Bài giảng - Atlas thực tập Giải phẫu bệnh

Ykhoaonline.com Chuû nhieäm boä moân : Giaûng vieân : Gs.Ts.Bs. Ts.Bs. Ths.Bs. Ths.Bs. Bs.CKII. Ths.Bs. CN. CN. NGUYEÃN SAØO TRUNG AÂU NGUYEÄT DIEÄU BUØI THÒ HOÀNG KHANG HUYØNH NGOÏC LINH TRÖÔNG COÂNG PHIEÄT NGUYEÃN ÑÌNH TUAÁN LEÂ THÒ THANH HUYEÀN TRIEÄU THÒ XUAÂN THU Ykhoaonline.com LÔØI NOÙI ÑAÀU Taäp baøi giaûng - Atlas thöïc taäp Giaûi phaãu beänh ñöôïc soaïn ra nhaèm giuùp hoïc vieân coù theå naém baét ñöôïc caùc muïc tieâu thöïc taäp tröôùc khi vaøo lôùp, nhôø vaäy coù theå taän duïng toái ña thôøi gian ít oûi cuûa moãi buoåi thöïc taäp 2 tieát cho vieäc tìm kieám vaø quan saùt caùc muïc tieâu naøy treân tieâu baûn. Cuoái taäp saùch naøy laø danh saùch toång keát caùc muïc tieâu thöïc taäp, cuõng laø ñaùp aùn cho 4 daïng caâu hoûi cuûa kyø thi thöïc taäp keát thuùc khoùa hoïc: Teá baøo gì?, Caáu truùc gì?, Hieän töôïng gì?, Chaát gì?. Caùc hình aûnh ñaïi theå trong taäp saùch ñaõ ñöôïc choïn loïc ñeå cho thaáy nhöõng tính chaát töông ñoái ñaëc tröng cuûa toån thöông, hoïc vieân caàn ghi nhôù ñeå traû lôøi cho daïng caâu hoûi thöù naêm, Hình aûnh beänh lyù gì?. Ykhoaonline.com MUÏC LUÏC ****** 1. Noát Tophi beänh Guùt 2. Haïch nhieãm carbon 3. Chuyeån saûn gai coå töû cung (CTC) 4. Nghòch saûn naëng– carcinoâm taïi choã CTC 5. Vieâm ruoät thöøa caáp 6. Vieâm loeùt da maõn tính 7. Vieâm lao haïch 8. Seïo loài 9. Taêng saûn cuïc tuyeán giaùp 10. Taêng saûn tuyeán tieàn lieät 11. Neâvi noäi bì 12. U nhuù da 13. U môõ 14. Moâ tuyeán tuïy laïc choã 15. Carcinoâm teá baøo gai cuûa da 16. Carcinoâm teá baøo gai di caên haïch 17. Carcinoâm teá baøo ñaùy cuûa da 18. Carcinoâm teá baøo gai khoâng söøng hoùa CTC 19. U tuyeán oáng ruoät giaø (RG) 20. Carcinoâm tuyeán RG 21. Carcinoâm tuyeán RGø di caên haïch 22. Carcinoâm tuyeán RG di caên gan 23. Carcinoâm tuyeán RG di caên phoåi 24. Xô gan 25. Carcinoâm teá baøo gan 26. Carcinoâm tuyeán daï daøy maët nhaãn 27. Carcinoâm tuyeán maët nhaãn di caên haïch 28. Carcinoâm TB gai ôû phoåi 29. Carcinoâm tieåu pheá quaûn pheá nang 30. Carcinoâm tuyeán giaùp daïng nhuù 31. Carcinoâm teá baøo saùng cuûa thaän 32. Sarcoâm sôïi 33. Sarcoâm cô trôn di caên gan 34. Sarcoâm xöông 35. U laønh sôïi – tuyeán vuù 36. Bieán ñoåi sôïi boïc tuyeán vuù 37. Carcinoâm oáng tuyeán vuù xaâm nhaäp 38. U cô trôn laønh tính thaân töû cung 39. U quaùi tröôûng thaønh buoàng tröùng 40. Nhau nöôùc toaøn phaàn 41. Haïch taêng saûn nang 42. Haïch taêng saûn xoang 43. Limphoâm nguyeân baøo mieãn dòch 44. Limphoâm Hodgkin Danh saùch caùc muïc tieâu thöïc taäp Giaûi phaãu beänh Lòch thöïc taäp 1 4 7 10 13 17 22 25 27 31 33 36 38 40 43 46 49 51 53 55 58 61 64 68 71 74 77 80 83 86 89 92 94 97 100 103 107 110 113 117 119 121 123 126 129 134 Ykhoaonline.com 1 NOÁT TOPHI BEÄNH GUÙT Laø 1 toån thöông ñaëc tröng cuûa beänh guùt, coù daïng noát-cuïc, thöôøng xuaát hieän quanh caùc khôùp nhoû cuûa baøn tay vaø baøn chaân. Noát tophi ñöôïc hình thaønh do söï laéng ñoïng ngoaïi baøo cuûa caùc tinh theå uraùt trong moâ meàm quanh khôùp, kích thích maïnh phaûn öùng vieâm maõn tính vaø hoùa sôïi. Noát tophi naèm noâng coù theå loeùt ra da vaø ræ dòch. Ñaïi theå: Noát tophi coù daïng noát-cuïc, xuaát hieän quanh caùc khôùp nhoû cuûa ngoùn tay vaø baøn tay (hình 1) Hình 1: Noát tophi quanh caùc khôùp ngoùn tay Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Caùc ñaùm tinh theå uraùt laéng ñoïng ngoaïi baøo 2. Caùc teá baøo cuûa phaûn öùng vieâm maõn tính xung quanh ñaùm uraùt: Ñaïi thöïc baøo, limphoâ baøo, ñaïi baøo aên dò vaät 3. Phaûn öùng hoùa sôïi: nguyeân baøo sôïi, sôïi collagen Quan saùt tieâu baûn vôùi vaät kính (VK) 4, noát tophi goàm caùc ñaùm tinh theå uraùt to nhoû khoâng ñeàu, maàu xaùm- tím nhaït, ñöôïc bao quanh bôûi moâ sôïi coù thaám nhaäp caùc teá baøo vieâm maõn tính (hình 2). Vôùi VK 10 vaø VK 40, ta thaáy ñaùm uraùt ñöôïc vieàn bôûi caùc ñaïi thöïc baøo vaø ñaïi baøo aên dò vaät. Ñaïi thöïc baøo coù hình ña dieän, nhieàu baøo töông, nhaân baàu duïc naèm leäch qua 1 beân. Ñaïi baøo aên dò vaät coù kích thöôùc raát lôùn, chöùa nhieàu nhaân hình baàu duïc, raûi ñeàu trong baøo töông. Giöõa caùc ñaùm uraùt laø moâ sôïi taêng sinh, goàm caùc nguyeân baøo sôïi laø nhöõng teá baøo hình thoi coù nhaân hình baàu duïc hoaëc hình thoi vaø ít baøo töông; phaân boá giöõa caùc sôïi collagen maàu hoàng (hình 3). Tìm caùc tieåu tónh maïch trong moâ sôïi ñeå thaáy caùc limphoâ baøo thaám nhaäp töø trong loøng maïch vaøo moâ xung quanh (hình 4). 2 Hình 2: 1- Caùc ñaùm tinh theå uraùt laéng ñoïng ngoaïi baøo; 2- Moâ sôïi coù thaám nhaäp teá baøo vieâm maõn tính. Hình 3: 1- Ñaùm tinh theå uraùt; 2- Ñaïi thöïc baøo; 3-. Ñaïi baøo aên dò vaät; 4- Nguyeân baøo sôïi; 5- Sôïi collagen; 6- Tieåu tónh maïch. Ykhoaonline.com 3 Hình 4: 1- Uraùt; 2- Ñaïi baøo aên dò vaät; 3 -Nguyeân baøo sôïi ; 4- Sôïi collagen; 5- Tieåu tónh maïch; 6- Limphoâ baøo. 4 HAÏCH NHIEÃM CARBON Laø haäu quaû cuûa tình traïng hít phaûi buïi than, thuôøng gaëp ôû cö daân caùc thaønh phoá coù tình traïng oâ nhieãm khoâng khí naëng, ngöôøi nghieän thuoác laù. Buïi than loït ñeán pheá nang seõ ñöôïc ñaïi thöïc baøo pheá nang “aên”; caùc ñaïi thöïc baøo öù ñaày buïi than di chuyeån ngöôïc leân tieåu pheá quaûn hoâ haáp, xuyeân thaønh vaø chui vaøo maïch baïch huyeát ñeå ñeán caùc haïch quanh pheá quaûn vaø haïch roán phoåi. Ñaïi theå : Moät haïch nhieãm carbon ôû roán phoåi coù maàu ñen nhö haéc ín (hình 1). Hình 1: Haïch nhieãm carbon ôû roán phoåi xeû ñoâi cho thaáy maët caét maàu ñen nhö haéc ín. Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Ñaïi thöïc baøo öù ñoïng carbon, taäp trung trong caùc xoang baïch huyeát cuûa haïch (xoang döôùi voû, xoang quanh nang, xoang tuûy). 2. Nang limphoâ thöù caáp trong vuøng voû haïch. Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa haïch limphoâ. Vôùi VK 4, quan saùt caùc thaønh phaàn caáu taïo moâ hoïc bình thöôøng cuûa haïch nhö voû bao sôïi, vaùch ngaên sôïi vaøo vuøng voû, vuøng voû vôùi caùc nang limphoâ thöù caáp, vuøng caän voû, vuøng tuûy, caùc xoang baïch huyeát döôùi voû, xoang quanh nang vaø xoang tuûy (hình 2). Ykhoaonline.com 5 Hình 2: 1- Voû bao sôïi; 2- Xoang döôùi voû; 3- Xoang quanh nang ; 4- Nang limphoâ thöù caáp. Vôùi VK 10, quan saùt trong xoang döôùi voû vaø xoang quang nang thaáy coù chöùa raát nhieàu ñaïi thöïc baøo öù ñoïng carbon (hình 3) . Hình 3: 1. Voû bao sôïi; 2. Caùc ñaïi thöïc baøo öù ñoïng carbon. 6 Quan saùt vôùi VK 40, ñaïi thöïc baøo öù ñoïng carbon laø nhöõng teá baøo lôùn, nhaân hình baàu duïc hoaëc hình khía loõm nhö quaû thaän, naèm leänh beân, baøo töông nhieàu maàu hoàng nhaït, coù chöùa caùc haït buïi than nhoû maàu naâu ñen (hình 4). Hình 4: 1. Ñaïi thöïc baøo öù ñoïng caùc haït buïi than trong baøo töông; 2. Limphoâ baøo Ykhoaonline.com 7 CHUYEÅN SAÛN GAI COÅ TÖÛ CUNG Coå töû cung (CTC) goàm coå ngoaøi ñöôïc bao phuû bôûi bieåu moâ laùt taàng khoâng söøng hoùa, vaø coå trong bôûi bieåu moâ truï ñôn tieát nhaày. Nôi noái tieáp giöõa bieåu moâ coå ngoaøi vaø coå trong ñöôïc goïi laø ñöôøng tieáp hôïp gai–truï, naèm ngay loã ngoaøi CTC ôû treû gaùi chöa daäy thì. ÔÛ phuï nöõ trong ñoä tuoåi hoaït ñoäng sinh duïc, söï phaùt trieån cuûa CTC laøm bieåu moâ tuyeán coå trong loän ra ngoaøi, taïo ra vuøng loä tuyeán CTC, ñaåy ñöôøng tieáp hôïp gai - truï ra xa khoûi loã ngoaøi CTC. Ñeå thích nghi vôùi moâi tröôøng môùi coù tính axít trong aâm ñaïo, bieåu moâ truï ñôn trong vuøng loä tuyeán seõ chuyeån saûn gai thaønh bieåu moâ laùt taàng nhôø hoaït ñoäng taêng saûn cuûa caùc teá baøo döï tröõ; keát cuïc taùi taïo 1 ñöôøng tieáp hôïp gai- truï môùi veà ñuùng vò trí ban ñaàu; vuøng chuyeån saûn gai coøn ñöôïc goïi laø vuøng chuyeån daïng (hình 1). Hình 1: A- CTC ôû treû gaùi chöa coù vuøng loä tuyeán; B- Söï hình thaønh vuøng loä tuyeán laøm ñöôøng tieáp hôïp gai-truï bò ñaåy xa khoûi loã ngoaøi CTC; C- Hoaït ñoäng chuyeån saûn gai keát cuïc ñaõ taùi taïo ra 1 ñöôøng tieáp hôïp gai-truï môùi (ñöôøng chaám chaám maàu xanh) tieán gaàn ñeán loã ngoaøi CTC. 8 Ñaïi theå: Vuøng loä tuyeán coå trong CTC coù maàu ñoû töôi, chöùa nhöõng vuøng chuyeån saûn gai maàu hoàng lôït töông töï bieåu moâ coå ngoaøi CTC (Hình 1 C). Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Bieåu moâ truï ñôn cuûa vuøng loä tuyeán coå trong CTC. 2. Bieåu moâ chuyeån saûn gai. Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa coå töû cung. Quan saùt tieâu baûn vôùi VK 4 vaø VK 10, bieåu moâ truï ñôn bình thöôøng cuûa coå trong CTC ôû vuøng loä tuyeán laø 1 lôùp teá baøo hình truï coù nhaân leäch veà cöïc ñaùy, baøo töông cöïc ñænh chöùa ñaày chaát nhaày; bieåu moâ naøy gaáp neáp saâu xuoáng döôùi moâ ñeäm taïo ra caùc tuyeán coå trong CTC; giöõa lôùp teá baøo truï vaø maøng ñaùy coù caùc teá baøo döï tröõ phaân boá raûi raùc (hình 2). Vôùi VK 40, quan saùt doïc theo lôùp bieåu moâ truï ñôn beà maët, ta thaáy hieän töôïng chuyeån saûn gai baét ñaàu vôùi söï taêng saûn caùc teá baøo döï tröõ, taïo thaønh 1 lôùp teá baøo lieân tuïc (töông öùng vôùi lôùp ñaùy cuûa bieåu moâ laùt taàng) naèm beân döôùi lôùp teá baøo truï ñôn, hình thaønh 1 bieåu moâ chuyeån saûn goàm 2 lôùp teá baøo (hình 3). Caùc teá baøo cuûa lôùp ñaùy laïi tieáp tuïc taêng saûn, taïo thaønh caùc lôùp môùi töông öùng vôùi caùc lôùp trung gian cuûa bieåu moâ laùt taàng, hình thaønh 1 bieåu moâ chuyeån saûn goàm nhieàu lôùp teá baøo gai (teá baøo ña dieän, baøo töông nhieàu vaø aùi toan); lôùp teá baøo truï ñôn bò ñaåy leân treân cuøng. Khi caùc teá baøo truï naøy bong troùc, seõ ñeå laïi moät bieåu moâ laùt taàng gioáng bieåu moâ coå ngoaøi CTC; quaù trình chuyeån saûn gai töø bieåu moâ truï ñôn tieát nhaày thaønh bieåu moâ laùt taàng ñaõ hoaøn taát (hình 4). Hình 2: 1- Lôùp teá baøo truï ñôn tieát nhaày; 2- Teá baøo döï tröõ naèm raûi raùc; 3- Moâ ñeäm. Ykhoaonline.com 9 Hình 3: 1- Teá baøo döï tröõ taêng saûn thaønh 1 lôùp lieân tuïc; 2- Tuyeán coå trong CTC. Hình 4: 1- Teá baøo truï ñôn bò ñaåy leân beà maët; 2- Teá baøo truï ñôn ñaõ bong troùc; 3- Caùc lôùp teá baøo gai; 4- Maøng ñaùy; 5- Moâ ñeäm. 10 NGHÒCH SAÛN NAËNG – CARCINOÂM TAÏI CHOÃ COÅ TÖÛ CUNG (CIN 3) Toån thöông nghòch saûn vaø carcinoâm CTC thöôøng xuaát phaùt töø vuøng chuyeån daïng laø do hoaït ñoäng taêng saûn vaø chuyeån saûn taïi ñaây khieán noù deã bò taùc ñoäng bôûi caùc taùc nhaân sinh u (HPV ñöôïc xem laø nhaân toá chính). Nghòch saûn laø tình traïng roái loaïn taêng sinh teá baøo, bieåu thò bôûi söï roái loaïn ñònh höôùng saép xeáp cuûa caùc teá baøo, thay ñoåi kích thöôùc - hình daïng cuûa teá baøo vaø nhaân, baát thöôøng veà vò trí cuûa phaân baøo. Ñoái vôùi bieåu moâ laùt taàng, tuøy theo caùc bieán ñoåi noùi treân coøn giôùi haïn ôû 1/3 döôùi,1/3 giöõa hoaëc ñaõ leân tôùi 1/3 treân cuûa chieàu daøy bieåu moâ, phaân bieät ra 3 möùc ñoä nghòch saûn: nheï, vöøa vaø naëng; khi toaøn boä chieàu daøy bieåu moâ keå caû lôùp beà maët cuõng bò bieán ñoåi thì toån thöông ñöôïc goïi laø carcinoâm taïi choã. Nghòch saûn ñöôïc xem laø toån thöông tieàn ung thö vì nghòch saûn naëng coù theå chuyeån thaønh ung thö. ÔÛ CTC, nghòch saûn naëng vaø carcinoâm taïi choã CTC ñöôïc xeáp chung vaøo toån thöông taân sinh trong bieåu moâ möùc ñoä 3 (CIN 3) vaø ñöôïc xöû trí gioáng nhau (caét boû baèng voøng ñieän, khoeùt choùp). Ñaïi theå: Hình aûnh ñaïi theå cuûa CTC coù chöùa CIN 3 coù theå cuõng gioáng nhö moät coå töû cung bò loä tuyeán chuyeån saûn gai thoâng thöôøng; ñeå phaùt hieän sôùm, caàn tieán haønh taàm soaùt ñònh kyø baèng pheát moûng Papanicolaou (hình 1). Hình 1: Hình aûnh coå töû cung chöùa CIN 3 khoâng khaùc vieâm loä tuyeán chuyeån saûn gai. Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Bieåu moâ laùt taàng cuûa coå ngoaøi coå töû cung : lôùp ñaùy, caùc lôùp trung gian, lôùp beà maët 2. Toån thöông nghòch saûn naëng: höôùng saép xeáp cuûa caùc lôùp teá baøo trung gian thaúng goùc vôùi maøng ñaùy, teá baøo coù hình daïng vaø kích thöôùc thay ñoåi khaùc nhau, nhaân taêng saéc meùo moù, phaân baøo taêng vaø khoâng coøn giôùi haïn ôû lôùp ñaùy, nhöng lôùp teá baøo beà maët vaãn coù nhaân deït gioáng bieåu moâ laùt taàng bình thöôøng. 3. Carcinoâm taïi choã : hình aûnh nghòch saûn chieám toaøn boä chieàu daøy cuûa bieåu moâ, lôùp teá baøo beà maët coù nhaân taêng saéc meùo moù. Löu yù: hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc bieåu moâ laùt taàng cuûa coå ngoaøi CTC. Ykhoaonline.com 11 Quan saùt tieâu baûn vôùi VK 4, bieåu moâ laùt taàng coå ngoaøi CTC goàm lôùp ñaùy, caùc lôùp trung gian vaø lôùp teá baøo beà maët. Vuøng bieåu moâ nghòch saûn baét maàu ñaäm hôn do hoaït ñoäng taêng sinh teá baøo maïnh, maät ñoä teá baøo cao. Giöõa 2 vuøng bieåu moâ laø moâ ñeäm sôïi cuûa CTC, thaám nhaäp caùc teá baøo vieâm maõn tính (hình 2). Hình 2: 1- Bieåu moâ laùt taàng bình thöôøng coå ngoaøi CTC; 2- Toån thöông nghòch saûn naëng - carcinoâm taïi choã; 3- moâ ñeäm sôïi CTC thaám nhaäp teá baøo vieâm maõn tính. Vôùi VK 40, bieåu moâ laùt taàng bình thöôøng coå ngoaøi coù ñònh höôùng saép xeáp cuûa caùc lôùp teá baøo trung gian song song vôùi maøng ñaùy; lôùp teá baøo beà maët coù nhaân deït (hình 3). Hình 3: Bieåu moâ taàng bình thöôøng coå ngoaøi CTC. 1- Lôùp teá baøo beà maët; 2- Caùc lôùp trung gian; 3- Moâ ñeäm 12 Vuøng bieåu moâ nghòch saûn naëng coù ñònh höôùng saép xeáp cuûa caùc lôùp trung gian thaúng goùc vôùi maøng ñaùy, kích thöôùc vaø hình daïng teá baøo thay ñoåi, nhaân taêng saéc meùo moù, phaân baøo taêng vaø xuaát hieän ôû caû 1/3 treân cuûa bieåu moâ; tuy nhieân lôùp teá baøo beà maët vaãn coù nhaân deït gioáng bieåu moâ laùt taàng bình thöôøng (hình 4). Hình 4: Nghòch saûn naëng CTC, hình aûnh nghòch saûn leân tôùi 1/3 treân cuûa bieåu moâ nhöng lôùp teá baøo beà maët vaãn coù nhaân deït nhö bieåu moâ laùt taàng bình thöôøng (muõi teân). ÔÛ vuøng carcinoâm taïi choã, hình aûnh nghòch saûn chieám toaøn boä beà daøy bieåu moâ; nhaân cuûa lôùp teá baøo beà maët cuõng taêng saéc, meùo moù (hình 5). Hình 5: Carcinoâm taïi choã, nhaân lôùp teá baøo beà maët cuõng meùo moù, taêng saéc (muõi teân). Ta thaáy vuøng nghòch saûn naëng vaø carcinoâm taïi choã naèm noái tieáp xen keõ nhau, vì vaäy chuùng ñöôïc xeáp chung vaøo toån thöông CIN 3. Ykhoaonline.com 13 VIEÂM RUOÄT THÖØA CAÁP TÍNH Laø 1 caáp cöùu ngoaïi khoa thöôøng gaëp, caàn chaån ñoaùn sôùm vaø ñieàu trò kòp thôøi ñeå traùnh bieán chöùng thuûng gaây vieâm muû phuùc maïc coù theå gaây töû vong. Vieâm ruoät thöøa caáp thöôøng xaûy ra ôû ñoä tuoåi thanh nieân, nam nhieàu hôn nöõ. Ñaïi theå: ruoät thöøa söng to, phuø neà, caùc maïch maùu sung huyeát noåi roõ döôùi thanh maïc, dòch xuaát tô huyeát ñoùng thaønh giaû maïc treân beà maët thanh maïc; xeû ñoâi ruoät thöøa thaáy muû chaûy ra töø trong loøng ruoät thöøa (Hình 1). Hình 1: 1- Maïch maùu sung huyeát noåi roõ döôùi thanh maïc; 2- Giaû maïc ñoùng treân beà maët. Vi theå: 3 ñaëc ñieåm moâ hoïc chính cuûa vieâm caáp laø sung huyeát ñoäng, phuø vieâm vaø thaám nhaäp teá baøo maø chuû yeáu laø caùc baïch caàu ña nhaân trung tính. Muïc tieâu caàn tìm: 1. Hieän töôïng sung huyeát 2 . Hieän töôïng phuø vieâm: - Dòch xuaát thanh huyeát - Dòch xuaát xuaát huyeát - Dòch xuaát tô huyeát - Dòch xuaát muû 3. Hieän töôïng thaám nhaäp baïch caàu ña nhaân 4. Hieän töôïng hoaïi töû nieâm maïc Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa ruoät thöøa Quan saùt baèng maét traàn, tieâu baûn goàm 3 laùt caét: 1 laùt caét ngang nhoû, 1 laùt caét ngang lôùn vaø 1 laùt caét doïc qua ñaàu muùt ruoät thöøa (hình 2). 14 Hình 2: Tieâu baûn vieâm ruoät thöøa. 1- Laùt caét ngang nhoû; 2- Laùt caét ngang lôùn; 3- Laùt caét doïc. Vôùi VK4, quan saùt laùt caét ngang nhoû, caáu taïo thaønh ruoät thöøa goàm 4 lôùp: lôùp nieâm maïc vôùi caùc tuyeán Lieberkühn, lôùp döôùi nieâm maïc, lôùp cô trôn vaø lôùp thanh maïc; trong moâ ñeäm cuûa lôùp nieâm maïc vaø lôùp döôùi nieâm maïc, coù caùc nang limphoâ. Maët ngoaøi thanh maïc coù 1 lôùp dòch xuaát tô huyeát (hình 3). Hình 3: 1- Nang limphoâ trong lôùp döôùi nieâm maïc; 2- Dòch xuaát tô huyeát. Chuyeån sang VK 10 vaø VK 40 quan saùt laùt caét ngang lôùn vaø laùt caét doïc ñeå thaáy: 1. Hieän töôïng sung huyeát ñoäng: thaáy roõ ôû 1/2 ngoaøi cuûa thaønh ruoät thöøa, caùc tieåu tónh maïch giaõn roäng, chöùa ñaày hoàng caàu (hình 4). Ykhoaonline.com 15 Hình 4: 1- Tieåu tónh maïch sung huyeát giaõn roäng, chöùa ñaày hoàng caàu; 2- Baïch caàu ña nhaân thaám nhaäp moâ ñeäm ngoaøi maïch; 3- Dòch xuaát xuaát huyeát; 4- Dòch xuaát thanh huyeát. 2. Hieän töôïng phuø vieâm, bieåu thò bôûi söï hieän dieän cuûa caùc dòch xuaát (dòch phuø vieâm): - Dòch xuaát thanh huyeát: caùc ñaùm baét maàu hoàng, trong moâ ñeäm ngoaøi maïch (hình 4). - Dòch xuaát xuaát huyeát : caùc ñaùm hoàng caàu trong moâ ñeäm ngoaøi maïch (hình 4, 5). - Dòch xuaát muû trong loøng ruoät thöøa, caáu taïo chuû yeáu bôûi caùc baïch caàu ña nhaân thoaùi hoùa (coù nhaân muùi vôõ vuïn), hoàng caàu vaø ñaïi thöïc baøo (hình 6). - Dòch xuaát tô huyeát, taïo thaønh giaû maïc baùm ngoaøi maët thanh maïc ruoät thöøa, caáu taïo bôûi löôùi sôïi tô huyeát baét maøu ñoû, giöõa caùc maét löôùi coù hoàng caàu vaø baïch caàu (hình 3, 5). Hình 5: 1- Tieåu tónh maïch sung huyeát giaõn roäng; 2- Dòch xuaát xuaát huyeát; 3- Dòch xuaát tô huyeát . 16 Hình 6: 1- Vuøng nieâm maïc bò hoaïi töû; 2- Dòch xuaát muû; 3- Tuyeán Lieberkühn. 3. Hieän töôïng thaám nhaäp baïch caàu ña nhaân: ôû caùc tieåu tónh maïch sung huyeát, caùc baïch caàu baùm vaøo beà maët teá baøo noäi moâ (hieän töôïng tuï vaùch) vaø xuyeân qua thaønh maïch ñeå thaám nhaäp vaøo moâ ñeäm ngoaøi maïch (hình 7 ). 4. Hieän töôïng hoaïi töû nieâm maïc: lôùp nieâm maïc ruoät thöøa coù nhöõng choã bò hoaïi töû, khoâng coøn thaáy bieåu moâ beà maët vaø caùc tuyeán Lieberkühn; thay vaøo ñoù laø caùc ñaùm chaát hoaïi töû taïo bôûi xaùc teá baøo cheát, baïch caàu vaø hoàng caàu (hình 6). Hình 7: 1- Baïch caàu ña nhaân tuï vaùch ôû tieåu tónh maïch; 2- Baïch caàu thaám nhaäp moâ ñeäm ngoaøi maïch. Ykhoaonline.com 17 VIEÂM LOEÙT DA MAÕN TÍNH Da bò vieâm loeùt keùo daøi nhieàu tuaàn nhieàu thaùng, do taùc nhaân gaây vieâm coøn toàn taïi hoaëc do phaûn öùng söûa chöõa cuûa cô theå bò roái loaïn ( ôû ngöôøi maéc beänh beänh tieåu ñöôøng, suy dinh döôõng, thieáu vitamin) Ñaïi theå: Veát loeùt coù kích thöôùc vaøi cm, bôø oå loeùt hôi goà leân do hoaït ñoäng taêng sinh taùi taïo cuûa lôùp bieåu bì; beà maët oå loeùt loån nhoån daïng haït maàu ñoû, deã chaûy maùu khi ñuïng ñeán, coù theå coù theâm dòch xuaát muû hoaëc dòch xuaát tô huyeát khi oå loeùt bò boäi nhieãm vôùi caùc taùc nhaân gaây vieâm caáp tính. (Hình 1) Hình 1: OÅ vieâm loeùt da maõn tính. Vi theå: Vieâm maõn tính coù hai ñaëc ñieåm moâ hoïc chính laø thaám nhaäp teá baøo ñôn nhaân vaø taêng sinh moâ lieân keát - maïch maùu. Quan saùt tieâu baûn vôùi VK 4, taïi oå loeùt khoâng coøn thaáy bieåu moâ laùt taàng nhöng ôû bôø oå loeùt, bieåu moâ naøy taêng sinh daày leân (hình 2). Beà maët oå loeùt bò boäi nhieãm, coù hình aûnh cuûa vieâm caáp tính, choàng leân treân toån thöông vieâm maõn tính naèm saâu hôn ôû beân döôùi. OÅ loeùt ñöôïc phuû moät lôùp dòch xuaát tô huyeát. Vôùi VK 10 vaø 40 quan saùt vuøng toån thöông vieâm caáp tính coù hieän töôïng sung huyeát, phuø vieâm vaø thaám nhaäp baïch caàu ña nhaân trung tính trong moâ ñeäm. (Hình 3) Muïc tieâu caàn tìm: 1. Hieän töôïng thaám nhaäp teá baøo ñôn nhaân : - Limphoâ baøo - Töông baøo - Ñaïi thöïc baøo 2. Hieän töôïng taêng sinh moâ lieân keát - maïch maùu - Nguyeân baøo sôïi - Maïch maùu taân sinh Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa da 18 Hình 2: 1- Bôø oå loeùt hôi goà leân do bieåu bì taêng sinh taùi taïo; 2- OÅ loeùt; 3- Dòch xuaát tô huyeát; 4- Vuøng vieâm caáp tính.; 5- Vuøng vieâm maõn tính Hình 3: 1- Dòch xuaát tô huyeát; 2- Dòch xuaát thanh huyeát; 3- Sung huyeát; 4- Xuaát huyeát; 5- Thaám nhaäp baïch caàu ña nhaân trung tính; 6- Maïch maùu taân sinh; 7- Töông baøo 1 2 3 4 5 5 31 2 4 5 6 7 Ykhoaonline.com 19 Quan saùt vôùi VK 10 vaø 40 vuøng toån thöông naèm saâu beân döôùi cuûa oå loeùt ñeå tìm thaáy vuøng vieâm maõn tính vôùi hình aûnh taêng sinh moâ lieân keát maïch maùu vaø moâ ñeäm ngoaøi maïch thaám nhaäp caùc teá baøo ñôn nhaân khaùc nhau. (Hình 4) Hieän töôïng taêng sinh moâ lieân keát - maïch maùu ñöôïc thaáy roõ trong vuøng moâ ñaëc beân döôùi oå loeùt. Caùc nguyeân baøo sôïi hình thoi, nhaân hình baàu duïc, naèm giöõa caùc boù sôïi collagen do chuùng toång hôïp. Chen giöõa moâ sôïi coù nhieàu maïch maùu taân sinh; ñieåm ñaëc tröng cuûa caùc maïch maùu naøy laø chuùng ñöôïc loùt bôûi caùc teá baøo noäi moâ coù nhaân lôùn saùng, hình troøn, thoø vaøo trong loøng maïch. (Hình 4) Hình 4: 1- Thaám nhaäp teá baøo ñôn nhaân; 2- Taêng sinh moâ lieân keát 3- Maïch maùu taân sinh (caét ngang vaø caét doïc). Caùc daïng teá baøo ñôn nhaân: Limphoâ baøo: ñöôøng kính 7-10 m (baèng hoàng caàu), nhaân troøn baét maàu tím ñaäm, chieám gaàn heát theå tích teá baøo. (Hình 5 vaø 6). Töông baøo: ñöôøng kính 12-15 m, nhaân troøn naèm leäch 1 beân, chaát nhieãm saéc keát thaønh töøng ñaùm baùm ngay döôùi maøng nhaân (nhaân hình baùnh xe); baøo töông baét maàu tím hoàng, chöøa laïi moät khoaûng saùng caïnh nhaân; maøng teá baøo roõ neùt. (Hình 5 vaø 6). Ñaïi thöïc baøo: ñöôøng kính 25-30 m, nhaân saùng, hình baàu duïc hay hình coù khía loõm nhö haït ñaäu, haïch nhaân nhoû, naèm leäch 1 beân; baøo töông nhieàu vaø baét maàu laït, chöùa nhieàu khoâng baøo (trong loøng coù theå chöùa caùc vaät theå ñöôïc thöïc baøo; maøng teá baøo sôøn xô, khoâng roõ neùt do hoaït ñoäng thöïc baøo). Caùc ñaïi thöïc baøo thöôøng ñöôïc tìm thaáy gaàn caùc maïch maùu taân sinh. (Hình 6 vaø 7). 1 2 3 1 20 Hình 5: 1- Maïch maùu taân sinh; 2- Sôïi collagen; 3- Nguyeân baøo sôïi; 4- Teá baøo sôïi; 5- Limphoâ baøo; 6- Töông baøo; 7- Ñaïi thöïc baøo Hình 6: 1- Maïch maùu taân sinh; 2- Nguyeân baøo sôïi; 3- Limphoâ baøo; 4- Töông baøo; 5- Ñaïi thöïc baøo 1 2 4 5 6 7 3 1 2 3 5 4 Ykhoaonline.com 21 Hình 7: 1- Limphoâ baøo ; 2- Töông baøo; 3- Ñaïi thöïc baøo; 4- Sôïi collagen; 5- Nguyeân baøo sôïi; 6- Teá baøo sôïi. 1 2 3 3 4 6 5 22 VIEÂM LAO HAÏCH Laø 1 daïng vieâm haït cuûa haïch do vi khuaån lao gaây ra. Haïch vieâm lao thöôøng thaáy ôû vuøng coå, naùch vaø treân ñoøn. Ñaïi theå: Haïch vieâm lao coù kích thöôùc 1-4 cm; maët caét cho thaáy caùc nang lao chöùa chaát hoaïi töû baõ ñaäu maàu vaøng kem (hình 1). Hình 1: Haïch vieâm lao vôùi caùc nang lao chöùa chaát hoaïi töû baõ ñaäu maàu vaøng kem Vi theå: Ñaëc ñieåm moâ hoïc cuûa vieâm lao laø söï hình thaønh caùc u haït lao, coøn goïi laø nang lao. Nang lao laø moät taäp hôïp teá baøo daïng bieåu moâ, ñöôïc bao quanh bôûi moät vieàn limphoâ baøo vaø töông baøo. Caùc teá baøo daïng bieåu moâ coù theå hoøa nhaäp vôùi nhau thaønh ñaïi baøo Langhans. Khi caùc caùc teá baøo daïng bieåu moâ vaø ñaïi baøo Langhans ôû trung taâm nang lao bò hoaïi töû, seõ taïo ra moät chaát maøu vaøng kem, meàm, gioáng nhö baõ ñaäu neân coøn ñöôïc goïi laø chaát hoaïi töû baõ ñaäu; nang lao trôû thaønh nang baõ ñaäu. Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, nhu moâ haïch beân döôùi voû bao sôïi coù chöùa caùc nang lao vôùi kích thöôùc khaùc nhau, coù hoaëc khoâng coù chaát hoaïi töû baõ ñaäu ôû giöõa; giöõa caùc nang lao laø nhu moâ haïch bình thöôøng coøn soùt laïi (hình 2). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Nang lao: - Teá baøo daïng bieåu moâ - Ñaïi baøo Langhans - Chaát hoaïi töû baõ ñaäu - Vieàn limphoâ baøo vaø töông baøo 2. Moâ limphoâ bình thöôøng coøn laïi cuûa haïch Ykhoaonline.com 23 Hình 2: 1- Voû bao haïch; 2- Moâ haïch coøn soùt laïi; 3- Nang lao; 4- Chaát hoaïi töû baõ ñaäu. Vôùi VK 10 vaø 40, nang lao laø 1 taäp hôïp teá baøo daïng bieåu moâ, bao quanh chaát hoaïi töû baõ ñaäu ôû giöõa, ngoaøi rìa laø vieàn limphoâ baøo vaø töông baøo. Raûi raùc giöõa caùc teá baøo daïng bieåu moâ laø caùc ñaïi baøo Langhans (hình 3) Hình 3: 1- Chaát hoaïi töû baõ ñaäu; 2- Vieàn limphoâ baøo - töông baøo; 3- Töông baøo; 4- Caùc teá baøo daïng bieåu moâ; 5- Ñaïi baøo Langhans. 24 Teá baøo daïng bieåu moâ coù nhaân hình baàu duïc, maøng nhaân roõ, coù 1 haïch nhaân nhoû, baøo töông nhieàu maàu hoàng, giôùi haïn teá baøo khoâng roõ neân caùc teá baøo naøy troâng coù veû nhö lieân keát chaët cheõ vôùi nhau gioáng teá baøo bieåu moâ ( vì vaäy ñöôïc goïi laø teá baøo daïng bieåu moâ, maëc duø baûn chaát cuûa chuùng laø caùc ñaïi thöïc baøo bieán ñoåi). Ñaïi baøo Langhans laø nhöõng teá baøo khoång loà, coù haøng chuïc nhaân, phaân boá ngay döôùi maøng teá baøo ( ñaëc ñieåm nhaân gioáng heät nhaân teá baøo daïng bieåu moâ). Chaát hoaïi töû baõ ñaäu coù daïng haït, baét maàu hoàng ñaäm (hình 4). Hình 4: 1- Chaát hoaïi töû baõ ñaäu; 2- Ñaïi baøo Langhans; 3- Caùc teá baøo daïng bieåu moâ. Vieàn limphoâ baøo vaø töông baøo tuy khoâng phaân bieät roõ giôùi haïn vôùi moâ limphoâ bình thöôøng coøn soùt laïi cuûa haïch, nhöng vaãn coù theå nhaän ra nhôø söï hieän dieän cuûa raát nhieàu töông baøo (hình 3). Ykhoaonline.com 25 SEÏO LOÀI Do hoaït ñoäng toång hôïp quaù ñaùng sôïi collagen cuûa caùc nguyeân baøo sôïi trong quaù trình söûa chöõa caùc toån thöông baèng hình thöùc hoùa seïo. Ñaïi theå: seïo loài thöôøng goà cao vaø coù maàu saéc ñaäm hôn vuøng da bình thöôøng xung quanh (hình 1) Hình 1: Seïo loài goà cao vaø coù maàu saéc ñaäm hôn da xung quanh Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, seïo loài ñöôïc phuû treân beà maët bôûi moät lôùp bieåu bì moûng, beân döôùi laø moâ sôïi taêng sinh goàm coù nguyeân baøo sôïi, caùc boù sôïi collagen taêng sinh vaø boù sôïi hyalin hoùa (hình 2). Hình 2: 1- Bieåu bì teo moûng; 2- Caùc boù sôïi collagen. Muïc tieâu caàn tìm: 1. Nguyeân baøo sôïi 2. Caùc boù sôïi collagen taêng sinh 3. Caùc boù sôïi hyalin hoùa 26 Vôùi vaät kính 10 vaø 40, caùc boù sôïi collagen taêng sinh baét maàu hoàng lôït, goàm nhieàu thôù sôïi xeáp song song; chen giöõa caùc thôù sôïi naøy coù nhieàu nguyeân baøo sôïi hình thoi vôùi nhaân hình baàu duïc, saùng, chöùa 1-2 haïch nhaân (hình 3). Caùc boù sôïi hyalin hoùa baét maàu hoàng ñaäm, ñoàng nhaát, phaân boá loän xoän giöõa caùc boù sôïi taêng sinh (hình 4). Hình 3: Caùc boù sôïi collagen taêng sinh. 1- Nguyeân baøo sôïi; 2- Sôïi collagen. Hình 4: 1- Boù sôïi collagen taêng sinh; 2- Boù sôïi hyalin hoùa. Ykhoaonline.com 27 TAÊNG SAÛN CUÏC TUYEÁN GIAÙP ( PHÌNH GIAÙP LEÛ TEÛ) Laø loaïi beänh lyù tuyeán giaùp thöôøng gaëp nhaát, xaûy ra ôû ngöôøi treû, giôùi nöõ nhieàu hôn giôùi nam. Ñaïi theå: Tuyeán giaùp phình to, coù nhieàu cuïc; maët caét maàu naâu, coù nhöõng vuøng xuaát huyeát hoaëc hoùa boïc (hình 1). Hình 1: Tuyeán giaùp phình to, coù nhieàu cuïc. Vi theå: Quan saùt tieâu baûn ôû VK4, u coù voû bao sôïi moûng bao boïc beân ngoaøi, beân trong laø caùc Vôùi VK4, quan saùt caùc vuøng taêng saûn teá baøo nang giaùp, vuøng thoaùi hoùa boïc, vuøng xuaát huyeát, vuøng hoùa sôïi vaø thaám nhaäp limphoâ baøo (hình 2). Vôùi VK 10 vaø 40, vuøng taêng saûn goàm caùc nang giaùp kích thöôùc nhoû, teá baøo nang giaùp hình vuoâng hoaëc truï thaáp; trong 1 soá nang giaùp, teá baøo nang taêng sinh taïo nhuù thoø vaøo loøng nang (hình 3). ÔÛ vuøng thoaùi hoùa boïc, nang giaùp giaõn roäng chöùa ñaày keo giaùp, teá baøo nang giaùp coù choã bò eùp deït, loøng nang coù theå chöùa hoàng caàu (do xuaát huyeát) vaø ñaïi thöïc baøo öù ñoïng hemosiderin maàu naâu trong baøo töông (hình 4, 6). Moâ ñeäm giöõa caùc nang giaùp taêng sinh moâ sôïi, thaám nhaäp limphoâ baøo (hình 5). Cholesterol giaûi phoùng töø maøng teá baøo cheát laéng ñoïng thaønh caùc tinh theå hình kim trong moâ ñeäm giöõa caùc nang giaùp (hình 6 ). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Hieän töôïng taêng saûn teá baøo nang giaùp: nang giaùp nhoû, teá baøo nang hình truï thaáp, taêng sinh taïo nhuù. 2. Hieän töôïng thoaùi hoùa boïc: nang giaùp giaõn roäng ñaày chaát keo,teá baøo nang deït. 3. Hieän töôïng xuaát huyeát, laéng ñoïng tinh theå cholesterol, ñaïi thöïc baøo öù ñoïng hemosiderin. 4. Moâ ñeäm thaám nhaäp limphoâ baøo, taêng sinh moâ sôïi. Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu t ï moâ hoïc tuyeán giaùp. 28 Hình 2: 1- Vuøng taêng saûn teá baøo nang giaùp; 2- Vuøng thoaùi hoùa boïc; 3- Vuøng xuaát huyeát; 4- Vuøng moâ ñeäm thaám nhaäp limphoâ baøo. Hình 3: Vuøng taêng saûn vôùi caùc nang giaùp nhoû, teá baøo nang giaùp hình vuoâng hoaëc truï thaáp; trong 1 soá nang giaùp, teá baøo nang taêng sinh taïo nhuù thoø vaøo loøng nang (muõi teân). Ykhoaonline.com 29 Hình 4: Hieän töôïng thoaùi hoùa boïc, nang giaùp giaõn roäng, chöùa chaát keo, teá baøo nang giaùp bò eùp deït (muõi teân). Hình 5: Moâ ñeäm giöõa caùc nang giaùp taêng sinh moâ sôïi. 1- Nguyeân baøo sôïi; 2- Sôïi collagen; 3- Thaám nhaäp limphoâ baøo . 30 Hình 6: Hieän töôïng xuaát huyeát trong loøng nang giaùp. 1- Hoàng caàu; 2- Ñaïi thöïc baøo öù ñoïng hemosiderin; 3- Tinh theå cholesterol hình kim. Ykhoaonline.com 31 TAÊNG SAÛN CUÏC TUYEÁN TIEÀN LIEÄT Thöôøng gaëp ôû ngöôøi treân 50 tuoåi vôùi xuaát ñoä taêng daàn theo tuoåi taùc; nguyeân nhaân chöa roõ nhöng chaéc coù vai troø cuûa caùc noäi tieát toá nam. Ñaïi theå: Tuyeán tieàn lieät taêng kích thöôùc vaø troïng löôïng, khoaûng 60-100 gram; maët caét coù nhieàu cuïc taêng saûn, taäp trung ôû vuøng trung taâm, gaây cheøn eùp nieäu ñaïo (Hình 1) Hình 1: Caùc cuïc taêng saûn cheøn eùp nieäu ñaïo ôû chính giöõa. Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, cuïc taêng saûn ñöôïc taïo bôûi caùc tuyeán oáng tuùi (tubuloalveolar gland) taêng sinh, phaân caùch nhau bôûi moät moâ ñeäm sôïi vaø cô trôn taêng saûn (hình 2). Vôùi VK 10 vaø 40, caùc oáng tuyeán taêng saûn coù kích thöôùc to nhoû khoâng ñeàu, coù oáng tuyeán giaõn roäng thaønh boïc. OÁng tuyeán ñöôïc loùt bôûi bieåu moâ goàm 2 lôùp teá baøo: teá baøo ñaùy deït naèm döôùi vaø teá baøo cheá tieát hình truï ôû beân treân; bieåu moâ taêng sinh taïo thaønh nhieàu nhuù thoø vaøo loøng oáng. Loøng oáng tuyeán thöôøng chöùa caùc theå amylacea hình troøn maàu hoàng lôït (laø chaát cheá tieát bò coâ ñaëc), moät soá theå amylacea bò laéng ñoïng canxi . Giöõa caùc oáng tuyeán, coù hieän töôïng taêng saûn moâ ñeäm sôïi- cô trôn vôùi söï gia taêng soá löôïng caùc nguyeân baøo sôïi , sôïi collagen vaø teá baøo cô trôn. Teá baøo cô trôn coù nhaân hình baàu duïc, baøo töông aùi toan (hình 3). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Taêng saûn oáng tuyeán 2. Theå amylacea 3. Taêng saûn moâ ñeäm sôïi - cô trôn Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa tuyeán tieàn lieät 32 Hình 2: 1- Caùc oáng tuyeán taêng saûn; 2- OÁng tuyeán giaõn thaønh boïc; 3- Moâ ñeäm sôïi - cô trôn taêng saûn; 4- Theå amylacea. Hình 3: 1- Bieåu moâ oáng tuyeán goàm 2 lôùp teá baøo; 2- Bieåu moâ taêng sinh taïo nhuù; 3- Nguyeân baøo sôïi; 4- Teá baøo cô trôn; 5- Theå amylacea. Ykhoaonline.com 33 NEÂVI NOÄI BÌ Laø 1 loaïi u saéc toá laønh tính raát thöôøng gaëp, xuaát phaùt töø caùc haéc toá baøo (melanocyte) trong lôùp ñaùy bieåu bì. U xuaát hieän ngay luùc môùi sinh hoaëc khi ñaõ vaøo ñoä tuoåi thieáu nieân. Ñaïi theå: U coù daïng noát saån hôi goà treân maët da, ñöôøng kính < 6mm, maàu naâu, giôùi haïn roõ, coù hoaëc khoâng coù loâng (hình 1). Hình 1: A- Neâvi noäi bì daïng saån hôi goà leân treân da löng; B- Neâvi noäi bì coù loâng ôû da maù Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, caùc neâvi baøo hôïp thaønh ñaùm trong lôùp bì cuûa da, caùc ñaùm naèm noâng ngay döôùi bieåu bì thöôøng bò öù ñoïng nhieàu saéc toá melanin trong baøo töông, caùc ñaùm naèm saâu khoâng chöùa saéc toá vaø thöôøng bieät hoùa theo höôùng thaàn kinh (hình 2). Vôùi VK 10 vaø VK 40, quan saùt caùc lôùp cuûa bieåu bì, raûi raùc trong lôùp ñaùy coù caùc haéc toá baøo bình thöôøng vôùi nhaân troøn, baøo töông saùng. Di chuyeån xuoáng lôùp bì noâng, töùc laø phaàn noâng cuûa lôùp bì ngay döôùi bieåu bì; coù caùc neâvi baøo hình troøn hoaëc ña dieän xeáp thaønh ñaùm, nhaân troøn ñaäm maàu naèm chính giöõa teá baøo, baøo töông öù ñaày caùc haït saéc toá melanin maàu naâu. Trong lôùp bì saâu, töùc laø phaàn saâu cuûa lôùp bì, cuõng coù caùc ñaùm neâvi baøo vôùi hình daïng töông töï nhöng kích thöôùc teá baøo nhoû hôn vaø baøo töông khoâng chöùa melanin (hình 3). Caùc neâvi baøo trong lôùp bì saâu coù theå bieät hoaù theo höôùng thaàn kinh taïo ra caáu truùc gioáng theå Meissner (hình 4). Ngoaøi ra, trong moâ xung quanh u, coøn thaáy caùc phaàn phuï da bình thöôøng nhö caáu truùc nang loâng tuyeán baõ trong lôùp bì; tuyeán moà hoâi trong lôùp haï bì (hình 5). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Caùc neâvi baøo xeáp thaønh ñaùm naèm trong lôùp bì. 2. Caùc ñaùm neâvi baøo öù ñoïng saéc toá melanin ôû lôùp bì noâng. 3. Caùc ñaùm neâvi baøo bieät hoaù thaønh caáu truùc gioáng theå Meissner. 4. Phaàn phuï da bình thöôøng: nang loâng, tuyeán baõ, tuyeán moà hoâi. 34 Hình 2: 1- Bieåu bì; 2- Ñaùm neâvi baøo öù ñoïng melanin; 3- Ñaùm neâvi khoâng öù ñoïng melanin; 4- Caùc ñaùm neâvi baøo bieät hoaù theo höôùng thaàn kinh taïo caáu truùc gioáng theå Meissner. Hình 3: 1- Haéc toá baøo trong lôùp ñaùy bieåu bì; 2- Ñaùm neâvi baøo trong lôùp bì noâng öù ñoïng saéc toá melanin; 3- Caùc neâvi baøo trong lôùp bì saâu coù kích thöôùc nhoû hôn, baøo töông khoâng chöùa saéc toá melanin. Ykhoaonline.com 35 Hình 4: 1- Ñaùm neâvi baøo khoâng öù ñoïng saéc toá melanin; 2- Ñaùm neâvi baøo bieät hoaù thaønh caáu truùc gioáng theå Meissner. Hình 5: A. 1- Nang loâng; 2- Tuyeán baõ. B. 1- OÁng baøi xuaát tuyeán moà hoâi; 2- Thaønh phaàn cheá tieát cuûa tuyeán moà hoâi. 36 U NHUÙ DA Laø moät loaïi u laønh tính cuûa da, goàm caùc caáu truùc nhuù taïo bôûi bieåu bì taêng saûn bao quanh truïc lieân keát maïch maùu. U nhuù xaûy ra ôû moïi ñoä tuoåi, treân baát kyø vuøng da naøo cuûa cô theå. Ñaïi theå: U nhuù da coù ñöôøng kính 0,5 – 1 cm, noåi goà treân maët da, beà maët nhoâ leân caùc nhuù nhoû. (Hình 1) Hình 1: U nhuù da taïo bôûi caùc caáu truùc nhuù, nhoâ leân treân beà maët. Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, u taïo bôûi caùc caáu truùc daïng nhuù, goàm 1 bieåu bì taêng saûn (daøy gaáp 2-3 laàn so vôùi bieåu bì cuûa vuøng da bình thöôøng xung quanh), bao quanh 1 truïc lieân keát coù chöùa caùc maïch maùu. (Hình 2) Vôùi VK 10 vaø VK 40, so saùnh giöõa bieåu bì taêng saûn cuûa caáu truùc nhuù vaø bieåu bì cuûa vuøng da bình thöôøng xung quanh ñeå thaáy roõ: Hieän töôïng taêng gai vôùi soá löôïng caùc lôùp teá baøo gai taêng leân gaáp 2-3 laàn, caùc teá baøo gai coù hình ña dieän, nhaân baàu duïc naèm chính giöõa, caùc teá baøo ñöôïc lieân keát vôùi nhau baèng caàu lieân baøo (desmosomes). Hieän töôïng taêng söøng vôùi lôùp söøng daày haún leân, taïo bôûi caùc vaûy söøng aùi toan naèm choàng chaát leân nhau. Ngoaøi ra, soá löôïng caùc haït keratohyalin trong lôùp haït cuõng taêng roõ reät. Truïc lieân keát maïch maùu naèm giöõa caùc caáu truùc nhuù, taïo bôûi 1 moâ lieân keát thöa goàm 1 ít nguyeân baøo sôïi, sôïi collagen vaø caùc maïch maùu. (Hình 3) Trong lôùp bì, coù theå thaáy caùc phaàn phuï da bình thöôøng nhö nang loâng tuyeán baõ, tuyeán moà hoâi nhö ñaõ moâ taû trong tieâu baûn neâvi noäi bì. Muïc tieâu caàn tìm: 1. Nhuù bieåu bì 2. Bieåu bì taêng saûn - Hieän töôïng taêng gai - Hieän töôïng taêng söøng 3. Truïc lieân keát maïch maùu Ykhoaonline.com 37 Hình 2: 1- Nhuù bieåu bì; 2- Truïc lieân keát maïch maùu; 3- Bieåu bì bình thöôøng. Hình 3: 1- Hieän töôïng taêng gai; 2- Hieän töôïng taêng söøng; 3- Truïc lieân keát maïch maùu 4- Lôùp haït coù soá löôïng haït keratohyalin taêng leân. 1 2 3 1 2 3 4 38 U MÔÕ Laø loaïi u phaàn meàm laønh tính thöôøng gaëp, xaûy ra ôû ngöôøi lôùn töø 40-60 tuoåi. U lôùn chaäm, khoâng gaây trieäu chöùng, hình khoái troøn, meàm, giôùi haïn roõ, di ñoäng, kích thöôùc trung bình khoaûng 3 cm, thöôøng ñöôïc tìm thaáy trong moâ döôùi da cuûa vuøng coå, löng vaø vai. Ñaïi theå: U môõ coù voû bao sôïi moûng, maët caét vaøng ñoàng nhaát, maät ñoä meàm; moâ chuû u ñöôïc phaân thaønh caùc tieåu thuøy bôûi caùc daûi moâ sôïi (Hình 1) Hình 1: U môõ coù voû bao, maët caét maàu vaøng ñoàng nhaát; caùc daûi moâ sôïi maàu traéng phaân chia moâ chuû u thaønh nhieàu tieåu thuøy. Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, u coù voû bao sôïi moûng bao boïc beân ngoaøi, beân trong laø caùc teá baøo u coù hình daïng gioáng teá baøo môõ tröôûng thaønh, kích thöôùc ñoàng ñeàu, saép xeáp thaønh caùc tieåu thuøy. Giöõa caùc tieåu thuøy môõ coù caùc vaùch sôïi goàm teá baøo sôïi, nguyeân baøo sôïi vaø sôïi collagen (hình 2). Quan saùt teá baøo u vôùi VK 40, baøo töông chöùa 1 khoâng baøo môõ lôùn, eùp deït nhaân ra ngoaïi vi (hình 3). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Caùc teá baøo u coù hình daïng gioáng teá baøo môõ tröôûng thaønh. 2. Caùc teá baøo sôïi vaø caùc daûi sôïi collagen 3. Voû bao sôïi moûng Ykhoaonline.com 39 Hình 2: 1- Tieåu thuøy môõ; 2- Vaùch sôïi Hình 3: 1- Nguyeân baøo sôïi; 2- Sôïi collagen; 3- Teá baøo môõ coù nhaân bò eùp deït. 40 MOÂ TUYEÁN TUÏY LAÏC CHOÃ ÔÛ THAØNH DAÏ DAØY (Choristoâm) Moâ tuyeán tuî laïc choã ôû daï daøy hay gaëp ôû vuøng hang vò, ña soá naèm trong lôùp döôùi nieâm maïc nhöng cuõng coù theå thaáy trong lôùp nieâm maïc vaø lôùp cô. Moâ tuyeán tuïy laïc choã thöôøng khoâng gaây trieäu chöùng, nhöng cuõng coù theå taïo thaønh moät toån thöông giaû u goïi laø choristoâm; gaây laàm laãn vôùi moät ung thö. Ñaïi theå: Toån thöông naèm trong lôùp döôùi nieâm maïc daï daøy, ñöôøng kính 2-3 cm, giôùi haïn khoâng roõ, maät ñoä chaéc, maët caét traéng xaùm; coù theå ñoäi leân treân laøm bieán daïng caùc neáp gaáp nieâm maïc vaø chui vaøo lôùp cô beân döôùi.(Hình 1) Hình 1: Moâ tuyeán tuïy laïc choã ñoäi leân lôùp nieâm maïc laøm bieán daïng caùc neáp gaáp (A); toån thöông coù giôùi haïn khoâng roõ, maët caét traéng xaùm (B). Vi theå: Muïc tieâu caàn tìm: 1. Nang tuî ngoaïi tieát vaø oáng baøi xuaát 2. Ñaûo tuïy noäi tieát Langerhans 3. Caùc lôùp thaønh daï daøy 4. Hieän töôïng chuyeån saûn ruoät nieâm maïc daï daøy Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa daï daøy vaø tuyeán tuïy. Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, phaân bieät caùc lôùp nieâm maïc, döôùi nieâm maïc vaø lôùp cô cuûa thaønh daï daøy ñeå thaáy ngay söï hieän dieän cuûa caùc caùc ñaùm moâ tuyeán tuïy maàu tím naèm laïc choã trong ñoù.(Hình 2) Ykhoaonline.com 41 Hình 2: 1- Lôùp nieâm maïc; 2- Lôùp döôùi nieâm maïc; 3- Moâ tuyeán tuïy laïc choã. Chuyeån sang VK10 vaø VK40, nieâm maïc vuøng hang vò ñöôïc phuû beân treân bôûi bieåu moâ tuyeán truï ñôn, beân döôùi laø moâ ñeäm nieâm maïc chöùa caùc tuyeán hang vò. Söï hieän dieän cuûa caùc teá baøo truï coù vi nhung mao vaø teá baøo hình ñaøi tieát nhaày trong bieåu moâ tuyeán hang vò cuøng vôùi söï thaám nhaäp cuûa caùc limphoâ baøo trong moâ ñeäm chöùng toû vuøng nieâm maïc naøy ñaõ bò chuyeån saûn ruoät do vieâm maõn tính. (Hình 3) Hình 3: 1- Tuyeán hang vò chöùa caùc teá baøo hình ñaøi tieát nhaày ( chuyeån saûn ruoät); 2- Moâ ñeäm nieâm maïc thaám nhaäp limphoâ baøo; 3- Lôùp cô nieâm; 4- Moâ tuyeán tuïy laïc choã. 42 Di chuyeån xuoáng lôùp cô, giöõa caùc boù cô trôn coù caùc ñaùm nang tuyeán tuî ngoaïi tieát cuøng vôùi caùc oáng baøi xuaát (oáng nhoû ñöôïc loùt bôûi bieåu moâ vuoâng ñôn; oáng lôùn bôûi bieåu moâ truï ñôn tieát nhaày). (Hình 4) Hình 4: 1- Caùc boù cô trôn cuûa lôùp cô; 2- Caùc ñaùm nang tuïy ngoaïi tieát; 3- Caùc oáng baøi xuaát. Caùc nang tuî ngoaïi tieát taïo bôûi teá baøo truï thaáp, nhaân troøn leäch veà cöïc ñaùy, cöïc ñænh chöùa caùc haït tieàn enzym (zymogen granules) baét maàu aùi toan. Saûn phaåm cheá tieát ñöôïc ñoå vaøo caùc oáng baøi xuaát coù ñöôøng kính lôùn daàn. Giöõa caùc caùc nang tuïy ngoaïi tieát , coù caùc ñaûo tuïy noäi tieát Langerhans, taïo bôûi caùc teá baøo coù nhaân troøn, baøo tuông nhaït maàu. (Hình 5) Hình 5: 1- Nang tuïy ngoaïi tieát, teá baøo hình truï thaáp, cöïc ñænh chöùa caùc haït tieàn enzym aùi toan (muõi teân); 2- OÁng baøi xuaát nhoû; 3- Ñaûo Langerhans. Ykhoaonline.com 43 CARCINOÂM TEÁ BAØO GAI CUÛA DA Laø loaïi ung thö thöôøng gaëp ôû ngöôøi lôùn tuoåi, giôùi nam nhieàu hôn giôùi nöõ, treân vuøng da loä ra aùnh saùng maët trôøi. Ung thö xuaát phaùt töø caùc teá baøo bieåu moâ coù khaû naêng taêng sinh cuûa lôùp ñaùy; chuyeån daïng aùc tính, taêng sinh vaø bieät hoùa theo höôùng teá baøo gai. Khi ung thö coøn trong giai ñoaïn taïi choã, toån thöông coù daïng moät daùt ñoû ñoùng vaûy treân da. Khi ung thö ñaõ xaâm nhaäp qua maøng ñaùy, toån thöông coù daïng choài suøi, loeùt hoaëc thaâm nhieãm cöùng. Ñaïi theå: Carcinoâm teá baøo gai xaâm nhaäp cuûa da thöôøng coù daïng choài suøi, loeùt hoaëc thaâm nhieãm, beà maët ñoùng nhieàu vaûy söøng maàu traéng; ñöôøng kính 1-2 cm (Hình 1) Hình 1: A- Carcinoâm teá baøo gai daïng choài suøi. Ñoùng vaûy traéng; B- Daïng loeùt thaâm nhieãm. Vi theå: Carcinoâm teá baøo gai xaâm nhaäp cuûa da thöôøng thuoäc loaïi bieät hoùa toát, taïo ñöôïc caàu söøng; teá baøo ung thö coù baøo töông aùi toan, lieân keát nhau baèng caàu lieân baøo. Vôùi VK4, quan saùt vuøng da bình thöôøng quanh u, goàm bieåu bì vôùi lôùp ñaùy, caùc lôùp gai trung gian, lôùp haït vaø lôùp söøng; beân döôùi maøng ñaùy laø lôùp bì thaám nhaäp moät ít teá baøo vieâm. Chuyeån sang vuøng u, caùc ñaùm teá baøo gai ung thö ñaõ xaâm nhaäp saâu xuoáng lôùp bì (hình 2). Vôùi VK 10 vaø VK 40, caùc ñaùm teá baøo gai ung thö coù nhaân dò daïng, taêng saéc, to nhoû khoâng ñeàu; haïch nhaân lôùn; tæ leä phaân baøo taêng vaø coù moät soá phaân baøo baát thöôøng. Ña soá carcinoâm teá baøo gai cuûa da thuoäc loaïi bieät hoùa toát neân giöõa caùc ñaùm teá baøo gai ung thö coù caùc caàu söøng aùi toan, laø moät caáu truùc goàm caùc vaûy söøng cuoän laïi vôùi nhau. Caùc teá baøo ung thö coù baøo töông aùi toan, lieân keát vôùi nhau baèng caùc caàu lieân baøo (hình 3, 4). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Ñaùm teá baøo gai ung thö xaâm nhaäp moâ ñeäm. 2. Carcinoâm teá baøo gai bieät hoaù toát: taïo caàu söøng, caàu lieân baøo. 44 Hình 2: 1- Bieåu bì bình thöôøng; 2- Maøng ñaùy; 3- Caùc ñaùm teá baøo gai ung thö xaâm nhaäp. Hình 3: 1- Caàu söøng; 2- Ñaùm teá baøo gai ung thö. Ykhoaonline.com 45 Hình 4: 1- Nhaân dò daïng, haïch nhaân lôùn; 2- Phaân baøo baát thöôøng; 3- Caàu lieân baøo. 46 CARCINOÂM TEÁ BAØO GAI DI CAÊN HAÏCH Carcinoâm teá baøo gai cuûa da, hoác mieäng, thanh quaûn, thöïc quaûn, coå töû cung, moät khi ñaõ chuyeån sang giai ñoaïn xaâm nhaäp ñeàu coù theå chui vaøo maïch baïch huyeát trong moâ ñeäm ñeå cho di caên ñeán caùc haïch vuøng. Ñaïi theå: Haïch di caên taêng kích thöôùc; maät ñoä cöùng chaéc hoaëc meàm tuøy theo möùc ñoä taêng sinh moâ sôïi vaø hoaïi töû trong haïch; voû bao haïch coù theå coøn nguyeân veïn hoaëc ñaõ bò phaù vôõ; maët caét ña daïng do coù caùc oå xuaát huyeát, hoaïi töû vaø thoaùi hoùa boïc (hình 1). Hình 1: 1- OÅ ung thö di caên; 2- Thoaùi hoùa boïc; 3- Nhu moâ haïch bình thöôøng. Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, döôùi voû bao haïch laø caùc ñaùm teá baøo gai ung thö coù kích thöôùc khaùc nhau, ñang xaâm nhaäp phaù huûy nhu moâ haïch; nhöng vaãn coøn thaáy vaøi nang limphoâ thöù caáp cuûa vuøng voû haïch coøn soùt laïi (hình 2). ÔÛ caùc ñaùm teá baøo ung thö lôùn, coù hieän töôïng hoaïi töû trung taâm do thieáu dinh döôõng (hình 3). Vôùi VK 40, do ung thö di caên thuoäc loaïi carcinoâm teá baøo gai bieät hoùa vöøa, vì vaäy caùc teá baøo ung thö coù nhaân dò daïng, haïch nhaân lôùn, baøo töông aùi toan; lieân keát vôùi nhau baèng caàu lieân baøo nhöng khoâng taïo ñöôïc caàu söøng. Tæ leä phaân baøo taêng vaø coù nhöõng hình aûnh phaân baøo baát thöôøng; caùc phaân baøo baát thöôøng naøy laøm teá baøo cheát, khoâng hoaøn taát ñöôïc quaù trình phaân baøo (hình 4). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Ñaùm teá baøo gai ung thö bieät hoaù vöøa, xaâm nhaäp phaù huûy nhu moâ haïch. 2. Hieän töôïng hoaïi töû trung taâm. 3. Nhu moâ haïch coøn soùt laïi. Ykhoaonline.com 47 Hình 2: 1- Voû bao haïch; 2- Moâ môõ quanh haïch; 3- Nang limphoâ thöù caáp; 4- Caùc ñaùm teá baøo gai ung thö xaâm nhaäp phaù huûy nhu moâ haïch. Hình 3: 1- Caùc ñaùm teá baøo gai ung thö xaâm nhaäp phaù huûy nhu moâ haïch; 2- Hoaïi töû trung taâm; 3- Nhu moâ haïch coøn laïi. 48 Hình 4: 1- Ñaùm teá baøo gai ung thö; 2- Caàu lieân baøo; 3- Phaân baøo baát thöôøng (teá baøo cheát); 4- Nhu moâ haïch coøn laïi. Ykhoaonline.com 49 CARCINOÂM TEÁ BAØO ÑAÙY CUÛA DA Laø 1 loaïi ung thö da thöôøng gaëp ôû ngöôøi treân 50 tuoåi, treân vuøng da loä ra aùnh saùng maët trôøi. Ung thö xuaát phaùt töø caùc teá baøo bieåu moâ lôùp ñaùy cuûa da, taêng sinh bieät hoùa theo höôùng teá baøo ñaùy. U lôùn chaäm, coù khaû naêng xaâm nhaäp phaù huûy taïi choã raát maïnh nhöng hieám khi cho di caên (tæ leä di caên thaáp hôn 1/10.000). Trong quaù trình xaâm nhaäp, caùc haéc toá baøo bình thöôøng cuõng bò keùo theo, saûn xuaát melanin laøm cho u coù maàu naâu ñen, coù theå gaây nhaàm laãn vôùi melanoâm. Ñaïi theå: Ung thö coù daïng noát cuïc, maàu naâu ñen, thöôøng coù loeùt ôû giöõa, ñöôøng kính 1- 2 cm. Ung thö phaùt trieån phaù huûy daàn toaøn boä caáu truùc beân döôùi do teá baøo u coù khaû naêng xaâm nhaäp raát maïnh (hình 1). Hình 1: A- Carcinoâm teá baøo ñaùy ôû da goùc ngoaøi maét, daïng noát cuïc maàu ñen, coù loeùt chính giöõa; B- Ung thö xaâm nhaäp phaù huûy caùc caáu truùc beân döôùi da maët. Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, lôùp bieåu bì töông ñoái bình thöôøng nhöng trong lôùp bì coù nhieàu ñaùm teá baøo ñaùy ung thö xaâm nhaäp kích thöôùc khaùc nhau; caùc ñaùm lôùn thöôøng bò thoaùi hoùa boïc ôû chính giöõa; moät soá ñaùm coù chöùa saéc toá melanin maàu naâu ñaäm (hình 2). ÔÛ VK 10 vaø VK 40, caùc ñaùm teá baøo ñaùy ung thö ñöôïc taïo bôûi caùc teá baøo u töông ñoái ñoàng daïng gioáng teá baøo lôùp ñaùy bieåu bì vôùi nhaân hình troøn hoaëc baàu duïc baét maàu tím ñaäm, baøo töông ít; nhaân cuûa caùc teá baøo ôû ngoaøi rìa xeáp song song, taïo neân hình aûnh xeáp haøng raøo. Hieän töôïng thoaùi hoùa boïc ôû caùc ñaùm lôùn laø do teá baøo u bò hoaïi töû hoaëc taùch rôøi nhau; trong loøng boïc coù chöùa 1 chaát gioáng chaát caên baûn lieân keát ( khoâng thaáy roõ treân tieâu baûn). Caùc haéc toá baøo bò keùo theo ñaùm teá baøo ung thö saûn xuaát ra melanin, saéc toá naøy ñöôïc thaáy trong baøo töông caùc teá baøo ung thö hoaëc trong caùc ñaïi thöïc baøo cuûa moâ ñeäm. Giöõa caùc ñaùm teá baøo ung thö laø moâ ñeäm goàm caùc sôïi collagen, nguyeân baøo sôïi, ñaïi thöïc baøo (hình 3). Ngoaøi ra, trong moâ quanh u coøn coù caùc phaàn phuï da bình thöôøng nhö nang loâng, tuyeán baõ, tuyeán moà hoâi. Muïc tieâu caàn tìm: 1. Ñaùm teá baøo ñaùy ung thö. 2. Hieän töôïng xeáp haøng raøo. 3. Thoaùi hoùa boïc. 4. Saéc toá meâlanin. 5. Caùc phaàn phuï bình thöôøng cuûa da : nang loâng, tuyeán baõ, tuyeán moà hoâi. 50 Hình 2: 1- Bieåu bì bình thöôøng; 2- Caùc ñaùm teá baøo ñaùy ung thö xaâm nhaäp trong lôùp bì; 3- Thoaùi hoùa boïc; 4- Saéc toá melanin. Hình 3: 1- Hieän töôïng xeáp haøng raøo; 2- Thoaùi hoùa boïc; 3- Saéc toá melanin trong ñaùm teá baøo ñaùy; 4- Saéc toá melanin trong ñaïi thöïc baøo cuûa moâ ñeäm; 5- Moâ ñeäm sôïi. Ykhoaonline.com 51 CARCINOÂM TEÁ BAØO GAI KHOÂNG SÖØNG HOÙA COÅ TÖÛ CUNG Ung thö coå töû cung vaãn coøn laø moät trong nhöõng loaïi ung thö haøng ñaàu thöôøng thaáy ôû phuï nöõ Vieät nam vaø khi ñöôïc phaùt hieän thì ña soá ñaõ vaøo giai ñoaïn xaâm nhaäp, ñieàu naøy chöùng toû vieäc taàm soaùt ung thö baèng pheát moûng Papanicolaou vaãn chöa thöïc söï hieäu quaû. Veà moâ hoïc, hôn 3/4 tröôøng hôïp ung thö coå töû cung laø carcinoâm teá baøo gai, trong ñoù carcinoâm teá baøo gai khoâng söøng hoùa laø loaïi thöôøng gaëp nhaát, chieám tæ leä khoaûng 68%. Ñaïi theå: Ung thö coå töû cung thöôøng coù vò trí ôû vuøng chuyeån daïng; u daïng choài suøi, loeùt hoaëc thaâm nhieãm, kích thöôùc töø 0,5 ñeán 4cm (hình 1). Hình 1: Ung thö xaâm nhieãm daïng choài suøi ôû vuøng chuyeån daïng cuûa coå töû cung. Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, söï hieän dieän cuûa caùc tuyeán coå trong bình thöôøng trong moâ ñeäm chöùng toû u naèm trong vuøng chuyeån daïng cuûa coå töû cung. Toån thöông treân beà maët coù choã vaãn coøn trong giai ñoaïn nghòch saûn naëng hoaëc carcinoâm taïi choã (CIN 3); nhöng ôû nôi khaùc, caùc ñaùm teá baøo ung thö ñaõ phaù vôõ maøng ñaùy vaø xaâm nhaäp xuoáng moâ ñeäm beân döôùi (hình 2). Vôùi VK 10 vaø VK 40, caùc ñaùm teá baøo ung thö xaâm nhaäp laø caùc teá baøo gai dò daïng, nhaân taêng saéc, haïch nhaân roõ, baøo töông aùi toan. Tæ leä phaân baøo cao. Caùc teá baøo ung thö lieân keát nhau baèng caàu lieân baøo nhöng khoâng thaáy coù caàu söøng; chöùng toû ung thö thuoäc loaïi carcinoâm teá baøo gai khoâng söøng hoùa, bieät hoùa vöøa (hình 3). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Caùc ñaùm teá baøo gai dò daïng xaâm nhaäp moâ ñeäm. 2. Caàu lieân baøo. 3. Tuyeán coå trong bình thöôøng. 52 Hình 2: 1- Carcinoâm taïi choã ; 2- Caùc ñaùm teá baøo gai ung thö xaâm nhaäp vaøo moâ ñeäm; 3- Tuyeán coå trong bình thöôøng; 4- Moâ ñeäm. Hình 3: 1-Caùc ñaùm teá baøo gai ung thö xaâm nhaäp vaøo moâ ñeäm; 2- Phaân baøo; 3- Caàu lieân baøo; 4- Moâ ñeäm thaám nhaäp limphoâ baøo. Ykhoaonline.com 53 U TUYEÁN OÁNG RUOÄT GIAØ U tuyeán thöôøng coù daïng polyùp neân coøn ñöôïc goïi laø polyùp tuyeán (adenomatous polyp). U tuyeán xuaát hieän chuû yeáu ôû ñaïi traøng vôùi xuaát ñoä taêng daàn theo tuoåi taùc, tæ leä maéc beänh giôùi nam/nöõ ngang baèng nhau. Söï hình thaønh u tuyeán laø keát quaû hoaït ñoäng taêng saûn keøm nghòch saûn cuûa bieåu moâ ruoät; nghòch saûn coù theå xaûy ra ôû moïi möùc ñoä, töø nheï ñeán naëng vaø coù theå tìm thaáy caû nhöõng oå carcinoâm taïi choã. Vì vaäy, coù theå xem u tuyeán laø 1 toån thöông tieàn ung. Veà maët moâ hoïc, phaân bieät 3 loaïi u tuyeán: U tuyeán oáng, u tuyeán nhaùnh vaø u tuyeán oáng-nhaùnh. Tieâu baûn ñöôïc quan saùt ôû ñaây laø u tuyeán oáng, loaïi u tuyeán thöôøng gaëp nhaát (90% caùc u tuyeán). Ñaïi theå: U tuyeán oáng thöôøng coù kích thöôùc nhoû (ít khi > 2,5cm) beà maët töông ñoái laùng vaø coù cuoáng. (Hình 1A). Hình 1: A- u tuyeán oáng ôû ñaïi traøng daïng polyùp coù cuoáng (muõi teân) . B- Laùt caét u tuyeán treân tieâu baûn cho thaáy roõ phaàn ñaàu vaø cuoáng polyùp (muõi teân). Vi theå: Baèng maét traàn, coù theå thaáy roõ hình daïng polyùp coù cuoáng cuûa u tuyeán oáng ñaïi traøng (hình 1B). Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, phaàn ñaàu cuûa polyùp ñöôïc taïo bôûi caùc tuyeán ruoät taêng saûn vaø nghòch saûn, laøm cho lôùp nieâm maïc ruoät taïi ñaây daøy haún leân; phaàn cuoáng polyùp coù loõi laø moâ sôïi chöùa caùc maïch maùu, xuaát phaùt töø lôùp döôùi nieâm maïc cuûa thaønh ruoät vaø ñöôïc bao quanh bôûi lôùp nieâm maïc ruoät töông ñoái bình thöôøng (hình 2). Thaønh ruoät quanh u coù caáu taïo bình thöôøng, goàm 4 lôùp laø nieâm maïc, döôùi nieâm maïc, cô vaø thanh maïc (hình 3). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Bieåu moâ tuyeán ruoät taêng saûn vaø nghòch saûn ôû phaàn ñaàu polyùp. 2. Nieâm maïc ruoät bình thöôøng ôû phaàn cuoáng polyùp vaø thaønh ruoät bình thöôøng quanh u. 3. Loõi sôïi cuûa cuoáng polyùp. Löu yù: Hoïc vieân caàn oân laïi caáu taïo moâ hoïc cuûa ñaïi traøng. 54 Hình 2: 1- Nieâm maïc ruoät vôùi caùc tuyeán taêng saûn vaø nghòch saûn ôû phaàn ñaàu polyùp; 2- Nieâm maïc ruoät bình thöôøng ôû phaàn cuoáng; 3- Loõi sôïi cuûa cuoáng polyùp. Hình 3: Thaønh ruoät bình thöôøng quanh u, 1- Lôùp nieâm maïc; 2- Lôùp döôùi nieâm maïc; 3- Lôùp cô; 4- Lôùp thanh maïc; 5- Lôùp cô nieâm. Vôùi VK 10 vaø VK 40, caùc tuyeán ruoät taêng saûn vaø nghòch saûn ôû phaàn ñaàu polyùp coùù hình daïng ngoaèn ngoeøo, xeáp chen chuùc nhau, lôùp moâ ñeäm giöõa caùc oáng tuyeán thaám nhaäp nhieàu limphoâ baøo. Ñaëc ñieåm cuûa tình traïng nghòch saûn bieåu moâ ruoät ñöôïc thaáy roõ goàm caùc teá baøo coù nhaân taêng saéc, hình baàu duïc keùo daøi; xeáp choàng leân nhau thaønh nhieàu taàng; tæ leä phaân baøo taêng; Ykhoaonline.com 55 soá löôïng teá baøo ñaøi tieát nhaày giaûm haún; traùi ngöôïc vôùi bieåu moâ oáng tuyeán Lieberkühn bình thöôøng chæ goàm 1 lôùp teá baøo vaø coù nhieàu teá baøo ñaøi. (hình 4, 5). Hình 4: 1- Caùc tuyeán ruoät taêng saûn vaø nghòch saûn; 2. Tuyeán ruoät töông ñoái bình thöôøng cuûa phaàn cuoáng; 3- Teá baøo ñaøi; 4- Moâ ñeäm thaám nhaäp limphoâ baøo. Hình 5: 1- Nghòch saûn bieåu moâ ruoät, nhaân taêng saéc, xeáp thaønh nhieàu taàng; 2- Phaân baøo; 3- Moâ ñeäm thaám nhaäp limphoâ baøo. 55 CARCINOÂM TUYEÁN RUOÄT GIAØ XAÂM NHAÄP Carcinoâm tuyeán chieám 98% caùc ung thö ñaïi tröïc traøng, tuy coù theå xuaát hieän ôû baát kyø nôi naøo trong khung ñaïi traøng nhöng vò trí thöôøng gaëp nhaát laø ôû ñaïi traøng sigma vaø tröïc traøng. Beänh dieãn tieán aâm thaàm neân thöôøng ñöôïc phaùt hieän treã, khi ung thö ñaõ xaâm nhaäp vaøo lôùp cô thaønh ruoät (Dukes B) thì tæ leä soáng theâm 5 naêm chæ coøn 55-67% so vôùi tæ leä treân 90% neáu ung thö coøn giôùi haïn trong lôùp nieâm maïc vaø döôùi nieâm maïc (Dukes A). Ñaïi theå: Toån thöông coù daïng suøi, loeùt hoaëc thaâm nhieãm; ôû 1 beân thaønh ruoät hoaëc lan voøng theo chu vi ruoät, lan ngöôïc leân ñoaïn ruoät phía treân hoaëc xuoáng phía döôùi; laøm daày cöùng thaønh ruoät, nhaên nhuùm thanh maïc vaø coù theå gaây chít heïp loøng ruoät. (hình 1) Hình 1: Carcinoâm tuyeán ñaïi traøng sigma, toån thöông daïng suøi loeùt. Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, coù söï töông phaûn roõ reät giöõa vuøng nieâm maïc ruoät chöùa caùc tuyeán Lieberkühn bình thöôøng vôùi vuøng nieâm maïc chöùa caùc ñaùm tuyeán ung thö xaâm nhaäp baét maàu ñaäm hôn (hình 2). Vôùi VK 10 vaø VK 40, caùc ñaùm tuyeán ung thö coù hình daïng meùo moù nhöng ña soá coù loøng oáng vôùi moät ít chaát nhaày beân trong; vì vaäy ñaây laø moät carcinoâm tuyeán bieät hoaù toát. Caùc teá baøo ung thö coù nhaân taêng saéc, dò daïng; xeáp choàng chaát leân nhau thaønh nhieàu taàng; tæ leä phaân baøo cao vaø coù theå thaáy phaân baøo baát thöôøng. Moät soá teá baøo ung thö bieät hoùa toát saûn xuaát ñöôïc chaát nhaày, coù hình daïng gioáng teá baøo ñaøi bình thöôøng. So saùnh vôùi caùc tuyeán Lieberkühn cuûa vuøng Muïc tieâu caàn tìm: 1. Ñaùm tuyeán ung thö xaâm nhaäp 2. Tuyeán Lieberkühn bình thöôøng Ykhoaonline.com 56 nieâm maïc ruoät bình thöôøng, bieåu moâ loùt goàm moät lôùp teá baøo hình truï vôùi raát nhieàu teá baøo ñaøi (hình 3). Tính chaát aùc tính coøn ñöôïc bieåu thò bôûi hieän töôïng xaâm nhaäp cuûa caùc ñaùm tuyeán ung thö vaøo moâ ñeäm cuûa lôùp nieâm maïc, lôùp döôùi nieâm maïc vaø lôùp cô (hình 4). Hình 2: 1- Caùc tuyeán Lieberkühn bình thöôøng; 2- Caùc ñaùm tuyeán ung thö. Hình 3: 1. Caùc teá baøo ung thö xeáp thaønh nhieàu taàng; 2- Teá baøo ung thö saûn xuaát chaát nhaày gioáng teá baøo ñaøi; 3- Phaân baøo baát thöôøng; 4- Loøng oáng chöùa chaát nhaày. 57 Hình 4: 1- Caùc ñaùm tuyeán ung thö; 2- Lôùp cô trôn thaønh ruoät. Ykhoaonline.com 58 CARCINOÂM TUYEÁN RUOÄT GIAØ DI CAÊN HAÏCH Carcinoâm tuyeán ruoät giaø khi ñaõ xaâm nhaäp qua heát thaønh ruoät thì coù khaû naêng di caên theo maïch baïch huyeát vaøo caùc haïch trong moâ môõ quanh ruoät vaø caùc haïch maïc treo (Dukes C), tæ leä soáng theâm 5 naêm giaûm xuoáng coøn 20 - 40%. Ñaïi theå: Haïch di caên coù ñöôøng kính töø 0,5 cm ñeán 2 hoaëc 3 cm; maät ñoä cöùng chaéc hoaëc meàm bôû; maët caét traéng söôïng (hình 1). Hình 1: Carcinoâm tuyeán tröïc traøng xaâm nhieãm (*), di caên vaøo haïch trong moâ môõ quanh tröïc traøng (muõi teân). Vi theå: Quan saùt tieâu baûn vôùi VK4, haïch coù voû bao sôïi moûng vaø naèm trong moâ môõ, beân döôùi voû bao laø vuøng voû haïch vôùi caùc nang limphoâ thöù caáp. ÔÛ moät vuøng khaùc, coù söï hieän dieän cuûa caùc ñaùm tuyeán ung thö di caên dò daïng, caùc tuyeán naøy taêng sinh xaâm nhaäp phaù huûy nhu moâ haïch vaø caû voû bao sôïi (hình 2). Vôùi VK 10 vaø VK 40, caùc ñaùm tuyeán ung thö moät soá coù loøng oáng roõ reät, soá khaùc taïo thaønh ñaùm ñaëc vôùi nhieàu loøng nhoû (daïng saøng) vôùi tæ leä gaàn baèng nhau; vì vaäy ñaây laø moät carcinoâm tuyeán bieät hoaù vöøa di caên haïch. Caùc teá baøo ung thö coù nhaân taêng saéc, dò daïng; xeáp choàng chaát leân nhau thaønh nhieàu taàng; tæ leä phaân baøo cao. Moät soá teá baøo ung thö bieät hoùa toát saûn xuaát ñöôïc chaát nhaày, coù hình daïng gioáng teá baøo ñaøi bình thöôøng (hình 3). Xung quanh ñaùm tuyeán, coù phaûn öùng taêng taïo sôïi raát maïnh vôùi caùc nguyeân baøo sôïi vaø nhieàu sôïi collagen (hình 4). Hieän töôïng hoaïi töû u cuõng raát noåi baät vôùi caùc ñaùm chaát hoaïi töû daïng haït baét maàu aùi toan (hình 5). Muïc tieâu caàn tìm: 1. Ñaùm tuyeán ung thö xaâm nhaäp trong moâ haïch. 2. Hieän töôïng hoaïi töû u. 3. Moâ haïch bình thöôøng coøn soùt laïi. 59 Hình 2: 1- Voû bao sôïi; 2- Moâ môõ; 3- Nang limphoâ thöù caáp; 4- Caùc ñaùm tuyeán ung thö; 5- Vuøng voû bao sôïi bò phaù huûy. Hình 3: 1. Tuyeán coù loøng oáng roõ, chöùa chaát hoaïi töû; 2- Ñaùm tuyeán ñaëc daïng saøng; 3- Phaân baøo; 4- Teá baøo tieát nhaày gioáng teá baøo ñaøi; 5- Nguyeân baøo sôïi. Ykhoaonline.com 60 Hình 4: 1- Caùc ñaùm tuyeán ung thö ñaëc daïng saøng; 2- Phaân baøo; 3- Nguyeân baøo sôïi; 4- Sôïi collagen. Hình 5: 1- Caùc ñaùm tuyeán ung thö; 2- Chaát hoaïi töû; 3- Moâ sôïi.