĩ rằng nó cực rộng nhưng là một hệ chân rết thông tin khá thân thiện). Trong những thư viện bình thường (cả với sách lẫn với máy tính), thông tin được tổ chức phân cấp hơi thái quá một tí, theo trật tự tìm ra hay theo thứ tự chữ cái. Những trật tự này chẳng phản ánh gì về mối quan hệ giữa những phần thông tin khác nhau. Trong thế giới hypertext, thông tin được tổ chức theo mối quan hệ với những thông tin khác. Trong thực tế, các mối quan hệ giữa các phần thông tin khác nhau thường có giá trị hơn bản thân những thông tin đó. Hypertext cũng cho phép cùng một bộ các thông tin được được bố trí nhiều cách đồng thời. Trong một thư viện theo qui ước, một cuốn sách chỉ có thể được kê ở một chỗ thôi, thành ra ví dụ như một cuốn sách về sức khoẻ tinh thần được xếp loại theo Y học hay Tâm lý học, nhưng nó không thể đồng thời ở hai chỗ. Hypertext không bị giới hạn như thế, và thường không có vấn đề gì khi liên kết những chủ đề cả về tâm lý và y học đối với cùng một tài liệu. Ví dụ như bạn quan tâm đến những gì ảnh hưởng đến một nhân vật lịch sử nào đó chẳng hạn. Bạn bắt đầu bằng cách nhìn vào những thông tin tiểu sử cơ bản: ngày và nơi sinh, tên cha mẹ, tôn giáo, và những thứ cơ bản đại loại thế. Sau đó bạn mở rộng trên mỗi sự kiện bằng cách biết xem những gì khác đã xảy ra vào thời điểm đó có liên quan đến cô ta, và những ảnh hưởng của tôn giáo lên cô ta. Bạn vẽ một bức tranh bằng cách đặt những góc cạnh này lại với nhau và hiểu các mối liên kết của chúng - một bức tranh khó vẽ hơn nếu chỉ có các tên và ngày. Một hệ thống hypertext tạo ra các liên kết giữa các phần thông tin khác nhau giúp bạn có thể tìm ra những thông tin liên hệ. Khi bạn vẽ ra những liên kết giữa những phần thông tin đó, bạn có thể nhìn thấy trước cái mạng nhện được tạo ra bởi những liên kết thông tin đó. Điều khá đáng kể ở WWW (Web) là ở chỗ nó nối tất cả các phần thông tin trên khắp thế giới, trên những máy khác nhau, những cơ sở dữ liệu khác nhau, hoàn chỉnh như là không có liên kết gì (một đặc điểm mà bạn không bao giờ có được với các danh mục thẻ sách). Cảm giác mạng nhện của tôi đang bị ngứa ran Các server WWW khác nhau thực hiện các chương trình duyệt hypertext một cách khác nhau. (Chúng được gọi là các trình duyệt xét - browser - thay vì là các trình đọc - reader - một phần là vì bạn thường tốn nhiều thời gian xem xét đến những mối liên kết thay vì là bản thân thông tin đó, và bởi vì tất cả chúng đều có khả năng cho bạn thêm vào những liên kết và chú thích của chính bạn). Nếu bạn hiểu được hypertext là nói về cái gì, bạn sẽ dễ hiểu cách nó làm việc hơn trên một trình duyệt xét nào đó. Hơn nữa, nếu bạn thấy rằng trình duyệt xét bạn đang dùng hơi bị khó, bạn có thể thử dùng một trình khác. Các trình duyệt xét khác nhau có những giả định khác nhau về kết xuất của chúng và máy của bạn, và một trình duyệt xét khác có thể thích hợp cho bạn hơn. Nó cũng giống như đồ mặc riêng của bạn, bạn thích những gì bạn thích và chẳng ai khuyên bảo gì chuyện này được. Rất ít các máy chủ trên Internet có trình duyệt xét WWW của riêng nó, thành ra bạn bắt đầu bằng cách telnet đến một server WWW (xem chi tiết về telnet ở chương 14). Ba server công cộng là info.cem.ch (Thụy Sĩ) www.njit.edu (New Jersey) hnsource.cc.ukans.edu (Kansas) Mỗi một server có một chương trình duyệt xét hypertext khác nhau, nên thử cả ba để chọn cái bạn thích. Dùng University of Kansas thì login là www: Welcome to www at the University of Kansas You are using a new WWW product called Lynx. For more information about obtaining and installing Lynx please choose about Lynx The current version of Lynx is 2.0.10. If you are running an earlier version PLEASE UPGRADE ! WW souurces For a description of WWW choose Web overview About the WWW information Sharing project WWW Information by Subject WWW Information by Type Lynx sources University of Kansas CWIS History Net Archives Gopher sources University of Minnesota Gopher Server (Home of the Gopher) All the Gopher servers in the world Trong hệ WWW này, các liên kết hypertext được tô sáng. Dùng các phím mũi tên đi lại ở những chỗ bạn quan tâm và bấm Enter. Trong những hệ thống khác, chẳng hạn như www.njit.edu, các liên kết hypertext được chỉ ra bởi con số bao trong ngoặc vuông, và bạn chọn theo số của liên kết nào bạn muốn: NJIT WWW entry point[1] gopher://chronicle.merit.edu/[2] Overview of the Web[3] NJIT Information Technology and World Wide Web Help[4] Thông tin mà các hệ WWW có sẵn phần lớn là giống nhau vì đến thời điểm này không có sẵn nhiều dữ liệu WWW, và tất cả đều nối với nhau. Tôi dùng server của University of Kansas trong ví dụ của mình vì nó thích hợp với máy của tôi nhất. Tôi muốn xem còn những chủ đề nào khác, chọn By Subject bằng cách di chuyển con trỏ đến đó và bấm Enter. Sau đây là một phần những gì nó hiện ra: Mathematics CIRM library (french). The International Journal of Analytical and Eperimental Modal Analysis. Complex system. Meteorology US weather, state by state. Satelite Images. Waether index. ANU waether services Movies Movie database browser Music MIDI interfacing. Song lyrics (apparently disablled for copyright reasons). UK Independant Music. Tôi thích phim ảnh, nên tôi di chuyển con trỏ đến Movie database browser và bấm Enter lần nữa. [image] A Hypertext move the Movie [image] Aug 25th.. Images Soon ? [image] Select the type of search you'd like to perform: Movie people.....(multi Oscar winners) or Movie titles.....(multi Oscar winners) Searches the "rec.arts.movies" movie database system, maintained by Col Needham et-al, using a mixture of Col Needham's movie database package v2.6, and specially written scripts abd programs to search the databases. Here is some information on list maintainers. Local users can access the database from the command line. See the Movie Database directory in /well/lot. If you have a comment or suggestion, it can be recorded here [image] HERE is a pre-1986 movie informatin gopher server. (at Manchester UK) rec.arta.,ovies.reviews can be found here. Đây chỉ mới là nếm thử những gì tuyệt diệu mà WWW có thể làm. Không những nó có thể nối bạn vào tất cả các cơ sở dữ liệu được tô sáng, nó còn có thể gởi yêu cầu tìm kiếm cho bạn đến Gopher. Khối [image] chỉ ra những liên kết đến hình ảnh; telnet chỉ xử lý văn bản thay vì hình ảnh, nên nó không thể chỉ ra các liên kết này. (Nếu may mắn bạn có một trình duyệt xét WWW trên máy mình, nó có thể hiện lên một cửa sổ với hình ảnh mà bạn chọn từ 1 khối [image]. Server Gopher mà tôi chọn chứa các thông tin về phim ảnh cho đến trước năm 1986. Nó yêu cầu tôi một xâu ký tự để tìm kiếm. Tôi gõ vào Nicholson, và nó trả lời: HERE: Nicholson (file) the bridge on the river kwai (file) chinatown (file) the last detail (file) one flew over the cuckoo's nest (file) easy rider (file) the shining (file) the postman always rings twice (file) five easy pieces (file) terms of endearment (file) reds (file) carnal knowledge (file) the last tycoon Và nhiều trang nữa, mỗi tựa nối đến các thông tin thêm về phim đó. Trong những ví dụ khác, WWW vui mừng đưa WAIS đến cho bạn nếu xảy ra các liên kết dẫn đến hướng đó (xem thêm về WAIS ở chương 21). Danh tiếng và vận mạng Một đặc điểm tuyệt vời khác của WWW là mạng máy tính này luôn luôn được mở rộng, và bạn có thể thêm vào đó. Trong khi xem xét thông tin từ server Gopher, WWW chờ tôi đưa chú giải của tôi vào. WWW chỉ rõ những chú giải ở các mức độ khác nhau để bạn có thể góp phần vào sự tăng trưởng của nó. Bạn có thể bình phẩm về chủ đề mà bạn đang đọc, về chủ đề mới muốn thảo luận, về phiên bản WWW này, hay bất cứ một vấn đề gì. Bạn có thể đưa chú giải dưới tên bạn hoặc vô danh. WWW thậm chí còn cho bạn đưa ra một yêu cầu trả lời đến những người đọc sau đó. Một cách khác đi vòng quanh trên Web Các tài liệu mà WWW hiển thị nằm trên nhiều server khác nhau trên khắp thế giới; WWW tự động liên lạc đến các server nếu cần khi bạn di chuyển đến các tài liệu mà nó chứa. Ngoài việc cung cấp một danh sách các chủ đề như là điểm bắt đầu cho một cuộc đi dạo trên Web, WWW cũng cho phép truy xuất đến nhiều dịch vụ mạng khác, chẳng hạn như WAIS (xem chương 21), telnet (chương 15), FTP vô danh (chương 16), Các tin tức trên mạng (chương 11), Gopher (chương 20), WHOIS, và X.500 (hai dịch vụ sau cùng là hai dịch vụ thư mục các trang trắng đề cập trong chương 9). Web cung cấp danh sách tất cả các loại server này (và chỉ mục đến các server này) để bạn biết phải đi từ server nào đến server nào để xem có những gì dành sẵn cho bạn. Ví dụ sau đây là một phần của chỉ mục WAIS do WWW cung cấp: wais indexes by net domain Generated automatically at CERN from the TMC directory of servers. See also: by index name, by Subject. ariel.itss.unimelb.edu.au unimelb-research, orion.lib.Virginia.edu bryn-mawr-classical-review, wais.wu-wien.ac.at cerro-1, earlym-1, rec.music.early. archie.au aarnet-resource-guide, archie.au-amiga-readmes, archie.au-ls-lRt, archie.au-mac-readmes, archie.au-pc-readmes, au-directories-of-servers, services.canberra.edu.adir sun-fixes, wraith.cs.uow.edu.au acronyms, netlib-index, uniwa.uwa.oz.au netinfo-biblio, netinfo-docs, s-archive, sas-archive, spss-archive, stats-archive, alfred.ccs.carleton.ca amiga-slip, ocunix-faq, qusuna.qucis.queensu.ca software-eng, Sau khi bạn chọn một server, WWW nối bạn vào đó và cho phép bạn tìm kiếm. Một lần nữa, tự bạn có thể khởi động WAIS, nhưng WWW đã đưa tất cả vào một mạng Web lớn. WWW là một cách tìm và lấy thông tin rất mạnh, và tôi tin rằng chúng ta sẽ thấy nó nhiều hơn trong tương lai. Nếu bạn chỉ có thể thuyết phục người quản trị hệ thống của bạn cài đặt một trong những dịch vụ mới này (chẳng hạn như Archie, Gopher, WAIS), WWW đúng là con đường phải đi. Cuộc chiến giữa những chàng khổng lồ Đúng, tôi đã bảo bạn là bạn có thể dùng Gopher để tìm Archie và WAIS, bạn có thể dùng WWW để tìm Gopher, và WWW để tìm WAIS. Nếu bạn có thể dùng bất kỳ trong số đó để tìm bất kỳ cái gì, thế thì chọn dùng cái nào và khi nào? Rắc rối đấy ! Bạn cần được hướng dẫn. Bạn gặp may rồi. Hướng Dẫn chính là tên đệm của tôi. (Thật ra tên đệm của tôi là Robert, nhưng tôi đang tính đổi đi). Sau đây là một vài luật bất thành văn. Dùng Archie nếu bạn tìm phần mềm hay file có thể FTP được. Dùng Gopher nếu cái bạn muốn tìm bạn nghĩ rằng đã có ai đó lập một menu Gopher cho nó. (Sau khi đi một vòng trên Gopher, bạn sẽ biết là đã nghĩ đúng hay sai). Dùng WAIS để tìm các tài liệu theo nội dung. Dùng WWW nếu bạn không rõ về những gì mình muốn tìm bởi vì nó không được bạn biết rõ.