Bài giảng Đại cương về độc tố học môi trường

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ ÑOÄC TOÁ HOÏC MOÂI TRÖÔØNG Environment is full of toxins Ñònh nghóa Ñoäc hoïc moâi tröôøng laø moät ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu moái quan heä phöùc taïp giöõa chaát ñoäc vaø moâi tröôøng (ñaát, nöôùc, con ngöôøi, heä sinh thaùi…) Ñoäc hoïc moâi tröôøng laø moät ngaønh hoïc lieân quan ñeán caùc ngaønh khaùc nhö hoùa hoïc, lyù hoïc, sinh hoïc, sinh thaùi hoïc, sinh hoaù hoïc, sinh lyù hoïc, döôïc hoïc thaäm chí caû ñòa lyù, lòch söû… Con ngöôøi vaø moái hieåm hoïa töø caùc chaát thaûi ñoäc haïi Caùc lónh vöïc aùp duïng Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng Caûnh baùo, döï baùo khaû naêng bieán ñoåi moâi tröôøng Giaùm saùt, quan traéc moâi tröôøng Quaûn lyù moâi tröôøng Coâng ngheä Luaät moâi tröôøng LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN NGAØNH ÑOÄC TOÁ HOÏC MOÂI TRÖÔØNG Tröôùc 1960: hình thaønh khaùi nieäm ñoäc hoïc moâi tröôøng (Minamata, Dioxin VN) Thaäp nieân 70: söï phaùt trieån vöôït böïc cuûa khoa hoïc kyõ thuaät trong hoùa phaân tính moâi tröôøng 1970-1980: Khaúng ñònh roõ raøng moái lieân quan giöõa chaát ñoäc trong moâi tröôøng vaø haäu quaû cuûa noù leân sinh vaät, chuoãi thöùc aên vaø söùc khoûe con ngöôøi. (Dioxin Seveso) Minamata - Japan 1400 ngöôøi cheát 2000 ngöôøi bò aûnh höôûng Dioxin - Vietnam Seveso - YÙ LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN NGAØNH ÑOÄC TOÁ HOÏC MOÂI TRÖÔØNG Naêm 1979 Uûy ban baûo veä Moâi tröôøng Myõ (EPA - Environmental Protection Agent – www.epa.gov) vaø Uûy ban Moâi tröôøng chaâu Aâu (CEE) ban haønh nhöõng qui ñònh ñaàu tieân trong vieäc chaáp thuaän caùc saûn phaåm hoùa hoïc theo khía caïnh moâi tröôøng. Vaøo nhöõng naêm cuoái thaäp nieân 80, ngaønh ñoäc toá hoïc moâi tröôøng baét ñaàu ñöôïc ñöa vaøo nghieân cöùu vaø giaûng daïy trong caùc tröôøng ñaïi hoïc. Moät soá saùch chuyeân ngaønh cuõng baét ñaàu ñöôïc xuaát baûn keå caû taïp chí Ñoäc hoïc moâi tröôøng (Environmental Toxicology). LIEÂN QUAN GIÖÕA ÑOÄC TOÁ HOÏC MOÂI TRÖÔØNG VAØ COÂNG NGHIEÄP HOAÙ CHAÁT Ngaønh coâng nghieäp hoùa chaát voâ cô phaùt trieån vuõ baõo vaøo giöõa theá kyû 19 Ñeán ñaàu theá kyû 20, coâng nghieäp hoùa chaát höõu cô, ñaëc bieät ñöùng ñaàu laø coâng nghieäp hoùa daàu. Cho tôùi cuoái theá kyû 20, sau ñaïi chieán theá giôùi laàn thöù nhaát, caùc coâng ty hoùa chaát taäp trung phaùt trieån caùc saûn phaåm daân duïng: coâng nghieäp nhöïa, sôn daàu, chaát taåy röûa vaø baûo veä thöïc vaät ñöôïc öu tieân vaø phaùt trieån vôùi toác ñoä khoâng ngöøng. KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ ÑOÄC HOÏC Chaát ñoäc - Toxin Thöû nghieäm ñoäc hoïc (Toxicity test): Giaùm saùt chaát ñoäc Khöû ñoäc - Detoxification Cöôøng ñoä tieáp xuùc: acute, chronic KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ ÑOÄC HOÏC Chæ soá giôùi haïn ngöôõng TLV (Threshold limit value) Chæ soá giôùi haïn an toaøn TEL (Threshold effect level) Chæ soá giôùi haïn khoâng an toaøn PEL (Probable effect level) LC50: Median lethal concentration EC50: Median effect concentration LOEC - Lowest observed effect concentration NOEC - No observed effect concentration Baøi taäp Sinh vieân veõ sô ñoà moái quan heä giöõa LC50, NOEC vaø LOEC