Bài giảng Giới thiệu các linh kiện bán dẫn

CHÖÔNG I : GIÔÙI THIEÄU CAÙC LINH KIEÄN BAÙN DAÃN DIODE. Caáu Taïo. Diode ñöôïc caáu taïo bôûi tinh theå Silicium hay Germanium, goàm 2 lôùp baùn daãn P_N coù söï nhaïy caûm vôùi nhieät, ñieän vaø quang. Dieän tích maët gheùp coù khi ñaït tôùi haøng chuïc cm2, maät ñoä doøng ñieän 10A/mm2 vaø khi diode cho doøng ñònh möùc chaûy qua, ñieän aùp rôi treân diode khoaûng 1÷2 V. Kyù hieäu : Diode ñöôïc vieát taét laø :D Hình I.1 Caáu taïo vaø kyù hieäu cuûa diode. P N Haøng raøo ñieän theá P -+ N Nguyeân lyù hoaït ñoäng . Khi ta aùp leân cöïc Anode (A) cuûa diode moät ñieän aùp cao hôn ôû cöïc Cathode (K) thì diode baét ñaàu daãn vaø cho doøng chaïy qua. Thöôøng khi diode daãn thì UAK =0.7V. Khi ta taùc ñoäng leân diode moät ñieän aùp xoay chieàu thì ½ chu kyø döông cuûa ñieän aùp nguoàn, diode ñöôïc phaân cöïc thuaän cho doøng chaïy qua, ôû cheá ñoä naøy laø baûo hoaø (ON). Trong ½ chu kyø aâm cuûa nguoàn, diode ñöôïc phaân cöïc ngöôïc trôû thaønh vaät caùch ñieän goïi laø cheá ñoä khoaù (OFF). Töø cheá ñoä ON sang OFF (Hình I.2a). Khi VA >VK, nhieàu ñieän töû töø vuøng N vöôït qua maët gheùp J sang vuøng P ñeå ñeán cöïc döông cuûa nguoàn. Neáu diode bò ñaët döôùi ñieän aùp ngöôïc (aâm) caùc ñieän töû ñang coù maët ôû vuøng P quay trôû veà vuøng N. Söï di ñoäng quay trôû veà naøy cuûa caùc ñieän töû taïo neân doøng ñieän ngöôïc chaïy qua diode töø K ñeán A, trong khoaûng thôøi gian ngaén nhöng cöôøng ñoä lôùn hôn nhieàu so vôùi doøng ñieän ngöôïc bình thöôøng. Cöôøng ñoä naøy luùc ñaàu thì lôùn roài suy giaûm vaø sau moät khoaûng thôøi gian, noù giaûm xuoáng baèng 0. Thôøi gian naøy goïi laø TOFF(turn offtime) vaø ñöôïc tính baèng ms. b. Töø cheá ñoä OFF sang ON (hình I.2b) Diode ñang ôû cheá ñoä khoaù, doøng ñieän ngöôïc raát nhoû, khoâng ñaùng keå. Neáu diode ñöôïc ñaët döôùi ñieän aùp thuaâïn, doøng ñieän cuõng khoâng theå ñaït giaù trò U/R ngay maø phaûi sau moät khoaûng thôøi gian (kyù hieäu Ton) ñeå caùc ñieän tích ña soá ñoàøng loaït di ñoäng. Chuù yù : khi ñieän aùp nguoàn bieán thieân ôû taàn soá cao vaøo khoaûng f = 100khz thì diode bình thöôøng seõ khoâng coøn cheá ñoä khoaù nöõa. Hình I.2 Caùc cheá ñoä phaân cöïc cho diode. b. a. Quaù Trình Quaù Ñoä cuûa Diode : Hình I.3 döôùi ñaây cho ta thaáy ñöôïc daïng soùng theå hieän quaù trình quaù ñoä cuûa Diode. t t t U +u 0 -u +v 0 -v VD +u 0 -u Hình I.3 Sô ñoà vaø caùc daïng soùng cuûa diode. Ñaëc tuyeán volt_ ampe cuûa diode. I(mA) 0 U g Udmax Umax Hình I.4 Ñaët tuyeán volt – ampe cuûa diode. Caùc thoâng soá kyõ thuaät cô baûn ñeå löïa choïn diode. -Doøng ñieän ñònh möùc Iñm (A). -Ñieän aùp ngöôïc cöïc ñaïi Ung max. -Ñieän aùp rôi DU (V). -Chaát baùn daãn cheá taïo ñeå coù ñieän aùp theàm (U g) vaø Udmax -Doøng ñieän baûo hoaø nghòch Is. Coâng thöùc tính : Id = Is (eUd/26mv-1) (1_1) Khi UAK > U g thì Id = Is eUd/26mv (1_2) Khi UAK < 0V thì Id = Is (1_3) Toån hao trong diode. -Toån hao do doøng ñieän thuaän. (1) -Toån hao do doøng ñieän ngöôïc. (2) -Toån hao do chuyeån maïch. (3) (1), (2) coù giaù trò toån hao lôùn vaø thöôøng tính toaùn baèng döïa vaøo tuyeán tính hoùa töøng ñoaïn ñaëc tính V_A cuûa diode. Ñoái vôùi nhaùnh ñaëc tính thuaän cuûa diode ñöôïc tính baèng bieåu thöùc Uth = Uo + RdIth (1_4) Uo laø giaù trò suït aùp ban ñaàu cuûa diode. Uth, Ith laø giaù trò aùp vaø doøng töùc thôøi chieàu thuaän cuûa diode. (1_5) Coâng suaát toån hao trung bình cuûa diode trong moät chu kyø : T laø chu kyø ñieän aùp cung caáp, l laø thôøi gian daãn cuûa doøng thuaän Töø (1-4),(1_5) ta coù : Pth =UoIth + Rd I2th (1_6) Itb, Ith laø doøng ñieän trung bình vaø hieäu duïng ñi qua diode. Ñoái vôùi nhaùnh ñaëc tính theo höôùng ngöôïc cuûa diode thì bieåu thöùc tính nhö sau : ing = Io + Gdung (1_7) Vôùi ung : laø giaù trò töùc thôøi cuûa ñieän aùp ngöôïc . (1_8) Coâng suaát toån hao trung bình trong moät chu kyø laø : Utb, Ung laø giaù trò trung bình vaø hieäu duïng cuûa ñieâïn aùp ngöôïc treân diode. ÖÙng duïng cuûa diode . - Trong caùc maïch chænh löu. - Laø nhieäm vuï ghim aùp trong maïch … TRANSISTOR COÂNG SUAÁT. Caáu taïo. Transistor ñöôïc caáu taïo bôûi 3 lôùp baùn daãn nhö hình veõ : N P N P N P C E C E B B Hình I.6 Caáu taïo cuûa transistor loaïi PNP. Hình I.5 Caáu taïo cuûa transistor loaïi PNP. Cöïc phaùt E(emitter) Cöïc neàn B(base) Cöïc thu C (collector) Coù 2 loaïi transistor : NPN, PNP. Kyù hieäu : T, TRANSISTOR hay Q. Nguyeân lyù hoaït ñoäng. Transistor laøm vieäc khi ta ñaõ phaân cöïc, noù coù theå laøm vieäc ôû ba traïng thaùi : daãn, ngaét vaø baûo hoaø. a . Transistor NPN. Veà caáu taïo ñöôïc xem nhö hai diode gheùp ngöôïc (hình I.2a). Transistor seõ daãn ñieän khi noù ñöôïc cung caáp ñieän theá caùc cöïc, luùc ñoù diode BE ñöôïc phaân cöïc thuaän vaø diode BC ñöôïc phaân cöïc nghòch. DIODE DIODE DIODE DIODE - - + + nghòch cöïc Phaân N - + - thuaän cöïc Phaân + - Phaân cöïc nghòch thuaän Phaân cöïc B P N P E C B E C P Hình I.7 Caáu taïo cuûa transistorveõ baèng diode. Transistor PNP veà caáu taïo ñöôïc xem nhö hình I2b. Noù seõ daãn khi ñöôïc cung caáp ñieän theá caùc cöïc vaø luùc naøy diode BE ñöôïc phaân cöïc thuaän, diode BC ñöôïc phaân cöïc nghòch. Löu yù : Khoâng nhaát thieát hai diode noái tieáp ngöôïc nhau thì hieän ñöôïc chöùc naêng cuûa Transistor. Vì khi ñoù khoâng coù taùc duïng töông hoå loã nhau cuûa hai tieáp giaùp P-N. Transistor loaïi NPN ÔÛ cheá ñoä khueách ñaïi thì : Ic = b Ib Vce =Vcc –IcRc Ñaëc tuyeán laøm vieäc cuûa Transistor. Ñaëc tuyeán tónh :Uce =f(Ic). Ñeå cho khi Transistor daãn, ñieän aùp suït beân trong coù giaù trò nhoû vaø phaûi cho noù laøm laøm vieäc ôû cheá ñoä baûo hoaø, töùc laø Ib phaûi ñuû lôùn ñeå Ic cho ñieän aùp suït Vce nhoû nhaát. Uce 400 Vuøng tuyeán tính 300 Vuøng gaàn baûo hoøa 200 1 Vuøng baûo hoøa 0 10 20 30 Ic Ic Hình I.8 Ñaët tuyeán tónh cuûa transistor. Ñaëc tuyeán ngoû vaøo : Ib/Ube. Ñaëc tuyeán Ib/Uce coù daïng gioáng nhö ñieän tuyeán cuûa diode, sau khi ñieän theá Ube taêng ñeán trò soá ñieän theá theàm Ug thì baét ñaàu coù doøng ñieän Ib vaø doøng ñieän Ib cuõng taêng leân theo haøm soá muõ nhö doøng ñieän Id cuûa diode. Cöù moãi ñieän theá Ube thì doøng ñieän Ib coù trò soá khaùc nhau. IB (mA) 0 Ug Ugmax Ube Hình I.9 Ñaët tuyeán ngoû vaøo cuûa transistor. Ñaëc tuyeán ngoû ra : Ic/Uce. Khi ñieàu chænh nguoàn Vcc thì doøng ñieän Ic taêng nhanh vaø sau khi ñaët trò soá Ic =bIb thì gaàn nhö Ic khoâng thay ñoåi maëc duø Vce tieáp tuïc taêng cao. Muoán doøng ñieän Ic taêng cao hôn thì phaûi taêng phaân cöïc B ñeå coù Ib taêng cao hôn, khi ñoù doøng Ic seõ taêng theo Vce treân ñöôøng ñaëc tuyeán cao hôn. Ic(mA) IB5 IB4 IB3 IB2 IB1 Uce Hình I.10 Ñaëc tuyeán ngoû ra cuûa transistor. Caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa Transistor. a . Ñoä khuyeát ñaïi doøng ñieän b : Ñoä khuyeát ñaïi doøng ñieän b cuûa Transistor thaät ra khoâng phaûi laø moät haèng soá bmax maø b coù trò soá thay ñoåi theo doøng ñieän Ic. Ic 0 Hình I.11 Ñaët tuyeán khueách ñaïi doøng. Khi doøng ñieän Ic nhoû thì b thaáp, doøng ñieän Ic taêng thì b taêng ñeán giaù trò cöïc ñaïi bmax neáu tieáp tuïc taêng Ic ñeán möùc baûo hoaø thì b laïi giaûm. Ñieän theá giôùi haïn : Ñieän theá ñaùnh thuûng BV (Breakdown Voltage) laø ñieän theá ngöôïc toái ña ñaët vaøo giöõa caùc caëp cöïc, neáu quaù ñieän theá naøy thì Transistor seõ bò hö. coù ba loaïi ñieän theá giôùi haïn : * BVCEO ñieän theá ñaùnh thuûng giöõa C vaø E khi cöïc B hôû. * BVCBO ñieän theá ñaùnh thuûng giöõa cöïc C vaø B khi cöïc E hôû. * BVEBO ñieän theá ñaùnh thuûng giöõa E vaø B khi cöïc C hôû. * UCEsat ñieän aùp UCE khi Transistor daãn doøng baûo hoaø. Doøng ñieän giôùi haïn : Doøng ñieän qua Transistor phaûi ñöôïc giôùi haïn ôû moät möùc cho pheùp, neáu quaù trò soá naøy thì Transistor seõ bò hö. Ta coù ICmax laø doøng ñieän toái ña ôû cöïc C vaø IBmax laø doøng ñieän toái ña ôû cöïc B. Coâng suaát giôùi haïn : Khi coù doøng ñieän qua Transistor seõ sinh ra moät coâng suaát nhieät laøm noùng Transistor, coâng suaát sinh ra ñöôïc tính theo coâng thöùc : PT = IC UCE Moãi transistor ñeàu coù moät coâng suaát giôùi haïn goïi laø coâng suaát tieâu taùn toái ña PDmax (Dissilution). Neáu coâng suaát sinh ra treân BJT lôùn hôn coâng suaát PDmax thì BJT seõ bò hö. Taàn soá caét : Taàn soá caét (f cut-off) laø taàn soá maø BJT heát khaû naêng khueách ñaïi, luùc ñoù ñieän theá ngoû ra baèng ñieän theá ngoû vaøo. Toån hao BJT. Trong luùc chuyeån maïch, ñieän aùp treân caùc cöïc vaø doøng ñieän cuûa BJT lôùn, tích cuûa ñieän aùp vôùi doøng ñieän vaø thôøi gian chuyeån maïch taïo neân toån hao naêng löôïng trong moät laàn chuyeån maïch. Coâng suaát toån hao chính xaùc do chuyeån maïch laø haøm soá cuûa caùc thoâng soá cuûa maïch phuï taûi vaø daïng bieán thieân cuûa doøng ñieän goác. ÖÙng duïng : * Duøng ñeå laøm nhieäm vuï khueách ñaïi trong caùc maïch khueách ñaïi. * Laøm nhieäm vuï ñoùng, ngaét trong caùc nguoàn xung. Toùm laïi BJT raát thoâng duïng vaø coù maët trong haàu heát caùc maïch ñieän. III. THYRISTOR. Caáu taïo vaø kyù hieäu: Thyristor ñöôïc vieát taét laø SCR (Silicon Controlled Rectifier), goàm boán lôùp baùn daãn P1 N1 P2 N2 taïo thaønh nhö hình veõ: P1 N1 P2 N2 + A : Anode(döông cöïc ) J1 G : Gate J2 (cöïc khieån) J3 -K : Cathod(aâm cöïc ) Hình I.12 Caáu taïo vaø kyù hieäu cuûa Thyristor. Nguyeân lyù laøm vieäc : Khi ñaët Thyristor döôùi ñieän aùp moät chieàu, Anode noái vaøo cöïc döông, Cathode noái vaøo cöïc aâm cuûa nguoàn, thì J1, J3 ñöôïc phaân cöïc thuaän coøn J2 bò phaân cöïc ngöôïc. Khi naøy toaøn boä ñieän aùp ñaët leân maët gheùp J2. Ñieän tröôøng noäi taïi Ei cuûa J2 coù chieàu töø N1 höôùng P2. Ñieän tröôøng ngoaøi taùc ñoäng cuøng chieàu vôùi Ei vuøng chuyeån tieáp cuõng laø vuøng caùch ñieän caøng môû roäng ra, khoâng coù doøng ñieän chaûy qua Thyristor, maëc duø noù bò ñaët döôùi ñieän aùp thuaän. Môû Thyristor. Neáu ta ñöa moät xung ñieän aùp döông Vg (döông so vôùi K) taùc ñoäng vaøo cöïc coång (gate), caùc ñieän töû töø N2 chaïy sang P2. Khi naøy, moät soá ít cuûa chuùng chaûy vaøo nguoàn Vg ñoàng thôøi luùc naøy hình thaønh doøng ñieän ñieàu khieån Ig chaïy theo höôùng G J3 K G. Coøn phaàn lôùn ñieän töû, chòu söùc huùt cuûa ñieän tröôøng toång hôïp cuûa maët gheùp J2, lao vaøo vuøng chuyeån tieáp naøy, chuùng ñöôïc taêng toác ñoä ñoäng naêng cuõng lôùn leân, beû gaõy caùc lieân keát cuûa nguyeân töû Si, taïo neân nhöõng nguyeân töû töï do môùi. Soá ñieän töû môùi ñöôïc giaûi phoùng naøy laïi tham gia baén phaù caùc nguyeân töû Si trong vuøng chuyeån tieáp. Keát quaû cuûa phaûn öùng daây chuyeàn naøy laøm xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu ñieän töû chaûy vaøo N1 qua P1 vaø ñeán cöïc döông cuûa nguoàn ñieän ngoaøi gaây neân hieän töôïng daãn ñieän aøo aït, J2 trôû neân maët gheùp daãn ñieän, baét ñaàu töø moät ñieåm ñoù ôû xung quanh cöïc G roài phaùt trieån ra toaøn boä maët gheùp vôùi toác ñoä khoaûng 1cm/100 ms. Ñieän trôû cuûa Thyristor khoaûng 100kW khi ôû traïng thaùi khoùa, coøn traïng thaùi môû khoaûng 0.01W. J1 J2 J3 P1 N1 P2 N2 k A K Hình I.13 Sô ñoà maïch SCR ñieån hình. G Hình treân laø moät phöông phaùp môû Thyristor ñôn giaûn. Khi nhaán S1(noái R1 vôùi cöïc coång) thì Thyristor môû khi Ig >= Igst. Vaø thöôøng laáy Ig=(1.1¸1.2)Igst. Ñieän trôû R1 ñöôïc tính laø : R1 = E/(1.1 ¸1.2)Igst R2 = 100 ¸1000W Trong ñoù Igst laø giaù trò cho doøng ñieàu khieån ghi trong soå tay tra cöùu Thyristor. Toùm laïi Thyristor môû khi : VAK >1V vaø Ig >= Igst. Thôøi gian môû ton laø thôøi gian caàn thieát ñeå thieát laäp doøng ñieän chính chaûy qua Thyristor, tính töø thôøi ñieåm phoùng doøng Ig vaøo cöïc ñieàu khieån vaø thôøi gian keùo daøi khoaûng 10ms. Khoùa Thyristor. Moãi moät khi Thyristor daõ môû thì noù khoâng phuø thuoäc vaøo doøng Ig nöõa. Ñeå khoùa Thyristor, coù hai caùch : * Laøm giaûm giaù trò doøng ñieän laøm vieäc xuoáng döôùi giaù trò doøng duy trì IH. * Ñaët moät ñieän aùp ngöôïc leân Thyristor (thöôøng söû duïng ). Khi VAK < 0v thì J1, J3 phaân cöïc ngöôïc coøn J2 phaân cöïc thuaän. Caùc ñieän töû, tröôùc thôøi ñieåm ñaûo cöïc tính VAK , ñang coù maët taïi P1, N1, P2, giôø ñaûo chieàu haønh trình, taïo neân doøng ñieän ngöôïc chaûy töø Cathode veà Anode, veà cöïc aâm cuûa nguoàn ñieän aùp ngoaøi. Nhö hình ta thaáy töø t0 ñeán t1, doøng ngöôïc khaù lôùn , sau ñoù J1 roài J3 trôû neân caùch ñieän. Coøn laïi moät ít ñieän töû bò giöõ laïi giöõa hai maët gheùp J1 vaø J3, hieän töôïng khueách taùn seõ laøm cho chuùng maát daàn ñi cho ñeán heát, ñoàng thôøi J2 khoâi phuïc laïi tính chaát cuûa maët gheùp ñieàu khieån. Thôøi gian toff ñöôïc tính töø khi baét ñaàu xuaát hieän doøng ngöôïc (t0) cho tôùi doøng ñieän ngöôïc baèng 0(t2), trong khoaûng thôøi gian naøy neáu noù ñöôïc ñaët ñieän aùp VAK thuaän, leân Thyristor, thì Thyristor cuõng khoâng môû, toff keùo daøi trong khoaûng vaøi chuïc ms. Thyristor môû +VAK Thyristor khoùa. t Hình I.14 Caùc daïng soùng ñieän aùp khi taét SCR. i I Ing max U toff Ung 0 t Ñaëc tuyeán Volt-Ampe cuûa Thyristor. I(A) 3 2 Uz 0 1 Uch U (v) 4 Hình I.15 Ñaët tính volt – ampe cuûa Thyristor. Ñaëc tính Volt -Ampe cuûa Thyristor goàm 4 ñoaïn : Ñoaïn 1 : ÖÙng vôùi traïng thaùi Thyristor khoùa, chæ coù doøng ñieän roø chaïy qua Thyristor. Khi U taêng leân ñeán Uch (ñieän aùp chuyeån traïng thaùi ) - quaù trình baét ñaàu taêng tröôûng nhanh choùng cuûa doøng ñieän, Thyristor chuyeån sang traïng thaùi môû. Ñoaïn 2 : Giai ñoaïn naøy phaân cöïc cuûa thuaän cuûa Thyristor. Trong giai ñoaïn naøy moãi löôïng taêng tröôûng nhoû cuûa doøng ñieän öùng vôùi moät löôïng giaûm lôùn cuûa ñieän aùp ñaët leân Thyristor. Ñoaïn naøy ñöôïc goïi laø ñieän trôû aâm. Ñoaïn 3 : ÖÙng vôùi traïng thaùi môû cuûa Thyristor. Khi naøy caû ba maët gheùp ñeàu ñöôïc phaân cöïc thuaän. Luùc naøy giaù trò doøng chaûy qua Thyristor chæ coøn phuø thuoäc vaøo ñieän trôû cuûa maïch ngoaøi vaø ñieän aùp rôi treân Thyristor khoaûng 1V. Thyristor ñöôïc giöõ ôû traïng thaùi môû khi doøng ñieän I vaãn lôùn hôn doøng duy trì (IH). Ñoaïn 4 : laø traïng thaùi Thyristor bò ñaët döôùi moät ñieän aùp ngöôïc vaø Ing baèng vaøi chuïc mA. Neáu U = Uz thì Thyristor bò hö. Nhöõng toån hao cuûa Thyristor. * Toån hao do doøng ñieän thuaän khi Thyristor ôû traïng thaùi môû vaø khoùa. * Toån hao do doøng ñieän ngöôïc. * Toån hao do chuyeån maïch. Baèng phöông phaùp tuyeán tính hoùa ñöôøng ñaëc tính ta coù theå ñeå tính ñöôïc toån hao do doøng ñieän thuaän gaây ra khi noù ôû traïng thaùi khoùa : Trong ñoù : Pth laø giaù trò coâng suaát trung bình khi Thyristor ôû traïng thaùi khoùa vaø ñieän aùp treân noù laø ñieän aùp thuaän. l1 ,Uthtb, Uth laàn löôït laø khoaûng thôøi gian, giaù trò ñieän aùp trung bình, ñieän aùp hieäu duïng maø ñieän aùp ñaët treân noù laø ñieän aùp thuaän. uth , I laø giaù trò töùc thôøi cuûa aùp vaø doøng khi Thyristor bò khoùa. Caùc thoâng soá cô baûn caàn quan taâm ñeå choïn Thyristor. * Doøng ñieän thuaän ñònh möùc Imax. Neáu giaù trò qua Thyristor lôùn hôn giaù trò Imax thì noù seõ bò hö * Ñieän aùp ngöôïc cöïc ñaïi Ungmax Ñaây laø ñieän aùp lôùn nhaát maø Thyristor chöa bò ñaùnh thuûng. Neáu Thyristor coù Ung > Ungmax thì noù bò hoûng. * Ñieän aùp rôi DU (V) * Doøng ñieän ñieàu khieån cöïc G (mA) Ñeå Thyristor coù theå daãn ñieän trong tröôøng ñieän theá UAK thaáp thì phaûi coù doøng ñieän kích cho cöïc coång (gate). Duøng IGmin laø trò doøng kích nhoû nhaát ñuû ñeå ñieàu khieån Thyristor daãn ñieän vaø doøng IGmin coøn tuøy thuoäc vaøo coâng suaát cuûa Thyristor, neáu Thyristor coù coâng suaát caøng lôùn thì IGmin caøng lôùn. Thoâng thöôøng IGmin = (1ñeán vaøi chuïc mA). * Toác ñoä taêng doøng ñieän di/dt (A/ms) * Toác ñoä taêng ñieän aùp du/dt (V/ms) * Doøng ñieän roø Ico (mA) Baûo veä quaù ñieän aùp. Thyristor raát nhaïy caûm vôùi ñieän aùp quaù lôùn so vôùi ñieän aùp ñònh möùc (goïi laø quaù ñieän aùp ). Coù hai loaïi nguyeân nhaân gaây neân quaù ñieän aùp : Nguyeân nhaân beân trong : ñoù laø söï tích tuï ñieän tích trong caùc lôùp baùn daãn. Khi khoaù thyristor baèng ñieän aùp ngöôïc, caùc ñieän tích noùi treân ñoåi ngöôïc laïi haønh trình, taïo ra doøng ñieän ngöôïc trong khoaûng thôøi gian raát ngaén (hình I.16a) .Söï bieán thieân nhanh choùng cuûa doøng ñieän ngöôïc gaây ra söùc ñieän ñoäng caûm öùng raát lôùn trong caùc ñieän caûm, luoân luoân coù cuûa ñöôøng daây nguoàn daãn ñeán caùc thyristor. Do ñoù giöõa anode vaø cathode cuûa thyristor xuaát hieän quaù ñieän aùp. Nguyeân nhaân beân ngoaøi: nhöõng nguyeân nhaân naøy thöôøng xaûy ra ngaåu nhieân nhö khi caét khoâng taûi moät maùy bieán aùp treân ñöôøng daây, khi moät caàu chì baûo veä nhaûy, coù saám seùt. Ñeå baûo veä quaù ñieän aùp ngöôøi ta thöôøng duøng maïch RC, chuùng ñöôïc maéc nhö hình I.16b: Hình I.16b Hình I.16a t t i uAC ÖÙng duïng : Duøng trong caùc maïch ñieàn khieån ñoäng cô, trong caùc maïch baùo ñoäng…