Tài liệu Áp dụng phương pháp trực quan tương tác vào dạy tiếng nga chuyên ngành tại học viện kỹ thuật quân sự: 12 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 21 (9/2019)
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Học ngoại ngữ là quá trình nhận biết kiến thức
và rèn luyện các kỹ năng, theo đó, dạy học ngoại
ngữ mà thiếu sự tương tác giữa người dạy – người
học – môi trường sẽ ảnh hưởng đến quá trình nắm
bắt kiến thức cũng như rèn luyện các kỹ năng sử
dụng ngôn ngữ. Với vai trò là người hỗ trợ, người
dạy cùng tham gia vào các hoạt động học tập trong
lớp học. Người dạy thông qua giáo cụ trực quan và
các thiết bị phục vụ giảng dạy hướng dẫn sinh viên
dễ dàng nắm bắt, hiểu sâu các vấn đề của bài giảng
như giới thiệu từ mới, cấu trúc ngữ pháp, thực hành
kỹ năng giao tiếp
Chất lượng đào tạo ngoại ngữ phụ thuộc rất
nhiều vào phương pháp dạy học, việc tìm ra các
NGUYỄN HỒNG ĐIỆP*; NGUYỄN HOÀI THU**
*Học viện Kỹ thuật Quân sự, nguyenhongdiep1977@gmail.com
**Học viện Kỹ thuật Quân sự, nguyenhoaithu.vnnd@gmail.com
Ngày nhận bài: 20/5/2019; ngày sửa chữa: 23/6/2019; ngày duyệt đăng: 10/8/...
7 trang |
Chia sẻ: quangot475 | Lượt xem: 352 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Áp dụng phương pháp trực quan tương tác vào dạy tiếng nga chuyên ngành tại học viện kỹ thuật quân sự, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
12 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 21 (9/2019)
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Học ngoại ngữ là quá trình nhận biết kiến thức
và rèn luyện các kỹ năng, theo đó, dạy học ngoại
ngữ mà thiếu sự tương tác giữa người dạy – người
học – môi trường sẽ ảnh hưởng đến quá trình nắm
bắt kiến thức cũng như rèn luyện các kỹ năng sử
dụng ngôn ngữ. Với vai trò là người hỗ trợ, người
dạy cùng tham gia vào các hoạt động học tập trong
lớp học. Người dạy thông qua giáo cụ trực quan và
các thiết bị phục vụ giảng dạy hướng dẫn sinh viên
dễ dàng nắm bắt, hiểu sâu các vấn đề của bài giảng
như giới thiệu từ mới, cấu trúc ngữ pháp, thực hành
kỹ năng giao tiếp
Chất lượng đào tạo ngoại ngữ phụ thuộc rất
nhiều vào phương pháp dạy học, việc tìm ra các
NGUYỄN HỒNG ĐIỆP*; NGUYỄN HOÀI THU**
*Học viện Kỹ thuật Quân sự, nguyenhongdiep1977@gmail.com
**Học viện Kỹ thuật Quân sự, nguyenhoaithu.vnnd@gmail.com
Ngày nhận bài: 20/5/2019; ngày sửa chữa: 23/6/2019; ngày duyệt đăng: 10/8/2019
ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP
TRỰC QUAN TƯƠNG TÁC VÀO
DẠY TIẾNG NGA CHUYÊN NGÀNH
TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ
TÓM TẮT
Ngày nay dạy và học ngoại ngữ tại Học viện Kỹ thuật Quân sự (KTQS) đang chuyển mạnh từ
áp dụng phương pháp dạy học truyền thống sang phương pháp dạy học tích cực. Tuy nhiên, việc
đổi mới này chủ yếu diễn ra trong giảng dạy ngoại ngữ cơ bản. Việc nghiên cứu và áp dụng các
phương pháp giảng dạy tích cực vào giảng dạy ngoại ngữ chuyên ngành nói chung, tiếng Nga nói
riêng vẫn đang ở giai đoạn nghiên cứu, thử nghiệm. Trong khuôn khổ bài viết, chúng tôi đề xuất
áp dụng phương pháp trực quan tương tác để dạy tiếng Nga chuyên ngành tại Học viện Kỹ thuật
Quân sự.
Từ khóa: dạy học tích cực, tiếng Nga chuyên ngành, trực quan tương tác
biện pháp để đổi mới, nâng cao chất lượng dạy và
học tiếng Nga chuyên ngành tại Học viện Kỹ thuật
Quân sự (KTQS) là rất cần thiết. Vì vậy, bài viết
này trình bày về việc áp dụng phương pháp trực
quan tương tác để dạy tiếng Nga chuyên ngành tại
Học viện KTQS .
2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ÁP
DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRỰC QUAN TƯƠNG
TÁC VÀO DẠY TIẾNG NGA CHUYÊN
NGÀNH TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ
2.1. Cơ sở lý luận
Phương pháp trực quan tương tác là sự kết hợp
của hai phương pháp dạy học: giảng dạy trực quan
và giảng dạy tương tác nhằm phát huy thế mạnh
13KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 21 (9/2019)
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v
tổng hợp của cả hai để đạt được hiệu quả cao nhất
trong dạy học ngoại ngữ chuyên ngành (Гез Н.И.,
Фролова Г.М., 2008). Tuy nhiên, sự kết hợp này
không phải đơn thuần là phép cộng của hai phương
pháp mà là sự kết hợp chọn lọc, kế thừa và phát
triển trong mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau trên cơ
sở phương pháp dạy học ngoại ngữ theo đường
hướng giao tiếp, áp dụng phương pháp dạy học
tích cực.
Phương pháp trực quan (visual teaching
methods) nằm trong nhóm các phương pháp lý
luận dạy học tổng hợp có thể áp dụng cho tất cả
các môn học trong quá trình giảng dạy và học tập.
Phương pháp trực quan sử dụng trực tiếp đồ vật,
hiện tượng của thể giới xung quanh hoặc những
mẫu đặc biệt (giáo trình trực quan) với mục đích
giảm nhẹ quá trình tiếp thu, ghi nhớ và sử dụngc
các kiến thức học được vào quá trình thực tiễn
(Капитонова Т.И., Шукин А.Н., 1987). Đồ dùng
trực quan có vai trò rất lớn trong việc giúp học viên
nhớ kỹ và hiểu sâu kiến thức. Các công cụ trực
quan sinh động như hình ảnh, âm thanh, video
sẽ giúp học viên nắm bắt nội dung bài học nhanh
chóng. Hơn nữa, các hình ảnh luôn tạo cho người
học một cảm giác thích thú vì bố cục rõ ràng, sắc
màu rực rỡ và âm thanh sống động.
Trong khi đó, các hoạt động tương tác chủ đạo
như: diễn giảng tích cực, hỏi đáp theo lôgic bài
học, thảo luận nhóm, trò chơi, đóng vai lại tạo
cơ hội cho học viên nâng cao khả năng giao tiếp và
thực hành các kỹ năng ngôn ngữ. Thay vì ngồi một
chỗ nghe giảng viên nói, học viên có thể tương tác
với thầy cô, bạn học, các thiết bị không chỉ bằng
lời nói mà thông qua các hình ảnh. Điều này tương
tự như phương pháp trực quan, thậm chí còn mạnh
mẽ hơn trực quan ở chỗ: học viên nắm vai trò chủ
động trong giờ học hơn.
Cơ sở của việc ứng dụng phương pháp giảng
dạy trực quan tương tác trong dạy học ngoại ngữ
nói chung, ngoại ngữ chuyên ngành nói riêng dựa
trên kết quả nghiên cứu kết quả nghiên cứu của
Robert W. Pike (2003) đó là chúng ta chỉ nhớ được
10% những điều đã học, 20% điều đã nghe, 30%
điều đã thấy nhưng lại đến 50% điều vừa nghe vừa
thấy, 70% điều đã nói và 90% điều chúng ta vừa
nói vừa làm.
Theo Denomme & Roy (2005), tính ưu việt của
phương pháp dạy học trực quan tương tác nằm ở
chỗ: Nó đã làm tăng tính tự chủ và độc lập của
người học trong quá trình nắm bắt ngôn ngữ và phát
triển môi trường ngoại ngữ một cách tự giác. Đồng
thời phương pháp này cũng tạo cơ hội cho người
học có thể tiếp thu và thực hành ngôn ngữ một cách
trực tiếp. Trong điều kiện tiếp cận các mô hình thật
còn hạn chế thì hình ảnh mô phỏng là một công
cụ hữu hiệu để dạy học ngoại ngữ chuyên ngành.
Khác với ngôn ngữ xã hội, ngôn ngữ chuyên
ngành, đặc biệt là khoa học kỹ thuật gắn liền với
bảng biểu, sơ đồ, hình vẽ minh họa và công thức
(Анопочкина Р. Х., 2013). Vì vậy, trong giờ học
nếu chỉ có các hoạt động tương tác được sử dụng,
dù tích cực đến mấy cũng không thể sinh động,
hiệu quả bằng khi chúng được minh họa bằng hình
ảnh, âm thanh thông qua các công cụ tương tác
hiện đại. Hơn nữa quá trình học tập của học viên
sẽ càng phát huy hiệu quả nếu có sự kết hợp các
giác quan và hành động tương tác liên tục. Phương
pháp giảng dạy này đặc biệt quan trọng trong dạy
học ngoại ngữ tại Việt Nam, khi mô hình lớp học
truyền thống đã tạo nên sự thụ động và hạn chế
vận dụng ngoại ngữ vì thiếu môi trường tương tác.
Trong môi trường lớp học tương tác, người học
giảm được tâm lý ngại ngùng, tăng tính chủ động
và hợp tác giữa người học với người dạy, người
học với người học, người học với phương tiện. Từ
đó, người học luyện được cách học tập và làm việc
với đồng đội và tập thể.
Tuy nhiên, phương pháp dạy học trực quan
tương tác chỉ thực hiện hiệu quả trong môi trường
dạy học đa phương tiện (Гез Н.И., Фролова Г.М.,
2008). Đó là một mô hình phòng học hiện đại được
trang bị các thiết bị như máy chiếu, máy tính, tivi,
đài, bảng phấn, hệ thống âm thanh, mạng Internet
... Tất cả các phương tiện này sẽ hỗ trợ tích cực cho
hoạt động giảng dạy và học tập của người dạy và
người học.
14 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 21 (9/2019)
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
2.2. Thực tiễn áp dụng phương pháp trực
quan tương tác vào dạy tiếng nga chuyên ngành
tại Học viện Kỹ thuật Quân sự
Trong tài liệu tiếng Nga chuyên ngành có rất
nhiều hình ảnh, bảng biểu, sơ đồ (sau đây gọi tắt là
hình ảnh). Căn cứ vào đặc điểm hình ảnh (tĩnh hay
động, có chú thích hay không có chú thích, có âm
thanh hay không có ) để áp dụng các loại hình
ảnh này vào từng trình độ (cơ sở hay nâng cao),
vào dạy kiến thức ngôn ngữ hay dạy kỹ năng cho
phù hợp.
Việc học tiếng Nga chuyên ngành thông qua
hình ảnh cần được áp dụng kết hợp với giáo trình.
Ở mỗi bài, giảng viên cần chọn lọc hình ảnh phù
hợp để truyền đạt kiến thức và luyện tập để mang
lại hiệu quả cao nhất.
Tại Học viện KTQS, học phần tiếng Nga
chuyên ngành dành cho đối tượng học viên dài
hạn có thời lượng 60 tiết. Trước khi học tiếng Nga
chuyên ngành, học viên phải đạt chuẩn bậc 3 khung
năng lực ngoại ngữ dùng cho Việt Nam. Hiện tại
chúng tôi đang sử dụng các giáo trình Tiếng Nga
chuyên ngành như: tiếng Nga ngành Vũ khí-đạn,
tiếng Nga ngành Khí tài quang, tiếng Nga ngành
Rađa-sona Tất cả giáo trình được biên soạn bởi
các chuyên gia ngôn ngữ và chuyên gia chuyên
ngành của Học viện KTQS. Mỗi giáo trình gồm 10
bài, mỗi bài gồm 03 phần: thuật ngữ chuyên ngành,
cấu trúc văn phong khoa học kỹ thuật và các bài
đọc theo chuyên ngành.
Ví dụ: Sử dụng các hình ảnh sau đây để giảng
dạy bài 3, phần nhập môn “Giáo trình tiếng Nga
chuyên ngành đạn” Chủ đề: Состав и боевые
свойства комплекса 9K115 (Cấu tạo và chức năng
chiến đấu của tổ hợp tên lửa chống tăng 9K115)
Hình 1. Tổ hợp tên lửa chống tăng 9K115
2.2.1. Dạy học từ vựng:
Thay vì chỉ đưa ra tên gọi không có hình ảnh
đi kèm như trong sách giáo khoa, chúng ta chỉ cần
chiếu các hình ảnh và giới thiệu các thuật ngữ này
theo quy trình dạy từ vựng, như thế học viên dễ
hiểu, dễ nhớ từ hơn. (Hình 2)
Пуск лёжа Пуск стоя Пуск с колена
Hình 2. Các kiểu bắn tên lửa chống tăng
15KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 21 (9/2019)
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v
Để củng cố từ vựng giảng viên chiếu hình ảnh
không có chú thích. Học viên chỉ hình ảnh để nhớ
từ bằng cách đặt câu theo mẫu, hoặc yêu cầu học
viên lần lượt thay nhau lên viết chú thích tương
ứng với ảnh.
2.2.2. Dạy học ngữ pháp
Luyện tập cấu trúc:
Что – это что.
Что является чем.
Что представляет собой что.
Giảng viên đưa hình ảnh và yêu cầu học viên
luyện tập.
Ví dụ: Xem hình dưới đây và kết thúc câu theo mẫu:
Станок 9П152 – это ...
Станок 9П152 является ...
Sau đó áp dụng các hoạt động tương tác giữa
thầy với trò, trò với trò, trò với máy tính với các
hình thức làm việc theo cặp, theo nhóm lớp tiến
hành hỏi đáp để luyện tập mẫu câu với mỗi hình
ảnh tương ứng. Ví dụ: Với hình ảnh dưới đây dùng
hình thức hỏi-đáp để thực hiện:
Hình 3. Giá đỡ 3 chân
Что такой станок 9П152?
+ Станок 9П152 – это основание пускового
устройства.
+ Станок 9П152 является основанием
пускового устройства.
Với trình tự như vậy, giảng viên tiếp tục thực
hiện nội dụng bài tập với các hình ảnh sau đây.
ракета 9М115 контейнер
Hình 4. Tên lử 9M115 Hình 5. Ống phóng tên lửa
2.2.3. Rèn luyện kỹ năng
Sử dụng các hình ảnh đã có, sưu tầm thêm hình
ảnh minh họa cho các thuật ngữ mới trong bài tập
tiếp theo, giảng viên thực hiện các bài tập phát triển
kỹ năng.
16 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 21 (9/2019)
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
Твёрдотопливный, реактивный двигатель Катушка проводной линии связи
2.2.4. Dạy học bài khóa
Sau khi cho học viên làm quen với từ mới, cấu trúc ngữ pháp, giảng viên chiếu hình ảnh sơ đồ tư duy
hoặc hình vẽ về nội dung bài khóa, trên cơ sở đó giới thiệu về nội dung bài khóa (đi từ tổng quát đến chi
tiết). Cách dạy này giúp học viên định hình và nắm được nội dung bài khóa nhanh hơn đồng thời tạo hứng
thú cho người học.
+ Sử dụng sơ đồ tư duy để dạy bài khóa. Dựa trên sơ đồ, giảng viên nêu lần lượt chủ đề bài khóa, bài
khóa được chia ra thành mấy phần, nội dung trọng tâm của từng phần. Sau đó, yêu cầu học viên dựa trên
sơ đồ tư duy viết một đoạn văn ngắn về bài khóa được học.
Hình 6. Sơ đồ tư duy về các khoang trên tàu ngầm
+ Sử dụng hình vẽ sơ đồ cấu tạo để dạy bài khóa. Phương pháp này được áp dụng cho bài khóa về cấu
tạo của một bộ phận nào đó. Sau khi cho học viên làm quen với từ mới, cấu trúc ngữ pháp, giảng viên chiếu
hình ảnh sơ đồ cấu tạo rồi nêu lần lượt từng thành phần cấu tạo bao gồm: tên gọi, chức năng, vị trí. Sau đó
yêu cầu học viên dựa trên sơ đồ cấu tạo đó viết một đoạn văn ngắn hoặc kể lại toàn bộ nội dung theo yêu cầu.
17KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 21 (9/2019)
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v
2.2.5. Dạy kỹ năng nói
Giảng viên chiếu hình ảnh một bộ phận của
tổ hợp tên lửa chống tăng 9K115 nào đó rồi chiếu
hình ảnh cấu tạo tổ hợp 9K115 và đặt câu hỏi: Đây
là cái gì? Hãy chỉ vị trí của nó trên sơ đồ cấu tạo tổ
hợp 9K115? Sau đó giảng viên lần lượt chiếu hình
ảnh các bộ phận khác như ống phóng, giá đỡ, tên
lửa và tiếp tục câu hỏi: Tổ hợp 9K115 được cấu
tạo từ những bộ phận nào? Cuối cùng giảng viên
để nguyên các hình ảnh trên màn chiếu, sử dụng
các hoạt động tương tác để luyện kỹ năng nói. Học
viên có thể tự kể theo từ gợi ý và hình ảnh trên
bảng, hoặc thảo luận nhóm, trong đó trước tiên yêu
cầu mỗi thành viên nói về một bộ phận của tổ hợp
9K115, sau đó kể lại toàn bộ nội dung như bài tập
yêu cầu (Các câu ví dụ trên đây hoàn toàn bằng
tiếng Nga)
Vì khuôn khổ bài báo chúng tôi chỉ miêu tả
ngắn gọn một phần bài học dạy theo phương pháp
trực quan tương tác. Lưu ý: Các hoạt động tương
tác rất đa dạng, vì vậy, giảng viên nghiên cứu lựa
chọn hoạt động cho phù hợp với yêu cầu bài giảng.
2.3. Một số lưu ý khi áp dụng phương pháp
trực quan tương tác vào dạy học tiếng Nga
chuyên ngành.
Để có được một bài giảng hiệu quả dạy học
theo phương pháp trực quan tương tác cần lưu ý
một số điểm sau:
- Nghiên cứu nội dung bài dạy một cách chi
tiết, xác định mục tiêu cụ thể cần đạt được, các ngữ
liệu cần truyền tải và các kỹ năng cần rèn luyện.
- Xác định những hình ảnh, âm thanh, các thiết
bị, các hình thức hoạt động tương tác cần sử dụng
trong giờ học. Sưu tầm hình ảnh, âm thanh từ nhiều
nguồn khác nhau.
- Lựa chọn các hình thức hoạt động tương tác
phù hợp với hình ảnh trực quan, thường xuyên thay
đổi để tránh nhàm chán.
Vận dụng phương pháp trực quan tương tác
vào dạy học tiếng Nga chuyên ngành thực sự mang
lại hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên, nó đòi hỏi giảng viên
cần chuẩn bị công phu và giờ giảng phải phụ thuộc
vào yếu tố khách quan như các phương tiện máy
tính, máy chiếu
Hình 7. Sơ đồ cấu tạo tàu ngầm do học viên vẽ
18 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 21 (9/2019)
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
APPLICATION OF VISUAL-INTERACTIVE METHODS TO TEACHING RUSSIAN
FOR SPECIFIC PURPOSES
NGUYEN HONG DIEP, NGUYEN HOAI THU
Abstract: Today in the MTA, foreign language teaching and learning is rapidly shifting from
passive traditional teaching methods to active teaching approach. However, the transition
occurs mainly in general language teaching. Application of active method to teaching languages
- particularly Russian - for specific purposes is still in the research and testing phase. Within
the scope of the article we propose to apply visual-interactive methods to teaching Russian for
specific purposes in the MTA.
Keywords: active, visual-interactive, Russian for specific purposes.
Received: 28/5/2019; Revised: 23/6/2019; Accepted: 10/8/2019
Tài liệu tham khảo:
Halliday, M.A.K. (2004). Dẫn luận ngữ pháp chức năng (An Introduction to Functional Grammar). Hoàng Văn Vân
dịch. Hà Nội: Nxb Đại học Quốc gia.
J. Denomme, M. Roy (2001). Tiến tới một phương pháp sư phạm tương tác. Hà Nội: Nxb Thanh niên.
Pike R.W. (2003). Creative training techniques handbook: Tips, tactics, and how-to's for delivering effective training.
Third edition. America: Publisher Human Resource Development Pr.
Авдеева И.Б. (2002). Методы обучения русскому языку иностранных учащихся инженерного профиля.
Москва: Издательство “Мир русского слова”.
Анопочкина Р. Х. (2013). Обучение русскому языку студентов-иностранцев в техническом вузе: проблемы и
решения. Москва: Издательство “Гуманитарный весник”.
Гез Н.И., Фролова Г.М. (2008). История зарубежной методики преподавания иностранных языков. Учеб.
пособие для студ. лингв. ун-тов и фак. ин. яз. пед. вузов. Москва: Издательство “Академия”.
Капитонова Т.И., Шукин А.Н. (1987). Современные методы обучения русскому языку. Москва: Издательство
“Русский язык”.
Чеснокова Н. Е. (2016). Проблемы обучения языку специальности студентов неязыковых вузов. Москва:
Издательство “Педагогика высшей школы”.
3. KẾT LUẬN
Về bản chất, phương pháp dạy học trực quan
tương tác là một chuỗi kích thích và phản ứng của
các thành tố (người dạy - người học - môi trường)
nhằm giải quyết các vấn đề truyền thụ, tiếp nhận
và sử dụng kiến thức trong hoạt động dạy học.
Phương pháp này giúp người học có thể hiểu và
tiếp thu kiến thức sâu rộng hơn. Với những ưu
điểm vượt trội của phương pháp trực quan tương
tác, học viên sẽ luôn tràn đầy cảm hứng khi học
tập và nâng cao các kỹ năng sử dụng ngôn ngữ một
cách nhanh chóng. Sự phối hợp tích cực của người
dạy với người học và việc khai thác triệt để các
phương tiện dạy học hiện đại đã làm cho giờ học
ngoại ngữ chuyên ngành đạt được hiệu quả mong
muốn. Mặc dù kết quả ứng dụng của phương pháp
dạy học tương tác chịu sự ảnh hưởng của nhiều
yếu tố, song bài viết vẫn muốn nhấn mạnh rằng,
việc ứng dụng phương pháp dạy học tương tác vào
giảng dạy thực sự rất cần thiết đối với việc nâng
cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy tiếng Nga
chuyên ngành tại Học viện KTQS./.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- ap_dung_phuong_phap_truc_quan_tuong_tac_vao_day_tieng_nga_chuyen_nganh_tai_hoc_vien_ky_thuat_quan_su.pdf