Bài giảng Bảo hiểm - Chương 4: Bảo hiểm con người

TMU DFM_INS2017_Ch04 1 1 BM Quản trị tài chính ĐH Thương Mại 8/24/2017 Nội dung chính:  Khái quát về khái niệm, đặc trưng và phân loại BH con người  Sự ra đời và phát triển, đặc trưng, phân loại, bảo hiểm phí và dự phòng phí BH nhân thọ  Đặc điểm, một số thuật ngữ và loại hình BH con người phi nhân thọ 8/24/2017 2  Hoạt động của con người vẫn luôn tồn tại nhiều rủi ro có thể xảy ra, do đó bất kỳ xã hội nào cũng quan tâm phòng ngừa và khắc phục hậu quả rủi ro (nếu có) nhằm đảm bảo cho cuộc sống con người được ổn định.  BH con người là một trong 3 loại hình của Bảo hiểm thương mại, là hình thức bổ sung cho Bảo hiểm xã hội và Bảo hiểm y tế. 4.1.1. Sự cần thiết khách quan của BH con người 8/24/2017 3 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 2  Theo thời hạn: + BH con người ngắn hạn + BH con người dài hạn  Theo tính chất bắt buộc: + BH con người tự nguyện + BH con người bắt buộc  Theo rủi ro được BH: + BH nhân thọ + BH con người phi nhân thọ  Theo kỹ thuật quản lý: + BHCN quản lý phân chia + BHCN quản lý tồn tích 4.1.2. Phân loại BH con người 8/24/2017 4 4.2.1. Khái niệm 4.2.2. Đặc trưng 4.2.3. Các loại hình BH nhân thọ 4.2.4. Phí BH nhân thọ 4.2.5. Dự phòng phí BH nhân thọ 4.2.5. Hợp đồng BH nhân thọ 4.2. BH nhân thọ 8/24/2017 5  BH nhân thọ là quá trình bảo hiểm các rủi ro có liên quan đến sinh mạng, cuộc sống và tuổi thọ của con người.  Thường có 3 loại hình BH nhân thọ chính:  BH nhân thọ trong trường hợp tử vong: gồm BH tử kỳ và BH trường sinh  BH nhân thọ trong trường hợp sống (sinh kỳ)  BH hỗn hợp 4.2.1. Khái niệm BH nhân thọ 8/24/2017 6 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 3  Vừa mang tính tiết kiệm vừa mang tính RR.  Đáp ứng được rất nhiều mục đích khác nhau của người tham gia bảo hiểm.  Các loại hợp đồng BH nhân thọ rất đa dạng và phức tạp.  Phí BH nhân thọ chịu tác động tổng hợp của nhiều nhân tố, vì vậy quá trình định phí khá phức tạp.  BH nhân thọ chỉ ra đời và phát triển trong những điều kiện kinh tế xã hội nhất định. 4.2.2. Đặc điểm của BH nhân thọ: 8/24/2017 7  Là loại hình được ký kết bảo hiểm cho cái chết xảy ra trong thời gian đã quy định của hợp đồng. Nếu người mua BH không chết trong thời gian đó, người BH không phải trả bất kỳ số tiền BH nào.  Đặc điểm:  Thời hạn bảo hiểm xác định.  Trách nhiệm và quyền lợi mang tính tạm thời.  Mức phí bảo hiểm thấp vì không phải lập nên quỹ tiết kiệm cho người được bảo hiểm BH trong trường hợp tử vong 8/24/2017 8  Đảm bảo các chi phí mai táng, chôn cất.  Bảo trợ cho gia đình và người thân trong một thời gian ngắn.  Thanh toán các khoản nợ nần về những khoản vay hoặc thế chấp của người được bảo hiểm . Mục đích của BH trong trường hợp tử vong 8/24/2017 9 BH tử kỳ có ĐK: việc thanh toán trợ cấp chỉ được thực hiện khi người được BH chết đồng thời người được chỉ định trong hợp đồng phải còn sống DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 4  Phí BH và số tiền BH cố định.  Mức phí thấp nhất và người BH không thanh toán khi hết hạn hợp đồng BH.  Hợp đồng hết hạn hiệu lực nếu sau ngày gia hạn không nộp phí BH.  Chủ yếu sử dụng cho mục đích thanh toán các khoản nợ tồn đọng trong trường hợp người mua BH tử vong trong thời hạn của hợp đồng. BH tử kỳ cố định 8/24/2017 10  Có thể được tái tục vào ngày kết thúc hợp đồng mà không yêu cầu có thêm bất cứ bằng chứng nào về sức khỏe của người được BH, nhưng có sự giới hạn về độ tuổi (thường tối đa là 65)  Tại thời điểm tái tục, phí BH tăng lên vì độ tuổi của người BH tăng lên BH tử kỳ có thể tái tục 8/24/2017 11  Là loại hình BH tử kỳ cố định nhưng cho phép người được BH có sự lựa chọn chuyển đổi một phần hoặc toàn bộ hợp đồng thành BH nhân thọ trọn đời hoặc BH nhân thọ hỗn hợp tại một thời điểm khi hợp đồng còn hiệu lực.  Phí BH được tính dựa trên hợp đồng mới (BH nhân thọ trọn đời hoặc BH nhân thọ hỗn hợp) theo độ tuổi của người có hợp đồng. BH tử kỳ có thể chuyển đổi 8/24/2017 12 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 5  Là loại hình BH tử kỳ mà có một bộ phận của số tiền BH giảm hàng năm theo một mức quy định.  Phí BH giữ ở mức cố định nhưng thấp hơn so với BH tử kỳ cố định.  Giai đoạn nộp phí ngắn hơn toàn bộ thời hạn hợp đồng để tránh việc thanh toán vào cuối thời hạn hợp đồng khi số tiền BH còn lại rất nhỏ. BH tử kỳ giảm dần 8/24/2017 13  Là loại hình BH giúp người tham gia BH ngăn chặn tác động của lạm phát bằng cách tăng số tiền BH theo một tỷ lệ % được lập hàng năm hoặc đưa ra các hợp đồng ngắn hạn sau đó tái tục với số tiền bảo hiểm tăng dần.  Phí BH sẽ tăng dần theo số tiền BH và dựa trên tuổi của người được BH khi tái tục hợp đồng. BH tử kỳ tăng dần 8/24/2017 14  Là loại hình BH nhằm đảm bảo thu nhập cho 1 gia đình khi không may người trụ cột trong gia đình bị chết. Quyền lợi mà gia đình người được BH có thể nhận được trọn gói (một lần) hoặc nhận được từng phần cho đến hết hạn hợp đồng.  Nếu người được BH còn sống đến hết hạn hợp đồng, công ty BH sẽ không phải thanh toán bất kỳ khoản nào cho người được BH và gia đình BH thu nhập gia đình 8/24/2017 15 Tham khảo BH thu nhập gia đình tăng thêm DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 6  Nhà BH cam kết chi trả cho người thụ hưởng một số tiền BH đã được ấn định trên hợp đồng, khi người được bảo hiểm chết vào bất cứ lúc nào kể từ ngày ký hợp đồng.  Đặc điểm:  Số tiền BH trả một lần khi người được BH bị chết;  Thời hạn BH không xác định;  Phí BH có thể đóng một lần hoặc đóng định kỳ và không thay đổi trong suốt quá trình bảo hiểm;  Phí BH cao hơn so với BH sinh mạng có thời hạn;  BH nhân thọ đã tạo nên một khoản TK cho người thụ hưởng BH vì chắc chắn người BH sẽ được chi trả. BH nhân thọ trọn đời (BH trường sinh) 8/24/2017 16  Đảm bảo các chi phí mai táng, chôn cất.  Bảo đảm thu nhập để ổn định cuộc sống gia đình.  Giữ gìn tài sản, tạo dựng và khởi nghiệp cho thế hệ sau. Mục đích của BH nhân thọ trọn đời 8/24/2017 17  BH nhân thọ trọn đời phi lợi nhuận: mức phí và số tiền BH cố định suốt cuộc đời. Khi thanh toán số tiền BH, người thụ hưởng không có lợi nhuận.  BH nhân thọ trọn đời có tham gia chia lợi nhuận: khi thanh toán số tiền BH, người thụ hưởng được chia một phần lợi nhuận theo thỏa thuận trong hợp đồng BH đã ký kết Một số loại hình BH nhân thọ trường sinh 8/24/2017 18 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 7  BH nhân thọ trọn đời đóng phí liên tục: người được BH đóng phí liên tục cho tới lúc chết với số phí hàng năm bằng nhau và thấp hơn so với các loại hợp đồng BH nhân thọ trường sinh khác.  BH nhân thọ trọn đời đóng phí một lần: thích hợp cho những người có thu nhập cao (...)  BH nhân thọ trọn đời quy định số lần đóng phí: theo năm hoặc đến một độ tuổi nhất định. Nếu người được BH chết trước hạn đóng phí thì người thụ hưởng vẫn được nhận số tiến BH mà không phải trả các khoản phí chưa nộp Một số loại hình BH nhân thọ trường sinh... 8/24/2017 19  Là loại hình được ký kết bảo hiểm cho sự sống xảy ra trong thời gian đã quy định của hợp đồng. Người bảo hiểm cam kết trả những khoản tiền đều đặn trong một khoảng thời gian xác định hoặc trong suốt cuộc đời người tham gia bảo hiểm.  Nếu người được bảo hiểm chết trước ngày đến hạn thanh toán thì sẽ không được chi trả bất kỳ một khoản tiền nào. BH trong trường hợp sống (BH sinh kỳ) 8/24/2017 20  Trợ cấp định kỳ cho người được bảo hiểm trong thời gian xác định hoặc cho đến khi chết;  Phí bảo hiểm đóng một lần hoặc định kỳ;  Nếu trợ cấp định kỳ đến khi chết thì thời gian không xác định. Đặc điểm của BH sinh kỳ 8/24/2017 21 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 8  Đảm bảo thu nhập cố định sau khi về hưu hay tuổi cao sức yếu;  Giảm bớt nhu cầu phụ thuộc vào phúc lợi xã hội hoặc con cái khi tuổi già;  Bảo trợ mức sống trong những năm tháng còn lại của cuộc đời. Mục đích của BH sinh kỳ 8/24/2017 22  Bảo hiểm sinh kỳ thuần túy có số tiền BH trả sau.  Bảo hiểm niên kim:  Niên kim trả ngay.  Niên kim trả sau.  Niên kim cố định.  Niên kim biến đổi. Một số loại hình BH sinh kỳ (Tham khảo) 8/24/2017 23  Là loại hình được ký kết bảo hiểm cho cả sự sống và cái chết xảy ra trong thời gian đã quy định của hợp đồng. Người bảo hiểm cam kết chi trả số tiền bảo hiểm cả trong trường hợp người được bảo hiểm bị tử vong hay còn sống. BH nhân thọ hỗn hợp 8/24/2017 24 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 9  Số tiền bảo hiểm được trả khi hết hạn hợp đồng hoặc người được bảo hiểm bị tử vong trong thời hạn bảo hiểm;  Thời hạn bảo hiểm xác định (thường là 5 năm, 10 năm, 20 năm...)  Phí bảo hiểm thường đóng định kỳ và không thay đổi trong suốt thời hạn bảo hiểm;  Có thể được chia lãi thông qua đầu tư phí bảo hiểm;  Có thể được hoàn phí khi không có điều kiện tiếp tục tham gia. Đặc điểm của BH nhân thọ hỗn hợp 8/24/2017 25  Các công ty BH có thể đưa ra sự bảo vệ cao hơn về nằm viện, phẫu thuật, tai nạn, bệnh hiểm nghèo,... với phí BH cao hơn so với các hợp đồng BH nhân thọ thông thường.  Các công ty BH cũng có thể đưa ra các điều khoản bổ sung về hoàn phí, miễn thanh toán khi tai nạn,... để tăng tính hấp dẫn của dịch vụ BH nhân thọ đối với khách hàng. Các hợp đồng BHNT có điều khoản bổ sung 8/24/2017 26  Nguyên tắc xác định  Các bộ phận cấu thành phí BH nhân thọ  Dự phòng phí BH nhân thọ 4.2.4. Phí BH nhân thọ 8/24/2017 27 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 10  Đảm bảo thu phí BH đủ bù đắp chi phí và các khoản tiền BH chi trả đồng thời có lợi nhuận hợp lý cho công ty BH  Đảm bảo cơ sở khoa học (quy luật số lớn, bảng tỷ lệ tử vong, quy luật tuổi thọ theo giới tính, quy luật tuổi thọ dân cư tăng dần, quy luật lạm phát,...)  Dựa trên một số giả định về tỷ lệ tử vong, chi phí, tỷ lệ hợp đồng bị hủy, thời gian thanh toán,...  Đảm bảo tính cạnh tranh (...) Nguyên tắc xác định phí BH nhân thọ 8/24/2017 28  Là sản phẩm thống kê nhân khẩu và tử vong, làm một cơ sở xác định phí BH nhân thọ  Cần phân biệt bảng tỷ lệ tử vong dân số (Do điều tra dân số lập) và bảng tỷ lệ tử vong kinh nghiệm (do các Công ty BH lập)  Lưu ý các quy luật: tỷ lệ tử vong tăng dần theo độ tuổi, tỷ lệ tử vong của nam cao hơn so với nữ, của các nước đang phát triển cao hơn so với nước phát triển, quá khứ cao hơn hiện tại,... Tham khảo bảng tỷ lệ tử vong 8/24/2017 29  Hiện giá (PV): giá trị đầu tư ban đầu  Giá trị đáo hạn: giá trị thu được khi kết thúc đầu tư  Giá trị giải ước: Khi người tham gia HB kết thúc hợp đồng trong thời hạn BH, công ty BH có thể thanh toán giá trị giải ước. Các mức giá trị giải ước điển hình thường được ghi rõ trong giấy chứng nhận BH. Giá trị giải ước = Dự phòng phí – Phí giải ước PV, giá trị đáo hạn và giá trị giải ước 8/24/2017 30 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 11  Phí bảo hiểm thực tế người tham gia bảo hiểm nộp cho công ty bảo hiểm gọi là phí toàn phần.  Phí toàn phần = Phí thuần + Phí hoạt động  Phí thuần trong BH nhân thọ thường được xác định theo nguyên lý cân bằng (Số thu) và (Số chi) trong đó Số chi chỉ bao gồm tiền bảo hiểm tử vong (hoặc hết hạn hợp đồng) mà không bao gồm các khoản chi khác.  Phí hoạt động bao gồm CF cho các hợp đồng mới, CF thu phí BH và các CF Quản lý Các bộ phận cấu thành phí BH nhân thọ 8/24/2017 31  Thực tế, mức phí các công ty BH thu là phí bình quân (khác với phí tự nhiên lẽ ra phải tăng dần)  Theo quy luật, ở những năm đầu, số tiền BH chi trả thấp hơn phí BH thu được, số vượt quá cần được tích lũy và đầu tư để đảm bảo khả năng chi trả trong tương lai  Số tiền tích lũy tạo lập nên nguồn quỹ trong tương lai được gọi là dự phòng phí BH  Phần lớn các công ty BH xác định dự phòng phí BH trên cơ sở phí thuần và phối hợp phương pháp quá khứ với phương pháp tương lai (...) Dự phòng phí bảo hiểm 8/24/2017 32  Hiệu lực hợp đồng  Quy định về xác định tuổi của người được BH  Các trường hợp loại trừ trách nhiệm BH  Các quy định về nộp phí  Xử lý khi không nộp phí  Thủ tục trả tiền 4.2.5. Hợp đồng BH nhân thọ 8/24/2017 33 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 12  Thường được tính từ ngày nộp BH phí đầu tiên, được ghi thống nhất trên các giấy tờ liên quan  Hợp đồng phải ký kết giữa những người có đủ năng lực pháp lý  Mục đích, nội dung, hình thức của hợp đồng BH nhân thọ phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Hiệu lực hợp đồng BH nhân thọ 8/24/2017 34  Tuổi của người được BH hay người tham gia BH là căn cứ quan trọng trong tính phí BH (...)  Căn cứ xác định tuổi: giấy khai sinh, CMTND, hộ chiếu, hộ khẩu  Các công ty BH có thể vận dụng 2 cách tính tuổi:  Cách 1: Tính tuổi theo ngày sinh nhật ngay sau ngày nhận được BH (...)  Cách 2: Tính tuổi sát với ngày sinh nhật (...) Tuổi của người được BH hay người tham gia BH 8/24/2017 35  Người được BH tự tử  Người được BH bị kết án tử hình  Người thụ hưởng cố ý gây tử vong cho người được BH. Trong trường hợp có nhiều người thụ hưởng, thì những người thụ hưởng không phải là tội phạm (đồng phạm, tòng phạm) thì vẫn được hưởng số tiền BH do công ty BH chi trả.  Chiến tranh, nội chiến (thường có quy định riêng) Các trường hợp loại trừ trách nhiệm BH 8/24/2017 36 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 13 4.3.1. Đặc điểm của BH con người phi nhân thọ 4.3.2. Một số thuật ngữ 4.3.3. Một số nghiệp vụ BH con người phi nhân thọ 4.3. BH con người phi nhân thọ 8/24/2017 37  Tính chất rủi ro thể hiện rõ trong khi không thể hiện tính chất tiết kiệm  Công ty BH thường chỉ chấp nhận BH cho khách hàng trong một khoảng tuổi nào đó  Thời hạn BH ngắn hơn so với BH nhân thọ  Thường được triển khai kết hợp với các nghiệp vụ BH khác trong cùng một hợp đồng BH  Thường xuất hiện trước BH nhân thọ 4.3.1. Đặc điểm của BH con người phi nhân thọ 8/24/2017 38  Tai nạn thân thể (...)  Bệnh tật (...)  Mất khả năng lao động tạm thời (...)  Mất khả năng lao động vĩnh viễn (...)  Chi phí y tế (phát sinh trực tiếp, chuyển viện đưa đón, chăm sóc nuôi dưỡng sau điều trị)  Bệnh viện và những trường hợp loại trừ (trại dưỡng lão, cai nghiện, điều trị phong,...) 4.3.2. Một số thuật ngữ 8/24/2017 39 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU TMU DFM_INS2017_Ch04 14  BH tai nạn con người 24/24  BH tai nạn hành khách  BH trợ cấp nằm viện phẫu thuật  BH học sinh  ... 4.3.3. Một số nghiệp vụ BH con người phi nhân thọ 8/24/2017 40 8/24/2017 41  Hãy liệt kê các hình thức bảo hiểm con người mà Anh (Chị) và người thân trong gia đình hiện đã tham gia hoặc sẽ có nhu cầu tham gia trong tương lai gần (3-5 năm)  Với mỗi hình thức BH đó, hãy chỉ ra công ty BH cung cấp dịch vụ và những yếu tố cơ bản như đối tượng BH, người BH, người thụ hưởng, phí BH, số tiền BH, cơ chế thanh toán, các điều kiện miễn trừ trách nhiệm của công ty BH Nhiệm vụ 4: 8/24/2017 42 DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU DH TM _T MU