Bài giảng Độc học các hợp chất hữu cơ

ĐỘC HỌC CÁC HỢP CHẤT HỮU CƠ Các hợp chất HC mạch vòng Các hợp chất HC chứa Chlor CÁC HỢP CHẤT HỮU CƠ MẠCH VÒNG NGUỒN GỐC Được đưa vào môi trường một cách gián tiếp qua: Các họat động công nghiệp Giao thông Họat động đô thị Từ các bãi xử lý chất thải. Đôi khi chúng có mặt do các sự cố về môi trường. Hydrocacbua Polycyclic Aromatic – PAHs PAHs không được tổng hợp do con người Nguồn gốc: Khi đốt cháy các sản phẩm dầu khí. 50% số đó được sinh ra từ quá trình đốt nhiên liệu dầu phục vụ công nghiệp điện và nhiệt, quá trình đốt chất thải và luyện cốc. Khỏang 30% có nguồn gốc từ họat động giao thông Phân lọai PAHs Hiện có khỏang 16 loại PAHs được sinh ra gây ô nhiễm hàng đầu. Tiêu biểu có Naphthalene, Acenaphthene, Fluorene, Anthracene, Pyrene, Phenanthren, Fluoranthen, Benzopyrene… Pyrene Tác hại của PAHs Hợp chất này được biết đến như những nguyên nhân gây biến dị hay ung thư cho con người. Các dung môi thơm vòng đơn Là các hợp chất hữu cơ thơm mạch vòng có khối lượng phân tử thấp. Thường là những sản phẩm trong công nghiệp hóa chất, cơ khí. Tiêu biểu có Benzen, Toluen, Xylene… Quá trình chuyển hóa Benzen và Toluen Quá trình chuyển hóa Benzyl alcohol Hợp chất thơm chứa gốc amin Thường thì các hợp chất này ít có cơ hội xuất hiện trong môi trường chỉ trừ trường hợp chất thải từ các nhà máy hóa chất trực tiếp sản xuất chúng. Tiêu biểu có Benzidine, 2-Naphthylamin, 2- Fluorenmin. Chúng đều là các hợp chất có khả năng gây ung thư cao. Benzidine và 4-metalbezidine Quá trình clo hóa hợp chất Các hợp chất tạo dẻo Thường đựơc sử dụng trong qui trình sản xuất các sản phẩm là nhựa hay nilon. Chúng xuất hiện trong môi trường từ các nguồn nước thải nhà máy, công trình xử lý nước thải tập trung hay trong phân compost. DEHP (DiEthylHexylPhtalate) là một chất độc hại đáng lưu ý nhất. DEHP Công thức cấu tạo Các hợp chất chống cháy Các hợp chất chóng cháy thường có mặt trong các sản phẩm vật liệu xây dựng. Có hai lọai hợp chất chính: Các hợp chất hữu cơ ester phospho: như Triphenilphosphat Các hợp chất chống cháy chứa brome: như Hexabromobenzen Các chất tẩy rửa Các hợp chất tẩy rửa dân dụng và công nghiệp chiếm khỏang 40-70% tổng sản phẩm chất tẩy rửa. Có hai nhóm hợp chất tẩy rửa gây ô nhiễm môi trường chủ yếu là: Chất tẩy rửa nhóm anion LAS – alkylbenzensulfonat Nhóm chất tẩy rửa không phân cực -alkylphenolpoliethoxylat CÁC HỢP CHẤT HỮU CƠ CHỨA CHLOR “Các sản phẩm tổng hợp dẫn xuất chứa Chlor được tổng hợp rất nhiều phục vụ cho sản xuất công nghiệp và nông nghiệp tòan cầu” Tetrachloetylen CCl4 Tetrachloetylen CCl4 – là dung môi dùng nhiều trong công nghiệp điện, sơn phủ. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng đây là một hợp chất có khả năng gây ung thư. Polyvinylchlorua (PVC) Polyvinylchlorua (PVC): là vật liệu nhựa được tổng hợp từ vinylchlorua và được dùng rất rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày như làm vật liệu xây dựng, ống nước, chai nhựa dựng thức ăn… Polychlorbiphenyl (PCBs) Polychlorbiphenyl (PCBs): gồm có nhiều đồng phân PCB dùng trong công nghiệp điện, kỹ thuật điện, tụ điện, công nghiệp sơn và công nghiệp nhựa. PCBs Độ độc của PCBs phụ thuộc vào cấu trúc không gian của phân tử Polychlorbiphenyl (PCBs) Hầu hết 209 lọai PCBs được biết không tan trong nước, chúng tan trong mỡ và không bị phân hủy sinh học, không phân hủy hoa học. PCB là nguồn gây ô nhiễm nghiêm trọng trong môi trường vì chúng rất ổn định, tích tụ mô động vật và khuyếch đại trong chuỗi dinh dưỡng… Polychlorbiphenyl (PCBs) PCBs làm ô nhiễm môi trường nước và gây ảnh hưởng đến sự sinh sản của cá và các động vật có xương sống trên cạn. Quan sát trứng chim bị nhiễm PCB thì chúng dễ rạn, vỡ …và vì thế mà ảnh hưởng đến số lượng quần thể trong thời gian dài. PCBs Sự khuyếch đại sinh học PCBs Pentachlorophenol (PCP) Hay có trong các lọai thuốc trừ nấm, chất bảo quản gỗ trong ngành xây dựng, gỗ trong ngành đường sắt. Lọai hóa chất này gây độc qua đường hô hấp và qua da, miệng… Hiện nay đã bị cấm sử dụng ở nhiều nước trên thế giới. DichoroDiphenylTrichloroethan (DDT):  DDT là hợp chất chứa chlor gây hậu quả rất độc đối với sinh vật khi được thải ra trong môi trường. Từ những năm 1940 được sử dụng làm thuốc diệt côn trùng, gián, rết rất hiệu nghiệm DDT tồn tại lâu dài trong môi trường, không phân hủy sinh học và khả năng khuyếch đại sinh học cao. DDT tích tụ trong các mô mỡ, sữa mẹ và có khả năng gây vô sinh cho động vật có vú, chim. ChloroFluoroCacbua (CFC)-Freon Được đưa vào sử dụng vào những năm 1930. Có rất nhiều ưu điểm: bền vững về cấu trúc hóa học, không mùi, không cháy, không ăn mòn và quan trọng nhất là giá rẻ. CFC được dùng rất nhiều trong công nghiệp nhựa, hỗn hợp chất lỏng sinh hàn trong công nghiệp lạnh, máy điều hòa nhiệt độ, tủ lạnh… Người ta phát hiện ra CFC là một nguyên nhân làm thủng tầng ozon và gây ảnh hưởng giám tiếp lên sức khỏe con người: ung thư da… Hiện nay đã hạn chế sử dụng. Dioxin Dioxin là tên gọi chung của khoảng 75 hợp chất mạch vòng chứa chlor rất độc. Dioxin được tạo ra khi đốt các sản phẩm chứa chlor, quá trình sản xuất giấy, nhựa PVC, cháy rừng… Trước kia dược sử dụng như một loại hóa chất diệt cỏ. Khi đốt ở nhiệt độ > 1100 độ C trong 2 phút thì có thể phân hủy được hợp chất này. Các sản phẩm của quá trình đốt cháy Dioxin Dioxin đi vào môi trường đất, nước và khuyếch đại trong chuỗi thực phẩm. Dioxin có thể tích tụ trong các mô mỡ của người và gây các lọai ung thư khác nhau. Ở nồng độ rất thấp, dioxin làm rối lọan chức năng hocmon, hệ miễn dịch và có thể gây chết. Chúng còn có thể gây hỏng chức năng ở hệ thần kinh ở phôi và gây quái thai.