An toàn và hiệu lực của vacxin han-Streptila trên cá rô phi nuôi thương phẩm

Vietnam J. Agri. Sci. 2019, Vol. 17, No. 2: 83-91 Tạp chí Khoa học Nông nghiệp Việt Nam 2019, 17(2): 83-91 www.vnua.edu.vn 83 AN TOÀN VÀ HIỆU LỰC CỦA VACXIN HAN-STREPTILA TRÊN CÁ RÔ PHI NUÔI THƯƠNG PHẨM Hồ Thu Thủy1*, Nguyễn Hữu Vũ1, Trần Thị Khánh Chi1, Vũ Đức Hạnh3, Nguyễn Bá Tiếp3, Nguyễn Viết Không2, Lại Thị Lan Hương3 1 Trung tâm nghiên cứu và sản xuất sinh phẩm Công ty cổ phần dược và vật tư thú y (Hanvet) 2 Viện Thú y Quốc gia, 3Khoa Thú y, Học viện Nông nghiệp Việt Nam *Tác giả liên hệ: hothuthuy74@gmail.com Ngày nhận bài: 01.10.2018 Ngày chấp nhận đăng: 14.04.2019 TÓM TẮT Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá an toàn và hiệu lực của vacxin Han-Streptila trên cá rô phi nuôi thương phẩm bằng phương pháp tiêm tại Hậu Giang, Tiền Giang và Đồng Tháp và phương pháp cho ăn tại An Giang, Vĩnh Long và Đồng Tháp. Mỗi khu vực được thực hiện trên 03 lô thí nghiệm gồm một lô đối chứng, lô miễn dịch và lô an toàn. Tính an toàn của vacxin được xác định qua các biểu hiện bất thường ở cá thí nghiệm; hiệu lực của vacxin được xác định bằng cách so sánh tỷ lệ cá chết tích lũy cuối cùng của nhóm vắc xin, nhóm đối chứng trong khi khảo nghiệm hoặc sau khi công cường độc và được đánh giá thông qua tỉ lệ sống tương đối (RPS-Relative Percentage Survival). Kết quả cho thấy, vacxin an toàn không gây chết hay ảnh hưởng tới tốc độ tăng trưởng của cá. Về hiệu lực, vacxin dùng phương pháp tiêm trên cá rô phi có trọng lượng từ 10 g/con trở lên đạt tỷ lệ bảo hộ 66,9%sau 24 tuần; bằng phương pháp cho ăn trên cá có khối lượng từ 2,5 g/con trở lên đạt tỷ lệ bảo hộ 63,9% sau 24 tuần. Như vậy, vacxin Han-Streptila sản xuất ở quy mô công nghiệp từ chủng Streptococcus agalactiae trong điều kiện nuôi thương phẩm tại năm tỉnh ở phía Nam an toàn và có hiệu lực tốt. Từ khóa: Cá rô phi, vacxin Han-Streptila, chủng S. agalactiae trên cá rô phi. Safety and Efficacy of Vaccine Han-Streptila in Commercial Tilapia ABSTRACT The objective of the present study was to determine the safety and efficacy of vaccine Han-Streptila incommercial tilapia by injection (in Hau Giang, Tien Giang and Dong Thap provinces) and by oral route (in An Giang, Vinh Long and Dong Thap provinces). The control, immune and safe groups were set up in each province. The safety of the vaccine was determined by observing the abnormalities of experimental fish; the efficacy of the vaccine was determined by comparing the final cumulative mortality between the vaccinated group and the control group during the trial or after challenge test. This also was evaluated throughrelative percentage survival (RPS). The results showed that the vaccine had no effect on mortality and growth of fish. The vaccine efficacy through injection with tilapia of 10 g/p achieved 66.9% and oral route for fish 2.5 g/p achieved 63.9% protection after 24 weeks. Therefore, HAN-STREPTILA vaccine tested in the South of Vietnam was safe and highly effective. Keywords: Tilapia, Han-Streptila vaccine, S. agalactiae sp. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Ngành thþy sân có tøc đû phát triển nhanh hćn so vĉi các ngành nông nghiệp truyền thøng khác nhā ngành tr÷ng trõt và chën nuöi. Trong nhąng nëm vĂa qua, ngành thþy sân có tøc đû phát triển nhanh nhçt trong các lïnh vĆc sân xuçt thĆc phèm cho con ngāĈi (Khan et al., 2011). Tuy nhiên, việc chuyển đùi cć cçu nuôi tr÷ng sang nuöi thåm canh đã täo ra nhiều hệ lĀy đến möi trāĈng và đặc biệt là gây ra nhiều loäi dðch bệnh nguy hiểm, gây tùn thçt kinh tế cho ngành nuôi tr÷ng thþy sân trên toàn thế giĉi. Hiện nay, täi các khu nuôi thþy hâi sân nói chung, vùng nuôi cá rô phi nói riêng việc sĄ dĀng kháng sinh trong phòng trð bệnh tràn lan, An toàn và hiệu lực của vacxin Han-Streptila trên cá rô phi nuôi thương phẩm 84 khöng đýng cách gåy ra hiện tāợng kháng kháng sinh cþa vi khuèn gây bệnh trên đûng vêt thþy sân, dén đến hiệu quâ điều trð bệnh không có hoặc rçt thçp (Sarter et al., 2007). Ngoài ra, việc düng kháng sinh khöng đýng cách gây ânh hāĊng tĉi möi trāĈng, chçt lāợng sân phèm và săc khóe con ngāĈi. Bên cänh đò, các hình thăc nuôi công nghiêp, kể câ nuöi đćn hay ghép, đều đāợc nuôi Ċ mêt đû cao, mæm bệnh sẽ dễ dàng lan truyền tĂ cá thể này sang cá thể khác. Do đò, việc tìm giâi pháp an toàn nhā thâo dāợc hay vacxin để phòng bệnh cho đûng vêt thþy sân là rçt cæn thiết. Trên thế giĉi có trên 30 loäi vacxin phòng bệnh do vi khuèn, 2 loäi vacxin phòng bệnh do virus đāợc sĄ dĀng trên nhiều đøi tāợng nuôi thþy sân góp phæn giâm đáng kể lāợng kháng sinh trong điều trð bệnh thþy sân, mût sø quøc gia hæu nhā khöng cñn düng đến kháng sinh (Sommerset et al., 2005; Brudeseth et al., 2013). Nhąng vacxin đæu tiên đāợc thāćng mäi hòa là các vacxin phñng bệnh xuçt huyết và vibriosis Ċ Mỹ. Täi Việt Nam, hiện cÿng cò nhiều đề tài nghiên cău vacxin phòng bệnh cho cá (Nguyễn Mänh Thíng và cs., 2009). Tuy nhiên chāa cò vacxin nào đāợc ăng dĀng trong thĆc tiễn (Nguyễn Hąu Dÿng & Træn Vï Hích, 2013). Vi khuèn S. agalactiae gây bệnh trên cá rô phi có tæn suçt xuçt hiện tĂ 95-100% Ċ các tháng có nhiệt đû cao vĉi tỷ lệ gây chết cûng d÷n lên đến 42-100% đàn cá nuöi, làm thiệt häi nghiêm trõng cho nghề nuôi cá rô phi nuôi thāćng phèm täi Việt Nam, do việc dùng kháng sinh khöng đýng cách, vi khuèn bð kháng kháng sinh nên điều trð bệnh bìng kháng sinh không hiệu quâ (Phäm H÷ng Quân và cs., 2013). Việc sân xuçt đāợc víc xin để phòng bệnh S. agalactiae trên cá rö phi nuöi thāćng phèm dùng câ phāćng pháp cho ën và phāćng pháp tiêm là yêu cæu cçp thiết trong tình hình dðch bệnh trên cá rô phi hiện nay. Víc xin sân xuçt đāợc sẽ giýp ngāĈi nuôi có mût phāćng pháp phòng bệnh hiệu quâ nhçt nhìm hän chế việc sĄ dĀng kháng sinh, giâm rþi ro do dðch bệnh hāĉng tĉi mĀc tiêu giâm kháng kháng sinh trong nuôi tr÷ng thþy sân. 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP 2.1. Vật liệu nghiên cứu - Vacxin Han-Streptila cþa công ty Hanvet sân xuçt, däng vô hoät keo phèn (mêt đû vi khuèn trong mût liều vacxin là 2×108 CFU/ml). - Cá rô phi (vìn) giøng khóe mänh, säch bệnh, có trõng lāợng trung bình 10 g/con, cá rô phi (diêu h÷ng) giøng khóe mänh, säch bệnh có trõng lāợng trung bình 2,5 g/con. Trāĉc khi làm thí nghiệm đāợc nuôi và cho thích nghi vĉi môi trāĈng 3 ngày. - Phæn mềm đõc các đặc tính sinh hõc cþa vi khuèn dùng Kit API20Strep (Biomérieux, Pháp), möi trāĈng thäch máu, Brain Heart Infusion (BHI) agar - Ao (có diện tích khoâng 2.000 m2 ngën làm 3 ô, trong đò mût ö làm lö đøi chăng, mût lô miễn dðch và mût lô an toàn), l÷ng (g÷m mût l÷ng đøi chăng, mût l÷ng miễn dðch và mût l÷ng an toàn), bể (düng để làm vacxinphāćng pháp cho ën trāĉc khi thâ vào l÷ng). 2.2. Phương pháp nghiên cứu Thí nghiệm đánh giá an toàn và hiệu lĆc đāợc thĆc hiện bìng 2 đāĈng düng là phāćng pháp cho ën và phāćng pháp tiêm. - Phāćng pháp tiêm: Thí nghiệm đāợc thĆc hiện Ċ ba tînh Hêu Giang, Tiền Giang và Đ÷ng Tháp, múi tînh bø trí mût ao ngéu nhiên và an toàn sinh hõc có diện tích khoâng 2.000 m2 ngën làm 3 ô (mût ö làm lö đøi chăng, mût lô miễn dðch và mût lô an toàn). Cá Ċ múi lô thí nghiệm là 1.200 con cá rô phi (vìn) đã đāợc kiểm nghiệm säch bệnh (10 g/con), tiêm xoang bĀng, cho cá ën 2 læn/ngày và quan sát trong vòng 10 ngày. - Phāćng pháp cho ën: Thí nghiệm đāợc thĆc hiện trên khu bè nuôi Ċ ba tînh An Giang, Đ÷ng Tháp và Vïnh Long, múi khu bè đāợc thĆc hiện trên 3 l÷ng (mût l÷ng đøi chăng, mût l÷ng miễn dðch và mût l÷ng an toàn). Cá Ċ múi l÷ng thí nghiệm là 15.000 con cá rô phi (diêu h÷ng) 2,5 g/con đã kiểm nghiệm säch bệnh, trûn 1 liều vacxin /con (mêt đû vi khuèn trong mût liều vacxin là 2×108 CFU/ml) vào lāợng cám cá ën trong 1 læn/ngày trong bể, sau đò thâ cá vào l÷ng tāćng ăng. Hồ Thu Thủy, Nguyễn Hữu Vũ, Trần Thị Khánh Chi, Vũ Đức Hạnh, Nguyễn Bá Tiếp, Nguyễn Viết Không, Lại Thị Lan Hương 85 Hình 1. Sơ đồ phân lập vi khuẩn Streptococcus agalactiae Lö đøi chăng không dùng vacxin, lô an toàn dùng vacxin gçp 2 læn quy đðnh, lô miễn dðch dùng mût liều vacxin theo quy đðnh. 2.3. Các chỉ tiêu đánh giá * Đánh giá an toàn cþa vacxin Tính an toàn cþa vacxin đāợc ghi nhên qua các biểu hiện bçt thāĈng Ċ cá thí nghiệm (cá chết hoặc có biểu hiện bçt thāĈng). - Cá chết: Trong 21 ngày sau khi tiêm vacxin nếu có cá chết cçp sẽ đāợc giâi phéu để xác đðnh tác nhân gây chết. Tỷ lệ cá chết tích lÿy Ċ nhóm tiêm vacxin đāợc so sánh vĉi nhòm khöng đāợc tiêm vacxin để đánh giá tính an toàn. - Cá có biểu hiện bçt thāĈng: Trong 21 ngày sau khi tiêm vacxin nếu cá có biểu hiện bçt thāĈng nhā sāng, viêm, hoäi tĄ, xung huyết, xuçt huyết täi gan, tim, thên, ruût, tiến hành lçy méu xác đðnh biểu hiện bçt thāĈng cþa cć thể cá. Đánh giá sinh trāĊng cþa cá thông qua việc ghi nhên chiều dài và trõng lāợng cć thể cá. 2.4. Xử lý thống kê Dą liệu trong thí nghiệm đāợc tính toán và xĄ lý theo phæn mềm Microsoft Excel 2010. *Đánh giá hiệu lĆc cþa vacxin Cöng cāĈng đûc: Hiệu lĆc cþa vacxin đāợc xác đðnh bìng cách so sánh tỷ lệ cá chết tích lÿy cuøi cùng do S. agalactiae cþa nhóm vacxin và nhòm đøi chăng trong khi khâo nghiệm hoặc sau khi cöng cāĈng đûc. Phāćng pháp cöng cāĈng đûc: Cá bø trí công cāĈng đûc Ċ lô khâo nghiệm bìng phāćng pháp cho ën là 300 con/nghiệm thăc và lô khâo nghiệm bìng phāćng pháp tiêm là 90 con/nghiệm thăc. Múi nghiệm thăc lặp läi 3 læn. Sau 16 tuæn, 24 tuæn sĄ dĀng vacxin cá đāợc thĄ thách bìng chþng vi khuèn S. agalactiae cāĈng đûc vĉi liều có mêt đû vi khuèn søng là 0,2 ml × 109 CFU/ml/con cá. Sø cá cöng cāĈng đûc Ċ các lô dùng vacxin bìng đāĈng tiêm 90 con/lô, bìng phāćng pháp cho ën 300 con/lô. Vð trí tiêm Ċ xoang bĀng. Đāợc theo dôi trong vñng 10 ngày sau khi cöng cāĈng đûc. *Nuôi cçy và phân lêp vi khuèn Streptococcus agalactiae gây bệnh trên cá rô phi bìng phāćng pháp nghiên cău vi khuèn (Frerich, 1993), thĄ các đặc tính sinh hõc bìng test API20Strep: Méu thu thêp tĂ cá rô phi bð bệnh vĉi các dçu hiệu bệnh lý nhā bći lĈ đĈ, mçt đðnh hāĉng, chāĉngbĀng, xuçt huyết, l÷i mít, sāng ruût; các cć quan nûi täng nhā gan, thên, lách sāng to, xuçt huyết, bäc màu. Méu cá sau Mẫu cá bệnh Thu mẫu bệnh phẩm Nuôi cấy phân lập Nhuộm Gram Thử phản ứng sinh hóa Phân loại vi khuẩn An toàn và hiệu lực của vacxin Han-Streptila trên cá rô phi nuôi thương phẩm 86 khi đāợc vĉt khói mặt nāĉc đāợc tiến hành phân tích ngay và chî nhąng méu bệnh phèm còn søng mĉi đāợc sĄ dĀng để phân lêp vi khuèn. Trāĉc khi phân lêp vi khuèn, mặt ngoài cć thể cá đāợc khĄ trùng bìng c÷n 70°C và lau säch. Sau đò, tiến hành mù cá bìng dao mù và kéo tiệt trùng. Dçu hiệu bệnh lý bên trong cá đāợc ghi nhên. Kế đến, dùng dao mù tiệt trùng räch mût đāợc trên gan, thên và tĀy täng. Đặt que cçy vào chú vĂa räch, xoay nhẹ và cçy trên môi trāĈng thäch. Phân lêp vi khuèn trên môi trāĈng nuôi cçy Brain Heart Infusion có bù sung 1,5% NaCl hoặc trong möi trāĈng thäch máu. Đïa cçy đāợc þ trong 30°C trong 24-48 h. Các khuèn läc phát triển trên möi trāĈng BHI đāợc chõn để xác đðnh về đặc điểm hình thái, sinh lý và sinh hóa. Các chþng vi khuèn phân lêp đāợc trą Ċ -80°C trong môi trāĈng Brain Heart Infusion broth (BHIB, Merck) có 25% glycerol để gią giøng. Các thí nghiệm đāợc tiến hành täi Ban vi khuèn - Trung tåm nghiên cău và sân xuçt sinh phèm Cöng ty cù phæn Dāợc và vêt tā thú y (Hanvet) và Viện Thý y Quøc gia. Xác đðnh giá trð RPS: Hiệu lĆc cþa vacxin đāợc đánh giá thöng qua tî lệ søng tāćng đøi (RPS-Relative Percentage Survival): RPS = 1 - % Tỷ lệ chết trong lô sĄ dĀng vacxin × 100 (%) % Tỷ lệ chết trong lö đøi chăng Vacxin đāợc đánh giá là cò hiệu lĆc khi chî sø bâo hû (RPS) cþa nhóm tiêm vacxin ≥60% (Amend, 1981). 3. KẾT QU VÀ THÂO LUẬN 3.1. Đánh giá an toàn của vacxin Han- Streptila 3.1.1. Tỷ lệ cá chết tích lũy trong 21 ngày sau khi sử dụng vacxin Tỷ lệ cá chết tích lÿy trong 21 ngày sau khi dùng vacxin Ċ các lô thí nghiệm bìng phāćng pháp cho ën và đāĈng tiêm đāợc thể hiển trên bâng 1, 2 và hình 2. Thí nghiệm cho ăn vacxin: Vĉi n = 15.000 tỷ lệ cá chết Ċ nhóm không cho ën vacxin trung bình ~ 2,43% không có sĆ khác biệt so vĉi ~ 2,42% Ċ nhóm an toàn và ~ 2,43% Ċ nhóm dùng víc xin. Sø cá chết đāợc kiểm tra mù khám kết quâ xác đðnh là không phâi do vi khuèn S. agalactiae. Thí nghiệm tiêm vacxin: TĂ sø lāợng cá chết Ċ các lô thí nghiệm với n = 1.200 ta thçy tỷ lệ cá chết Ċ nhòm đāợc tiêm vacxin trung bình ~ 2,50%, nhòm đøi chăng trung bình ~ 2,47% và Ċ nhóm an toàn trung bình ~ 2,42%, nhā vêy sø cá chết Ċ các nhóm ít có sĆ khác biệt. Nhā vêy, tiêm vacxin vĉi liều gçp hai læn liều chî đðnh khöng làm tëng đût biến tỷ lệ cá chết tích lÿy so vĉi đøi chăng. Quan sát ngoài: Việc dùng vacxin không täo ra các phân ăng phĀ, không ânh hāĊng xçu đến tøc đû sinh trāĊng cþa cá, màu síc vèy, bít m÷i nhanh Cá trāĉc khi sĄ dĀng vacxin Ċ các lô thí nghiệm bìng phāćng pháp tiêm cò trõng lāợng trung bình là 10 ± 2,5 g/con, chiều dài trung bình là 5 ± 0,4 cm/con, cá Ċ các ô khâo nghiệm đāĈng ën cò trõng lāợng trung bình 2,5 ± 0,5 g/con và chiều dài trung bình 3 ± 0,2 cm/con. Kết thúc thí nghiệm: Đøi vĉi lô khâo nghiệm bìng phāćng pháp tiêm, cá Ċ các lô tiêm vacxin cò lāợng trung bình 83,83 ± 8,5 g/con, chiều dài trung bình 11,2 ± 0,7 cm/con, cá Ċ các lö đøi chăng cò lāợng trung bình 83,25 ± 8,3 g/con và chiều dài trung bình 11,2 ± 0,7 cm/con. Đøi vĉi lô khâo nghiệm bìng phāćng pháp cho ën, cá Ċ các ö cho ën vacxin cò trõng lāợng trung bình là 13,37 ± 4,5 g/con chiều dài trung bình là 6,3 ± 0,2 cm/con cá Ċ các ö đøi chăng có trõng lāợng trung bình là 12,63 ± 4,0 g/con chiều dài trung bình là 6 ± 0,2 cm/con. Kết quâ trên cho thçy vacxin an toàn, cá tĂ 2,5 g/con sĄ dĀng vacxin đāĈng ën, 10 g/con sĄ dĀng vacxin đāĈng tiêm vĉi liều gçp 2 læn liều sĄ dĀng, không ânh hāĊng tĉi tỷ lệ søng, tøc đû tëng trāĊng và không gây bçt thāĈng cho cá. 3.2. Kết quâ bâo hộ của vacxin Han-Streptila 3.2.1. Tỷ lệ bâo hộ Bâng 3 cho thçy, Ċ các lö đøi chăng cá chết sau khi cöng cāĈng đûc tĂ 98,9 đến 100%. Đøi vĉi các lô miễn dðch dùng vacxin bìng phāćng pháp cho ën sau 16 tuæn dùng vacxin có tỷ lệ cá Hồ Thu Thủy, Nguyễn Hữu Vũ, Trần Thị Khánh Chi, Vũ Đức Hạnh, Nguyễn Bá Tiếp, Nguyễn Viết Không, Lại Thị Lan Hương 87 chết dao đûng tĂ 31,7 đến 32,2%, sau 24 tuæn dùng vacxin tỷ lệ các chết dao đûng tĂ 36 đến 36,3%. Ở các lô dùng vacxin bìng phāćng pháp tiêm sau 16 tuæn tỷ lệ cá chết dao đûng tĂ 23,3 đến 26,7%, sau 24 tuæn tỷ lệ cá chết dao đûng tĂ 32,2 đến 33,3%. Bâng 1. Số cá chết cộng dồn sau 21 ngày cho ăn vacxin Han-Streptila (con) Địa điểm An toàn Ăn vacxin Đối chứng An Giang 365 364 367 Vĩnh Long 364 366 363 Đồng Tháp 362 363 365 Tỷ lệ chết trung bình (%) 2,42 2,43 2,43 Bâng 2. Số cá chết cộng dồn sau 21 ngày tiêm vacxin Han-Streptila (con) Địa điểm An toàn Tiêm vacxin Đối chứng Hậu Giang 28 29 30 Tiền Giang 30 30 29 Đồng Tháp 29 31 30 Tỷ lệ chết trung bình (%) 2,42 2,50 2,47 Hình 2. Số cá chết ở các lô thí nghiệm ăn và tiêm tại các điểm trong thời gian theo dõi an toàn Bâng 3. Tỷ lệ cá chết sau công cường độc (%) Thời gian dùng vacxin trước khi công cường độc (tuần) Tỷ lệ cá chết ở các lô thí nghiệm bằng phương pháp cho ăn (n = 300) Tỷ lệ cá chết ở các lô thí nghiệm bằng phương pháp tiêm (n = 90) An Giang Vĩnh Long Đồng Tháp Hậu Giang Tiền Giang Đồng Tháp ĐC1 MD1 ĐC2 MD2 ĐC3 MD3 ĐC4 MD4 ĐC5 MD5 ĐC6 MD6 16 100 32 100 31.7 100 32.2 100 26.7 100 23.3 100 26.7 24 100 36,0 100 36,3 100 36,0 100 32,2 100 33,3 98,9 33,3 Ghi chú: ĐC: Đối chứng; MD: Miễn dịch 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 An toàn Ăn vacxin Đối chứng Số cá chết cộng dồn sau 21 ngày cho ăn vacxin Han-Streptila (con) An Giang Vĩnh Long Đồng Tháp 26,5 27 27,5 28 28,5 29 29,5 30 30,5 31 31,5 An toàn Tiêm vacxin Đối chứng Số cá chết cộng dồn sau 21 ngày tiêm vacxin Han-Streptila (con) Hậu Giang Tiền Giang Đồng Tháp An toàn và hiệu lực của vacxin Han-Streptila trên cá rô phi nuôi thương phẩm 88 Hình 3. Tỷ lệ bâo hộ của vacxin ở các lô thí nghiệm tại từng thời điểm A B Ghi chú: A- Xuất huyết ở mắt, B - Lồi mắt Hình 4. Cá thí nghiệm sau khi công cường độc A B Ghi chú: A - Nuôi cấy trên môi trường Brain Heart Infusion Agar, B - Nhuộm Gram và soi trên kính hiển vi Hình 5. Hình thái vi khuẩ n S. agalactiae phân lập được từ cá nhiễm bệnh sau công cường độc Hình 3 cho thçy tỷ lệ bâo hû cþa vacxin (RPS) Ċ lô khâo nghiệm bìng đāĈng ën sau 16 tuæn dao đûng tĂ 67,8-68,9% trung bình ~ 68,3%; sau 24 tuæn dao đûng tĂ 63,7-64%, trung bình ~ 63,9%. Tỷ lệ bâo hû Ċ các lô khâo nghiệm bìng đāĈng tiêm sau 16 tuæn dao đûng tĂ 73,3-76,7% trung bình 74,4%; sau 24 tuæn dao đûng tĂ 66,3-67,3% trung bình ~ 66,8%. Trên lý thuyết, 60 65 70 75 80 Hậu Giang Tiền Giang Đồng Tháp Tỷ lệ bảo hộ của vacxin bằng phương pháp tiêm tại các thời điểm rps (%) 16 tuần 24 tuần 60 62 64 66 68 70 An Giang Vĩnh Long Đồng Tháp Tỷ lệ bảo hộ của vacxin dùng phương pháp cho ăn tại các thời điểm rps (%) 16 tuần 24 tuần Hồ Thu Thủy, Nguyễn Hữu Vũ, Trần Thị Khánh Chi, Vũ Đức Hạnh, Nguyễn Bá Tiếp, Nguyễn Viết Không, Lại Thị Lan Hương 89 sĄ dĀng vacxin bìng phāćng pháp phøi trûn thăc ën là mût biện pháp tøi āu cho đāĈng đāa vacxin cho cá, giýp giâm stress, nhån lĆc và các tùn thāćng cho cá so vĉi đāĈng tiêm. Tuy nhiên, mût nhāợc điểm cþa phāćng pháp này là việc khöng đ÷ng nhçt về hiệu quâ đã đāợc nhiều nghiên cău chî ra do các kháng nguyên sẽ bð giâm đi do ânh hāĊng cþa các enzyme tiêu hòa trong ruût cá (Hart et al., 1988; Nakanishi & Ototake, 1997). Các câi tiến mĉi nhìm mĀc đích bâo vệ các kháng nguyên cþa vacxin nhā sĄ dĀng phāćng thăc bao bõc bìng dæu liposomes hoặc các hät alginate (Irie et al., 2005; Maurice et al., 2004), trung hña dðch tiêu hòa trong quá trình sĄ dĀng vacxin hoặc sĄ dĀng biofilm vacxin (Azad et al., 2000) đã chăng minh đāợc hiệu quâ. Tuy nhiên, vén cñn mût sø nhāợc điểm t÷n täi nhā sø lāợng kháng nguyên trong vacxin phâi cao, khâ nëng bâo hû cñn yếu và hiệu lĆc vacxin vén cñn ngín. Tỷ lệ bâo hû Ċ các lô khâo nghiệm bìng đāĈng tiêm cao hćn bìng đāĈng ën. Bâng 4. Kết quâ giám định và định danh vi khuẩn Streptococcus spp. theo đặc tính sinh hóa Chỉ tiêu Kết quả kiểm tra (n = 360) Đặc tính Số chủng (+) Tỷ lệ (%) Nhuộm Gram Gram (+) 360 100 Hình dạng Cầu khuẩn 360 100 Di động - 360 100 Sinh catalaza - 360 100 Sinh oxidaza - 360 100 Phản ứng lên men yếm khí - 360 100 Phản ứng lên men hiếu khí - 360 100 Mọc trên môi trường máu + 360 100 Gây tan huyết Dạng β 18 5.00 Dạng 342 95.0 Phản ứng Voges-Proskauer + 360 100 Hippurate hydrolysis + 360 100 Bile-esculin tolerance - 360 100 Pyrrolidonyl arylamidase - 360 100 Sinh α-galactosidase - 360 100 Sinh β-glucuronidase - 360 100 Sinh β-galactosidase - 360 100 Alkaline phosphatase + 360 100 Leucine AminoPeptidase + 360 100 Arginine Dihydrolase + 360 100 Đặc tính lên men đường Ribose - 360 100 Arabinose - 360 100 Manitol - 360 100 Sorbitol - 360 100 Lactose - 360 100 Trehalose + 360 100 Inulin - 360 100 Raffinose - 360 100 Amidon - 360 100 Glycogen - 360 100 Kiểu huyết thanh Ib 360 100 Ghi chú:(+): dương tính; (-): âm tính An toàn và hiệu lực của vacxin Han-Streptila trên cá rô phi nuôi thương phẩm 90 3.2.2. Xác định nguyên nhân gây chết cá sau khi công cường độc Mût sø cá sau khi cöng cāĈng đûc Ċ các lô thí nghiệm có các dçu hiệu nhā l÷i mít và xuçt huyết (Hình 5), bći lĈ đĈ. Kết quâ đðnh danh vi khuèn phân lêp bìng Kit API20Strep tĂ các méu này đều dāćng tính vĉi S. agalactiae. Tçt câ các méu cá còn søng sau khi kết thúc theo dõi thí nghiệm (thu múi lô 10 con) thì không có biểu hiện bệnh và cÿng khöng phån lêp đāợc vi khuèn gây bệnh tĂ gan, thên và ruût. * Kết quâ đðnh danh vi khuèn: Nhìm mĀc đích đðnh danh vi khuèn Streptococcus spp. phân lêp đāợc, chúng tôi sĄ dĀng bû Kit API 20 Strep cþa hãng Biomérieux. Kết quâ giám đðnh và đðnh danh vi khuèn bìng Kit API 20 Strep đāợc trình bày Ċ bâng 4. DĆa trên các chî tiêu sinh hòa và cën că vào mã sø đðnh danh cþa Kit API20 Strep, kết quâ cho 360 méu vi khuèn tĂ cá bệnh đã phån lêp đāợc đðnh danh là S. agalactiae. Theo Đ÷ng Thanh Hà và cs. (2010), S. agalactiae là vi khuèn Gram dāćng, khöng sinh bào tĄ, không di đûng, catalase âm tính, không dung huyết, không có khâ nëng di đûng, Hip (+), VP (+), Esculine (-), Manitol (-), có khâ nëng sĄ dĀng Arginine và mût sø đāĈng nhā Ribose, glucose, trehalose, maltose, saccharose, không thþy phân tinh bût. Phát triển Ċ đû muøi tĂ 0-35‰. T÷n lāu trong nāĉc ao nuöi và bün đáy tĂ 3-7 ngày, pH cþa nāĉc vôi (pH = 12) có thể ăc chế và tiêu diệt vi khuèn trong 15-30 phýt (Đ÷ng Thanh Hà và cs., 2010). Kết quâ này phù hợp vĉi mût sø tài liệu trāĉc đò đã mö tâ về vi khuèn S. agalactiae. Đặng Thð Hoàng Oanh và Nguyễn Thanh Phāćng (2012) kết luên: Quan sát bìng kính hiển vi tiêu bân nhuûm Gram méu máu và thên cþa cá bệnh thçy có vi khuèn hình cæu, Gram dāćng. Vi khuèn phân lêp tĂ não và thên trāĉc cþa cá mõc trên möi trāĈng Brain Heart agar cÿng là vi khuèn Gram dāćng, khöng di đûng, oxidase âm tính. Vi khuèn đāợc đðnh danh là Streptococus agalactiae type 2 bìng phāćng pháp sinh hòa, kit API 20 Strep và phāćng pháp ngāng kết miễn dðch. TĂ kết quâ giám đðnh vi khuèn hõc Ċ trên, chýng töi đã khîng đðnh S.agalactiae là tác nhân gây chết cá sau cöng cāĈng đûc Ċ các lö đøi chăng và các lô thí nghiệm. 4. KẾT LUẬN Vacxin Han-Streptila sân xuçt Ċ quy mô công nghiệp tĂ chþng S. agalactiae đät an toàn và hiệu lĆc tøt trong điều kiện nuöi thāćng phèm täi nëm tînh Ċ phía nam. Phāćng pháp tiêm trên cá rô phi có khøi lāợng tĂ 10 g/con trĊ lên đät tỷ lệ bâo hû 66,9% sau 24 tuæn; phāćng pháp cho ën trên cá cò khøi lāợng tĂ 2,5 g/con trĊ lên đät tỷ lệ bâo hû 63,9% sau 24 tuæn. TÀI LIỆU THAM KHÂO Azad I., Shankar K., Mohan C. & Kalita B. (2000). Uptake and processing of biofilm and free-cell vaccines of Aeromonas hydrophila in indian major carps and common carp following oral vaccination antigen localization by a monoclonal antibody. Diseases of aquatic organisms. 43: 103-108. Brudeseth B.E., Rune W., Nilsen B., Fredriksen K. & Lindmo (2013). Fish & Shellfish Immunology. 35(6): 1759-1768. Nguyễn Hữu Dũng và Trần Vĩ Hích (2013). Tính an toàn và hiệu quả của vacxin vô hoạt phòng bệnh do vi khuẩn S. iniae gây ra bệnh trên cá chẽm nuôi tại Khánh Hòa. Tạp chí Khoa học kỹ thuật Thú y, Hội Thú y Việt Nam. 20(3): 62-68. Đồng Thanh Hà, Nguyễn Viết Khuê và Nguyễn Thị Hạnh (2010). Một số đặc điểm của Streptococcus agalactiae tác nhân gây bệnh Streptococcosis trên cá rô phi ở miền Bắc Việt Nam. Trung tâm nghiên cứu quan trắc cảnh báo môi trường và phòng ngừa dịch bệnh thủy sản miền Bắc - Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản I. Hart S., Wrathmell A., Harris J. & Grayson T. (1988). Gut immunology in fish: a review. Developmental & Comparative Immunology. 12: 453-480. Irie T., Watarai S., Iwasaki T. & Kodama H. (2005). Protection against experimental Aeromonas salmonicida infection in carp by oral immunisation with bacterial antigen entrapped liposomes. Fish & shellfish immunology. 18: 235-242. Khan M., Khan S.& Miyan K. (2011). Aquaculture as a food production system: A review. Biol Med. 3: 291-302. Maurice S., Nussinovitch A., Jaffe N., Shoseyov O. & Gertler A. (2004) Oral immunization of Carassius auratus with modified recombinant A-layer proteins entrapped in alginate beads. Vaccine. 23: 450-459. Hồ Thu Thủy, Nguyễn Hữu Vũ, Trần Thị Khánh Chi, Vũ Đức Hạnh, Nguyễn Bá Tiếp, Nguyễn Viết Không, Lại Thị Lan Hương 91 Nakanishi T. & Ototake M. (1997) Antigen uptake and immune responses after immersion vaccination. Developments in biological standardization. 90: 59-68. Đặng Thị Hoàng Oanh và Nguyễn Thanh Phương (2012). Phân lập và xác định đặc điểm của vi khuẩn Streptococus agalactiae từ cá điêu hồng (Oreochromis sp.) bệnh mù mắt và xuất huyết. Tạp chí khoa học, Trường đại học Cần Thơ. 22c: 203-212. Phạm Hồng Quân, Hồ Thu Thủy, Nguyễn Hữu Vũ, Huỳnh Thị Mỹ Lệ và Lê Văn Khoa (2013). Một số đặc tính sinh học của vi khuẩn Streptococcus spp., gây bệnh xuất huyết ở cá rô phi nuôi tại một số tỉnh miền Bắc. Tạp chí Khoa học và Phát triển. 11(4): 506-513. Nguyễn Mạnh Thắng, Nguyễn Diễm Thư, Nguyễn Thị Mộng Hoàng, Nguyễn Thị Hiền, Nguyễn Thị Hồng Vân và Hoàng Thanh Lịch (2009). Nghiên cứu vacxin phòng bệnh nhiễm khuẩn cho cá tra, cá basa, cá mú, cá giò, cá hồng mỹ nuôi công nghiệp, Đề tài nghiên cứu khoa học Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản II. Sarter S., Kha N.H.N., Hung L.T., Jérôme Lazard J. & Montet D. (2007). Antibiotic resistance in Gram- negative bacteria isolated from farmed catfish. Food Control. 18: 1391-1396. Sommerset I., Krossoy B., Biering E. & Frost P. (2005). Vaccines for fish in aquaculture. Expert Review of Vaccines.