Bài giảng Động học chất điểm

Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB PhÇn mét C¬ häc Ch­¬ng I §éng häc chÊt ®iÓm TiÕt 1 ChuyÓn ®éng c¬ I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Tr¶ lêi ®­îc c¸c c©u hái: ChuyÓn ®éng lµ g× ? Quü ®¹o cña chuyÓn ®éng lµ g× ? - Nªu ®­îc nh÷ng vÝ dô cô thÓ vÒ: ChÊt ®iÓm vµ vËt lµm mèc, mèc thêi gian - Ph©n biÖt ®­îc hÖ täa ®é vµ hÖ quy chiÕu, ph©n biÖt ®­îc thêi ®iÓm vµ thêi gian (kho¶ng thêi gian) 2. Kü n¨ng: - Tr×nh bÇy ®­îc c¸ch x¸c ®Þnh vÞ trÝ mét chÊt ®iÓm trªn mét ®­êng cong vµ trªn mét mÆt ph¼ng. - Gi¶i ®­îc bµi to¸n ®æi mèc thêi gian. 3. Th¸i ®é: Cã høng thó häc vËt lý, kh¸ch quan, trung thùc, vËn dông nh÷ng kiÕn thøc cña bµi vµo ®êi sèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Giáo viên : - Xem phÇn t­¬ng øng trong SGK vËt lý 8 ®Ó biÕt HS ®· häc nh÷ng g× - ChuÈn bÞ mét sè vÝ dô thùc tÕ vÒ viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña mét ®iÓm ®Ó cho HS th¶o luËn. 2.Học sinh: Xem l¹i vÊn ®Ò líp 8 ®· häc: ThÕ nµo lµ chuyÓn ®éng; ThÕ nµo lµ ®é dµi ®¹i sè cña mét ®o¹n th¼ng. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 5’ ) a. Kiểm tra bài cũ.( Không kiểm tra ) b.Đặt vấn đề: Cơ học nghiên cứu các định luật chi phối sự chuyển động và đướng yên của các vật, cơ học cho phép xác định vị trí của các vật ở bất kì thời điểm nào.Nó cho ta khả năng thấy trước được đường đi và vận tốc của vật,tìm ra kết cấu bền vững. 2. Dạy nội dung bài mới Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng 1 ( 7’ ) T×m hiÓu kh¸i niÖm chÊt ®iÓm, quü ®¹o cña chuyÓn ®éng vµ nh¾c l¹i kh¸i niÖm chuyÓn ®éng HS nh¾c l¹i kh¸i niÖm chÊt ®iÓm C¸ nh©n tr¶ lêi c©u hái cña GV C¸ nh©n HS tr¶ lêi - Mét chiÕc « t« ®ang ®i tõ HN ®Õn H¶i Phßng - Mét qu¶ bãng ®ang l¨n trªn bµn … Tr¶ lêi C1. TÝnh tû sè 15 cm ®Ó t×m 15.000.000 km tû lÖ xÝch, ¸p dông víi ®­êng kÝnh cña MÆt trêi vµ MÆt ®Êt C¸ nh©n ®äc SGK Nh¾c l¹i KN chuyÓn ®éng c¬ häc Khi cÇn theo dâi vÞ trÝ cña mét vËt nµo ®ã trªn b¶n ®å ( VD x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña mét chiÕc m¸y bay trªn ®­êng tõ Hµ Néi ®Õn TP HCM ch¼ng h¹n ) th× trªn b¶n ®å kh«ng thÓ vÏ c¶ chiÕc m¸y bay mµ chØ cã thÓ biÓu thÞ b»ng mét chÊm nhá. ChiÒu dµi cña m¸y bay rÊt nhá so víi qu·ng ®­êng bay. M¸y bay ®­îc coi lµ mét chÊt ®iÓm. Khi nµo mét vËt chuyÓn ®éng ®­îc coi lµ mét chÊt ®iÓm ? Nªu mét vµi VD vÒ mét vËt chuyÓn ®éng ®­îc coi lµ mét chÊt ®iÓm vµ kh«ng ®­îc coi lµ mét chÊt ®iÓm ? Hoµn thµnh yªu cÇu C1 GV yªu cÇu HS ®äc môc I SGK ®Ó biÕt thªm th«ng tin vÒ chÊt ®iÓm. Nh¾c l¹i kh¸i niÖm vÒ chuyÓn ®éng c¬ häc cña mét vËt ( §· häc ë líp 8 ) HS t×m hiÓu kh¸i niÖm quü ®¹o Mét viªn bi nhá cã b«i mùc ®i tõ A ®Õn B ®Ó l¹i mét vÖt mùc nh­ h×nh vÏ ®ã lµ quü ®¹o C§ cña viªn bi tõ A ®Õn B C¸ nh©n tr¶ lêi c©u hái: + Th¼ng + Cong Th¶o luËn ®­a ra c©u tr¶ lêi. - Trong thêi gian chuyÓn ®éng mçi thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh th× chÊt ®iÓm ë mét vÞ trÝ x¸c ®Þnh. TËp hîp tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ cña mét chÊt ®iÓm chuyÓn ®éng t¹o ra mét ®­êng nhÊt ®Þnh. §­êng ®ã lµ quü ®¹o chuyÓn ®éng. - H·y vÏ gÇn ®óng quü ®¹o chuyÓn ®éng tõ nhµ em ®Õn tr­êng ? NhËn xÐt g× vÒ h×nh d¹ng quü ®¹o ? - Tr¶ lêi yªu cÇu: Quü ®¹o c/® cña m¸y bay, qu¶ bãng bµn, chuyÓn ®éng cña kim ®ång hå ? Ho¹t ®éng 2 ( 10’ ) T×m hiÓu c¸ch x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña mét vËt trong kh«ng gian C¸ nh©n nh¾c l¹i kh¸i niÖm vËt mèc, th­íc ®o - VËt mèc dïng ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã cña mét chÊt ®iÓm trªn quü ®¹o cña chuyÓn ®éng. C¸ nh©n ®äc SGK vµ tr¶ lêi c©u hái - T¸c dông cña vËt mèc ? Khi ®i ®­êng, chØ cÇn nh×n vµo cét c©y sè bªn ®­êng lµ ta cã thÓ biÕt ®­îc ta ®ang ®øng c¸ch mét vÞ trÝ nµo ®ã bao xa. - §äc II. 1 SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: + Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña mét vËt nÕu biÕt quü ®¹o chuyÓn ®éng ? + Hoµn thµnh yªu cÇu 2 C2. Trªn h×nh 1.2 vËt ®­îc chän lµm vËt mèc lµ ®iÓm 0. ChiÒu tõ 0 tíi M ®­îc chän lµm chiÒu d­¬ng cña chuyÓn ®éng, nÕu ®i theo chiÒu ng­îc l¹ lµ ®i theo chiÒu ©m. HS ®­a ra ý kiÕn c¸ nh©n: NÕu cÇn x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña mét chÊt ®iÓm trªn mét quü ®¹o c/® ta chØ cÇn cã mét vËt mèc, chon chiÒu d­¬ng råi dïng th­íc ®o kho¶ng c¸ch tõ vËt ®ã tíi vËt mèc. T×m hiÓu kh¸i niÖn to¹ ®é C¸ nh©n ®äc s¸ch ®Ó tr¶ lêi c©u hái GV. y M O x H×nh 1 Khi ®ã ta ph¶i kÐo tia ox råi chiÕu ®iÓm M xuèng c¸c trôc ®ã ( H×nh 1 ) y D C M My A Mx B x Mx = 2,5 m; My = 2 m. - Tuú thuéc vµo quü ®¹o vµ lo¹i chuyÓn ®éng mµ ng­êi ta cã nhiÒu c¸ch chän hÖ to¹ ®é kh¸c nhau. VD: Trôc to¹ ®é HÖ to¹ ®é - Th«ng th­êng ng­êi ta cho chän nh÷ng vËt nµo ®øng yªn, trªn bê hoÆc d­íi s«ng lµm vËt mèc. - GV kÕt luËn tõ c©u tr¶ lêi cña HS + NÕu cÇn x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña mét chÊt ®iÓm trªn mét mÆt ph¼ng th× lµm thÕ nµo? VD. Muèn chØ cho ng­êi thî khoan ®­êng vÞ trÝ ®Ó treo mét chiÕc ®Ìn chïm th× ta ph¶i vÏ thÕ nµo trªn b¶n thiÕt kÕ ? GV gîi ý: Muèn vËy ng­êi ta sö dông phÐp chiÕu vu«ng gãc lªn mét hÖ to¹ ®é. HÖ to¹ ®é mµ chóng ta th­êng dïng lµ hÖ to¹ ®é nµo ? - Muèn x® vÞ trÝ cña ®iÓm M trªn mÆt ph¼ng ta lµm thÕ nµo ? - Hoµn thµnh yªu cÇu C3. Gîi ý: Cã thÓ chän gèc to¹ ®é trïng víi bÊt kú ®iÓm nµo trong 4 ®iÓm A, B, C, D Tuy nhiªn ®Ó thuËn lîi ta chän ®iÓm A - Rót ra nhËn xÐt 2 tr­êng hîp trªn ? - HÖ to¹ ®é cÇu, hÖ to¹ ®é trô … HÖ to¹ ®é mµ chóng ta th­êng dïng lµ hÖ to¹ ®é §Ò-c¸c vu«ng gãc. Ho¹t ®éng 3 ( 15’ ) T×m hiÓu: C¸ch x¸c ®Þnh thêi gian trong chuyÓn ®éng HÖ quy chiÕu C¸ nh©n HS suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi - ChØ râ mèc thêi gian ®Ó m« t¶ chuyÓn ®éng cña vËt ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau. Dïng ®ång hå ®Ó ®o kho¶ng thêi gian - HiÓu mèc thêi gian lµ lóc xe b¾t ®Çu chuyÓn b¸nh. HS ph©n biÖt kh¸i niÖm thêi ®iÓm vµ thêi gian. Th¶o luËn theo nhãm ®Ó tr¶ lêi c©u hái cña GV. + B¶ng giê tÇu cho biÕt thêi ®iÓm tÇu b¾t ®Çu ch¹y vµ thêi ®iÓm tÇu ®Õn c¸c ga. + TÝnh thêi gian tÇu ch¹y b»ng c¸ch lÊy hiÖu sè thêi gian ®Õn víi thêi gian b¾t ®Çu ®i. B»ng c¸ch ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh thêi gian tÇu ®i gi÷a hai ga bÊt kú nÕu bá qua thêi gian tÇu nghØ gi÷a c¸c ga. - HS tr¶ lêi c©u hái - HS lµm viÖc c¸ nh©n ®Ó ®­a ra c©u tr¶ lêi - HS tr¶ lêi: + HÖ t¹o ®é chØ lµ mét thµnh phÇn cña hÖ quy chiÕu. + HÖ to¹ ®é chØ cho phÐp x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt. HÖ quy chiÕu cho phÐp kh«ng nh÷ng x¸c ®Þnh ®­îc to¹ ®é mµ cßn x¸c ®Þnh ®­îc thêi gian chuyÓn ®éng cña vËt. HoÆc thêi ®iÓm t¹i mét vÞ trÝ bÊt kú. Hµng ngµy, ta th­êng nãi: ChuyÕn xe ®ã khëi hµnh lóc 8h, b©y giê ®· ®i ®­îc 30 phót. Nh­ vËy 8h lµ mèc thêi gian ( hay cßn gäi lµ gèc thêi gian ) ®Ó x¸c ®Þnh thêi ®iÓm xe b¾t ®Çu chuyÓn ®éng vµ dùa vµo mèc ®ã x¸c ®Þnh ®­îc thêi gian xe ®· ®i. - T¹i sao ph¶i chØ râ mèc thêi gian vµ dïng dông cô g× ®Ó ®o kho¶ng thêi gian tr«i ®i kÓ tõ mèc thêi gian ? - Cïng mét sù kiÖn nh­ng cã thÓ so s¸nh víi c¸c mèc thêi gian kh¸c nhau. Tuy nhiªn nÕu ta nãi xe ®· ®i ®­îc 30 phót råi th× ta hiÓu mèc thêi gian ®­îc chän lµ ë thêi ®iÓm nµo ? Mèc thêi gian lµ thêi ®iÓm ta b¾t ®Çu tÝnh thêi gian. §Ó ®¬n gi¶n ta ®o vµ tÝnh thêi gian tõ thêi ®iÓm vËt b¾t ®Çu chuyÓn ®éng. Hoµn thµnh yªu cÇu C4 + B¶ng giê tÇu cho biÕt ®iÒu g× ? + X¸c ®Þnh thêi ®iÓm tÇu b¾t ®Çu ch¹y vµ thêi gian tÇu ch¹y tõ Hµ Néi vµo Sµi Gßn ? Muèn biÕt sù chuyÓn ®éng cña chÊt ®iÓm ( VËt ) tèi thiÓu ta ph¶i biÕt nh÷ng g× ? HÖ quy chiÕu - C¸c yÕu tè cÇn cã trong mét hÖ quy chiÕu. - Ph©n biÖt hÖ to¹ ®é vµ hÖ quy chiÕu? T¹i sao ph¶i dïng hÖ quy chiÕu ? HÖ quy chiÕu gåm vËt mèc, hÖ to¹ ®é, th­íc ®o, vËt mèc thêi gian vµ ®ång hå. Tuy nhiªn ®Ó ®¬n gi¶n th× chØ cÇn theo c«ng thøc sau: HÖ quy chiÕu = HÖ t¹o ®é + §ång hå 3, ( 6’ ) Củng cố, luyện tập: - Tù kh¾c s©u kiÕn thøc ®· häc - Ph©n biÖt c¸c kh¸i niÖm: + Thêi gian vµ thêi ®iÓm + HÖ to¹ ®é vµ hÖ quy chiÕu - GV nh¾c l¹i néi dung chÝnh cña bµi ®¾c biÖt lµ kh¸i niÖm vÒ hÖ to¹ ®é vµ mèc thêi gian. - L­u ý HS tÇm quan träng cña viÖc x¸c ®Þnh hÖ quy chiÕu, chän ®­îc hÖ quy chiÕu thÝch hîp sÏ khiÕn cho viÖc gi¶i bµi to¸n c¬ häc dÔ dµng h¬n. - Hoµn thµnh néi dung yªu cÇu cña phiÕu bµi tËp. 4, ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : HS nhËn nhiÖm vô häc tËp - Häc néi dung ë phÇn ghi nhí, ®äc môc VL vµ KH vµ lµm bµi tËp ë cuèi bµi, bµi tËp trong s¸ch bµi tËp. - ¤n l¹i kiÕn thøc líp 8 vÒ chuyÓn ®éng ®Òu. - KiÕn thøc vÒ hÖ to¹ ®é, hÖ quy chiÕu. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 2 ChuyÓn ®éng th¼ng ®Òu I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Nªu ®­îc ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ h¬n vÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. - Ph©n biÖt kh¸i niÖm: Tèc ®é vµ vËn tèc. - Nªu ®­îc c¸c ®Æc ®iÓm cña chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu nh­: Tèc ®é, ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng, ®å thÞ to¹ ®é – thêi gian. 2. Kü n¨ng: - VËn dông c¸c c«ng thøc vµo viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n cô thÓ. Nªu ®­îc c¸c cÝ dô vÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu trong thùc tÕ. - ViÕt ®­îc ph­¬ng tr×nh cña chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. - VÏ ®å thÞ to¹ ®é - thêi gian: BiÕt c¸ch ph©n biÖt vµ xö lý th«ng tin thu ®­îc tõ ®å thÞ. 3. Tình cảm thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Giáo viên : Mét sè bµi tËp vÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. 2.Học sinh: ¤n l¹i kiÕn thøc ®· häc vÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu ®· häc ë líp 8; C¸c kiÕn thøc vÒ hÖ to¹ ®é, hÖ quy chiÕu. II. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: Một số bài tập về chuyển động thẳng đều. 2. Học sinh: Ôn lại kiến thức đã học về chuyển động thẳng đều đã học ở lớp 8; Các kiến thức về hệ toạ độ, hệ quy chiếu. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Hoạt động của học sinh Hoạt động của giáo viên Cá nhân HS trả lời câu hỏi: - Để xác định vị trí của một vật ta cần chọn một vật làm mốc; một hệ trục toạ độ gắn với vật làm mốc đó để xác định các toạ độ của vật. Trong TH đã biết rõ quỹ đạo thì chỉ cần chọn một vật làm mốc và một chiều dương trên quỹ đoạ đó. ( 3đ ) VD: + Xác định vị trí của một ô tô trên 1 quốc lộ. + Xác định vị trí của bức ảnh trên tường . ( 1đ ) - Hệ quy chiếu bao gồm, mốc thời gian và đồng hồ. ( 1,5 đ ) + Với hệ toạ độ, chỉ cần xác định được vị trí + Với hệ quy chiếu ta không những xác định được vị trí của vật mà còn xác định được cả thời gian, diễn biến của hiện tượng. ( 4,5 đ ) - Nêu cách xác định vị trí của một vật trong không gian ? VD ? - Phân biệt hệ toạ độ và hệ quy chiếu GV nhận xét và cho điểm b.Đặt vấn đề: ( 1’ ) Chuyển động thẳng đều có đặc điểm gì? Làm thế nào để xác định chuyển động thẳng đều của chất điểm? 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 18’ ) Nh¾c l¹i kh¸i niÖm vÒ vËn tèc trung b×nh cña chuyÓn ®éng. T×m hiÓu kh¸i niÖm vÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu vµ qu·ng ®­êng ®i ®­îc cña chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. - Nh¾c l¹i kiÕn thøc bµi cò vtb = ( m/s hoÆc km/h ) - Lµm quen víi kh¸i niÖm tèc ®é trung b×nh Tr¶ lêi: Tèc ®é trung b×nh lµ gi¸ trÞ sè häc cña vËn tèc trung b×nh, cho biÕt møc ®é nhanh chËm cña chuyÓn ®éng. vtb = = 52,3 km/h Häc sinh so s¸nh víi kh¸i niÖm cña líp 8 ®Ó ®­a ra c©u tr¶ lêi. - v®Òu , quü ®¹o trßn ( cong ) - ChuyÓn ®éng th¼ng ®Òu vtb = Const Quü ®¹o th¼ng - C¸ nh©n HS ®­a ra vÝ dô S = Vtb t = Vt S ~ t - VËn tèc trung b×nh cña chuyÓn ®éng cho biÕt ®iÒu g× ? §¬n vÞ ? VËn tèc trung b×nh muèn nhÊn m¹nh ®Õn ph­¬ng, chiÒu ( v ) Khi nãi ®Õn ®é lín cña vËn tèc trung b×nh Tèc ®é trung b×nh - Em cã nhËn xÐt g× vtb ? - Yªu cÇu tr¶ lêi C1. - Quan s¸t b¶ng 2.1/13 - Tèc ®é trung b×nh chuyÓn ®éng cña ®ång hå c¬ häc ®­îc gäi lµ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu ? + Gîi ý: Quü ®¹o - §­a ra kh¸i niÖm vÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu SGK/13 ? - Nªu vÝ dô cÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu ? - BiÓu thøc x¸c ®Þnh S ? §Æc ®iÓm ? Ho¹t ®éng 2 ( 15’ ) T×m hiÓu vÒ ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng vµ ®å thÞ to¹ ®é thêi gian cña chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu - HS th¶o luËn theo nhãm ®­a ra pt cña c® th¼ng ®Òu: x = x0 + s = x0 + vt 0 A v B x xo x to = 0h t (h) - Ghi nhËn c¸ch trän hÖ quy chiÕu - x = 5 + 10t (km ) - HS. C¸ nh©n ®­a ra c©u tr¶ lêi: + X¸c ®Þnh hÖ trôc tox Ot n»m ngang ox th¼ng ®øng t¹i 0 gèc cña hÖ trôc to¹ ®é + X¸c ®Þnh c¸c ®iÓm ®Æc biÖt: ( x, t ): lËp b¼ng ( x, t ) + Nèi ®iÓm ®Æc biÖt ®å thÞ - HS vÏ ®å thÞ to¹ ®é – thêi gian - Ta viÕt ®­îc x = xo + vt X¸c ®Þnh thêi ®iÓm xuÊt ph¸t øng víi to vµ vÞ trÝ øng víi t bÊt kú. - Yªu cÇu HS ®äc SGK ®­a ra pt chuyÓn ®éng cña chÊt ®iÓm M ? - Gi¸o viªn kh¾c s©u thªm kiÕn thøc vÒ hÖ quy chiÕu vµ hÖ trôc to¹ ®é. -§äc SGK vµ yªu cÇu HS viÕt ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng ? - Tr×nh bÇy c¸ch vÏ ®å thÞ hµm to¹ ®é thêi gian x = 5 + 10t Gîi ý: Gièng hµm nµo trong to¸n häc - Cho HS tù vÏ vµo phiÕu häc tËp vµ nhËn xÐt. - NÕu ®· cã ®å thÞ råi th× ta cã nh÷ng th«ng tin g× ? - GV bæ sung: NÕu ta vÏ hai ®å thÞ cña hai c® th¼ng ®Òu kh¸c nhau trªn cïng mét hÖ trôc to¹ ®é th× ta cã thÓ ph¸n ®o¸n vÒ kÕt qu¶ cña hai chuyÓn ®éng ®ã. Thêi ®iÓm vµ to¹ ®é hai chuyÓn ®éng gÆp nhau. 3 ( 5’ ) Củng cố, luyện tập - Cá nhân HS nhắc lại - Vận dụng kiến thức vừa học để giải bài tập. - Nhắc lại khái niệm về chuyển động thẳng đều, đường đi của chuyển động thẳng đều, đồ thị toạ độ - thời gian của chuyển động thẳng đều. - Hoàn thành nội dung yêu cầu của phiếu bài tập. 4, ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : Chuẩn bị bài cho tiết sau và làm bài tập - GV nhận xét tiết học - Bài tập về nhà: Học thuộc nội dung ghi nhớ, làm các bài tập SGK và SBT. - Đọc trước bài: Chuyển động thẳng biến đổi đều, xem trước câu hỏi. ¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 3 ChuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu ( TiÕt 1 tõ I ®Õn II.2 ) I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - N¾m ®­îc kh¸i niÖm vËn tèc thêi gian, c«ng thøc tÝnh, ®¬n vÞ. - Nªu ®­îc ®Þnh nghÜa chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu, chuyÓn ®éng th¼ng chËm dÇn ®Òu, chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. - N¾m ®­îc kh¸i niÖm gia tèc, c«ng thøc tÝnh, ®¬n vÞ ®o. - BiÕt c¸ch viÕt ph­¬ng tr×nh vËn tèc, vÏ ®å thÞ vËn tèc – thêi gian trong chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. 2. Kü n¨ng: B­íc ®Çu ®· biÕt vËn dông c¸c c«ng thøc ®Ó gi¶i ®­îc bµi to¸n ®¬n gi¶n vÒ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. BiÕt c¸ch vÏ vµ khai th¸c ®å thÞ to¹ ®é – thêi gian. 3. Tình cảm thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. Chuẩn bị: a) ChuÈn bÞ cña GV - ChuÈn bÞ m¸y A - Tót hoÆc bé dông cô gåm: + 1 m¸ng nghiªng dµi chõng 1m. + 1 hßn bi ®­êng kÝnh kho¶ng 1cm, hoÆc nhá h¬n. + 1 ®ång hå bÊm d©y (hoÆc ®ång hå hiÖn sè). b) ChuÈn bÞ cña HS: - ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 5’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 4’ ) Hoạt động của học sinh Hoạt động của giáo viên * Trả lời: - Chuyển động thẳng đều là chuyển động có quỹ đoạ là một đường thẳng và có tốc độ trung bình như nhau trên mọi quãng đường. ( 4 đ ) + vtb = ; s = vt ( 2 đ ) + x = xo + vt ( 2 đ ) - Chuyển động thẳng đều là gì ? - Viết công thức tính vận tốc, đường đi và pt chuyển động của chuyển động thẳng đều ? - Nhận xét và cho điểm. b.Đặt vấn đề: ( 1’ ) Một hòn bi lăn trên máng nghiêng nó sẽ chuyển đông nhanh dần. Muốn biết chi tiết hơn về chuyển động này bài hôm nay sẽ cho ta trả lời 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 10’ ) T×m hiÓu kh¸i niÖm vËn tèc tøc thêi. ChuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu * C¸ nh©n suy nghÜ ®­a ra c©u tr¶ lêi: - Trong t rÊt ng¾n: v = kh«ng thay ®æi ®¸ng kÓ. - Cho ta biÕt t¹i ®ã vËt chuyÓn ®éng nhanh hay chËm - Hoµn thµnh C1. - HS tù ®äc s¸ch vµ ®­a ra c©u tr¶ lêi - Hoµn thµnh C2. - ChuyÓn ®éng biÕn ®æi, nghÜa lµ chuyÓn ®éng cã v lu«n biÕn ®æi. - Lµ chuyÓn ®éng cã quü ®¹o th¼ng vµ cã ®é lín cña vËn tèc tøc thêi lu«n biÕn ®æi. * HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi c©u hái: - ChuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu lµ chuyÓn ®éng cã quü ®¹o th¼ng vµ cã ®é lín cña vËn tèc tøc thêi t¨ng ®Òu hay gi¶m ®Òu theo thêi gian. - ChuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu vµ chuyÓn ®éng th¼ng chËm dÒn ®Òu. - Mét vËt ®ang chuyÓn ®éng th¼ng kh«ng ®Òu, muèn biÕt t¹i 1 ®iÓm M nµo ®ã vËt ®ang chuyÓn ®éng nhanh hay chËm th× ta ph¶i lµm g× ? - Tèc ®é tøc thêi ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc trªn co biÕt ý nghÜa g× ? - Yªu cÇu tr¶ lêi C1 . - GV yªu cÇu HS ®äc môc I.2 vµ tr¶ lêi c©u hái: T¹i sao nãi vËn tèc lµ mét ®¹i l­îng vÐct¬ ? - Yªu cÇu tr¶ lêi C2 . - GV yªu cÇu ®äc môc I.3 vµ tr¶ lêi c©u hái: Trong thùc tÕ ta th­êng gÆp nh÷ng lo¹i chuyÓn ®éng cã ®Æc ®iÓm g× ? - ChuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ? Lo¹i chuyÓn ®éng th¼ng ®¬n gi¶n nhÊt lµ lo¹i chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu. - ThÕ nµo gäi lµ chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu ? Gäi ý: Quü ®¹o cña vËt Tèc ®é cña vËt thay ®æi nh­ thÕ nµo trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng. - Cã thÓ ph©n chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu thµnh c¸c d¹ng chuyÓn ®éng nµo ? Ho¹t ®éng 2 ( 14’ ) T×m hiÓu trong chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu - X¸c ®Þnh: v = v – vo ®é biÕn thiªn vËn tèc. - v ~ t - Ghi nhËn: v = at - Ghi nhËn: a = + §¹i l­îng vÐct¬: a = = a v ( vo ) + §Æc tr­ng cho sù biÕn thiªn tèc ®é theo thêi gian. + HS chØ râ: ®iÓm ®Æt (gèc), ph­¬ng, chiÒu, ®é lín. - Gîi ý: X¸c ®Þnh ®é biÕn thiªn vËn tèc trong kho¶ng thêi gian t = t - to + Cã vËn tèc t¨ng ®Òu theo thêi gian - NÕu v t¨ng ®Òu th× v vµ t cã qoan hÖ g× ? - §­a ra ®¹i l­îng a = const - Nªu vµ ph©n tÝch ®Þnh nghÜa gia tèc a vµ ®Æt c©u hái: + §Æc ®iÓm cña a ? + §Æc tr­ng cho chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu ? a lµ ®¹i l­îng vÐct¬ ®­îc x¸c ®Þnh theo ®é biÕn thiªn vÐct¬ vËn tèc. a = = - BiÓu diÔn a ? Ho¹t ®éng 3 ( 11’ ) X©y dùng vµ vËn dông c«ng thøc vËn tèc trong chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. §å thÞ vËn tèc , thêi gian - Tr¶ lêi yªu cÇu cña GV v = vo + at - §äc vÝ dô phÇn II.2/18 - Lµm theo yªu cÇu cña GV - HS tr¶ lêi yªu cÇu C3 , C4 . - Yªu cÇu HS x©y dùng c«ng thøc vËn tèc. C«ng thøc cho ta biÕt vËn tèc cña vËt ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. - Yªu cÇu HS ®äc vÝ dô phÇn II.2/18 - Yªu cÇu HS vÏ ®å thÞ vËn tèc – thêi gian. Gîi ý: Gièng nh­ ®å thÞ to¹ ®é – thêi gian - Tr¶ lêi c©u C3 , C4 . 3 ( 5’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : Ghi c©u hái vµ bµi tËp ChuÈn bÞ theo yªu cÇu cña gi¸o viªn - Nªu c©u hái vµ bµi tËp vÒ nhµ - Yªu cÇu HS chuÈn bÞ bµi sau: + §äc vµ ®¸nh dÊu nh÷ng phÇn nµo th¾c m¾c. + So s¸nh chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu vµ chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu. + Ghi nhí c¸c c«ng thøc cña x, v, s vµ ®Æc biÖt lµ a. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 4 ChuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu ( TiÕt 2 phÇn cßn l¹i ) I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - ViÕt ®­îc c«ng thøc ®­êng ®i trong chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu; mçi quan hÖ gi÷a a , v , s ; ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. - N¾m ®­îc c¸c ®Æc ®iÓm cña chuyÓn ®éng th¼ng chËm dÇn ®Òu vÒ a , v , s vµ ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng. Nªu ®­îc ý nghÜa vËt lý cña c¸c ®¹i l­îng trong c«ng thøc ®ã. 2. Kü n¨ng: Gi¶i ®­îc bµi to¸n ®¬n gi¶n vÒ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. 3. Tình cảm thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Cña thµy: Bµi to¸n vÝ dô 2. Cña trß: KiÕn thøc ®· häc vÒ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 5’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 4’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng 1 ( 5’ ) KiÓm tra bµi cò * Tr¶ lêi: - a = ; v = ( 4 ® ) - VÐct¬ vËn tèc tøc thêi cña mét vËt t¹i mét ®iÓm lµ mét vÐct¬ cã gèc t¹i vËt chuyÓn ®éng, cã h­íng cña chuyÓn ®éng vµ cã ®é lín dµi tû lÖ víi ®é lín cña vËn tèc tøc thêi theo mét tû lÖ xÝch nµo ®ã. - Khi vËt chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu, vÐct¬ gia tèc cã gèc ë vËt chuyÓn ®éng, cã ph­¬ng vµ chiÒu trïng víi ph­¬ng vµ chiÒu cña vÐct¬ vËn tèc vµ cã ®é dµi tû lÖ víi ®é lín cña gia tèc theo mét tû lÖ xÝch nµo ®ã. ( 4 ® ) - ViÕt c«ng thøc tÝnh gia tèc, vËn tèc, vËn tèc tøc thêi cña chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu? - §é lín vµ ®Æc ®iÓm cña vÐct¬ vËn tèc tøc thêi, gia tèc? GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm b.Đặt vấn đề: ( 1’ ) Những công thức nào phương trình nào mô tả chuyển động thẳng biến đổi đều. 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 2 ( 17’ ) X©y dùng c¸c c«ng thøc cu¶ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu - Nh¾c l¹i: vtb = s = vtb t - Ghi nhËn biÓu thøc - Nh¾c l¹i c«ng thøc tÝnh vtb trong chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. - §­a ra biÓu thøc tÝnh vËn tèc trung b×nh trong chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu: Vtb = vo lµ tèc ®é ®Çu - v = vo + at - Th¶o luËn nhãm ®Ó ®­a ra: S = vo t + Vµ s ~ t 2 Häc sinh t×m ra: – = 2as Hoµn thµnh c©u hái C4, C5. v lµ tèc ®é cuèi - Nh¾c l¹i biÓu thøc tÝnh v ? - Yªu cÇu x©y dùng CT s ? NhËn xÐt s vµ t? - Tõ c«ng thøc: v = vo + at s = H·y t×m mèi quan hÖ gi÷a a, v vµ s ®i ®­îc ? Yªu cÇu tr¶ lêi C4. C5. Ho¹t ®éng 3 ( 5’ ) Thµnh lËp ph­¬ng tr×nh cña chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. Th¶o luËn nhãm ®­a ra c©u tr¶ lêi: Hoµn thµnh yªu cÇu tr¶ lêi C6. H·y x©y dùng ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu? Gîi ý: 0 A M v x xo s a x x = x0 + s - Yªu cÇu tr¶ lêi C6. Ho¹t ®éng 4 ( 10’ ) T×m hiÓu c¸c ®Æc ®iÓm cña chuyÓn ®éng th¼ng chËm dÇn ®Òu C¸ nh©n HS ®äc SGK vµ ®­a ra c©u tr¶ lêi: + Gia tèc a cã dÊu ng­îc víi vËn tèc v ( NÕu chän chiÒu v trïng víi chiÒu + th× a cã gi¸ trÞ - ) - GV yªu cÇu HS tù ®äc SGK t×m hiÓu c¸c ®Æc ®iÓm cña chuyÓn ®éng th¼ng chËm dÇn ®Òu. Tr¶ lêi c©u hái: + ViÕt biÓu thøc a ? trong ®ã a cã dÊu nh­ thÕ nµo ? ChiÒu cña vÐct¬ gia tèc trong c® nµy cã ®Æc ®iÓm g×? + VËn tèc vµ ®å thÞ vËn tèc–thêi gian trong c® th¼ng chËm dÇn ®Òu cã ®Æc ®iÓm g× gièng vµ kh¸c víi c® th¼ng nd®? + a v ( v0 ) + . a ng­îc dÊu vo. §å thÞ vËn tèc - thêi gian lµ ®å thÞ cã h­íng ®i xuèng do a < 0 . + ( a, v0(v) < 0 ) + BiÓu thøc tÝnh qu·ng ®­êng ®i ®­îc vµ pt chuyÓn ®éng cña c® th¼ng chËm dÇn ®Òu? CÇn chó ý g× trong khi sö dông c¸c biÓu thøc ®ã ? 3 ( 5’ ) Củng cố, luyện tập C¸ nh©n HS ®­a ra c©u tr¶ lêi: C7: t = 30s vµ s = 45m C8: a vµ s ng­îc dÊu NÕu a = -0,1 th× s = 45m - HS ghi nhËn. - Yªu cÇu tr¶ lêi C7, C8. - L­u ý dÊu cña x0, v0 vµ a trong c¸c tr­êng hîp. av0 > 0 lµ c® nhanh dÇn ®Òu avo < 0 lµ c® chËm dÇn ®Òu 4, ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : HS ghi bµi tËp ph¶i lµm - Nªu c©u hái vµ bµi tËp vÒ nhµ: 9-15/23 - Yªu cÇu lµm bµi tËp SBT: 3.15-3.19 Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 5 bµi tËp I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - N¾m ®­îc c¸ch gi¶i bµi tËp chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu, chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu. - BiÕt c¸ch phèi hîp c¸c c«ng thøc ®· häc, tr×nh bÇy bµi gi¶i. 2. Kü n¨ng: - VËn dông thµnh th¹o c¸c c«ng thøc ®· häc ®Ó gi¶i bµi tËp ®¬n gi¶n trong SGK vµ SBT. - RÌn luyÖn kü n¨ng gi¶i bµi tËp: + ChuyÓn ®éng th¼ng ®Òu: x¸c ®Þnh tèc ®é qu·ng ®­êng ®i ®­îc vµ ph­¬ng tr×nh chuyÓn ®éng, ®å thÞ to¹ ®é – thêi gian. + ChuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu: Ph©n biÖt dÊu a, vo (v) trong chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu vµ chËm dÇn ®Òu. BiÕt c¸ch vÏ ®å thÞ vµ thu thËp th«ng tin tõ ®å thÞ. 3. Tình cảm thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1 ChuÈn bÞ cña gi¸o viªn: - Lùa chän mét sè bµi to¸n c¬ b¶n cña C§TB§§ 2 ChuÈn bÞ cña häc sinh: -Häc bµi cò , lµm BT ®· cho cña bµi C§TB§§. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 10’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 9’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn HS tr¶ lêi c©u hái cña GV (§A) - HQC gåm vËt lµm mèc, hÖ to¹ ®é mèc thêi gian vµ ®ång hå. ( 2 ® ) VD. ¤ t« ch¹y A ®Õn B theo ®­êng th¼ng. Chän hÖ quy chiÕu ( 1 ® ) Chän trôc to¹ ®é trïng víi quü ®o¹ chuyÓn ®éng cña « t«, chiÓu (+) trïng víi chiÒu c®, mèc thêi gian lµ lóc xe b¾t ®Çu ®I tõ A. ( 2 ® ) t0 = 0 ; x0 = 0 ; v0 = 0 ( 1 ® ) - ; ( 1 ® ) - ; ( 1 ® ) - ( 1 ® ) §èi víi chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu th× a vµ v0 tr¸I dÊu nhau ( av0 < 0 ) ( 1 ® ) GV ®Æt c©u hái ( §Ò kiÓm tra ) - HQC gåm nh÷ng g× ? VD ? - C«ng thøc x¸c ®Þnh a, v, s, x trong chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu vµ chËm dÇn ®Òu ? a , v cã ®Æc ®iÓm g× ? GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm b.Đặt vấn đề: ( 1 ‘ ) Tiết bài tập hôm nay sẽ giúp các em củng cố kiến thức về chuyển động thẳng biến đổi đều 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 12’ ) H­íng dÉn häc sinh c¸ch gi¶i bµi to¸n: ChuyÓn ®éng th¼ng ®Òu vµ chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu. C¸ nh©n HS ®äc vµ ph©n tÝch bµi - HS tãm t¾t bµi: v0 = 40 km/h s = 1 km v = 60 km/h a = ? - C¸ nh©n HS tr¶ lêi vµ - Ghi nhËn c¸ch gi¶i bµi tËp ®Ó ¸p dông. - HS lµm theo yªu cÇu cña GV - GV yªu cÇu HS ®äc vµ ph©n tÝch ®Ò bµi 13/22 ( SGK ) - Gäi c¸ nh©n HS tãm t¾t. - §Ó x¸c ®Þnh a ta ph¶i ¸p dông c«ng thøc nµo ? KL: - H­íng dÉn HS tr×nh bÇy bµi gi¶i: B1: Chän HQC th­êng chän: chän trôc ox trïng víi quü ®¹o c® cña « t«, chiÒu (+) trïng víi chiÒu c®. Mèc thêi gian lµ lóc xe b¾t ®Çu t¨ng tèc . X¸c ®Þnh x0 , t0 , v0 . v0 = 40 km/h; t0 = 0 ; x0 = 0 B2: X¸c ®Þnh lo¹i c® biÓu diÔn a , v , v0 ( nÕu cÇn ). ViÕt d¹ng cña ph­¬ng tr×nh c® ( nÕu yªu cÇu ) B3: VËn dông c«ng thøc ®· häc ®Ó tr¶ lêi yªu cÇu cña bµi to¸n. - Yªu cÇu HS ®øng t¹i chç ®Ó tr×nh bÇy lêi gi¶i bµi 13/22 Ho¹t ®éng 2 ( 16’ ) Ch÷a bµi tËp trong s¸ch 12, 14, 15 HS ®· chuÈn bÞ ë nhµ tr×nh bÇy h­íng lµm bµi 12. + Chän HQC x¸c ®Þnh v0, t0, x0. + ¸p dùng c«ng thøc cña c® th¼ng nh©n dÇn ®Òu. (v0 = 0 ) HS tr×nh bÇy lêi bµi gi¶i 12/22 HS tr×nh bÇy c¸ch gi¶i cña m×nh ¸p dông c«ng thøc: HS lµm theo yªu cÇu cña c« gi¸o v0 v x 0 20m + Chän trôc ox trïng víi ph­¬ng c® cña xe, gèc trïng víi thêi ®iÓm h·m phanh, chiÒu (+) trïng víi chiÒu chuyÓn ®éng, t0 = 0 , x0 = 0 , v0 = 36 km/h. a: ¸p dông CT: b: Bµi 12/22 GV yªu cÇu HS chØ râ h­íng gi¶i quyÕt bµi tËp 12/22 Gîi ý: - §Çu bµi cho biÕt nh÷ng ®¹i l­îng nµo ? §¬n vÞ phï hîp ch­a ? - ¸p dông nh÷ng c«ng thøc nµo ®Ó t×m ra c¸c ®¹i l­îng theo yªu cÇu cña bµi to¸n ? Chó ý: c yªu cÇu tÝnh thêi gian tõ lóc v = 40 km/h ®Õn v’ = 60 km/h - Yªu cÇu HS tr×nh bÇy bµi gi¶i. Bµi 14/22 Gäi HS tr×nh bÇy c¸ch gi¶i bµi 14 NhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh ®èi víi c®cd® khi dõng l¹i v = 0 Chän hÖ quy chiÕu ®Ó x¸c ®Þnh t0 = ? ; v0 = ? ; x0 = ? KÕt qu¶: a: a = - 0,0925 m/s2. b: s = 667 m Bµi 15/22 GV yªu cÇu HS nªu h­íng gi¶i vµ ®äc c¸c c«ng thøc, kÕt qu¶ cña bµi 15 GV kÕt luËn l¹i c¸ch trän HQC sao cho viÖc gi¶i bµi tËp lµ ®¬n gi¶n nhÊt: x¸c ®Þnh v0 , x0 , t0 . + a = const + C® th¼ng cd® av0 < 0 + C® th¼ng nd® av0 > 0 + §æi ®¬n vÞ a: m/s2 v: m/s 3, ( 5’ ) Củng cố, luyện tập: C¸ nh©n HS tù ®­a ra th¾c m¾c HS ghi nhËn HS ®äc kÕt qu¶ tr¶ lêi ®· chuÈn bÞ - GV yªu cÇu HS ®­a ra th¾c m¾c vÒ c¸ch lµm bµi tËp SBT - GV gi¶i ®¸p c¸c th¾c m¾c ®ã - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c¸c bµi tËp tr¾c nghiÖm ë bµi 2, bµi 3. Trang 7; 8 tõ 2.1 ®Õn 2.6.7 Trang 11, 12, 13, 14 tõ 3.1 ®Õn 3.10 - GV nghe vµ ch÷a bµi 4, ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : Ghi nh÷ng yªu cÇu cña GV - Hoµn thµnh c¸c bµi tËp ®· ch÷a - Lµm tiÕp c¸c bµi tËp 3.14 3.19 SBT - So¹n tr­íc c¸c c©u hái vµ ®¸nh dÊu nh÷ng chç cßn th¾c m¾c ë bµi 4 Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 6 Sù r¬i tù do ( TiÕt 1: I Sù r¬i trong kh«ng khÝ vµ sù r¬i tù do ) I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: Tr×nh bÇy, nªu vÝ dô vµ ph©n tÝch ®­îc kh¸i niÖm vÒ sù r¬i tù do. 2. Kü n¨ng: - TiÕn hµnh ®­îc thùc nghiÖm, ph©n tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®Ó t×m ra ®­îc c¸i chung, riªng, c¸i b¶n chÊt, c¸i gièng nhau trong c¸c thÝ nghiÖm. Tham gia vµo gi¶i thÝch c¸c thÝ nghiÖm. - ChØ ra c¸c tr­êng hîp thùc tÕ cã thÓ coi lµ sù r¬i tù do 3. Thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: Nh÷ng dông cô thÝ nghiÖm ®¬n gi¶n trong 4 thÝ nghiÖm ë I.1 + Mét vµi hßn sái + Mét vµi tê giÊy ph¼ng nhá kÝch th­íc kho¶ng 15 cm x 15 cm + Mét vµi hßn bi xe ®¹p (hoÆc hßn sái nhá) vµ mét vµi miÕng b×a ph¼ng cã träng l­îng lín h¬n träng l­îng cña c¸c hßn bi. 2. Häc sinh: ¤n bµi chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn C¸ nh©n häc sinh tr¶ lêi: ChuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu lµ chuyÓn ®éng th¼ng cã ®é lín cña vËn tèc t¨ng ®Òu theo thêi gian ( 3 ® ) + VËn tèc tøc thêi vµ gia tèc lµ ®¹i l­îng vÐct¬ a v ; av > 0 , a = const ( 2 ® ) - ; ( 1 ® ) - ; ( 2 ® ) - ( 1 ® ) - ( 1 ® ) - Nªu ®Æc ®iÓm cña chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu: + a , v , s , x GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm b.Đặt vấn đề: ( 1’ ) Một hòn đá và một mẩu phấn vật nào rơi nhanh hơn? 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 12’ ) T×m hiÓu sù r¬i cña c¸c vËt trong kh«ng khÝ HS lµm theo yªu cÇu cña GV + Xuèng d­íi víi v t¨ng dÇn + Tuú thuéc vµo m, ®é cao cña vËt sÏ r¬i nhanh chËm kh¸c nhau. + Hßn sái nÆng vµ tê giÊy nhÑ + Hßn sái r¬i xuèng tr­íc v× hßn sái nÆng h¬n GV cho HS 5’ ®äc I.1 SGK Tr¶ lêi c©u hái: + C¸c vËt r¬i tõ ®é cao h, v0 = 0 quan s¸t thùc tÕ em cã nhËn xÐt g× ? + C¸c vËt gièng nhau vµ kh¸c nhau r¬i nh­ thÕ nµo ? GV tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm: - TiÕn hµnh thÝ nghiÖm 1: Th¶ mét tê giÊy vµ mét hßn sái + VËt nµo nÆng h¬n, vËt nµo r¬i tr­íc - TiÕn hµnh thÝ nghiÖm 2: Vo tê giÊy trßn vµ nÐn chÆt - TiÕn hµnh thÝ nghiÖm 3 HS th¶o luËn theo nhãm vµ ®­a ra c©u tr¶ lêi: - Trong thÝ nghiÖm 1 vËt nÆng r¬i nhanh h¬n vËt nhÑ - Trong thÝ nghiÖm 4 vËt nhÑ r¬i nhanh h¬n vËt nÆng - Trong thÝ nghiÖm 3: hai vËt nÆng nh­ nhau l¹i r¬i nhanh, chËm kh¸c nhau - Trong thÝ nghiÖm 2: hai vËt nÆng nhÑ kh¸c nhau l¹i r¬i nhanh nh­ nhau. - HS ®­a ra c©u tr¶ lêi sau khi th¶o luËn nhãm Kh«ng thÓ nãi trong kh«ng khÝ, vËt nÆng bao giê cóng r¬i nhanh h¬n vËt nhÑ - TiÕn hµnh thÝ nghiÖm 4 Yªu cÇu häc sinh quan s¸t: + Khèi l­îng c¸c vËt + VËt nµo r¬i nhanh h¬n §Ó tr¶ lêi c©u hái C1. - NhËn xÐt g× sau 4 thÝ nghiÖm: Sau khi nghiªn cøu mét sè chuyÓn ®éng trong kh«ng khÝ, ta thÊy kÕt qu¶ lµ m©u thuÉn víi gi¶ thuyÕt lµ kh«ng khsi kh«ng ¶nh h­ëng tíi sù r¬i nhanh hay chËm cña c¸c vËt trong kh«ng khÝ. Ho¹t ®éng 2 ( 15’ ) T×m hiÓu c¸c thÝ nghiÖm cña Niu-t¬n vµ Ga-linª Ghi nhËn kh¸i niÖm vÒ sù r¬i tù do HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái cña GV NÕu lo¹i bá ®­îc ¶nh h­ëng cña kh«ng khÝ th× mäi vËt sÏ r¬i nhanh nh­ nhau. - Sù r¬i cña hßn sái, viªn giÊy nÐn chÆt, hßn bi xe ®¹p ë trong c¸c thÝ nghiÖm ë I.1 cã thÓ coi lµ sù r¬i tù do - HS lµm theo yªu cÇu cña GV GV yªu cÇu HS ®äc phÇn m« t¶ c¸c thÝ nghiÖm cña Niu-t¬n + ThÝ nghiÖm víi èng thuû tinh kÝn + Hót hÕt ch©n kh«ng ë èng ra NhÊn m¹nh thÝ nghiÖm ®ãng vai trß nh­ nh÷ng thÝ nghiÖm kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña gi¶ thuyÕt võa ®­a ra. - Cã thÓ nhËn xÐt g× vÒ kÕt qu¶ thu ®­îc tõ c¸c thÝ nghiÖm ®ã ? GV nhÊn m¹nh: Sù r¬i cña c¸c vËt trong tr­êng hîp nµy gäi lµ sù r¬i tù do. §Þnh nghÜa sù r¬i tù do: Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái C2. Yªu cÇu HS ®äc thÝ nghiÖm cña Ga-linª ë th¸p nghiªng thµnh Pi-da 3 (10 ’ ) Cñng cè – luyÖn tËp - Sù r¬i tù do lµ sù r¬i chØ d­íi t¸c dông cña träng lùc - HS tr¶ lêi: 7.D + ; + + TÝch kh«ng phô thuéc vµo thêi ®iÓn t lóc ta b¾t ®Çu ®o. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: - GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i kh¸i niÖm vÒ sù r¬i tù do vµ mét sè tr­êng hîp táng thùc tÕ cã thÓ coi lµ sù r¬i tù do. - Hoµn thµnh yªu cÇu ë bµi tËp 7 - Chøng minh r»ng, trong chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu, hiÖu hai qu·ng ®­êng ®i ®­îc trong hai kho¶ng thêi gian liªn tiÕp b»ng nhau lµ mét l­îng kh«ng ®æi. Gîi ý: - LÊy mèc thêi gian lµ lóc vËt b¾t ®Çu chuyÓn ®éng. Ta h·y tÝnh ®é dµi c¶u ®­êng ®i tõ thêi ®iÓm t t + t vµ tõ thêi ®iÓm t + t t + 2t lµ: - TÝnh hiÖu hai ®o¹n ®­êng ®i vµ xÐt c¸c ®¹i l­îng trong hiÖu ®ã - Nhí l¹i kiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu vµ c¸ch x¸c ®Þnh ph­¬ng cña chuyÓn ®éng ChuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu 4, ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : Ghi c©u hái vµ bµi tËp vÒ nhµ Ghi nh÷ng chuÈn bÞ cho bµi sau - Bµi tËp vÒ nhµ: §äc l¹i c¸c kiÕn thøc vÒ sù r¬i tù do ®· ®­îc häc - KiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu, ®¾c biÖt lµ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 7 Sù r¬i tù do ( TiÕt 2: TiÕp ) I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: N¾m ®­îc c¸c ®Æc ®iÓm cña sù r¬i tù do. 2. Kü n¨ng: - Ph©n tÝch h×nh ¶nh ho¹t nghiÖm ®Ó rót ra ®Æc ®iÓm cña sù r¬i tù do - Gi¶i ®­îc mét sè bµi tËp ®¬n gi¶n vÒ sù r¬i tù do 3. Thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - ChuÈn bÞ mét sîi d©y räi vµ mét vßng kim lo¹i cã thÓ lång vµo sîi d©y räi ®Ó lµm thÝ nghiÖm vÒ ph­¬ng vµ chiÒu cña chuyÓn ®éng r¬i tù do. - VÏ l¹i ¶nh ho¹t nghiÖm trªn giÊy khæ to theo ®óng tû lÖ vµ ®o ®­îc tû lÖ xÝch cña h×nh vÏ ®ã. 2. Häc sinh: ¤n bµi chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn C¸ nh©n häc sinh tr¶ lêi: - Sù r¬i tù do lµ sù r¬i chØ d­íi t¸c dông cña träng lùc ( 2 ® ) VD: Hßn g¹ch r¬i tõ tÇng 2 ( 2 ® ) - HiÖu qu·ng ®­êng ®i ®­îc gi÷a hai kho¶ng thêi gian b»ng nhau liªn tiÕp lµ mét h»ng sè. (5®) - Sù r¬i tù do lµ g× ? nªu VD vÒ sù r¬i tù do ? - Dêu hiÖu nhËn biÕt mét chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu ? GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm b.Đặt vấn đề: ( 1’ ) Sự rơi tự do có đặc điểm gì? Phương trình nào mô tả chuyển động rơi tự do 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 11’ ) Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm cña chuyÓn ®éng r¬i tô do HS th¶o luËn theo nhãm vµ ®­a ra ph­¬ng ¸n: Cho mét hßn bi kim lo¹i r¬i däc theo mét rîi d©y (®iÓm r¬i cña hßn bi cã ®Æt ®Êt sÐt) Ph­¬ng cña chuyÓn ®éng r¬i tù do lµ ph­¬ng th¼ng ®øng ( ph­¬ng cña d©y räi ), chiÒu tõ trªn xuèng d­íi. - VËn tèc t¨ng dÇn theo thêi gian. - HS sö dông kiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu ®Ó ph¸t hiÖn chuyÓn ®éng cña viªn bi lµ chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu. Dïng th­íc ®o ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc c¸c qu·ng ®­êng viªn bi ®i ®­îc trong c¸c kho¶ng thêi gian liªn tiÕp b»ng nhau, sau ®ã tÝnh hiÖu sè c¸c qu·ng ®­êng ®ã. KÕt qu¶ thu ®­îc chøng tá: KÕt luËn: ChuyÓn ®éng r¬i tù do lµ chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. - GV yªu cÇu HS ®­a ra ph­¬ng ¸n x¸c ®Þnh ph­¬ng chiÒu cña chuyÓn ®éng r¬i tù do. - GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo ph­¬ng ¸n HS ®­a ra vµ yªu cÇu HS nhËn xÐt. GV ghi nhËn kÕt luËn. Em nhËn xÐt g× vÒ vËn tèc cña chuyÓn ®éng r¬i tù do? Nã cã ph¶i t¨ng ®Òu theo thêi gian c® th¼ng nhanh dÇn ®Òu. - GV giíi thiÖu ¶nh ho¹t nghiÖm. Dùa vµo ¶nh ho¹t nghiÖm chøng minh chuyÓn ®éng r¬i tù do lµ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. Gîi ý: DÊu hiÖu nhËn biÕt chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. GV ®­a ra kÕt luËn: ChuyÓn ®éng r¬i tù do lµ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. Ho¹t ®éng 2 ( 18’ ) X©y dùng vµ vËn dông c¸c c«ng thøc cña chuyÓn ®éng r¬i tù do HS dïng kiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu ®Ó tr¶ lêi c©u hái cña GV C¸ nh©n viÕt ®­îc c«ng thøc ; - vg > 0 HS ghi nhËn th«ng b¸o nµy GV ®Æt c©u hái ®Ó gîi ý ®­a ra c©u tr¶ lêi: Dïng kiÕn thøc vÒ c® th¼ng nd® ®Ó viÕt c«ng thøc tÝnh vËn tèc, ®­êng ®i cña c® r¬i tù do kh«ng vËn tèc ban ®Çu, gia tèc r¬i tù do lµ g ? - Trong c«ng thøc v , g cã dÊu g× ? GV th«ng b¸o vÒ c¸c kÕt qu¶ ®o gia tèc r¬i tô do t¹i c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau trªn tr¸i ®Êt. 3 ( 14’ ) Cñng cè – luyÖn tËp HS tr¶ lêi c©u hái cña GV - ChuyÓn ®éng r¬i tù do lµ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu theo ph­¬ng th¼ng ®øng, chiÒu tõ trªn xuèng d­íi ; T¹i mét n¬i nhÊt ®Þnh trªn tr¸i ®Êt vµ ë gÇn mÆt ®Êt mäi vËt ®Òu r¬i tù do ®óng gia tèc g C¸ nh©n lµm viÖc víi phiÕu bµi tËp Gv ®Æt c©u hái: - Nªu c¸c ®Æc ®iÓm cña sù r¬i tù do ? - Yªu cÇu hoµn thµnh phiÕu bµi tËp. 4, ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : Ghi nhËn nhiÖm vô häc tËp - Lµm bµi tËp 10, 11, 12 vµ bµi tËp ë SBT - ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng ®Òu, vËn tèc, gia tèc. - Xem l¹i kiÕn thøc vÒ mèi quan hÖ gi÷a ®é dµi cung, b¸n kÝnh ®­êng trßn vµ gãc ë t©m ch¾n cung. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 8 chuyÓn ®éng trßn ®Òu ( TiÕt 1: phÇn I, II ) I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh nghÜa cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu. - ViÕt ®­îc c«ng thøc tÝnh ®é lín cña tèc ®é dµi, tèc ®é gãc vµ tr×nh bÇy ®­îc h­íng cña vÐct¬ vËn tèc cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu. - Ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh nghÜa, viÕt ®­îc c«ng thøc, ®¬n vÞ ®o cña tèc ®é gãc trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu. HiÓu ®­îc tèc ®é gãc chØ nãi lªn ®­îc sù quay nhanh hay chËm cña b¸n kÝnh quü ®¹o quay. - Ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh nghÜa, viÕt ®­îc c«ng thøc vµ nªu ®­îc ®¬n vÞ ®o cña chu kú vµ tÇn sè. - ViÕt ®­îc biÓu thøc liªn hÖ gi÷a tèc ®é gãc vµ tèc ®é dµi. 2. Kü n¨ng: - Nªu ®­îc vÝ dô vÒ chuyÓn ®éng trßn ®Òu. - Gi¶i ®­îc mét sè bµi tËp ®¬n gi¶n xung quanh c«ng thøc tÝnh vËn tèc dµi, tèc ®é gãc cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu. 3.Thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - Mét chiÕc ®ång hå, mét chiÕc qu¹t bµn cã nhiÒu sè, mét ®Üa quay, mét qu¶ ®Þa cÇu, mét viªn bi. - KiÕn thøc vÒ d¹y mét ®¹i l­îng vËt lý. 2. Häc sinh: - ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng trßn ®Òu, gia tèc, vËn tèc, - Xem l¹i kiÕn thøc vÒ mèi quan hÖ gi÷a ®é dµi cung, b¸n kÝnh ®­êng trßn vµ gãc ë t©m ch¾n cung. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Tr¶ lêi c©u hái cña GV. - §i ®­îc nh÷nh qu·ng ®­êng b»ng nhau trong nh÷ng kho¶ng thêi gian b»ng nhau liªn tiÕp. ( 5 ® ) - Th¼ng vµ cong ( 3 ® ) - §Æt c©u hái kiÓm tra: + Nªu kh¸i niÖm cña chuyÓn ®éng ®Òu? Cã d¹ng quü ®¹o nµo ? GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm NhËn xÐt ®ång thêi gióp HS nhËn thøc vÊn ®Ò bµi häc. Trong thùc tÕ chuyÓn ®éng cña vËt rÊt ®a d¹ng vµ phong phó: VD: VËt cã thÓ chuyÓn ®éng víi quü ®¹o th¼ng ( gäi lµ chuyÓn ®éng th¼ng ) còng cã thÓ chuyÓn ®éng víi quü ®¹o lµ mét ®­êng c«ng ( gäi lµ chuyÓn ®éng cong ). Mét d¹ng ®Æc biÖt cña chuyÓn ®éng cong ®ã lµ chuyÓn ®éng trßn, ®Æc biÖt h¬n n÷a lµ chuyÓn ®éng trßn ®Òu. b.Đặt vấn đề: ( 1’ ) Chuyển động của điểm đầu một chiếc kim đồng hồ và điểm đầu của canh quạt có gì giống và khác nhau 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 7’ ) T×m hiÓu kh¸i niÖm chuyÓn ®éng trßn ®Òu C¸ nh©n HS lµm viÖc víi SGK vµ tr¶ lêi theo yªu cÇu c¶u GV. + ChuyÓn ®éng trßn ®Òu lµ c® víi quüa ®¹o lµ mét ®­êng trßn “ quü ®¹o trßn ” VD: ChiÕc ®u quay trßn, quü ®¹o cña ®iÓm quay c¸c ghÕ ngåi trªn chiÕc ®u quay lµ nh÷ng ®­êng trßn cã t©m n»m trªn trôc quay. + Tèc ®é trung b×nh = §é dµi cung Thêi gian c® + C® trßn ®Òu lµ c® cã quü ®¹o trßn vµ cã vËn tèc trung b×nh trªn mäi cung trßn lµ nh­ nhau. VD: c® cña kim ®ång hå, cña 1 ®iÓm trªn c¸nh qu¹t ®ang quay æn ®Þnh, 1 ®iÓm trªn ®Üa trßn quay æn ®Þnh. - GV yªu cÇu HS ®äc I SGK + Nªu ®Þnh nghÜa chuyÓn ®éng trßn ®Òu? LÊy vÝ dô ? Trong ®Þnh nghÜa ta cÇn chó ý côm tõ nµo ? + Nªu ®Þnh nghÜa cña tèc ®é trung b×nh trong chuyÓn ®éng trßn ? + ThÕ nµo lµ chuyÓn ®éng trßn ®Òu, lÊy vÝ dô ? + Yªu cÇu hoµn thµnh C1. Ho¹t ®éng 2 ( 17’ ) T×m hiÓu kh¸i niÖm tèc ®é dµi Trong c® th¼ng ®Òu chóng ta ding kh¸i niÖm tèc ®é ®Ó chØ møc ®é nhanh chËm cña chuyÓn ®éng vµ , vÐc t¬ vËn tèc cã ph­¬ng vµ chiÒu kh«ng thay ®æi. + Chän kho¶ng thêi gian ng¾c tíi møc ®o¹n ®­êng ®i trong thêi gian ®ã cã thÓ coi lµ mét ®o¹n th¼ng Trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu tèc ®é dµi cña vËt kh«ng ®æi + + = ®é biÕn thiªn to¹ ®é. Nh­ng nÕu chän chiÒu (+) lµ chiÒu c® th× trong c® th¼ng ®Òu cã h­íng vµ ph­íng kh«ng thay ®æi chiÒu. Cßn c® trßn ®Òu th× ph­¬ng, chiÒu thay ®æi ë mçi thêi ®iÓm kh¸c nhau. + Trong chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu: VÐct¬ vËn tèc cã ph­¬ng trïng víi quü ®¹o c®. ChiÒu trïng víi chiÒu c®. H­íng cña vËn tèc kh«ng thay ®æi trong suèt qu¸ tr×nh c®. Cßn trong c® trßn ®Òu: v cã ph­¬ng trïng víi tiÕp tuyÕn cña ®­êng trßn quü ®¹o, h­íng lu«n lu«n thay ®æi GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i kh¸i niÖm tèc ®é trong c® th¼ng ®Òu ? C¸c em h·y so s¸nh c® th¼ng ®Òu vµ trßn ®Òu. + Tèc ®é dµi cña c® trßn ®Òu cã ®é lín x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo ? cã ®Æc ®iÓm g× ? NhÊn m¹nh: Tèc ®é dµi chÝnh lµ ®é lín cña vËn tèc tøc thêi trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu. + Yªu cÇu hoµn thµnh C2. GV chØ râ trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu, nÕu coi nh­ lµ mét ®o¹n th¼ng th× ta they, t¹i mçi thêi ®iÓm kh¸c nhau l¹i cã ph­¬ng, chiÒu kh¸c nhau. Cho nªn ®Ó chØ qu·ng ®­êng ®i ®­îc võa ®Ó chØ h­íng cña chuyÓn ®éng, ng­êi ta ®­a ra ®¹i l­îng ®­îc gäi lµ vÐct¬ ®é dµi. + So s¸nh vÐct¬ ®é dµi trong chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu vµ trßn ®Òu ? + VÐct¬ vËn tèc trong c® trßn ®Òu cã biÓu thøc tÝnh nh­ thÕ nµo? H­íng cña vÐct¬ vËn tèc cã ®iÓm g× kh¸c so víi h­íng cña vÐct¬ vËn tèc trong chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu ? GV dïng h×nh vÏ 5.3 SGK vµ chän c¸c ®iÓm kh¸c nhau trªn ®­êng trßn quü ®¹o ®Ó cho HS thÊy sù thay ®æi h­íng liªn tôc cña vÐct¬ vËn tèc. Ho¹t ®éng 3 ( 17’ ) T×m hiÓu c¸c kh¸i niÖm tèc ®é gãc, chu kú, tÇn sè HS nghe GV ph©n tÝch ®Ó they ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i ®­a ra kh¸i niÖm tèc ®é gãc cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu. Tèc ®é gãc cho biÕt trong 1 ®¬n vÞ thêi gian vËt quay ®­îc mét gãc lµ bao nhiªu: + h»ng sè + Tèc ®é gãc cña chuyÓn ®éng trßn lµ ®¹i l­îng ®o b»ng gãc mµ b¸n kÝnh OM quÐt ®­îc trong mét ®¬n vÞ thêi gian. Tèc ®é gãc cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu lµ mét ®¹i l­îng kh«ng ®æi. + §¬n vÞ ®o tèc ®é gãc w lµ Rad/s + HS x¸c ®Þnh ®­îc gãc mµ kim gi©y quay ®­îc trong thêi gian t­¬ng øng. Sau 60s quay ®­îc Rad Rad/s C¸ nh©n häc sinh ®­a ra c©u tr¶ lêi: Chu kú cña kim giê lµ 86.400s Chu kú cña kim phót lµ 3600s. Chu kú T cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu lµ thêi gian ®Ó vËt ®i ®­îc trong mét vßng, ®¬n vÞ lµ ( S ) Cã thÓ lËp luËn: 1s quay ®­îc gãc w ( Rad ) T (S) quay ®­îc gãc ( Rad ) ( S ) HS cã thÓ th¶o luËn: 1s quay ®­îc f ( vßng ) T (S) quay ®­îc 1 vßng Tõng HS lµm viÖc theo sù h­íng dÉn cña GV. + T×m mèi quan hÖ gi÷a vµ : + ; + ( Rad/s ) GV yªu cÇu HS quan s¸t h×nh 5.4. Khi M lµ vÞ trÝ tøc thêi cña vËt chuyÓn ®éng ®­îc mét cung trßn th× b¸n kÝnh OM quay ®­îc mét gãc . + BiÓu thøc nµo thÓ hiÖn ®­îc sù quay nhanh hay chËm cña OM Tèc ®é gãc kÝ hiÖu w = ? Gîi ý: Tèc ®é dµi cho biÕt qu·ng ®­êng ®i ®­îc trong mét ®¬n vÞ thêi gian th× w + Ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa tèc ®é gãc cña chuyÓn ®éng trßn. T¹i sao nãi tèc ®é gãc cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu lµ ®¹i l­îng kh«ng ®æi. Nªu ý nghÜa vËt lý cña ®¹i l­îng tèc ®é gãc ? + §¬n vÞ cña tèc ®é gãc Gîi ý: (Rad) (s) + Yªu cÇu hoµn thµnh c©u hái C3. Gîi ý: 3600 = Rad - GV tõ vÝ dô trªn ®Æt c©u hái: NÕu kim gi©y cø quay ®­îc mét vßng trßn th× hÕt thêi gian 60s ng­êi ta gäi 60s ®ã lµ chu kú cña kim gi©y. Víi c¸ch gäi t­¬ng tù th× chu kú cña kim giê, kim phót lµ bao nhiªu ? + Chu kú cña chuyÓn ®éng trßn ? Cã ®¬n vÞ ? Hoµn thµnh C4. Trong tr­êng hîp chuyÓn ®éng trßn ®Òu nÕu chu kú cho biÕt thêi gian vËt quay ®­îc 1 vßng th× ®¹i l­îng co tªn gäi lµ tÇn sè cho biÕt sè vßng quay ®­îc trong 1s. ( HZ ) ( vßng/s ) Hoµn thµnh c©u hái C5. Trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu cã sö dông hai lo¹i vËn tèc lµ vËn tèc dµi vµ vËn tèc gãc. VËn tèc dµi cho biÕt tèc ®é chuyÓn ®éng kh«ng ®æi nh­ng h­íng lu«n thay ®æi. VËn tèc gãc l¹i nãi lªn sù quay nhanh hay chËm cña b¸n kÝnh quü ®¹o quay. Hai ®¹i l­îng nµy cã quan hÖ víi nhau kh«ng ? NÕu cã th× quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo ? Hoµn thµnh yªu cÇu C6. 3 ( 4’ ) Cñng cè luyÖn tËp HS tr¶ lêi 8.C ; 9.C ; 10.B HS tr¶ lêi theo yªu cÇu cña GV - Yªu cÇu HS tr¶ lêi nhanh bµi 8, 9, 10 SBT - Ph©n biÖt vËn tèc gãc vµ vËn tèc dµi? - Yªu cÇu HS hoµn thµnh phiÕu bµi tËp. 4, ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : HS ghi nhËn phÇn dÆn dß cña GV - Bµi tËp 11, 12 SGK - C¸c kiÕn thøc ®· häc vÒ chuyÓn ®éng trßn ®Òu vµ quy t¾c céng vÐct¬ Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 9 chuyÓn ®éng trßn ®Òu ( TiÕt 2: phÇn tiÕp theo ) I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Nªu ®­îc h­íng cña gia tèc trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu vµ viÕt ®­îc biÓu thøc cña gia tèc h­íng t©m, ®Æc biÖt nhËn they ®­îc sù h­íng t©m cña vÐct¬ gia tèc trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu. - NhËn ra ®­îc gia tèc trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu kh«ng biÓu thÞ sù t¨ng hay gi¶m cña vËn tèc theo thêi gian v× tèc ®é quay kh«ng ®æi. Do vËy gia tèc chØ biÓu thÞ sù ®æi ph­¬ng cña vËn tèc. 2. Kü n¨ng: - VËn dông c¸ch biÕn ®æi trong to¸n ®Ó chøng minh c«ng thøc 5.7, 5.8 SGK - Gi¶i ®­îc c¸c bµi tËp ®¬n gi¶n trong SGK 3. Thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - VÏ h×nh 5.5 phãng to. - T×m hiÓu c¸ch chøng minh aht lu«n n»m däc, ®iÒu kiÖn h­íng vµo t©m quü ®¹o. 2. Häc sinh: - ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ gia tèc. - C¸c kiÕn thøc ®· häc vÒ chuyÓn ®éng trßn ®Òu vµ c«ng thøc céng vÐct¬. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn HS tr¶ lêi theo yªu cÇu cña GV + ( 3 ® ) > 0 c® th¼ng nd® ( 2 ® ) < 0 c® th¼ng cd® ( 2 ® ) + Lµ a kh«ng ®æi c¶ vÒ h­íng vµ ®é lín. ( 1 ®) GV ®Æt c©u hái kiÓm tra bµi cò: + Nh¾c l¹i kh¸i niÖm gia tèc cña c® th¼ng biÕn ®æi ®Òu ? §Æc ®iÓm cña gia tèc ? GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm §Æt vÊn ®Ò vµo tiÕt häc: ChuyÓn ®éng trßn ®Òu cã ®é lín vËn tèc kh«ng ®æi nh­ng h­íng cña vÐct¬ vËn tèc lu«n thay ®æi. §¹i l­îng nµo ®Æc tr­ng cho sù biÕn ®æi ®ã ? b.Đặt vấn đề: ( 1’ ) Công thức nào mô tả chuyển động tròn đều 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 16’ ) T×m hiÓu h­íng cña vÐct¬ gia tèctrong chuyÓn ®éng trßn ®Òu C¸ nh©n HS ®äc môc 1.III vµ tr¶ lêi c©u hái cña GV + v1: ®Æt t¹i M1: OM1 v1 + v2: ®Æt t¹i M2: OM2 v2 + v1 = v2 + v1 kh¸c v2 vÒ h­íng + VÐct¬ biÓu diÔn sù thay ®æi h­íng cña vËn tèc. + biÓu diÔn sù thay ®æi vËn tèc trong ®o¹n M1M2. + lu«n n»m däc theo b¸n kÝnh vµ h­íng vµo t©m O cña quü ®¹o. + a aht lµ gia tèc trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu. - Trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu aht ®Æc tr­ng cho sù thay ®æi h­íng cña vËn tèc - Trong chuyÓn ®éng trßn biÕn ®æi ®Òu c¶ h­íng vµ ®é lín. Yªu cÇu HS ®äc phÇn 1.III vµ quan s¸t h×nh vÏ phãng to (h×nh 5.6) trªn b¶ng vµ tr¶ lêi c©u hái: + §iÓm ®Æt, ph­¬ng, chiÒu cña v1 vµ v2 ? + Ph­¬ng chiÒu cña hai vÐct¬ cã ®Æc ®iÓm g× ? §é lín cña v1 , v2 ? GV gióp HS hiÓu thÕ nµo lµ phÐp tÞnh tiÕn vÐct¬. VËy = ? GV yªu cÇu HS chØ râ trong tr­êng hîp nµy M1 vµ M2 rÊt gÇn nh­ trïng nhau t¹i ®iÓm I ? + NhËn xÐt vÒ ph­¬ng, chiÒu cña + §Ó ®Æc tr­ng cho sù thay ®æi ta dïng ®¹i l­îng nµo ? Gîi ý: Trong chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu GV nhÊn m¹nh: Trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu, tuy vËn tèc cã ®é lín kh«ng ®æi nh­ng cã h­íng lu«n thay ®æi, nªn chuyÓn ®éng nµy cã gia tèc. Gia tèc trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu lu«n h­íng vµo t©m cña quü ®¹o nªn ®­îc gäi lµ gia tèc h­íng t©m. + So s¸nh gia tèc trong 2 chuyÓn ®éng Ho¹t ®éng 2 ( 15’ ) T×m hiÓu ®é lín cña gia tèc h­íng t©m + HS tham kh¶o c¸ch chøng minh trong SGK + m/s2 + V× Tõ h×nh vÏ 5.5 x¸c ®Þnh biÓu thøc tÝnh gia tèc h­íng t©m aht = ? Gîi ý: + §¬n vÞ cña gia tèc h­íng t©m. + Hoµn thµnh yªu cÇu C7. + Hoµn thµnh bµi tËp thÝ dô /32. 3 ( 6’ ) Cñng cè – luyÖn tËp HS chØ râ: §¹i l­îng: ý nghÜa, h­íng BiÓu thøc tÝnh, ®é lín, ®¬n vÞ. GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i: + §Þnh nghÜa chuyÓn ®éng trßn ®Òu. + C¸c c«ng thøc ®· häc vµ chØ râ c¸c ®¹i l­îng trong c«ng thøc cña bµi. + §Þnh nghÜa gia tèc h­íng t©m. 4, ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : C¸c bµi tËp ë SGK vµ SBT 13, 14/34 - §äc l¹i kiÕn thøc vÒ tÝnh t­¬ng ®èi cña chuyÓn ®éng vµ ®øng yªn ®· häc ë líp 8 - §äc l¹i kiÕn thøc vÒ hÖ quy chiÕu Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 10 tÝnh t­¬ng ®èi cña chuyÓn ®éng C«ng thøc céng vËn tèc I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - ChØ ra ®­îc tÝnh t­¬ng ®èi cña quü ®¹o cña chuyÓn ®éng vµ vËn tèc, tõ ®ã thÊy ®­îc tÇm quan träng cña viÖc chän hÖ quy chiÕu. - Ph©n biÖt ®­îc hÖ quy chiÕu ®øng yªn vµ hÖ quy chiÕu chuyÓn ®éng. - ViÕt ®­îc c«ng thøc céng vËn tèc tæng qu¸t vµ cô thÓ cho tõng tr­êng hîp. 2. Kü n¨ng: - So s¸nh ®Ó chØ râ ®­îc hÖ quy chiÕu ®øng yªn vµ hÖ quy chiÕu chuyÓn ®éng trong c¸c tr­êng hîp cô thÓ. - Gi¶i ®­îc c¸c bµi tËp ®¬n gi¶n xung quanh c«ng thøc céng vËn tèc. - Dùa vµo kiÕn thøc cña bµi ®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng cã liªn quan. 3. Thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - §äc l¹i SGK VL 8. - VÏ ¶nh phãng to 6.3 vµ h×nh 6.4. 2.Häc sinh: - Häc bµi vµ lµm bµi. - Xem l¹i SGK VL 8: ChuyÓn ®éng cña vËt cã tÝnh t­¬ng ®èi. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn HS tr¶ lêi theo yªu cÇu cña c« gi¸o: + ChuyÓn ®éng vµ ®øng yªn cã tÝnh t­¬ng ®èi tuú thuéc vµo vËt ®­îc chän lµm mèc. Ng­êi ta th­êng chän nh÷ng vËt g¾n víi mÆt ®Êt lµm mèc. ( 5 ® ) VD: Mét ng­êi ®ang ngåi trªn « t« chuyÓn ®éng. Ng­êi ®ã ®øng yªn so víi xe « t« nh­ng l¹i chuyÓn ®éng so víi c©y cèi bªn ®­êng. + Gia tèc trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu lu«n h­íng vµo t©m quü ®¹o nªn gäi lµ gia tèc h­íng t©m, vµ cã ®é lín. ( 5 ® ) GV ®Æt c©u hái kiÓm tra bµi cò: + Lµm thÕ nµo ®Ó biÕt mét vËt chuyÓn ®éng hay ®øng yªn. Nh¾c l¹i tÝnh t­¬ng ®èi cña c® ®a häc ë líp 8 ? + Nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ viÕt c«ng thøc tÝnh gia tèc trong chuyÓn ®éng trßn ®Òu ? GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm b.Đặt vấn đề: ( 1’ ) Mét nguêi ngåi trªn xe ®¹p thÊy van xe chuyÓn ®éng theo quü ®¹o trßn quanh trôc banh xe con ng­êi ®øng bªn ®­êng thÊy van chuyÓn ®éng theo quü ®¹o nµo? 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 8’ ) T×m hiÓu vÒ tÝnh t­¬ng ®èi cña chuyÓn ®éng HS lµm theo yªu cÇu cña GV: + Ng­êi ngåi trªn xe ®¹p sÏ thÊy ®Çu van chuyÓn ®éng trßn ®Òu quanh trôc b¸nh xe. + Chän vËt lµm mèc g¾n víi hÖ quy chiÕu kh¸c nhau th× h×nh d¹ng quü ®¹o kh¸c nhau. HS th¶o luËn nhãm vµ ®­a ra c©u tr¶ lêi: + VËt mèc kh«ng cho biÕt ®­îc quü ®¹o chuyÓn ®éng. Kh«ng cho biÕt vÞ trÝ cña vËt t¹i mét thêi ®iÓm bÊt kú nµo ®ã. VËt mèc kh«ng cho phÐp x¸c ®Þnh chÝnh x¸c tèc ®é cña vËt. + H×nh d¹ng quü ®¹o cña chuyÓn ®éng trong c¸c hÖ quy chiÕu kh¸c nhau th× kh¸c nhau nªn quü ®¹o cã tÝnh t­¬ng ®èi. C¸ nh©n hoµn thµnh yªu cÇu cña GV: VD: Mét ng­êi ®øng yªn trªn mÆt ®Êt. Trong hÖ quy chiÕu g¾n víi mÆt ®Êt (T§) th× ng­êi cã v = 0, trong hÖ quy chiÕu g¾n víi mÆt trêi th× ng­êi cã vËn tèc kh¸c 0 VËn tèc cña vËt chuyÓn ®éng ®èi víi c¸c hÖ quy chiÕu kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. VËn tèc cã tÝnh t­¬ng ®èi. GV yªu cÇu HS ®äc môc I.1 vµ tr¶ lêi yªu cÇu C1. Vµ so s¸nh 2 c¸ch cã g× kh¸c nhau ? ChØ râ hÖ quy chiÕu trong c¸c tr­êng hîp ®ã ? + T¹i sao kh«ng dïng mét vËt lµm mèc ®Ó gi¶i thÝch sù kh¸c nhau cña quü ®¹o chuyÓn ®éng ? ( §­êng c¹ch ra trong KG bíi c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau cña vËt chuyÓn ®éng ) + Rót ra ®­îc kÕt luËn g× vÒ h×nh d¹ng quü ®¹o cña chuyÓn ®éng trong c¸c hÖ quy chiÕu kh¸c nhau ? GV nhÊn m¹nh phô thuéc vµo viÖc chän hÖ quy chiÕu. + VËn tèc cã gi¸ trÞ nh­ nhau trong c¸c hÖ quy chiÕu kh¸c nhau kh«ng ? LÊy vÝ dô minh ho¹ ? + Cã kÕt luËn g× ? Ho¹t ®éng 2 ( 18’ ) T×m hiÓu hÖ quy chiÕu ®øng yªn, hÖ quy chiÕu chuyÓn ®éng. Kh¸i niÖm vËn tèc vµ c«ng thøc trong c¸c tr­êng hîp c¸c vËn tèc cïng chiÒu, cïng ph­¬ng HS tr¶ lêi: + HÖ quy chiÕu (xoy) g¾n víi bê (®øng yªn) lµ hÖ quy chiÕu ®øng yªn. + HÖ quy chiÕu ( x’o’y’ ) g¾n víi mét vËt tr«i theo mÆt n­íc ( chuyÓn ®éng ) lµ hÖ quy chiÕu chuyÓn ®éng. HS ghi nhËn VD: HQC ®øng yªn lµ HQC g¾n víi nhµ, c©y cèi bªn ®­êng, cét ®iÖn, bÕn xe… HQC chuyÓn ®éng lµ HQC g¾n víi « t« ®ang ch¹y, dßng n­íc chuyÓn ®éng … HS ghi nhËn vµ vËn dông ®­a ra c©u tr¶ lêi: - VËn tèc tuyÖt ®èi vtb cña thuyÒn so víi bê - VËn tèc t­¬ng ®èi lµ vtn cña thuyÒn so víi n­íc - VËn tèc kÐo theo lµ vnb cña n­íc so víi bê. v12 , v23 , v13 lÇn l­ît lµ vËn tèc tuyÖt ®èi, vËn tèc kÐo theo vµ vËn tèc t­¬ng ®èi. HS th¶o luËn nhãm ®Ó ®­a ra c©u tr¶ lêi: v12 v23 (+) v13 v13 = v12 + v23 HS ghi nhËn néi dung kiÕn thøc. GV nªu vÝ dô: Mét chiÕc thuyÒn ®ang ch¹y trªn mét dßng s«ng. Ta cã thÓ g¾n c® cña thuyÒn trong hÖ quy chiÕu nµo ? VËt mèc trong c¸c hÖ quy chiÕu ®ã cã ®Æc ®iÓm g× ? GV nhÊn m¹nh: 2 lo¹i HQC HQC g¾n víi vËt mèc ®øng yªn lµ HQC ®øng yªn HQC g¾n víi vËt mèc chuyÓn ®éng lµ HQC chuyÓn ®éng. GV yªu cÇu HS lÊy vÝ dô vÒ 2 HQC ? GV l­u ý: Thùc ra viÖc xÐt HQC ®øng yªn hay chuyÓn ®éng phô thuéc vµo vÞ trÝ ng­êi chän. VËn tèc cña vËt phô thuéc vµo viÖc chän HQC. Chän chiÒu (+) lµ chiÒu chuyÓn ®éng cña thuyÒn ë vÝ dô trªn. Nguêi ta gäi: - VËn tèc cña vËt so víi HQC ®øng yªn lµ vËn tèc tuyÖt ®èi. - VËn tèc cña vËt so víi HQC chuyÓn ®éng lµ vËn tèc t­¬ng ®èi. - VËn tèc cña HQC chuyÓn ®éng so víi HQC ®øng yªn lµ vËn tèc kÐo theo + H·y chØ râ c¸c vËn tèc ®ã trong tr­êng hîp vËt lµ thuyÒn ë vÝ dô trªn ? GV gäi c¸c vËt 1, 2, 3 lÇn l­ît lµ: 1: ThuyÒn 2: Bê 3: N­íc Th× ta cã vËn tèc t­êng øng lµ ? VËn tèc ®ã cã quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo ? Gîi ý: - So s¸nh ph­¬ng, chiÒu vµ ®é lín cña c¸c vËn tèc ®ã ? - BiÓu diÔn c¸c vÐct¬ vËn tèc ®ã. - Rót ra hÖ thøc biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a c¸c vËn tèc ®ã ? v13 = v12 + v23 §Ó vËn dông x¸c ®Þnh ®é lín cña vËn tèc ta ph¶i bá dÊu vÐct¬ ®i. NÕu víi chiÒu d­¬ng ®· chän th× v12 , v23 , v13 cïng ph­¬ng, cïng chiÒu §é lín cña vËn tèc: ( kh«ng cÇn thiÕt ph¶i dïng dÊu trÞ tuyÖt ®èi ) Ho¹t ®éng 3 ( 8’ ) ViÕt c«ng thøc céng vËn tèc trong tr­êng hîp c¸c vËn tèc cïng ph­¬ng, ng­îc chiÒu HS suy nghÜ ®Ó ®­a ra c©u tr¶ lêi: vtn (+) vtb vnb vtn = vtb + vnb v13 = v23 + v12 v13 = v12 + v23 + v13 = 20 km/h v12 = ? v23 = 2 km/h ADCT: = 20 + 2 = 22 km/h GV ®­a ra tr­êng hîp vËn tèc t­¬ng ®èi cïng ph­¬ng, ng­îc chiÒu víi vËn tèc kÐo theo. VÉn chän chiÒu d­¬ng nh­ trªn, h·y viÕt c«ng thøc céng vËn tèc d­íi d¹ng vÐct¬ vµ ®é lín ? Gîi ý: - VÐct¬ nµo cïng chiÒu d­¬ng ®· chän ? - LÊy dÊu céng cho c¸c vÐct¬ cïng chiÒu d­¬ng vµ dÊu trõ cho c¸c vÐct¬ ng­îc chiÒu d­¬ng. + Yªu cÇu tr¶ lêi C3. GV nhÊn m¹nh: CT (6.1) v13 = v12 + v23 lµ c«ng thøc céng vËn tèc. VËn tèc tuyÖt ®èi b»ng tæng vÐct¬ cña vËn tèc t­¬ng ®èi vµ vËn tèc kÐo theo. 3 ( 3’ ) Cñng cè – luyÖn tËp HS lµm theo yªu cÇu cña c« gi¸o 4.D , 5.C , 6.B GV yªu cÇu nh¾c l¹i vÊn ®Ò chÝnh cña bµi häc Tr¶ lêi nhanh c¸c bµi tËp 4, 5, 6 SGK/37 4 ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : Ghi nhËn dÆn dß cña GV Lµm bµi tËp SGK 7, 8 /38 vµ bµi tËp trong s¸ch bµi tËp. §äc môc: VËn tèc ¸nh s¸ch §äc tr­íc bµi tËp «n tËp ch­¬ng I ®Ó tiÕt sau ch÷a bµi tËp. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 11 bµi tËp I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - VËn dông c¸c c«ng thøc ®· häc ë bµi chuyÓn ®éng trßn ®Òu vµ tÝnh t­¬ng ®èi cña chuyÓn ®éng ®Ó gi¶i bµi tËp trong SGK vµ SBT. 2. Kü n¨ng: - RÌn luyÖn ph­¬ng ph¸p gi¶i to¸n chuyÓn ®éng trßn ®Òu: + TÝnh vËn tèc vµ gia tèc + VËn tèc gãc vµ chu kú quay C¸ch trän HQC ®øng yªn vµ HQC chuyÓn ®éng, x¸c ®Þnh ph­¬ng chiÒu cña vÐct¬ vËn tèc ®Ó x¸c ®Þnh dÊu cña vËn tèc t­¬ng ®èi, vËn tèc kÐo theo. 3. Thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - Gi¸o ¸n 2. Häc sinh: - Lµm c¸c bµi tËp GV ®· giao. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Hai HS lªn b¶ng tr¶ lêi yªu cÇu cña GV. + ChuyÓn ®éng trßn ®Òu: ( 2 ® ) ; ; ; ; ( 2 ® ) + HS tr×nh bÇy (nÕu cã) + v13 = v23 + v12 ( 2® ) - v12 v23 v13 = v23 + v12 - v12 v23 v13 = v12 - v23 ( 2® ) GV ®Æt c©u hái kiÓm tra bµi cò: + ViÕt c¸c c«ng thøc ®· häc trong bµi chuyÓn ®éng trßn ®Òu, tÝnh t­¬ng ®èi cña chuyÓn ®éng. §ång thêi chØ râ c¸c ®¹i l­îng vËt lý trong c¸c c«ng thøc ®o ? §¬n vÞ ? + Lµm bµi tËp cßn vÊn ®Ò g× th¾c m¾c ? Gv ghi nhËn ®Ó gióp HS gi¶i quyÕt th¾c m¾c trong khi ch÷a bµi tËp. NhËn xÐt vµ cho ®iÓm 2 HS b.Đặt vấn đề: ( 1 ‘ ) Tiết bài tập hôm nay sẽ giúp các em củng cố kiến thức về chuyển động tròn đều và tính tương đối của chuyển động 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1 ( 10’ ) H­íng dÉn häc sinh c¸ch gi¶i bµi tËp ChuyÓn ®éng trßn ®Òu: X¸c ®Þnh w , v , aht , T , f HS ®· chuÈn bÞ ë nhµ C¸ nh©n tr¶ lêi yªu cÇu cña GV R = 30 cm = 30.10 -2 m = 1 km = 1000 m n = ? (vßng) C¸ nh©n HS tr×nh bÇy phÇn gi¶i cña m×nh: = 530 vßng - (Rad) + víi = 24 h = 64.400 s Rad/s - w vµ v cã mèi liªn hÖ + ( R = 6400.103 m ) = 0,000073 . 6400.103 = 465 m/s Bµi tËp 14/34 Yªu cÇu Hs chØ râ nh÷ng ®¹i l­îng ®Çu bµi ®· cho, ®¬n vÞ ®· phï hîp ch­a (nÕu ch­a ®æi nh­ thÕ nµo). Yªu cÇu t×m g× ? Gîi ý: Chu vi cña 1 vßng cña xe b»ng chiÒu dµi mµ xe ®i ®­îc khi b¸nh xe quay ®­îc 1 vßng. = 1000 m n = ? Bµi tËp 15/34: TÝnh tèc ®«k gãc vµ tèc ®é dµi cña tÇu ®èi víi trôc quay tr¸i ®Êt ? Gîi ý: X¸c ®Þnh gãc quay cña tÇu thuû quanh trôc quay tr¸i ®Êt 1 ngµy tøc = 24 h. BiÕt w v theo c«ng thøc nµo ? - 10 Rad = ? + 1800 = ? 1 Ho¹t ®éng 3 ( 18’ ) H­íng dÉn häc sinh c¸ch gi¶i bµi tËp vËn dông c«ng thøc céng vËn tèc HS tr¶ lêi yªu cÇu cña GV vAD = 40 km/h vBD = 60 km/h vBA = ? Chän chiÒu (+) lµ chiÒu c® cña 2 xe + HQC ®øng yªn lµ tr¸i ®Êt (3) + HQC chuyÓn ®éng lµ xe A (2) VËn tèc tuyÖt ®èi lµ vB§ (v13) VËn tèc t­¬ng ®èi lµ vA§ (v23) VËn tèc kÐo theo lµ vBA (v12) ¸p dông c«ng thøc céng vËn tèc: vB§ = vBA + vA§ Do cïng ph­¬ng, cïng chiÒu ( vBA vA§ ) vB§ = vBA + vA§ vBA = vB§ - vA§ = 60 - 40 = 20 km/h HS lªn b¶ng tr×nh bÇy c¸ch gi¶i. Chän chiÒu (+) lµ chiÒu c® cña A vB§ = vBA + vA§ Do vBA vA§ ( vB§ ) vB§ (+) vBA vA§ Bµi tËp 7/38 Yªu cÇu chØ râ nh÷ng ®¹i l­îng ®Çu bµi ®· cho vµ ®¹i l­îng nµo ph¶i t×m ? §©u lµ vËn tèc tuyÖt ®èi; vËn tèc t­¬ng ®èi; vËn tèc kÐo theo ? Gîi ý: Chän HQC ®øng yªn g¾n víi vËt nµo ? Chän HQC chuyÓn ®éng g¾n víi vËt nµo ? Chän chiÒu chuyÓn ®éng ? ¸p dông c«ng thøc nµo ? SBT: 6.7 6.10/ 25, 26 Bµi tËp 8/38 Gîi ý: ChØ râ vËt 1: B vBA = ? vËt 2: A vB§ = ? vËt 3: § vA§ = ? Chän chiÒu (+) lµ chiÒu nµo ? VËn tèc nµo mang dÊu (+) ? v13 = v12 + v23 v13 = v12 - v23 v12 = -v13 - v23 3 ( 8’ ) Cñng cè – luyÖn tËp HS nghe ®Çu bµi, ph©n tÝch vµ tr¶ lêi theo yªu cÇu cña GV: + Gäi: v13 lµ vËn tèc cña phµ ®èi víi bê v12 lµ vËn tèc cña phµ ®èi víi n­íc s«ng v23 lµ vËn tèc cña n­íc s«ng ®èi víi bê + v12 v23 v12 v13 ¸p dông CT v23 céng vËn tèc 11,2 km/h + GV ®äc ®Çu bµi: Mét chiÕc phµ lu«n lu«n h­íng mòi theo ph­¬ng vu«ng gãc víi bê s«ng, ch¹y sang bê bªn kia víi vËn tèc 10km/h ®èi víi dßng s«ng. Cho biÕt n­íc s«ng chÈy víi vËn tèc 5 km/h. X¸c ®Þnh vËn tèc cña phµ ®èi víi ng­êi ®øng trªn bê ? - §Æt c©u hái: + X¸c ®Þnh vËn tèc tuyÖt ®èi; vËn tèc t­¬ng ®èi; vËn tèc kÐo theo ? + BiÓu diÔn c¸c vÐct¬ ®ã ? + X¸c ®Þnh ®é lín cña vËn tèc cña phµ ®èi víi ng­êi ®øng trªn bê ? + X¸c ®Þnh ? 4 ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : Ghi nhËn dÆn dß cña GV Lµm tiÕp c¸c bµi tËp trong SGK vµ SBT §äc vµ so¹n tr­íc bµi: Sai sè cña phÐp ®o c¸c ®¹i l­îng vËt lý. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 12 sai sè cña phÐp ®o c¸c ®¹i l­îng vËt lý I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - N¾m ®­îc ý nghÜa cña phÐp ®o c¸c ®¹i l­îng vËt lý. - Ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh nghÜa vÒ phÐp ®o vµ c¸c ®¹i l­îng vËt lý. - Ph©n biÖt phÐp ®o trùc tiÕp vµ phÐp ®o gi¸n tiÕp. HiÓu ®­îc c¸ch ph©n chia nµy chØ cã tÝnh t­¬ng ®èi, phô thuéc vµo viÖc cã hay kh«ng cã dông cô ®o mµ th«i. - N¾m ®­îc nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ sai sè cña phÐp ®o c¸c ®¹i l­îng vËt lý. - BiÕt ®­îc kh¸i niÖm vÒ ch÷ sè cã nghÜa. 2. Kü n¨ng: - Ph¸t biÓu ®­îc thÕ nµo lµ sai sè cña phÐp ®o. - BiÕt c¸ch nhËn ®Þnh 2 lo¹i sai sè: sai sè ngÉu nhiªn vµ sai sè hÖ thèng ( chØ sÐt sai sè dông cô ). - BiÕt c¸ch tÝnh sai sè cña 2 phÐp ®o: phÐp ®o trùc tiÕp vµ phÐp ®o gi¸n tiÕp. - VËn dông c¸ch tÝnh sai sè vµo tr­êng hîp cô thÓ. 3. Thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - Mét sè dông cô ®o c¸c ®¹i l­îng vËt lý ®¬n gi¶n nh­: Ampe kÕ, lùc kÕ, th­íc ®o ®é dµi… 2. Häc sinh: - Xem l¹i c¸c bµi thùc hµnh ®· häc. - §äc tr­íc bµi. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: + LÊy vÝ dô c¸ nh©n (4 ®) + v13 = v23 + v12 (1®) +NÕu v12 v23 v13 = v23 + v12 (2 ®) + v12 v23 v13 = v12 - v23 (2® ) GV ®Æt c©u hái kiÓm tra bµi cò: - Nªu VD chøng tá quü ®¹o cµ vËn tèc vµ quü ®¹o cña c® cã tÝnh t­¬ng ®èi ? - ViÕt c«ng thøc céng vËn tèc trong tr­êng hîp c¸c c® cïng ph­¬ng, cïng chiÒu vµ cïng ph­¬ng, ng­îc chiÒu ? GV nhËn xÐt vµ cho ®iÓm b.Đặt vấn đề: ( 1 ‘ ) Lµm thÕ nµo x¸c ®Þnh ®­îc sai sè tr«ng phÐp ®o c¸c ®¹i l­îng vËt lý 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1( 8’ ) T×m hiÓu kh¸i niÖm vÒ phÐp ®o c¸c ®¹i l­îng vËt lý HÖ ®¬n vÞ SI HS tr¶ lêi c©u hái cña GV. - §Æt bao ng« lªn c©n, ®iÒu chØnh c©n th¨ng b»ng ( thªm c¸c qu¶ c©n ). Khi c©n th¨ng b»ng thÊy tæng khèi l­îng qu¶ c©n b»ng khèi l­îng bao ng«. - Dïng th­íc ®Æt däc g¸y s¸ch ®o chiÒu dµi quyÓn s¸ch. + PhÐp ®o mét ®¹i l­îng vËt lý lµ phÐp ®o so s¸nh nã víi ®¹i l­îng cïng lo¹i quy ­íc lµm ®¬n vÞ. HS gi nhËn vµ so s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a phÐp ®o gi¸n tiÕp vµ phÐp ®o trùc tiÕp. HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: VD: m, t lµ phÐp ®o trùc tiÕp g, v lµ phÐp ®o gi¸n tiÕp GV yªu cÇu HS tr¶ lêi lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh vËt (bao ng«) nÆng bao nhiªu kg? QuyÓn s¸ch dµi bao nhiªu cm ? Trong c¸c phÐp ®o trªn, c¸i c©n vµ th­íc kÎ lµ nh÷ng dông cô ®o. PhÐp ®o khèi l­îng thùc chÊt lµ phÐp ®o so s¸nh khèi l­îng cña nã víi khèi l­îng cña c¸c qu¶ c©n. PhÐp ®o chiÒu dµi còng lµ phÐp ®o so s¸nh víi chiÒu dµi ®­îc ghi trªn th­íc. §ã lµ nh÷ng mÉu vËt ®· ®­îc quy ­íc ®­îc chän lµm ®¬n vÞ. + PhÐp ®o c¸c ®¹i l­îng vËt lý lµ g× ? - PhÐp so s¸nh trùc tiÕp th«ng qua dông cô ®o nh­ trªn gäi lµ phÐp ®o trùc tiÕp. - PhÐp ®o kh«ng cã s½n c¸c dông cô ®o trùc tiÕp mµ ph¶i th«ng qua mét c«ng thøc liªn hÖ víi phÐp ®o trùc tiÕp gäi lµ phÐp ®o gi¸n tiÕp. GV yªu cÇu HS lÊy vÝ dô phÐp ®o trùc tiÕp vµ phÐp ®o gi¸n tiÕp. Yªu cÇu ®äc phÇn I.2 Vµ chØ so cã 7 ®¬n vÞ c¬ b¶n nµo ? §¬n vÞ dÉn suÊt kh¸c ®¬n vÞ c¬ b¶n nh­ thÕ nµo ? §¬n vÞ c¬ b¶n, dÉn suÊt nµo em ®· ®­îc häc? Ho¹t ®éng 2 ( 6’ ) T×m hiÓu c¸c kh¸i niÖm sai sè Gi¸ trÞ trung b×nh cña sai sè HS ®äc SGK vµ chØ ra hai lo¹i sai sè: + Sai sè hÖ thèng lµ lo¹i sai sè cã tÝnh quy luËt æn ®Þnh VD: Dïng th­íc ®o cã ®é chia nhá nhÊt lµ 1 mm, cã sai sè ®o dông cô lµ 0,5mm + Sai sè ngÉu nhiªn lµ lo¹i sai sè do c¸c t¸c ®éng ngÉu nhiªn g©y nªn. VD: Ng­êi bÊm ®ång hå thêi gian sím hay muén sÏ g©y ra sai sè. * Ph©n biÖt sai sè cña phÐp ®o dµi vµ sai sãt GV yªu cÇu HS ®äc môc II. Tr¶ lêi c©u hái: + Dùa vµo nguyªn nh©n g©y nªn sai sè x¸c ®Þnh theo mÊy lo¹i ? VD ? + BiÓu thøc x¸c ®Þnh sai sè ngÉu nhiªn ? Gîi ý: Kh¾c phôc sai sè ngÉu nhiªn ng­êi ta th­êng lµm g× ? Gi¸ trÞ trung b×nh cña sai sè phÐp ®o sÏ lµ gi¸ trÞ gÇn ®óng nhÊt víi gi¸ trÞ thùc cña ®¹i l­îng A cÇn ®o. C¸c nguyªn nh©n g©y lªn sai sè ë phÐp ®o trùc tiÕp gåm hai lo¹i: ngÉu nhiªn vµ hÖ thèng Ho¹t ®éng 3( 12’) T×m hiÓu c¸ch x¸c ®Þnh sai sè cña phÐp ®o C¸ch viÕt kÕt qu¶ ®o vµ kh¸i niÖm sai sè tû ®èi HS ®äc SGK + TrÞ tuyÖt ®èi cña hiÖu sè gi÷a gi¸ trÞ trung b×nh vµ gi¸ trÞ cña mçi lÇn ®o gäi lµ sai sè tuyÖt ®èi øng víi lÇn ®o ®ã. ; Sai sè tuyÖt ®èi trung b×nh: + Sai sè tuyÖt ®èi cña phÐp ®o lµ tæng ®¹i sè ngÉu nhiªn vµ sai sso dông cô: lµ sai sè dông cô th«ng th­êng cã thÓ lÊy b»ng nöa hoÆc 1 ®é chia nhá nhÊt trªn dông cô. + + Lµ tÊt c¶ c¸c ch÷ sè cã trong con sè, tÝnh tõ tr¸i sang ph¶i, kÓ tõ ch÷ sè kh¸c 0 ®Çu tiªn. HS ®­a ra c©u tr¶ lêi: HS ghi nhËn GV yªu cÇu HS ®äc SGK 4/41 vµ tr¶ lêi c©u hái: + ThÕ nµo lµ sai sè tuyÖt ®èi øng víi lÇn ®o ? Sai sè tuyÖt ®èi trung b×nh ®­îc tÝnh theo c«ng thøc nµo ? Khi x¸c ®Þnh sai sè ngÉu nhiªn cÇn chó ý ®iÒu g× ? + Sai sè tuyÖt ®èi cña phÐp ®o ®­îc x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo ? + C¸ch viÕt kÕt qu¶ ®o mét ®¹i l­îng A ? + Ch÷ sè nµo ®­îc coi lµ ch÷ sè cã nghÜa ? Khi viÕt kÕt qu¶ ®o, sai sè tuyÖt ®èi thu ®­îc tõ phÐp tÝnh sai sè th­êng chØ viÕt tõ 1 ®Õn 2 (tèi ®a) ch÷ sè cã nghÜa. VD: PhÐp ®o thêi gian ®i hÕt qu·ng ®­êng S cho gi¸ trÞ trung b×nh =2,2458s víi sai sè phÐp ®o tÝnh ®­îc =0,00256s. H·y viÕt kÕt qu¶ ®o trong c¸c tr­êng hîp: + lÊy 1 ch÷ sè cã nghÜa + lÊy 2 ch÷ sè cã nghÜa L­u ý: NÕu sai sè phÐp ®o lÊy sau dÊu phÈy bao nhiªu ký tù th× gi¸ trÞ trung b×nh còng lÊy sau dÊu phÈy bÊy nhiªu ký tù. GV ®­a ra kh¸i niÖm sai sè tû ®èi ( víi môc ®Ých ®Ó biÕt phÐp ®o cã ®é chÝnh x¸c nh­ thÕ nµo ): Lµ tû sè gi÷a sai sè tuyÖt ®èi vµ gi¸ trÞ trung b×nh cña ®¹i l­îng cÇn ®o, tÝnh ra phÇn tr¨m: Sai sè tû ®èi cµng nhá th× phÐp ®o cµng chÝnh x¸c. Ho¹t ®éng 4 ( 7’ ) T×m hiÓu c¸ch x¸c ®Þnh sai sè gi¸n tiÕp HS ghi nhËn c¸c quy t¾c nµy vµ tÇm quan träng cña chóng - Sai sè tuyÖt ®èi cña mét tæng hay mét hiÖu, th× b»ng tæng sai sè tuyÖt ®èi cña c¸c sè h¹ng. - Sai sè tû ®èi cña mét tÝch hay mét th­¬ng th× b»ng tæng sai sè tû ®èi gi÷a c¸c thõa sè. HS tr¶ lêi theo yªu cÇu cña GV. GV th«ng b¸o c¸c quy t¾c ®Ó giíi thiÖu c¸ch x¸c ®Þnh sai sè cña phÐp ®o gi¸n tiÕp vµ nh÷ng chó ý quan träng liªn quan ®Õn c¸ch tÝnh sai sè nµy. + + + * H¹n chÕ sai sè, b»ng c¸ch nµo ? 3 (4’) Cñng cè – luyÖn tËp C¸ nh©n HS tr¶ lêi yªu cÇu cña GV C¸ nh©n HS tr¶ lêi: - Thêi gian r¬i trung b×nh - Sai sè ngÉu nhiªn - Sai sè dông cô - Sai sè phÐp ®o thêi gian: ViÕt kÕt qu¶ ®o: §©y lµ phÐp ®o trùc tiÕp: NÕu chØ ®o 3 lÇn (n=1, 2, 3) th× kÕt qu¶ ®o ph¶i lÊy sai sè cùc ®¹i GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i: - ThÕ nµo lµ phÐp ®o 1 ®¹i l­îng VL? - C¸c lo¹i phÐp ®o vµ c¸c lo¹i sai sè? - C¸ch x¸c ®Þnh sai sè vµ c¸ch viÕt kÕt qu¶ ®o ®­îc ? Yªu cÇu HS hoµn thµnh bµi tËp 1 4 ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : HS ghi nhËn nh¾c nhë cña GV - Gi¸o viªn giao bµi tËp 2, 3 SGK/44 - §äc tr­íc bµi 8: Thùc hµnh vµ chuÈn bÞ kiÕn thøc cho giê thùc hµnh. - ChuÈn bÞ tr­íc tê b¸o c¸o theo mÉu ë SGK. \ Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 13-14 thùc hµnh - kh¶o s¸t chuyÓn ®éng r¬i tù do x¸c ®Þnh gia tèc r¬i tù do I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Kh¾c s©u kiÕn thøc vÒ chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu vµ sù r¬i tù do. - NghiÖm l¹i ®Æc ®iÓm cña sù r¬i tù do ®Ó thÊy ®­îc ®å thÞ diÔn biÕn quan hÖ gi÷a s vµ t2 cã d¹ng mét ®­êng th¼ng ®i qua gèc to¹ ®é cã hÖ sè gãc . - X¸c ®Þnh ®­îc gia tèc r¬i tù do tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. - N¾m ®­îc tÝnh n¨ng vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña ®ång hå ®o thêi gian, hiÖu sè sö dông c«ng t¾c ®ãng ng¾t vµ cæng quang ®iÖn. 2. Kü n¨ng: - BiÕt thao t¸c chÝnh x¸c víi bé thÝ nghiÖm ®Ó ®o ®¹c thêi gian r¬i t cña mét vËt trªn nh÷ng qu·ng ®­êng s kh¸c nhau. - VÏ ®å thÞ s – t2 vµ v – t2. - VËn dông c«ng thøc ®Ó tÝnh ®­îc gia tèc g vµ sai sè cña phÐp ®o g. 3. Thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - Dông cô ®Ó tiÕn hµnh thÝ nghiÖm: + §ång hå ®o thêi gian hiÖn sè cã ®é chia thêi gian nhá nhÊt 0,001s + Nam ch©m ®iÖm N cã hép c«ng t¾c ®ãng ng¾t ®iÖn ®Ó gi÷ vµ th¶ vËt r¬i tù do + Cæng quang ®iÖn E + Trô hoÆc viªn bi (b»ng s¾t hoÆc thÐp) ®Ó lµm vËt r¬i tô do + Qu¶ räi + Hép ®ùng c¸t kh« vµ miÕng v¶i mæng phñ lªn trªn + Gi¸ ®ì th¼ng ®øng cã vÝt ®iÒu chØnh th¨ng b»ng + Th­íc th¼ng 800 mm g¾n chÆt vµo gi¸ ®ì + MiÕng ke ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Çu cña vËt r¬i, giÊy vÏ ®å thÞ. 2. Häc sinh : - §äc tr­íc bµi. - B¸o c¸o thùc hµnh theo mÉu cña bµi 8. TIẾT 1 III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( kÕt hîp bµi míi) b.Đặt vấn đề: ( 1 ‘ ) Lµm thÕ nµo ®Ó ®o d­îc gia tèc r¬i tù do 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng 1 ( 10’ ) KiÓm tra sù chuÈn bÞ ë nhµ cña häc sinh HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: - Môc ®Ých cña bµi thùc hµnh lµ: Nghiªn cøu chuyÓn ®éng r¬i tù do vµ ®o gia tèc g. - Ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh lµ: §o t r¬i tù do gi÷a 2 ®iÓm trong kh«ng gian vµ kho¶ng c¸ch s gi÷a 2 ®iÓm ®ã, sau ®ã vËn dông c«ng thøc tÝnh g ®Ó x¸c ®Þnh gia tèc r¬i tô do. GV ®Æt c¸c c©u hái kiÓm tra: - ThÕ nµo lµ phÐp ®o mét ®¹i l­îng vËt lý? - C¸ch x¸c ®Þnh phÐp ®o vµ c¸c lo¹i sai sè? C¸ch x¸c ®Þnh sai sè vµ c¸ch viÕt kÕt qu¶ ®o ®­îc ? - Sù r¬i tù do lµ g× ? §Æc ®iÓm cña sù r¬i tù do ? C«ng thøc tÝnh gia tèc r¬i tù do ? - Ph¸t biÓu ®Þnh luËt r¬i tù do ? - Môc ®Ých cña bµi thùc hµnh ? - Ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh ? Ho¹t ®éng 2 ( 20’ ) T×m hiÓu dông cô ®o HS quan s¸t GV giíi thiÖu dông cô, tÝnh n¨ng vµ c¸ch sö dông c¸c dông cô ®o. GV giíi thiÖu dông cô ®o: + §ång hå ®o thêi gian hiÖn sè + Cæng quang ®iÖn * §èi víi gi¸ ®ì: - C¸ch ®iÒu chØnh ®Ó ®­a gi¸ ®ì vÒ tr¹ng th¸i th¨ng b»ng nhê qu¶ räi. - C¸ch x¸c ®Þnh vÞ trÝ ban ®Çu vµ c¸ch x¸c ®Þnh qu·ng ®­êng s. Ho¹t ®éng 3 ( 15’ ) H­íng dÉn häc sinh tiÕn hµnh thÝ nghiÖm C¸ch viÕt b¸o c¸o thÝ nghiÖm HS l¾p dông cô theo nhãm 3 ng­êi, kiÓm tra, ®iÒu chØnh th«ng sè c¸c thiÕt bÞ ®o theo yªu cÇu. Ph©n c«ng c«ng viÖc trong nhãm. GV cïng HS tiÕn hµnh l¾p dông cô thÝ nghiÖm vµ ®o tr­íc thêi gian ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ®o n»m trong kho¼ng nµo. Yªu cÇu viÕt b¸o c¸o thÝ nghiÖm. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp TIẾT 2 Ho¹t ®éng 4 ( 35’ ) TiÕn hµnh thÝ nghiÖm C¸c nhãm tiÕn hµnh thÝ nghiÖm: B1: DÞch cæng quang ®iÖn E ®Ó cã c¸c qu·ng ®­êng, qu·ng ®­êng s1 = 0,200 m, vµ ®o thêi gian r¬i t­¬ng øng. §éng t¸c nµy tiÕn hµnh 3 lÇn. Ghi l¹i kÕt qu¶ ®o. B3: Quay l¹i B2 víi viÖc ®o t r¬i t­¬ng øng víi c¸c qu·ng ®­êng s2 = 0,300 m, s3= 0,400 m, s4 = 0,500 m, s5 = 0,500 m. B4: NhÊn kho¸ K, t¾t ®iÖn ®ång hå ®o thêi gian hiÖn sè ®Ó kÕt thøc thÝ nghiÖm. B5: Sö lý kÕt qu¶ ®o §iÒn vµo b¶ng sè liÖu Hoµn thµnh b¸o c¸o (nÕu cã thÓ) NhËn xÐt qu¸ tr×nh tiÕn hµnh vµ nhËn xÐt xem kÕt qu¶ ®o cña m×nh cã hîp lý kh«ng. GV h­íng dÉn c¸c nhãm thao t¸c ®óng trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. L­a ý: Trong qu¸ tr×nh ®o cÇn kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña kÕt qu¶ ®o, nÕu cã mét kÕt qu¶ ®o sai lÖch qu¸ lín so víi c¸c kÕt qu¶ kh¸c hoÆc qu¸ v« lý so víi thùc tÕ th× tøc lµ ®· cã thao t¸c sai, cÇn tiÕn hµnh thÝ nghiÖm l¹i. - TÝnh sai sè cña phÐp ®o, ¸p dông ®óng c«ng thøc. Trong qu¸ tr×nh HS lµm thÝ nghiÖm GV cã thÓ ®i ®Õn tõng nhãm ®Ó kiÓm tra c¸c thao t¸c thÝ nghiÖm cña tõng HS ®ång thêi qu¶n lý líp, ®¶m b¶o cho tÊt c¶ HS tham gia lµm thÝ nghiÖm. Xem c¸ch tÝnh sai sè, xö lý kÕt qu¶ ®o vµ vÏ ®å thÞ s – t2 , v – t cña HS 4 ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : HS ghi nhËn nhiÖm vô häc tËp C¸c nhãm thu dän ®å dïng thÝ nghiÖm - GV nhËn xÐt giê thÝ nghiÖm GV yªu cÇu: - Hoµn thµnh b¸o c¸o thÝ nghiÖm tiÕt sau nép. - §äc bµi tæng kÕt ch­¬ng I vµ «n tËp kiÓm tra 1 tiÕt. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 15 kiÓm tra ch­¬ng i I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Cñng cè, nh¾c l¹i kiÕn thøc ®· häc ë ch­¬ng I 2. Kü n¨ng: - RÌn luyÖn ®øc tÝnh trung thùc, cÇn cï, cÈn thËn, chÝnh x¸c, khoa häc, ph¸t huy kh¶ n¨ng lµm viÖc ®éc lËp ë HS 3. Thái độ Nghiêm túc trong khi làm bài II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - §Ò kiÓm tra 2. Häc sinh: - ¤n tËp kiÕm thøc kiÓm tra c¶ ch­¬ng I. III. Tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc: Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng 1 æn ®Þnh tæ chøc líp GV kiÓm tra sÜ sè HS vµ nªu yªu cÇu vÒ kû luËt ®èi víi giê kiÓm tra Ho¹t ®éng 2 Lµm bµi kiÓm tra GV ph¸t ®Ò kiÓm tra tíi tõng HS Qu¶n lý HS lµm bµi, ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, trung thùc trong lµm bµi. Ho¹t ®éng 3 Tæng kÕt giê häc vµ giao nhiÖm vô vÒ nhµ GV thu bµi vµ nhËn xÐt vÒ kû luËt giê häc. ¤n l¹i kh¸i niÖm lùc, l­îng gi¸c. ®Ò kiÓm tra Câu 1. (3 điểm) chu kì và tần số là gì ? viêt các công thức của chu kì ,tần số và công thức liên hệ giữa tốc độ dài và tốc độ góc? Câu 2 ( 2điểm ) Nêu các đặc điểm của sự rơi tự do. Câu 3 (3 điểm ) Một ôtô đang chạy với vận tốc 54 Km/h.thì hãm phanh chuyển động chậm dần đều để dừng lại. sau 3 phút thì ôtô dừng lại A, Tính gia tốc của ôtô. B,Tính quãng đường mà ôtô đi được trong thời gian hãm phanh. Câu 4 (2 điểm ) Một vật nặng rơi từ gác cao xuống đất. Biết thời gian rơi của vật là 3 s .Tính độ cao của điểm bắt đầu thả vật và vận tốc vận tốc của vật khi chạm đất. §¸p ¸n C©u 1 -Chu k× T cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu lµ thêi gian vËt ®Ó vËt ®i ®­îc mét vßng -TÇn s« f cña chuyÓn ®éng trßn ®Òu lµ thêi sè vßng mµ vËt ®I ®­îc trong mét gi©y ( S ) C©u 2 : Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña sô r¬I tù do -Ph­¬ng cña chuyÓn ®éng r¬I tù do lµ ph­¬ng th¼ng ®øng -ChiÒu cña chuyÓn ®éng r¬I tù do lµ chiÌu tõ trªn xuèng -ChuyÓn ®éng r¬I tù do lµ chuyÓn ®éng th¼ng nhanh dÇn ®Òu. -C«ng thøc tÝnh qu·ng ®­êng -C«ng thøc tÝnh vËn tèc C©u 3 gi¶i Tãm t¾t a. ¸p dông c«ng thøc tÝnh vËn tèc V0=54 km/h=15m/s V=V0 +at t=3 phót =180s => a=V-V0/t =-15/180=-0,083 m/s2 V=0 qu·ng ®­êng mµ «t« ®I ®­îc trong thêi gian h·m phanh A, a=? b. s=V0t +1/2at2 =15.180-0,083.1502/2=1350 m B, s=? ®¸p sè a=-0,083m/s2 S=1350 m C©u 4 gi¶i Tãm t¾t qu·ng ®­êng vËt r¬I ®­îc lµ t=3s =5.32=45m g=10m/s2 vËn tèc cña vËt lóc b¾t ®Çu ch¹m ®Êt s=? = 10. 3= 30m/s v=? ®¸p sè s= 45m v=30m/s ----------------------------------------------------o0o------------------------------------------------------ Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB Ch­¬ng II: ®éng lùc häc chÊt ®iÓm TiÕt 16 tæng hîp vµ ph©n tÝch lùc. ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña chÊt ®iÓm I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Ph¸t biÓu ®­îc kh¸i niÖm ®Çy ®ñ vÒ lùc vµ lùc t¸c dông vµ hai lùc c©n b»ng lªn mét vËt dùa vµo kh¸i niÖm gia tèc. - Ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh nghÜa tæng hîp lùc, ph©n tÝch lùc vµ quy t¾c h×nh b×nh hµnh. - BiÕt ®­îc ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ ¸p dông ph©n tÝch lùc. - Ph¸t biÓu ®­îc ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña mét chÊt ®iÓm. 2. Kü n¨ng: - BiÕt c¸ch ph©n tÝch lùc, biÓu diÔn lùc vµ rót ra quy t¾c h×nh b×nh hµnh. - VËn dông quy t¾c h×nh b×nh hµnh ®Ó t×m hîp lùc cña hai lùc ®ång quy hoÆc ph©n tÝch mét lùc thµnh hai lùc ®ång quy cho tr­íc. - VËn dông gi¶i mét sè bµi tËp ®¬n gi¶n vÒ tæng hîp vµ ph©n tÝch lùc. 3. Tình cảm thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - Dông cô ®Ó tiÕn hµnh thÝ nghiÖm: + §ång hå ®o thêi gian hiÖn sè cã ®é chia thêi gian nhá nhÊt 0,001s + Nam ch©m ®iÖm N cã hép c«ng t¾c ®ãng ng¾t ®iÖn ®Ó gi÷ vµ th¶ vËt r¬i tù do + Cæng quang ®iÖn E + Trô hoÆc viªn bi (b»ng s¾t hoÆc thÐp) ®Ó lµm vËt r¬i tô do + Qu¶ räi + Hép ®ùng c¸t kh« vµ miÕng v¶i mæng phñ lªn trªn + Gi¸ ®ì th¼ng ®øng cã vÝt ®iÒu chØnh th¨ng b»ng + Th­íc th¼ng 800 mm g¾n chÆt vµo gi¸ ®ì + MiÕng ke ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Çu cña vËt r¬i, giÊy vÏ ®å thÞ. 2. Häc sinh: - §äc tr­íc bµi. - B¸o c¸o thùc hµnh theo mÉu cña bµi 8. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 2’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( Không ) b.§ặt vấn đề vào bài mới ( 2’ ) Lực có phải là nguyên nhân gây ra chuyển đông hay không? Chương này sẽ cho ta biết câu tra lời. 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng 1 ( 8’ ) §­a ra c¸c ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ vÒ lùc. C©n b»ng lùc HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: - Lùc lµ ®¹i l­îng vÐct¬ ®Æc tr­ng cho sù t¸c dông cña vËt nµy lªn vËt kh¸c kÕt qu¶ lµ g©y ra gia tèc cho vËt hoÆc lµm cho vËt biÕn d¹ng. - §¬n vÞ cña lùc lµ Niut¬n (N) VD: Lùc kÐo cña tay lµm lß xo biÕn d¹ng. Lùc ®Èy lµm hép phÊn ®øng yªn trªn bµn thu gia tèc vµ chuyÓn ®éng. - Tr¶ lêi c©u hái C1: + Tay t¸c dông vµo cung lµm cung biÕn d¹ng. + D©y cung t¸c dông vµo mòi tªn lµm mòi tªn bay ®i. - C¸ nh©n HS ®­ ra c©u tr¶ lêi: Khi vËt chÞu t¸c dông cña hai lùc c©n b»ng th× vËt cã gia tèc b»ng kh«ng. - Tr¶ lêi C2: Träng lùc P lµ do tr¸i ®Êt t¸c dông lªn. Lùc c¨ng d©y T §©y lµ hai lùc c©n b»ng cã t¸c dông lµm qu¶ cÇu ®øng yªn GV ®Æt c©u hái: - Lùc lµ g× ? §¬n vÞ cña lùc ? LÊy vÝ dô ? - Hoµn thµnh yªu cÇu C1: X¸c ®Þnh vËt t¸c dông vµo lµm cung biÕn d¹ng, vËt nµo t¸c dông lµm mòi tªn b©y ®i ? - Gi¸ cña lùc lµ g× ? - C¸c lùc c©n b»ng lµ g× ? ThÕ nµo lµ hai lùc c©n b»ng ? T¸c dông cña hai lùc c©n b»ng ? - Tr­êng hîp nµo vËt cã a = 0; a ≠ 0? Chó ý: Khi vËt ®øng yªn hay chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu th× gia tèc cña vËt b»ng kh«ng. - Hoµn thµnh yªu cÇu C2: NhËn xÐt vÒ c¸c lùc ®ã ? T¸c dông cña c¸c lùc ®ã lªn qu¶ cÇu ? Ho¹t ®éng 2 (18’) T×m hiÓu kh¸i niÖm: Tæng hîp lùc. Quy t¾c h×nh b×nh hµnh HS: M F F = F1 + F2 F2 F1 F = F1 - F2 M F F = F1 + F2 F1 F2 HS quan s¸t thÝ nghiÖm. - 1 HS lªn b¶ng hoµn thµnh yªu cÇu cña GV, c¸c HS cong l¹i biÓu diÔn vÐct¬ lùc vµo vë. - Ba lùc F1 , F2 , F3 c©n b»ng nªn vßng nhÉn 0 ®øng yªn ( a=0 ) Tõng HS tr¶ lêi c©u hái cña GV. - Hîp lùc cña hai lùc F1 , F2 lµ mét lùc F cã ®iÓn ®Æt t¹i 0, cã cïng ph­¬ng vµ ®é lín víi lùc F3. - BiÓu diÔn F trªn h×nh vÏ: Nèi ®Çu mót c¸c vÐct¬ F , F1 , F2 ®Ó thu ®­îc h×nh b×nh hµnh. - Tr¶ lêi C3: C¸c lùc t¸c dông lªn 0 lµ c¸c lùc c©n b»ng. Tu©n theo quy t¾c h×nh b×nh hµnh. C¸ nh©n HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: NÕu hai lùc ®ång quy lµm thµnh hai c¹nh cña mét h×nh b×nh hµnh, th× ®­êng chÐo kÎ tõ ®iÓm ®ång quy biÓu diÔn hîp lùc cña chóng. - ChØ cã mét vÐct¬ hîp lùc tõ hai lùc ®· cho. - F = F1 + F2 Hîp lùc ®ång quy cã ®é lín: Hai lùc cã gi¸ trÞ lín nhÊt khi hai lùc cïng ph­¬ng, cïng chiÒu; Hai lùc cã gi¸ trÞ nhá nhÊt khi hai lùc cïng ph­¬ng, ng­îc chiÒu. C¸ nh©n HS tr¶ lêi c©u hái cña GV. GV lÊy vÝ dô ®Ó HS nhí l¹i c¸ch t×m hîp lùc cña hai lùc cïng ph­¬ng. GV ®­a bé thÝ nghiÖm vµ giíi thiÖu ý nghÜa cña htÝ nghiÖm. - ChØ râ c¸c lùc t¸c dông lªn ®iÓm 0 vµ biÓu diÔn c¸c lùc ®ã lªn b¼ng víi cïng mét tû lÖ xÝch ? Ba lùc F1 , F2 , F3 cã t¸c dông thÕ nµo nªn vßng nhÉn 0 ? Ba lùc F1 , F2 , F3 c©n b»ng nÕu thay hai lùc F1 , F2 b»ng hîp lùc cña chóng (1 lùc ) th× lùc nµy ph¶i cã ph­¬ng, chiÒu vµ ®é lín thÕ nµo ®Ó vÉn th¶o m·n ®iÒu kiÖn c©n b»ng? H·y vÏ lùc ®ã ? GV lÆp l¹i thÝ nghiÖm, thay ®æi ®é lín F1 , F2 ta thÊy vßng nhÉn 0 vÉn ®øng yªn. Yªu cÇu hoµn thµnh C3. Lùc lµ mét ®¹i l­îng vÐct¬, tu©n theo quy t¾c h×nh b×nh hµnh. ViÖc thay thÕ F1 , F2 b»ng hîp lùc F chÝnh lµ t¸c ®éng tæng hîp lùc. Tæng hîp lùc lµ g× ? Trong h×nh vÏ biÓu diÔn lùc, hai lùc F1 , F2 vµ lùc F ®ãng vai trß g× trong h×nh b×nh hµnh ? BiÓu diÕn cho c¸c yÕu tè nµo cña vÐct¬ F ? Ph¸t biÓu quy t¾c h×nh b×nh hµnh ? Cã thÓ cã bao nhiªu vÐct¬ hîp lùc tõ hai lùc ®· cho ? VÒ mÆt to¸n häc ta cã thÓ viÕt quy t¾c h×nh b×nh hµnh nh­ thÕ nµo ? TÝnh ®é lín cña hîp lùc theo quy t¾c h×nh b×nh hµnh ? §©t lµ c«ng thøc tæng qu¸t, c¸c tr­êng hîp ®Æc biÖt sÏ ¸p dông cho tõng tr­êng hîp ®¬n gi¶n h¬n. Khi hai lùc cã thÓ dïng ®Þnh lý Pitago. * Tr­êng hîp nµo hîp lùc cã gi¸ trÞ lín nhÊt, nhá nhÊt ? Hoµn thµnh C4: BiÓu diÔn hîp lùc cña 3 lùc ®ång quy. Ho¹t ®éng 3 ( 5’ ) T×m hiÓu ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña mét chÊt ®iÓm Tõng Hs tr¶ lêi: F = F1 + F2 + …+… = 0 ®øng yªn ho¾c chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. GV ®Æt c©u hái: - Muèn cho mét chÊt ®iÓm ®øng c©n b»ng cã ®iÒu kiÖn g× ®èi víi c¸c lùc t¸c dông ? - Khi hîp lùc t¸c dông lªn vËt b»ng 0 th× vËt cã thÓ ë nh÷ng tr¹ng th¸i nµo ? - Trong thùc tª, kh«ng cã tr­êng hîp nµo vËt kh«ng chÞu lùc t¸c dông mµ chØ khi ®ã vËt chÞu t¸c dông cña nh÷ng lùc mµ hîp lùc cña c¸c lùc ®ã b»ng kh«ng hoÆc c¸c lùc t¸c dông nªn vËt rÊt nhá, cã thÓ bá qua. Ho¹t ®éng 4 ( 7’ ) T×m hiÓu kh¸i niÖm vÒ ph©n tÝch lùc C¸ nh©n HS tr¶ lêi c©u hái cña GV Vai trß cña F3: C©n b»ng víi lùc F1, F2 HS biÓu diÔn c¸c lùc F1 , F2 . Nèi ®Çu mót, nhËn xÐt: Ba lùc t¹o thµnh h×nh b×nh hµnh, víi F1 , F2 ®ãng vai trß lµ hai c¹nh bªn, F3 lµ ®­êng chÐo. C¸ nh©n HS tr¶ lêi Cã v« sè c¸ch ph©n tÝch F3 thµnh hai lùc ®ång quy theo quy t¾c h×nh b×nh hµnh. C¸ nh©n HS tr¶ lêi: MÆc dï phÐp ph©n tÝch lùc lµ phÐp lµm ng­îc l¹i phÐp tæng hîp lùc nh­ng ta chØ ®­îc phÐp ph©n tÝch mét lùc F khi biÕt ch¾c ch¾n lùc ®ã cã t¸c dông cô thÓ theo hai h­íng nµo. NÕu b©y giê kh«ng cã lùc F3 th× ®iÒu g× xÈy ra ? Lùc F3 cã vai trß g× ®èi víi tõng lùc F1 , F2 ®Ó ®iÓm 0 kh«ng bÞ thay ®èi vÞ trÝ Tõ ®iÓm 0 h·y vÏ c¸c lùc c©n b»ng víi c¸c lùc F1 , F3 ? Nèi ®Çu mót c¸c lùc F’1, F’2 , F3 . Cã nhËn xÐt g× vÒ kÕt qu¶ thu ®­îc ? GV: ViÖc thay thÕ F3 b»ng F’1, F’2 chÝnh lµ chóng ta ®· ph©n tÝch lùc F3 thµnh hai lùc F’1, F’2. Ph©n tÝch lùc lµ g× ? Cã bao nhiªu c¸ch ph©n tÝch lùc F3 thµnh hai lùc ®ång quy theo quy t¾c h×nh b×nh hµnh ? GV: Tõ mét vÐct¬ lùc ta cã thÓ cã nhiÒu c¸ch ®Ó ph©n tÝch. NghÜa lµ cã rÊt nhiÒu h×nh b×nh hµnh lÊy vÐct¬ lùc ®· cho lµm ®­êng chÐo. §Ó ®óng cho bµi to¸n ta chØ cã thÓ chän mét c¸ch ph©n tÝch. Dùa vµo yÕu tè nµo ®Ó ta ph©n tÝch theo mét c¸ch ? 3 (3’) Cñng cè – luyện tập - GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i ®Þnh nghÜa tæng hîp vµ ph©n tÝch lùc. 4 ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : GV cho bµi tËp 6, 7, 8, 9 SGK vµ SBT ¤n tËp kiÕn thøc vÒ lùc, c¸ch biÓu diÔn lùc, tæng hîp, ph©n tÝch lùc. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 17 ba ®Þnh luËt niut¬n(TiÕt 1) I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: a. Ph¸t biÓu ®­îc: - §Þnh luËt qu¸n tÝnh. - §Þnh luËt I, II Niut¬n. - §Þnh nghÜa khèi l­îng vµ c¸c tÝnh chÊt cña khèi l­îng. b. ViÕt ®­îc c«ng thøc cña ®Þnh luËt I vµ ®Þnh luËt II Niut¬n vµ c«ng thøc tÝnh träng lùc. c. N¾m ®­îc ý nghÜa cña c¸c ®Þnh luËt I vµ II Niut¬n. 2. Kü n¨ng: - VËn dông ®Þnh luËt I vµ ®Þnh luËt II Niu t¬n, kh¸i niÖm qu¸n tÝnh vµ c¸c §N khèi l­îng ®Ó gi¶i thÝch mét sè hiÖn t­îng vËt lý ®¬n gi¶n. - Ph©n biÖt ®­îc kh¸i niÖm khèi l­îng vµ träng l­îng. - Gi¶i thÝch ®­îc: ë cïng mét n¬i ta lu«n cã: 3. Tình cảm thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸ viªn: - C¸c vÝ dô dïng ®Ó gi¶i thÝch ®Þnh luËt I vµ II. 2. Häc sinh: - ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ khèi l­îng, lùc, c©n b»ng lùc, qu¸n tÝnh ®· häc ë THCS. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: Lùc lµ ®¹i l­îng vÐct¬ ®Æc tr­ng cho t¸c dông cña vËt nµy lªn vËt kh¸c mµ kÕt qu¶ lµ g©y ra gia tèc cho vËt hoÆc lµm cho vËt biÕn d¹ng. VËt ®øng yªn, c® th¼ng ®Òu th× a = 0 (khi vËt ë tr¹ng th¸i c©n b»ng) GV ®Æt c©u hái kiÓm tra bµi cò: - Ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa lùc, ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña chÊt ®iÓm ? Tr­êng hîp nµo vËt cã gia tèc a = 0 , a ≠ 0 ? (5®) - Ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa tæng hîp, ph©n tÝch lùc, quy t¾c h×nh b×nh hµnh (5®) b. §ặt vấn đề vào bài mới ( 1’ ) Lực có phải là nguyên nhân gây ra chuyển đông hay không ?bµi này sẽ cho ta biết câu tra lời. 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 1: (15’) Giíi thiÖu thÝ nghiÖm cña Ga-li-lª. §Þnh luËt I Niut¬n §Þnh nghÜa qu¸n tÝnh. VËn dông trong thùc tÕ HS theo dâi c¸c suy luËn cña Ga-li-lª ®ång thêi c¸ nh©n tr¶ lêi c©u hái cña GV ®Ó thÊy râ suy luËn l«gÝc trong c¸c thÝ nghiÖm cña Ga-li-lª mµ «ng ®· tiÕn hµnh ®Ó ph¸t hiÖn ra lùc ma s¸t. + Ta cho viªn bi cã vËn tèc ban ®Çu nh­ nhau ë ch©n m¸ng nghiªng nÕu ®­îc th¶ cïng mét ®é cao. + V× cã ma s¸t M·ng n»m ngang cã ®é nh½n kh¸c nhau th× thÊy viªn bi l¨n ®­îc c¸c qu·ng ®­êng kh¸c nhau. Cµng nh½n cµng l¨n ®­îc dµi. HS ph©n tÝch c¸c lùc t¸c dông vµo viªn bi: §ã lµ lùc hót cña tr¸I ®Êt: P Ph¶n lùc cña mÆt sµn: Q Hai lùc nµy c©n b»ng HS ®­a ra c©u tr¶ lêi: D­íi t¸c dông cña hai lùc c©n b»ng, mét vËt ®øng yªn sÏ tiÕp tôc ®øng yªn; ®ang chuyÓn ®éng sÏ tiÕp tôc chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. HS ®äc ®Þnh luËt I Niut¬n: C¸ nh©n HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: Mäi vËt ®Òu cã mét tÝnh chÊt mµ nhê ®ã nã tiÕp tôc chuyÓn ®éng ®­îc, ngay c¶ khi c¸c lùc t¸c dông vµo vËt mÊt ®i. TÝnh chÊt Êy gäi lµ qu¸n tÝnh. VD: Vêy mùc ë bót m¸y: Khi ta vÈy mùc vµ dõng tay l¹i th× do cã qu¸n tÝnh nªn mùc trong bót vÉn tiÕp tôc chuyÓn ®éng nªn v¨ng ra ngoµi. - C¸ nh©n HS tr¶ lêi: Chän ph­¬ng ¸n D: Khi c¸c lùc t¸c dông lªn nã mÊt ®i th× nã vÉn tiÕp tôc chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu víi vËn tèc cò. - C¸ nh©n HS tr¶ lêi: Khi cã lùc t¸c dông, mäi vËt ®Òu kh«ng thÓ thay ®æi vËn tèc ®ét ngét ®­îc v× mäi vËt ®Òu cã qu¸n tÝnh. C¸ nh©n HS hoµn thµnh C1: - Do xe ®¹p cã qu¸n tÝnh nªn nã cã xu h­íng b¶o toµn chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu mÆc dï ta ®· ngõng ®¹p. Xe chuyÓn ®éng chËm dÇn lµ do cã ma s¸t c¶n trë chuyÓn ®éng. - Khi nhÈy tõ bËc cao xuèng, bµn ch©n bÞ dõng l¹i ®ét ngét trong khi th©n ng­êi tiÕp tôc chuyÓn ®éng do cã qu¸n tÝnh lµm cho ch©n bÞ gËp l¹i. HS: Lùc kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n cña chuyÓn ®éng mµ chØ lµ nguyªn nh©n cña sù biÕn ®æi chuyÓn ®éng, tøc lµ cña gia tèc. GV giíi thiÖu c¸c thÝ nghiÖm cña Ga-li-lª: Dïng m¸ng nghiªng ®Ó lµm g× ? M¸ng nghiªng thø nhÊt cã t¸c dông g× ? T¹i sao viªn bi l¹i kh«ng l¨n ng­îc lªn trªn m¸ng 2 ®Õn cïng mét ®é cao nh­ m¸ng 1? Lµm thÕ nµo ®Ó gi¶m ma s¸t ? Trªn mÆt ph¼ng n»m ngang, nÕu kh«ng cã lùc ma s¸t th× viªn bi chÞu t¸c dông cña nh÷ng lùc nµo ? C¸c lùc nµy cã ®Æc ®iÓm g× ? VËt sÏ ë tr¹ng th¸i nµo nÕu chÞu t¸c dông cña hai lùc c©n b»ng nhau ? GV kh¸i qu¸t ®ã chÝnh lµ kÕt qu¶ quan s¸t ®­îc cña nhµ b¸c häc Niut¬n. GV yªu cÇu HS ®äc ®Þnh luËt I Niut¬n vµ nªu VD minh ho¹ cho ®Þnh luËt ? §Þnh luËt I cho biÕt mçi vËt ®Òu cã tÝnh chÊt g× ? Lêy vÝ dô minh ho¹ ? Hoµn thµnh yªu cÇu BT 7 SGK. GV: ChuyÓn ®éng th¼ng ®Òu ®­îc nãi ®Õn trong ®Þnh luËt trªn ®­îc gäi lµ chuyÓn ®éng qu¸n tÝnh. §Þnh nghÜa qu¸n tÝnh ? §iÒu g× chøng tæ mäi vËt ®Òu cã qu¸n tÝnh ? GV: Yªu cÇu hoµn thµnh C1: GV: Lùc cã cÇn thiÕt duy tr× chuyÓn ®éng kh«ng ? Khi mét vËt ®ang chuyÓn ®éng, nÕu kh«ng cã lùc t¸c dông th× vËt ®ã sÏ tiÕp tôc chuyÓn ®éng. Ho¹t ®éng 2: ( 5’ ) T×m hiÓu con ®­êng h×nh thµnh vµ néi dung ®Þnh luËt II Niut¬n C¸ nh©n HS tr¶ lêi: VËt chuyÓn ®éng cã gia tèc cã thÓ: VËt chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu, vËt chuyÓn ®éng víi vËn tèc kh«ng ®æi. C¸ nh©n HS ®­a ra c©u tr¶ lêi: Lùc lín th× g©y ra cho vËt gia tèc lín a ~ F Lùc F cïng h­íng a mµ nã g©y ra cho vËt. Tõng HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: Cïng chÞu mét lùc t¸c dông VËt nµo cã khèi l­îng nhá h¬n sÏ chuyÓn ®éng nhanh h¬n tøc lµ thu ®­îc gia tèc lín h¬n. C¸ nh©n HS ®äc néi dung ®Þnh luËt SGK C¸ nh©n HS tr¶ lêi: C¸ nh©n Hs tr¶ lêi d­íi sù gîi ý cña GV. Chän chiÒu (+) lµ chiÒu c® cña « t«. Theo ®Þnh luËt II Niut¬n: a F Nõu hîp lùc t¸c dông lªn vËt kh¸c 0 th× vËt sÏ ë tr¹ng th¸I nµo ? GV nhËn xÐt: Nõu hîp lùc t¸c dông lªn vËt kh¸c 0 th× vËt c® cã gia tèc. GV ®­a ra vÝ dô: F1 ®Èy xe m a1 F2 ®Èy xe m a2 Nõu F1 > F2 a1 > a2 Nõu F2 > F1 a2 > a1 dï a1 , a2 cïng h­íng F1 , F2 Lùc t¸c dông lªn vËt cã quan hÖ nh­ thÕ nµo víi gia tèc cña vËt ? GV ®­a vÝ dô 2: - Dïng tay ®Èy chiÕc xe kh«ng vµ chiÕc hßm ®ùng ®Çy s¸ch cho thÊy, nÕu dïng métlùc nh­ nhau th× chiÕc xe kh«ng sÏ chuyÓn ®éng nhanh h¬n (tøc lµ thu ®­îc gia tèc lín h¬n). - Mét ng­êi ®Èy xe ®¹p vµ ng­êi 2 ®Èy xe m¸y víi cïng mét lùc nh­ nhau th× xe ®¹p sÏ chuyÓn ®éng nhanh h¬n (tøc lµ thu ®­îc gia tèc lín h¬n) Khèi l­îng cña vËt cã quan hÖ nh­ thÕ nµo víi gia tèc mµ nã thu ®­îc ? GV: Tõ nh÷ng quan s¸t trùc tiÕp vµ kh¸i qu¸t lý thuyÕt, Niut¬n ®· x¸c ®Þnh ®­îc mèi quan hÖ gi­a a , F vµ m cña vËt vµ nªu nªn thµnh ®Þnh luËt II Niut¬n. D¹ng ct: hay GV yªu cÇu HS chØ râ tªn vµ ®Æc ®iÓm, ®¬n vÞ cña c¸c ®¹i l­îng F , a , m. * Chó ý: a Fhl Ph¶I t×m hîp lùc tr­íc khi ¸p dông c«ng thøc GV ®­a bµi tËp ¸p ®ông §L II Niut¬n Mét « t« cã m = 1.200 kg ®ang c® th× bÞ h·m phanh víi mét lùc h·m b»ng 600N. Hái ®é lín vµ h­íng cña a mµ lùc nµy ®· g©y cho xe ? Ho¹t ®éng 3 ( 10’ ) T×m hiÓu c¸c kh¸i niÖm: Khèi l­îng, møc qu¸n tÝnh träng l­îng, träng lùc C¸ nh©n HS tr¶ lêi: - Khèi l­îng ®­îc hiÓu lµ mét ®¹i l­îng chØ l­îng chÊt chøa trong vËt. - Khi ta nãi vËt 1 cã khèi l­îng nÆng gÊp ®«i vËt 2 cã nghÜa lµ khi ta x¸ch vËt 1 cã c¶m gi¸c nÆng h¬n vËt 2. C¸ nh©n hoµn thµnh C2. ¸p dông §L II Niut¬n cho 2 vËt m1, m2 ta cã: F1 = m1.a1 ; F2 = m2.a2 V× F1 = F2 m1.a1 = m2.a2 Nõu m1 a2 NghÜa lµ: Nõu vËt nµo cã khèi l­îng lín h¬n th× thu ®­îc gia tèc nhá h¬n, tøc lµ thay ®æi vËn tèc chËm h¬n, do ®ã cã møc qu¸n tÝnh lín h¬n. C¸ nh©n HS tr¶ lêi: - Khèi l­îng lµ ®¹i l­îng ®Æc tr­ng cho møc qu¸n tÝnh cña vËt. - V× m¸y bay cã khèi l­îng rÊt lín nªn cã møc qu¸n tÝnh rÊt lín. Do ®ã cÇn ph¶i cã thêi gian t¸c dông lùc kh¸ dµi th× nã míi ®¹t ®­îc vËn tèc ®ñ lín ®Ó cÊt c¸nh. ChÝnh v× thÕ mµ ®­êng b¨ng ph¶i dµi ®Ó m¸y bay t¨ng dÇn vËn tèc ®Õn møc cÇn thiÕt. C¸ nh©n HS tr¶ lêi: - Khèi l­îng lµ ®¹i l­îng v« h­íng, d­¬ng vµ kh«ng ®æi ®èi víi mçi vËt. - Khèi l­îng cã tÝnh chÊt céng. C¸ nh©n HS nh¾c l¹i: Träng lùc lµ lùc hót cña tr¸i ®Êt t¸c dông lªn vËt. Ký hiÖu P : Cã ®iÓm ®Æt t¹i mét ®iÓm trªn vËt, cã ph­¬ng th¼ng ®øng, chiÒu (+) tõ trªn xuèng. Vµ cã ®é lín (gÇn ®óng) P = m.10 (m lµ khèi l­îng cña vËt) HS tiÕp thu, ghi nhí. C¸ nh©n HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: Träng lùc lµ ®¹i l­îng vÐct¬ Träng l­îng lµ ®¹i l­îng v« h­íng. Theo kh¸i niÖm: Träng lùc lµ lùc cña Tr¸i ®Êt t¸c dông lªn vËt, g©y ra cho chóng gia tèc r¬i tô do. Träng l­îng cã biÓu thøc: - C¸ nh©n HS tr¶ lêi: T¹i cïng mét n¬i th× cã cïng gia tèc r¬i tù do. GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i kh¸I niÖm khèi l­îng ®· häc ë THCS ? Nõu nãi vËt 1 cã khèi l­îng nÆng h¬n vËt 2 cã ý nghÜa g× ? GV yªu cÇu hoµn thµnh C2. Gîi ý: Gia tèc ®Æc tr­ng cho sù biÕn ®æi cña vËn tèc. VËn dông §L II Niut¬n. GV: Khèi l­îng dïng ®Ó so s¸nh møc qu¸n tÝnh cña 2 vËt bÊt kú. Theo ®Þnh luËt II Niut¬n th× khèi l­îng ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ thÕ nµo ? Yªu cÇu HS hoµn thµnh C3. GV: Khèi l­îng cã tÝnh chÊt g× ? GV: Chóng ta ®· biÕt, mäi vËt cã khèi l­îng ®Òu chÞu t¸c dông cña träng lùc. GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i kh¸I niÖm träng lùc ®· häc ë THCS. GV: Th«ng b¸o kh¸I niÖm träng lùc P trong SGK/60 vµ dông cô ®o P. GV: Ph©n biÖt träng l­îng vµ träng lùc ? Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh bt P = ? Yªu cÇu hoµn thµnh C4. GV: g phô thuéc vÞ trÝ cña vËt ë Tr¸I ®Êt. Do vËy träng l­îng cña mét vËt còng sÏ kh¸c nhau nÕu vËt ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau. 3, (3’) Cñng cè –luyÖn tËp C¸ nh©n HS tr¶ lêi: §L I: - Kh¼ng ®Þnh lùc kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n cña chuyÓn ®éng mµ lµ nguyªn nh©n cña sù biÕn ®æi chuyÓn ®éng, tøc lµ cña gia tèc. - Lùc ma s¸t c¶n trë chuyÓn ®éng. - Ph¸t hiÖn ra qu¸n tÝnh cña mäi chuyÓn ®éng. - Ph¸t hiÖn ra HQC qu¸n tÝnh : Cã thÓ coi HQC g¾n víi mÆt ®Êt lµ HQC qu¸n tÝnh V× §L I Niut¬n ®­îc nghiÖm ®óng §L II: BiÕt c¸ch ®o lùc F = m.a Cã gia tèc a ®o ®­îc trong hÖ quy chiÕu qu¸n tÝnh. - GV yªu cÇu HS ph¸t biÓu l¹i ®Þnh luËt I vµ II Niut¬n vµ nªu ý nghÜa cña 2 ®Þnh luËt ? 4 ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : HS ghi nh¾c nhë, dÆn dß cña GV GV cho bµi tËp vÒ nhµ: 8, 9, 10 SGK ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ quy t¾c tæng hîp hai lùc ®ång quy, ®Æc ®iÓm cña lùc c©n b»ng. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 18 ba ®Þnh luËt niut¬n ( TiÕt 2 ) I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: - Ph¸t biÓu ®­îc ®Þnh luËt III Niut¬n - §Æc ®iÓm lùc vµ ph¶n lùc. - Nªu ®­îc c«ng thøc cña ®Þnh luËt III Niut¬n. - N¨m ®­îc ý nghÜa cña ®Þnh luËt III Niut¬n. 2. Kü n¨ng: - VËn dông ®Þnh luËt I, II, III Niut¬n ®Ó gi¶i mét sè bµi tËp cã liªn quan. - Ph©n biÖt ®­îc kh¸i niÖm: Lùc, ph¶n lùc vµ ph©n biÖt ®­îc cÆp lùc nµy víi cÆp lùc c©n b»ng. - ChØ ra ®­îc lùc vµ ph¶n lùc trong nh÷ng vÝ dô cô thÓ. 3. Tình cảm thái độ - Tự giác tích cự hăng hái phát biểu -T­ duy c¸c vÊn ®Ò vật lý häc mét c¸ch logic vµ hÖ thèng. II. ChuÈn bÞ: 1. Gi¸o viªn: - C¸c vÝ dô cô thÓ ®Ó gi¶i thÝch râ vÒ ®Þnh luËt III; 2 lùc: Lùc vµ ph¶n lùc. 2. Häc sinh: - ¤n l¹i kiÕn thøc vÒ hai lùc c©n b»ng, quy t¾c tæng hîp hai lùc ®ång quy. III. Tiến trình bài dạy: 1. Kiểm tra bài cũ , đặt vấn đề vào bài mới ( 6’ ) a. Kiểm tra bài cũ. ( 5’ ) Ho¹t ®éng cña häc sinh Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn HS tr¶ lêi c©u hái cña GV: §L I Niut¬n: Nõu mét vËt kh«ng chÞu t¸c dông cña lùc nµo hoÆc chÞu t¸c dông cña nh÷ng lùc cã hîp lùc b»ng kh«ng, th× vËt ®ang ®øng yªn sÏ tiÕp tôc ®øng yªn, ®ang chuyÓn ®éng sÏ tiÕp tôc chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu. Ý nghÜa cña §L I cho thÊy lùc kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n cña chuyÓn ®éng mµ chØ lµ nguyªn nh©n cña biÕn ®æi chuyÓn ®éng. (5®) ¸p dông khi vËt kh«ng chÞu t¸c dông hoÆc c¸c lùc t¸c dông lªn vËt cã hîp lùc b¨ng kh«ng. §Þnh luËt II Niut¬n: Gia tèc cña mét vËt cïng h­íng víi lùc t¸c dông lªn vËt. §é lín cña gia tèc tû lÖ thuËn víi ®é lín cña lùc vµ tû lÖ nghÞch víi khèi l­îng cña vËt. ý nghÜa: (5®) ¸p dông cho tr­êng hîp Fhl ≠ 0 GV ®Æt c©u hái kiÓm tra bµi cò: Nh¾c l¹i ®Þnh luËt I, II Niut¬n. Ý nghÜa cña c¸c ®Þnh luËt nµy lµ g× ? §iÒu kiÖn ¸p dông c¸c ®Þnh luËt nµy ? b. §ặt vấn đề ( 1’ ) Mét hép phÊn ®Æt trªn bµn, lµm thÕ nµo ®Ó biÕt bµn t¸c dông lùc lªn hép phÊn? 2. Dạy nội dung bài mới: Ho¹t ®éng 2 (15’) T×m hiÓu sù t­¬ng t¸c gi÷a c¸c vËt HS ®äc vÝ dô C¸ nh©n HS tr¶ lêi: - Bi A t¸c dông vµo bi B lµm bi B thu gia tèc vµ chuyÓn ®éng, ®ång thêi bi B còng t¸c dông vµo bi A lµm bi A thu gia tèc vµ thay ®æi chuyÓn ®éng. - Bãng t¸c dông vµo vît mét lùc lµm vît bÞ biÕn d¹ng, ®ång thêi vît còng t¸c dông vµo bãng mét lùc lµm bãng bÞ biÕn d¹ng. - C¸ nh©n HS tr¶ lêi: Khi A t¸c dông vµo B mét lùc th× B còng t¸c dông vµo A mét lùc, g©y ra gia tèc hoÆc biÕn d¹ng cho nhau. C¸ nh©n HS ®­a ra c©u tr¶ lêi theo suy nghÜ cña m×nh. GV yªu cÇu HS ®äc VD trong SGK 1.III GV ®Æt c©u hái: Viªn bi A vµ B bÞ thay ®æi vËn tèc lµ do nguyªn nh©n nµo ? C¸c thay ®æi ®ã xÈy ra ®ång thêi chøng tá ®iÒu g× ? Qu¶ bãng vµ mÆt vît bÞ biÕn d¹ng lµ do nguyªn nh©n nµo ? C¸c biÕn d¹ng ®ã xÈy ra ®ång thêi chøng tæ ®iÒu g× ? GV yªu cÇu HS ph©n tÝch vÝ dô C ? vµ rót ra kÕt luËn qua 3 vÝ dô ? Ng­êi nµy t¸c dông vµo ng­êi kia mét 1 lùc lµm cho c¶ hai cïng thu gia tèc cã h­íng ng­îc nhau vµ chuyÓn ®éng vÒ hai phÝa ng­îc nhau. GV nhËn xÐt: HiÖn t­îng A vµ B t¸c dông vµo nhau g©y ra gia tèc hoÆc biÕn d¹ng cho nhau gäi lµ hiÖn t­îng t­¬ng t¸c. GV: Hai lùc do vËt A t¸c dông lªn vËt B vµ do B t¸c dông lªn A cã quan hÖ g× vÒ ®é lín vµ h­íng, ®iÓm ®Æt hay kh«ng ? Ho¹t ®éng 3 ( 24’ ) Ph¸t biÓu ®Þnh luËt III Niut¬n §Æc ®iÓm cña lùc vµ ph¶n lùc HS ®äc ®Þnh luËt III Niut¬n Trong mäi tr­êng hîp, khi vËt A t¸c dông lªn vËt B mét lùc, th× vËt B còng t¸c dông l¹i vËt A mét lùc. Hai lùc nµy cã cïng gi¸, cïng ®é lín nh­ng ng­îc chiÒu C¸ nh©n HS tr¶ lêi: Lùc t­¬ng t¸c gi÷a hai vËt xuÊt hiÖn vµ mÊt ®i ®ång thêi. C¸ nh©n HS tr×nh bÇy suy nghÜ cña m×nh. Ph©n biÖt: Hai lùc c©n b»ng cã cïng ®iÓm ®Æt; hai lùc trùc ®èi cã ®iÓm ®Æt lµ hai vËt kh¸c nhau. C¸ nh©n HS tr¶ lêi: - Kh«ng ®inh còng t¸c dông lªn bóa mét lùc. - Kh«ng lùc bao giê còng xuÊt hiÖn tõng cÆp trùc ®èi. - V× bóa cã khèi l­îng lín - Kh«ng c©n b»ng nau v× chóng ®Æt vµo hai vËt kh¸c nhau. GV th«ng b¸o ®Þnh luËt III Niut¬n vµ yªu cÇu HS ®äc SGK/63. Tr¶i qua nhiÒu quan s¸t, bao gåm c¶ quan s¸t thiªn v¨n, Niut¬n ®· ph¸t hiÖn ra ®Þnh luËt III Niut¬n. Nã kh«ng chØ ®óng víi c¸c vËt ®øng yªn mµ cßn ®óng víi c¸c vËt chuyÓn ®éng. Kh«ng chØ ®óng víi t2 tiÕp xóc (lùc ®µn håi, lùc ma s¸t) mµ cßn ®óng cho lo¹i t2 xa th«ng qua mét tr­êng lùc (träng lùc, lùc ®iÖn, lùc tõ). * Chó ý: §Æt lªn hai vËt kh¸c nhau GV: Hai lùc t­¬ng t¸c gi÷a hai vËt xuÊt hiÖn vµ mÊt ®i nh­ thÕ nµo ? GV: Mét trong hai lùc t­¬ng t¸c gi÷a hai vËt gäi lµ lùc t¸c dông cßn lùc kia gäi lµ ph¶n lùc Hai lùc nµy ®­îc gäi lµ hai lùc trùc ®èi. Lùc vµ ph¶n lùc cã ®Æc ®iÓm g× ? GV: NhËn xÐt vµ chØ râ c¸c ®Æc ®iÓm cña lùc vµ ph¶n lùc. Ph©n biÖt cÆp lùc trùc ®èi vµ hai lùc c©n b»ng ? GV: Yªu cÇu ®äc vÝ dô / 63 - Yªu cÇu HS tr¶ lêi C5. Bóa t¸c dông mét lùc vµo ®inh th× ®inh còng t¸c dông mét lùc vµo bóa. Lùc kh«ng thÓ xuÊt hiÖn ®¬n lÎ. Lùa do bóa t¸c dông vµo ®inh lµ lùc t¸c dông, lùac do ®inh t¸c dông vµo bóa gäi lµ ph¶n lùc. Lùc do ®inh t¸c dông vµo gç gäi lµ lùc t¸c dông, lùc do gç t¸c dông vµo ®inh gäi lµ ph¶n lùc. Fb Fg ChuyÓn ®éng cña ®inh phô thuéc vµo hîp lùc t¸c dông lªn ®inh chø kh«ng phô thuéc vµo lùc do ®inh t¸c dông vµo bóa. §inh chÞu t¸c dông cña bóa vµ cña gç. Hîp lùc do bóa vµ gç g©y ra cïng h­íng víi lùc do bóa t¸c dông vµo ®inh nghÜa lµ h­íng vÒ phÝa gç. §inh c® vµo trong gç. Ho¹t ®éng 4 ( 4’ ) Cñng cè – luyÖn tËp C¸ nh©n HS tr¶ lêi: - DÊu trõ cho biÕt hai lùc nµy lµ hai lùc ng­îc chiÒu. - §Þnh luËt III Niut¬n (kh«ng chØ ®óng cho c¸c vËt ®øng yªn mµ cßn) nãi r»ng t¸c dông cña vËt nµy lªn vËt kh¸c bao giê còng lµ t¸c dông t­¬ng hç vµ lùc bao giê còng xuÊt hiÖn thµnh tõng cÆp trùc ®èi nhau chø kh«ng c©n b»ng. GV yªu cÇu HS ph¸t biÓu ®Þnh luËt III Niut¬n ? DÊu (-) chøng tæ ®iÒu g× ? ý nghÜa ®Þnh luËt III Niut¬n ? GV: Cho ta mét c¸ch ®o khèi l­îng kh¸c víi phÐp ®o c©n, ®ã lµ phÐp ®o khèi l­îng b»ng t2 m (vËt A), m0 (vËt B) ®· biÕt. Khi A t2 B theo §L III Niut¬n. FAB = FBA (®é lín) a, a0 lµ gia tèc hai vËt thu ®­îc trong t­¬ng t¸c. 4 ( 2’ ) Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà : HS ghi nh¾c nhë, dÆn dß cña GV Bµi tËp: 11, 12, 13, 14 SGK vµ SBT §äc môc: Cã thÓ em ch­a biÕt ¤n l¹i kiÕn thøc cña c¶ bµi ba ®Þnh luËt Niut¬n. Ngµy so¹n: …/…./2010 Ngµy gi¶ng : .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 Líp B .…/.…/2010 LípB TiÕt 19: Bµi tËp 1/ Môc tiªu a) VÒ kiÕn thøc: - Cñng cè vµ ghi nhí c¸c kiÕn thøc vÒ ba §L Niu-T¬n. - HS vËn dông ®­îc c¸c c«ng thøc cña ba §L Niu-T¬n vµ CT träng lùc vµo gi¶i c¸c BT trong SGK. b) VÒ kü n¨ng: - RÌn luyÖn kÜ n¨ng biÕn ®æi, tÝnh to¸n cho HS. c) VÒ th¸i ®é - Gi¸o dôc tÝnh cÇn cï ham häc cho HS 2/ ChuÈn bÞ cña GV vµ HS a) ChuÈn bÞ cña GV: - SGK, SBT gi¶i mét sè BT phï hîp víi ba ®èi t­îng HS. b) ChuÈn bÞ cña HS: - ¤n c¸c c«ng thøc cña träng lùc,§L II,III Niu-T¬n. 3/ TiÕn tr×nh bµi d¹y: a) KiÓm tra bµi cò: (5 phót) * C©u hái:ViÕt hÖ thøc §L II,III,Niu-T¬n vµCT träng lùc. * §¸p ¸n: - HÖ thøc §L II,III Niu-T¬n: , - C«ng thøc träng lùc: . b) D¹y néi dung bµi míi: *Ho¹t ®éng 1.(35 phót).Gi¶i c¸c BT vÒ §L II,III Niu-T¬n vµ CT träng lùc. Ho¹t ®éng cña gv Ho¹t ®éng cña hs Néi dung ghi b¶ng -Yªu cÇu HS gi¶i bt 11 SGK-65. ?Mét HS lªn b¶ng tr×nh bµy lêi gi¶i ? *Gîi ý:Nhí l¹i CT ®é lín gia tèc: ?NhËn xÐt lêi gi¶i cña b¹n. -Yªu cÇu HS gi¶i bt 13 SGK-65. ?Hoµn thµnh yªu cÇu bt14 SGK-65. Bµi 15 SGK-65 gi¶i t­¬ng tù bt14. ?NhËn xÐt lêi gi¶i cña b¹n. ?Mét HS lªn b¶ng tr×nh bµy lêi gi¶i bµi 10.12 SBT-33. *Gîi ý:-T×m a tõ BT §L II Niu-T¬n. -VËt C§ND t×m ?Mét HS lªn b¶ng tr×nh bµy lêi gi¶i ? *Gîi ý:Nhí l¹i CT ®é lín gia tèc: ?NhËn xÐt lêi gi¶i cña b¹n. -H­íng dÉn HS gi¶i bµi10.14 SBT-33. ?Mét HS lªn b¶ng tr×nh bµy lêi gi¶i ? Yªu cÇu HS gi¶i bt 10.16 SBT-34. *Gîi ý:-T×m a tõ CT: . -Trong C§TB§§; a=h»ng sè t×m S1 -Th¶o luËn theo nhãm t×m ®¸p ¸n. -Mét HS lªn b¶ng tr×nh bµy lêi gi¶i ,HS cßn l¹i tù gi¶i vµ nhËn xÐt lêi gi¶i cña b¹n. -Lµm viÖc c¸ nh©n TL yªu cÇu bt 13. -Nhí l¹i kiÕn thøc §L III Niu-T¬n TL bt14. -Mét HS ®øng t¹i chç TL,HS cßn l¹i chó ý vµ nhËn xÐt c©u TL cña b¹n. -Th¶o luËn theo nhãm t×m ®¸p ¸n. -Mét HS lªn b¶ng tr×nh bµy lêi gi¶i ,HS cßn l¹i tù gi¶i vµ nhËn xÐt lêi gi¶i cña b¹n. HS ghi nhËn kiÕn thøc. -Mét HS lªn b¶ng tr×nh bµy lêi gi¶i ,HS cßn l¹i tù gi¶i vµ nhËn xÐt lêi gi¶i cña b¹n. -Th¶o luËn theo nhãm t×m ®¸p ¸n. Bµi 11( SGK/65) Theo §L II Niu- T¬n ta cã F = ma Þ F = 8.2 = 16N Träng lùc P = mg P= 8.10 = 80N VËy F = 16N vµ nhá h¬n träng lùc. Chän B Bµi 12( SGK/ 65) Theo §L II Niu- T¬n Ta cã: Chän D Bµi 13( SGK/ 65) - Hai «t« cïng chÞu mét lùc nh­ nhau( §L III Niu- t¬n) - ¤ t« con nhËn ®­îc gia tèc lín h¬n( do nã cã KL nhá h¬n) Bµi 14( SGK/ 65) a) §é lín cña ph¶n lùc b»ng 40 b) H­íng cña ph¶n lùc h­íng xuèng d­íi c) Ph¶n lùc t¸c dông vµo tay ng­êi d) Tói ®ùng thøc ¨n g©y ra ph¶n lùc Bµi 15( SGK/ 65) a) Lùc do «t« ®©m vµo thanh ch¾n ®­êng t¸c dông vµo «t« b) Lùc cña tay thñ m«n t¸c dông vµo qu¶ bãng vµ ph¶n lùc cña qu¶ bãng t¸c dông vµo tay thñ m«n c) Lùc cña giã t¸c dông vµo c¸nh cöa vµ ph¶n lùc cña c¸nh cöa t¸c dông vµo giã. Bµi 10.12 SBT-33.