Bài giảng Đường lối cách mạng của ĐCSVN - Chương VI: Đường lối xây dựng, phát triển nền văn hóa

CHƯƠNG VI ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG, PHÁT TRIỂN NỀN VĂN HÓA Khái niệm Văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra bằng lao động và hoạt động thực tiễn trong quá trình lịch sử của mình - Văn hóa vật chất Là năng lực sáng tạo của con người được thể hiện và kết tinh trong các sản phẩm vật chất - Văn hóa tinh thần: Là tổng thể các tư tưởng, lý luận và giá trị được sáng tạo ra trong đời sống tinh thần và hoạt động tinh thần của con người Khái niệm văn hóa Việt Nam: Là tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần do cộng đồng các dân tộc Việt Nam sáng tạo ra trong quá trình dựng nước và giữ nước I. QUÁ TRÌNH NHẬN THỨC VÀ NỘI DUNG ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN VĂN HÓA 1. Quan điểm, chủ trương về xây dựng nền văn hóa thời kỳ trước đổi mới * Trong những năm 1943 - 1954 + Đề cương văn hóa Việt Nam (1943) - Quan điểm: văn hóa là một trong ba mặt trận Nguyên tắc Dân tộc Khoa học Đại chúng -Tính chất: dân tộc về hình thức, dân chủ về nội dung + Ngày 3/9/1945, CT Hồ Chí Minh nêu 2 nhiệm vụ cấp bách của văn hóa - Chống nạn mù chữ - Giáo dục lại tinh thần nhân dân + Đường lối văn hóa kháng chiến (11/1945) * Trong những năm 1955 - 1986 Tiến hành cách mạng tư tưởng, văn hóa đồng thời với cách mạng về QHSX và khoa học kỹ thuật, chủ trương xây dựng nền văn hóa mới, con người mới - Nền văn hóa mới có nội dung XHCN; - Tính chất dân tộc, tính Đảng và tính nhân dân; - Nhiệm vụ là tiến hành cải cách giáo dục trong cả nước, phát triển khoa học, văn học nghệ thuật, giáo dục tinh thần làm chủ tập thể * Trong những năm 1955 - 1986 2. Đánh giá sự thực hiện đường lối * Thành tựu: - Xóa bỏ dần văn hóa lỗi thời (phong kiến), nô dịch (thực dân), bước đầu xây dựng nền văn hóa mới - Giáo dục, văn học nghệ thuật phát triển ngay cả khi đất nước có chiến tranh => Cổ vũ mạnh mẽ tinh thần quần chúng nhân dân cả trong chiến đấu và sản xuất. * Hạn chế và nguyên nhân - Hạn chế: + việc xây dựng thể chế văn hóa chậm + Công tác tư tưởng, văn hóa thiếu sắc bén, thiếu sức chiến đấu + Suy thoái về đạo đức lối sống + Đời sống văn học nghệ thuật nhiều bất cập + Nhiều di sản văn hóa không được bảo tồn Nguyên nhân Chiến tranh Cơ chế quản lý II. Đường lối văn hóa trong thời kỳ đổi mới ĐẠI HỘI VI ĐẠI HỘI X 1. Quan điểm chỉ đạo và chủ trương về xây dựng và phát triển nền văn hóa. - Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc - Nền văn hóa Việt Nam là nền văn hóa thống nhất mà đa dạng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam - Xây dựng và phát triển văn hóa là sự nghiệp chung của toàn dân do Đảng lãnh đạo, đội ngũ trí thức giữ vai trò quan trọng - Văn hóa là một mặt trận; xây dựng và phát triển văn hóa là một sự nghiệp lâu dài, đòi hỏi phải có ý chí cách mạng và sự kiên trì, thận trọng 2. Đánh giá việc thực hiện đường lối - Cơ sở vật chất, kỹ thuật của nền văn hóa mới đã được xây dựng - Quá trình đổi mới tư duy về văn hóa, về xây dựng con người, nguồn nhân lực có bước phát triển rõ rệt - Môi trường văn hóa có những bước chuyển biến theo hướng tích cực - Hợp tác quốc tế về văn hóa được mở rộng - Giáo dục đào tạo có những bước phát triển mới - Khoa học, công nghệ phát triển, phục vụ thiết thực hơn nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội - Việc xây dựng đời sống văn hóa, nếp sống văn minh có tiến bộ ở tất cả các tỉnh thành => Những thành tựu trên là kết quả của sự đúng đắn trong đường lối, chính sách của Đảng và sự nỗ lực tham gia của nhân dân. * Hạn chế và nguyên nhân - Hạn chế: + Thành tựu và tiến bộ đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, chưa vững chắc; + Sự phát triển của văn hóa chưa đồng bộ và chưa tương xứng với tăng trưởng kinh tế + Tình trạng nghèo nàn, thiếu thốn, lạc hậu về đời sống văn hóa – tinh thần còn tồn tại ở nhiều nơi Nguyên nhân: - Quan điểm chỉ đạo chưa được quán triệt và thực hiện nghiêm túc - Bệnh chủ quan, duy ý chí - Chưa xây dựng được cơ chế, chính sách và giải pháp phù hợp để phát triển văn hóa trong cơ chế thị trường định hướng XHCN - Xuất hiện những biểu hiện tha hóa trong bộ phận những người làm công tác văn hóa